Yếu tố tâm linh trong tiểu thuyết Cõi người rung chuông tận thế của Hồ Anh Thái

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 24 (49) - Thaùng 01/2017 102 Yếu tố tâm linh trong tiểu thuyết Cõi người rung chuông tận thế của Hồ Anh Thái Spiritual element in The Apocalypse Bell Tolls in the Human World by Ho Anh Thai ThS. NCS. Trương Thị Kim Anh Trường Đại học Đồng Nai Truong Thi Kim Anh, M.A. Ph.D. student. The University of Dong Nai Tóm tắt Bài viết đề cập tới yếu tố tâm linh trong Cõi người rung chuông tận thế của Hồ Anh Thái qua việc phân tích vấn đề Thiện – Ác từ câu chuyện mà nhà văn đã xây dựng. Đồng thời cũng đề cập tới hành trình sám hối của nhân vật Tôi và hành trình tìm đường trở về với chính mình của cô gái có tên Mai Trừng. Toàn bộ câu chuyện có chất huyền bí và tâm linh nhưng đó cũng chính là hiện thực của cuộc sống đương đại ngày nay. Nhà văn đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về cái ác đang chế ngự trong cõi người, nhưng từ trong sâu thẳm tác phẩm vẫn gieo vào lòng người đọc một niềm tin ở sự hướng thiện của con người. Từ khóa: Tiểu thuyết, đương đại, tâm linh, cõi người, cái thiện, cái ác, sám hối, lời nguyền. Abstract The article discusses spiritural elements in the novel The Apocalypse Bell Tolls in the Human World by Ho Anh Thai by analyzing the good and the evil in the story, the remorse journey of the narrating character and the journey for self-identification of the girl named Mai Trung. The entire story is covered in magical and spiritual colors, but it reflects the reality of the contemporary life. The author rings an alarm bell about the evil that has been controlling the human world, but the novel, deep down, still makes readers believe in human’s kind hearts. Keywords: novel, contemporary, spiritual, human world, good, evil, remorse, curse. 1. Mở đầu Trong những năm gần đây giới nghiên cứu văn học bắt đầu chú ý đến vấn đề yếu tố tâm linh được sử dụng trong các tác phẩm văn học Việt Nam, đặc biệt là trong thể loại tiểu thuyết. Ở đây chúng ta thấy dòng văn học đương đại đã xuất hiện rất nhiều cuốn tiểu thuyết mang dấu ấn tâm linh như: Mẫu Thượng ngàn (2005), Đội gạo lên chùa (2011) của Nguyễn Xuân Khánh, Cách trở âm dương (2009) của Vũ Huy Anh, Và khi tro bụi (2006) của Đoàn Minh Phượng, Cõi người rung chuông tận thế (2002) của Hồ Anh Thái, Hoang Tâm (2013) của Nguyễn Đình Tú, Họ vẫn chưa về (2009) của Nguyễn Thế Hùng, Chân 103 trần (2013) của Thùy Dương Dù rằng tiểu thuyết Cõi người rung chuông tận thế của Hồ Anh Thái ra đời khá sớm hơn so với các tác phẩm trên nhưng cho tới hôm nay thì cuốn tiểu thuyết này vẫn được tái bản nhiều lần, điều đó chứng tỏ sức hút của nó đến bạn đọc rất lâu. Khi trả lời phỏng vấn Báo Sài Gòn giải phóng (19-10-2002), Hồ Anh Thái nhấn mạnh: “Quan niệm hiện thực là những gì ta thấy, ta nghe, ta trải nghiệm là chưa đủ. Hiện thực còn là cái ta cảm nữa. Những gì tồn tại ở thế giới bên ngoài đều có thể tìm thấy ở thế giới bên trong mỗi người, ở trong tâm và trí của họ. Cả một đời sống tâm linh cũng là hiện thực, không ai dám nói là đã đào sâu hiểu thấu cái thế giới tâm linh ấy” [3.260]. Trong bài viết “Ám ảnh và dự cảm” tác giả Phạm Chí Dũng nhận định rằng: “Nếu so sánh Cõi người rung chuông tận thế với một số tác phẩm hiện thực – tâm linh trong những năm gần đây, chúng ta có thể khách quan nhận xét rằng dù sao thì Hồ Anh Thái vẫn còn là một tác giả có cái tâm thành thực, với lòng mong muốn tha thiết về một xã hội hướng thiện, hoặc chí ít thì cũng bớt đi được cái ác vốn đang ngự trị” [3. 