Xử trí hen theo hướng dẫn Gina 2002 tại Bệnh viện Đại học Y dược TP Hồ Chí Minh

XÖÛ TRÍ HEN THEO HÖÔÙNG DAÃN GINA 2002 TAÏI BEÄNH VIEÄN ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TP. HOÀ CHÍ MINH Löông Thò Thuaän*, Leâ Thò Tuyeát Lan** TOÙM TAÉT Hen laø tình traïng vieâm ñöôøng hoâ haáp maïn tính, coù taàn suaát cao vaø ngaøy caøng gia taêng. Naêm 1993 Chieán löôïc toøan caàu veà beänh hen (GINA) ra ñôøi, aán baûn môùi nhaát laø GINA 2002 – vaø ñöôïc aùp duïng roäng raõi treân toaøn caàu(2),(5),(6). Chuùng toâi khaûo saùt vieäc xöû trí hen theo GINA 2002 ôû beänh nhaân ngoïai truù taïi BV. Ñaïi hoïc Y Döôïc TP. Hoà