322]. Còn trong bài viết “Cõi người rung chuông tận thế, nhìn từ vài con số thống kê” tác giả Phan Văn Tú cho rằng: “Dung lượng không lớn nhưng Cõi người rung chuông tận thế dồn nén một mảng hiện thực khá rộng: quá khứ và hiện tại, cái thiện và cái ác, cái cao thượng và cái thấp hèn, hiện thực và huyền ảo, truyền thống và hiện đại, bảo thủ và hội nhập, thời bao cấp và thời kinh tế thị trường, hận thù và tình yêu” [3.330]. Trong bài viết “Giọng tiểu thuyết đa thanh” tác giả Nguyễn Thị Minh Thái nhận định như sau: “Quả là một câu chuyện huyền hoặc, nhưng tuyệt nhiên không phải là kết quả vay mượn kiểu tiểu thuyết “huyền ảo Mỹ Latinh” như có người nhận xét. Thực ra, câu chuyện trong Cõi người rung chuông tận thế phảng phất sắc màu huyền thoại kiểu tâm linh phương Đông, và đặc biệt thuần Việt, khi tác giả tinh tế củng cố cái thông điệp truyền thống: ác giả thì ác báo” [3.279]. Đi cùng với các bài viết và kèm với những lời nhận định trên thì bài viết của chúng tôi một lần nữa đi tìm hiểu sâu hơn vào cái tầng huyền bí có tính chất tâm linh của tác phẩm về vấn đề Thiện – Ác trong “cõi người” đương đại này. 2. Nội dung 2.1. Yếu tố tâm linh qua cuộc truy đuổi giữa cái thiện và cái ác Vấn đề Thiện – Ác là một vấn đề tồn tại muôn thuở trong xã hội loài người. Làm sao để biết được hành động chúng ta đang làm là hành động thiện hay là ác là một câu hỏi nan giải với mỗi con người. Ranh giới giữa hành động ác và hành động thiện rất chi là mong manh. Trong Tam tự kinh của Trung Quốc có nói rằng “Nhân chi sơ, tính bổn thiện” – nghĩa là con người khi sinh ra vốn đã có tính thiện, vậy còn tính ác từ đâu mà có? Phải chăng từ sự tác động bởi những thế lực vô hình nào đó ở thế giới bên ngoài, gieo rắt vào lòng người những ý định xấu như là trả thù, chiếm đoạt, tranh giành... Ngay từ những câu chuyện cổ tích xa xưa đã có sự đấu tranh quyết liệt giữa cái thiện và cái ác, giữa sự tàn nhẫn và lòng vị tha của con người. Và chính nghĩa đã thắng gian tà, đó là môtíp kết thúc trong các câu chuyện cổ tích xa xưa. Còn hôm nay sống giữa một xã hội phức tạp, con người thì đa đoan, Hồ Anh Thái với Cõi người rung chuông tận thế không chỉ nói đến vấn đề Thiện – Ác trong xã hội nữa mà còn phản ánh hiện thực đầy tính thời sự của đời sống đương thời như: nạn đua xe trái phép, tệ nạn mua bán mại dâm, quyền lực 104 xã hội đen hoành hành, tình yêu riđô trong ký túc xá sinh viên, vấn đề giải tỏa mặt bằng Mở đầu tác phẩm nói về việc một cô gái bị chết trong lúc tắm biển với mấy người bạn trai. Đúng là có một cô gái tắm biển cùng với mấy người bạn trai nhưng cô ấy không phải là người “nộp thuế” cho biển năm ấy mà là một gã trai – cháu của nhân vật tôi tên là Đông. Liên tiếp trong vòng một tháng mà Đông phải chứng kiến ba cái chết của ba đứa cháu mình, cả ba cái chết điều hết sức phi lí. Cái chết đầu tiên là thằng Cốc trên bãi biển khi ba chú cháu đi tắm biển ở bãi biển Bình Sơn. Cốc chết trong lúc anh ta trêu chọc và muốn chiếm đoạt thể xác một cô gái ngay lúc tắm biển, nhưng Cốc không biết được hành động anh ta đang làm là một hành động “ác” và anh ta đã bị trừng trị ngay khi cái ác mới bắt đầu bằng cái chết tức tưởi ngay trên biển: “thằng Cốc bỗng giật nảy theo phương thẳng đứng. Nảy mạnh. Nảy cao. Đến nỗi trong chớp mắt phơi lộ mọi thứ đúng theo phỏng đoán của tôi với chiếc quần bơi tụt xuống gần đầu gối. Nó rơi trở xuống không một tiếng kêu. Quằn quại. Vặn xoắn. Quẫy ùm ùm như một con cá mập mắc câu” [3.23]. Cô gái mà Cốc muốn chiếm đoạt trên biển hôm ấy có tên là Mai Trừng – một cái tên có nhiều ý nghĩa và chứa đựng nhiều nỗi hận thù khi cha mẹ đặt cho cô trong lúc sinh cô ra ở chiến trường năm xưa. Ngay từ nhỏ Mai Trừng đã nhận ra được một sức mạnh bí ẩn nào đó đang tồn tại trong con người cô, khi cô bị những người chung quanh định hãm hại cô thì ngay lập tức họ sẽ bị trừng trị bằng chính hành động họ định làm tổn hại đến Mai Trừng. Ngay từ khi mới sinh ra “con bé sinh đẹp lạ lùng. Một thứ tiên nữ bị oan trái thế nào đó mà bị giáng xuống làm người trần” [3.202]. Chính vì Mai Trừng xinh đẹp như “một tiên nữ giáng trần” nên khi lớn lên cô đi đến đâu là đều có người theo đến đó, rồi họ hành động bằng một ý nghĩ là muốn chiếm đoạt thể xác cô hơn là tâm hồn cô chính vì thế lần lượt “họ cứ như thiêu thân lao vào lửa và bị trừng phạt” [3.210]. Khi Mai Trừng đến làm cho “Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Hồng Hoang”, Quốc Đài – giám đốc công ty cũng đã bị cuốn hút bởi vẻ đẹp của Mai Trừng và anh ta đã không ngăn nổi được ngọn lửa dục vọng muốn chiếm đoạt Mai Trừng trong lòng anh ta. Lần thứ nhất trong phòng giám đốc hắn đã đã vòng tay ôm Mai Trừng như một con trăn siết chặt miếng mồi nhưng “đột ngột một cơn lạnh buốt chạy từ phía đốt xương cụt dọc lên sống lưng rồi đâm nhói lên đầu. Hắn rùng mình dữ dội. Con trăn nới lỏng vòng quấn. Hắn hơi hoang mang vì chưa bao giờ trục trặc cơ quan sinh dục và hoạt động ái tình như vậy. Hắn rã rời buông cho Mai Trừng ra đi” [3.144]. Chưa dừng lại ở đó, lần thứ hai trong một chuyến đi công tác hắn cũng ôm ghì lấy Mai Trừng trong phòng nhưng “thình lình hắn thấy lạnh buốt ở chỗ ấy, như thể công cụ của hắn bỗng biến thành một khối đá lạnh. Chỉ trong một thoáng chốc tê dại, dục vọng thoát ra bay biến khỏi người hắn. Hắn ôm chỗ đau lăn lộn co quắp trên giường vài phút thì khỏi” [3.164]. Lần này Mai Trừng tiết lộ cho hắn biết là “hễ có ai định làm điều xấu cho em thì người ấy gặp ngay tai nạn” [3.147]. Không chỉ có hắn mà cả vợ hắn cũng định hãm hại Mai Trừng vì lòng ghen tuông ích kỉ bằng cách dùng con dao định rạch trên mặt cô nhưng chưa kịp làm thì “con dao đã đập xuống nền gạch hoa đánh choang một cái. Mụ đàn bà nấc lên, ngã vật ra, tay trái ôm lấy cái tay phải đã cứng đờ như khúc củi Mụ lăn lộn kêu 105 trời” [3.149]. Mai Trừng giống như là một cô gái do trời đất sinh ra để đi trừng phạt cõi người đầy tội lỗi này chăng? Hay là Hồ Anh Thái đang rung lên một hồi chuông cảnh báo về sự tồn tại của cái ác đang có ở khắp nơi, ở mọi tầng lớp, mọi thế hệ trong “cõi người”. Quay về với câu chuyện của nhân vật Tôi, đó là sau khi đưa cái chết bất ngờ của Cốc ở bãi biển về thì “mấy ngày sau, tôi đang ngồi cùng thằng Phũ trong phòng quản trị thì thằng Bóp bước vào. Nó bảo đã tìm ra chỗ ở của cái con khốn nạn đã giết thằng Cốc. Nó đã nắm được quy luật đi lại của con kia. Nó bảo trừ khử ngày hôm nay là tốt nhất” [3.49]. Lại bắt đầu một cuộc hận thù mới, rồi lại đi trả thù, cứ thế dường như cái ác không bao giờ mất trong “cõi người” này. Cả thằng Phũ và Bóp đều cho rằng cái chết của Cốc trên bãi biển hôm ấy là do Mai Trừng làm vì thế khi về đến thành phố gặp lại cô, Bóp và Phũ đã bàn cách tiếp cận nhà Mai Trừng để hãm hại cô. Bóp “lấy ra một đôi găng tay mỏng da người. Một bình xịt thuốc mê. Và một cuộn dây. Có nghĩa là nó đã chọn hình thức xử lý như đã làm với những con dê. Sau đó cuộn dây sẽ đánh lạc hướng điều tra như một vụ treo cổ tự tử” [3.49]. Bóp làm nghề đầu bếp hay ra tay giết những con dê bằng cách là “bóp cổ” chúng và đây cũng là cách Bóp chọn để đi giết Mai Trừng sau đó dùng sợi dây treo cổ cô lên. Khi Bóp chọn cách trả thù này cũng là đồng nghĩa với việc Bóp chọn cách chết cho mình vì thế khi chưa đi tìm Mai Trừng thì Bóp đã chết trong phòng tắm với một tư thế “đang đung đưa như một hình nộm giữa phòng tắm khá rộng. Một sợi dây thừng siết quanh cổ nó, treo vào mái nóc ở trên trần. Mặt nó bầm tụ máu, mắt nó trợn tròn, lưỡi nó thè lè” [3.54]. Và sau này Phũ cũng vậy, cũng nhận đúng “cái mà nó định làm để trừ khử” Mai Trừng ngay khi cô đang đi trên đường phố Sài Gòn. Thế là một đứa cháu nữa của Đông ra đi với nhiều câu hỏi nghi vấn mà không có câu trả lời. Đông và Phũ đưa xác Bóp vào Sài Gòn vì cha mẹ của Bóp ở trong Sài Gòn, sau đó thì Phũ thấy Mai Trừng ở Sài Gòn và lại nảy sinh hai chữ “trả thù”. Phũ định dùng chiếc xe “750 phân khối” để đâm vào Mai Trừng và ý nghĩ của hắn là “coi như một vụ tai nạn va quệt, rồi bỏ chạy mất dạng” [3.91], nhưng dường như cái ác không thể thắng cái thiện được, cũng như Bóp, Phũ đã chọn lấy cách chết của mình ngay trong ý nghĩ và hành động đi trả thù. Phũ không giết chết được Mai Trừng như dự định mà chính anh mới là người “bật ra khỏi xe cũng quay tít, đầu quật vào một gốc cây vỡ toang sọ, lăn lông lốc mấy vòng rồi nằm vắt mình trên một miệng cống để ngỏ” [3.93]. Thế là lần lượt từng đứa cháu của Đông ra đi mà anh không có câu trả lời, chỉ có nỗi đau không thể nói lên thành lời vì mọi nỗi đau đều được thời gian xoa dịu. Mọi sai lầm đều có thể sữa chữa được. Chỉ trừ cái chết. Một câu chuyện kì lạ về ba cái chết và một cô gái có tên Mai Trừng đầy bí ẩn với những thế lực siêu nhiên có trong cô mà chính cô cũng là nạn nhân của những thế lực đó. Có phải đây là “ác giả ác báo” trong “cõi người” chăng? Trong bài viết “Cõi người rung chuông tận thế từ góc nhìn Phật giáo” tác giả Võ Anh Minh nhận định: “Hồ Anh Thái đã gióng lên hồi chuông cảnh báo với cõi người, hãy thanh lọc hết hận thù, hãy bao dung và yêu thương đồng loại, đừng để cái ác ngự trị trong tâm hồn, bởi cái gì cũng có giá của nó, mỗi người có một cái Nghiệp của riêng mình” [3.361]. Đúng là nhà văn đang “gióng lên hồi chuông cảnh báo” về cái ác 106 đang chế ngự trong “cõi người”, nhưng từ trong sâu thẳm tác phẩm vẫn gieo vào lòng người đọc một niềm tin ở sự hướng thiện của con người. 2.2. Yếu tố tâm linh qua hành trình sám hối và giải thiêng lời nguyền Sau ba cái chết của ba đứa cháu lại đến Đông muốn trả thù, thực ra anh đã sống trong sự thù hận trước đó rồi, ngay lúc anh ngồi sau lưng xe của Phũ đi giết Mai Trừng thì anh đã là tòng phạm của cái ác rồi. Và trước đó anh cũng đã thừa nhận rằng: “Tôi cũng muốn trả thù. Tôi cũng muốn dẹp hận thù lại cùng một lúc” [3.67]. Khi trở ra Bắc, Đông đã tìm đến công ty Hồng Hoang - nơi Mai Trừng đang làm việc, trước khi đi anh lại giống như những đứa cháu của mình là định sẵn việc trả thù bằng cách nào. Đông đã chọn cách là dùng thuốc độc để thực hiện hành động trả thù của mình, anh còn nói “thuốc độc của tôi một liều cực mạnh chỉ bằng cái cúc áo có thể quật ngã tức thì một con trâu mộng” [3.139]. Nhưng khi đến công ty Hồng Hoang nghe ông giám đốc nói về sự bí ẩn và thần bí trong con người Mai Trừng đã làm cho Đông không còn ý nghĩ trả thù nữa mà chỉ còn lại một điều là “tôi bỗng thấy thèm sống hơn bao giờ hết” [3.157]. Bởi vì anh đã hiểu ra một điều rằng khi anh có ý đinh trừ khử Mai Trừng bằng thuốc độc thì anh đã tự lựa chọn cái chết cho chính mình mà không hay biết. Và những cái chết kia không liên quan gì đến Mai Trừng mà chính là do những con người đó phải nhận lấy cái điều ác chính họ gieo nên. Cuộc hành trình sám hối của Đông cũng bắt đầu từ đây, anh đã ném viên thuốc độc đi và “việc cùng lúc tôi phải làm là thanh lọc cái tâm hồn tội lỗi của mình. Từ giờ trở đi không được phép nghĩ ác về Mai Trừng. Một điều ác người ta định làm cho cô, dù chỉ trong tâm tưởng, cũng sẽ rơi trở lại xuống đầu người đó” [3.162]. Khi tìm đến nhà Mai Trừng không gặp được cô ấy Đông “hoàn toàn tuyệt vọng. Tôi sẽ chết. Một cái chết oan uổng. Mai Trừng sẽ không hề biết rằng tôi tìm đến cô để sám hối, để xin cô tha thứ cho tội lỗi của ba gã trai đã chết, tha thứ cho cái ý đồ ban đầu của tôi là định giết cô bằng thuốc độc” [3.164]. Thì ra khi con người đứng bên bờ vực thẳm của cái chết, họ mới càng muốn được sống, càng muốn hướng thiện hơn bao giờ hết. Đông thốt lên rằng “không, tôi còn muốn sống” [3.164], nhưng anh lo rằng “khoảng thời gian sống của tôi đang dần dần bị thu hẹp. Nếu không nhanh chân, biết đâu tôi không thể đến kịp để xin được sám hối” [3.184]. Anh luôn hy vọng rằng dù ở đâu đi chăng nữa thì Mai Trừng với khá năng linh cảm siêu nhiên của mình cũng “xin cô hãy chứng giám và ghi nhận tấm lòng thành và lương thiện của tôi. Ở đó không còn hận thù và độc dược nữa” [3.184]. Ở đó chỉ có lòng hướng thiện của con người và ở đó Đông đang rất muốn sống chứ không muốn chết như số phận những đứa cháu mình và anh đã quyết tâm là “phải tìm cho bằng được để sám hối, bằng không số phận tôi sẽ bị kết liễu chỉ trong vòng ít ngày nữa” [3.186]. Cuộc tìm kiếm của Đông lại tiếp tục, anh gặp Mai Trừng trên chùa Bảo Sơn, một ngôi chùa nằm trên núi ở vùng biển Cửa Lớn ở miền Trung. Tại đây anh đã làm một hành động mà cả cuộc đời thủy thủ như anh chưa bao giờ làm vì “một người thuyền trưởng không bao giờ quỳ gối. Ngay cả trước thủy quái và bão tố đại dương. Nhưng sám hối và cầu xin tha tội thì phải quỳ” [3.199]. Đúng như lời anh nói nếu ai đó muốn sám hối và cầu xin sự tha tội thì phải “quỳ” mới thể hiện được lòng thành 107 của mình và đi kèm với hành động “quỳ” trước mặt Mai Trừng là lời nói sám hối của Đông: “tôi đến để ăn năn” [3.199]. Nhưng dường như lúc này anh cũng vỡ lẽ ra một điều là Mai Trừng “cũng sợ anh bị chết” và cô bảo rằng: “tôi cũng cần phải ăn năn. Vì tôi mà bao nhiêu người phải chết” [3.199]. Không phải chỉ những người muốn làm điều ác với cô là bị trừng trị không mà ngay cả người cô yêu cũng bị trừng trị khi chạm vào người cô. Chính điều này làm cho Mai Trừng rất đau khổ, bởi vì cô không thể yêu và được yêu như những người con gái bình thường khác. Nhưng nó cũng là động lực để cô quay về mảnh đất chiến trường năm xưa, nơi cha mẹ cô yên nghỉ để xin “giải thiêng lời nguyền” mà cô đã mang theo suốt hai mươi sáu năm qua. Ngày trước Bác Miên – người nuôi Mai Trừng từ khi cha mẹ cô chết cũng cho cô biết ý nghĩa cái tên mà mẹ cô bảo đặt: “Mai Trừng – ngày mai lớn lên, nó sẽ đi trừng phạt, diệt trừ kẻ ác để báo thù cho cha mẹ” [3.210]. Nó giống như một lời nguyền ám vào đời cô, vì thế trong suốt hai mươi sáu năm qua, cô phải lãnh sứ mệnh là đi diệt trừ kẻ ác nhưng dường như “con người chưa đến nỗi phải bị trừng phạt đau đớn như thế. Con người dù sao vẫn có thể cảm hóa và cải biến được bằng con đường giáo dục” [3.210]. Chính vì lẽ đó mà Mai Trừng không muốn mình lãnh sứ mệnh này nữa, không chỉ Đông sợ hãi nếu không tìm được Mai Trừng để mà sám hối, để mà ăn năn mà còn có cả Mai Trừng cũng muốn ăn năn, cũng muốn sám hối, cũng muốn giải thiêng lời nguyền để không phải chứng kiến nhiều cái chết nữa. Mai Trừng cùng với Đông lên đường tìm về chiến trường năm xưa nơi có phần mộ cha mẹ cô ở đó. Nhưng chiến tranh đã lùi xa, nơi đó bây giờ cũng khác đi nhiều, ngay cả những người thân từng tham gia chiến đấu cùng với cha mẹ cô cũng không nhớ đường đến đó. Nhưng dường như có một thế giới tâm linh huyền bí nào đó đã dẫn đường đưa lối chỉ cho cô đường đến nơi yên nghỉ của cha mẹ mình qua những giấc mơ rất kì lạ. Đó là “những ngày ở đây, thỉnh thoảng Mai Trừng lại mơ thấy có một bóng người dẫn cô đi. Đi qua một con đường lớn và dài. Rồi rẽ ngoặt vào một lối đi nhỏ trong rừng. Lướt qua những bụi cây cành cây gai góc bùng nhùng. Bay trên một cánh rừng đã dày rậm xanh lá, dù thảng hoặc vẫn chen lẫn những thân cây bị cháy thiêu trơ trụi. Đến bên một con suối cạn thì bóng người dẫn đường biến mất” [3.218]. Cô đã mơ thấy những hình ảnh này đến “lần thứ tư” trước khi cô lên đường và đúng như trong giấc mơ khi đến nơi cô bỗng reo lên “em đã nhận ra đường rồi”, lúc đó Đông thấy cô như người đã bị nhập đồng, cứ lao đầu về phía trước. Đi như người mộng du. Đi như có người cầm tay dẫn đi thì đúng hơn. Lúc này Mai Trừng giống như người có một luồng khí ma quái nào nhập vào cô, mọi hành động của cô diễn ra như có một người “cõi trên” nào đó đang nhập vào người để chỉ cho cô biết nấm mồ của cha mẹ mình ở đâu giữa núi rừng bao la này, để giúp cô giải thiêng lời nguyền đã mang bên mình hai mươi sáu năm qua. Sau khi biết được rằng hai mô đất nằm liền kề nhau đó chính là hai nấm mồ của cha mẹ mình thì Mai Trừng đã quỳ gối và khấn vái rằng: “con lạy cha, con lạy mẹ, cha mẹ hãy giải thoát cho con khỏi sứ mệnh đi trừng phạt cái ác. Hai mươi sáu năm con phải đi trừng phạt như vậy là dài quá rồi” [3.227]. Và “xin cha mẹ cho con trở về làm một đứa con gái bình thường. Con cũng muốn yêu và được yêu” [3.228]. Dường như lời cầu xin của cô đã có linh 108 ứng, gió rừng thổi xao xác, những ngọn cỏ đung đưa qua lại, còn cô thì “bỗng đổ vật xuống. Lại giãy giụa trong cơn run quằn quại. Một cái gì đó đang bị xé rách trong người cô, bị giật ra từng mảnh, bị rút dần ra như một sợi dây mảnh và bất tận. Rồi vút một cái, tất cả bay thoát lên khỏi người cô. Mai Trừng quẫy đạp mấy cái nữa rồi lật nghiêng người. Cặp mắt lờ đờ hết hồn của cô dần dần trở lại tỉnh táo và tinh nhạy” [3.228]. Mai Trừng đã hoàn toàn giải thoát được sứ mệnh đi diệt trừ cái ác, dù biết rằng trong “cõi người” này cái ác vẫn đang hiện diện ở khắp mọi nơi, nhưng diệt trừ cái ác là việc của tất cả mọi người, của toàn xã hội chứ không riêng gì của ai, cũng không riêng gì ở Mai Trừng. Hãy để cho người con gái ấy có được tình yêu, có được hạnh phúc trong tình yêu như mọi người con gái khác, đó cũng chính là việc thiện mà “cõi người” này nên làm đối với cô ấy. Mai Trừng đã được giải thoát, Đông cũng được giải thoát nhưng có lẽ “cõi người” này chưa được giải thoát. 3. Kết luận Vấn đề Thiện – Ác ở đây không chỉ mang dáng dấp từ những câu chuyện cổ tích xa xưa nữa, mà cái ác đã trở thành một thế lực tìm ẩn có ở khắp nơi, đang làm ngả nghiêng cõi người đương đại. Cái ác không chỉ có trong chiến tranh, trong quá khứ mà nó còn hiện diện khắp nơi ở hiện tại. Vì thế làm sao để cái ác lùi xa vĩnh viễn thì không ai có thể làm được, nhưng nếu con người biết chế ngự cái ác trong chính mình, để cho tâm mình luôn hướng thiện thì xã hội ngày càng trở nên tốt đẹp hơn bao giờ hết. Ở đây, thông qua hành trình sám hối của nhân vật Đông và hành trình tìm đường trở về với chính mình của Mai Trừng, tác phẩm Cõi người rung chuông tận thế của Hồ Anh Thái như đem đến người đọc một thông điệp: “không phải cứ làm điều ác để rồi bị trừng phạt, như vậy cái ác vẫn tràn đầy trong xã hội, thần chết vẫn lấy đi sinh mạng của nhiều thân phận; để tận diệt cái ác, điều cốt yếu là ở tâm mỗi người cần có sự phục thiện, có sự thanh lọc tâm hồn để trở về với điều thiện, bỏ qua hận thù, như vậy tự thân cái ác sẽ không còn. Trừng phạt chỉ là giải pháp. Ngộ ra lẽ phải, thực tâm niệm thiện thì cái ác sẽ không còn, cõi người sẽ bình an, đó mới là điều quan trọng” [3.360]. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Hoàng Cẩm Giang (2014), Tiểu thuyết Việt Nam đầu thế kỉ XXI cấu trúc và khuynh hướng, Nxb Đại học quốc gia Hà Nội. 2. E.M.Meletinsky, Thi pháp của huyền thoại (Người dịch - Trần Nho Thìn, Song Mộc), Nxb Đại học quốc gia Hà Nội. 3. Hồ Anh Thái (2013), Cõi người rung chuông tận thế (tác phẩm và dư luận), Nxb Trẻ. 4. Bùi Việt Thắng (2009), Tiểu thuyết đương đại (Tiểu luận - phê bình văn học), Nxb Văn hóa thông tin. 5. Bùi Thanh Truyền (2014), Yếu tố kì ảo trong văn xuôi đương đại Việt Nam, Nxb Văn học. Ngày nhận bài: 14/10/2016 Biên tập xong: 15/01/2017 Duyệt đăng: 20/01/2017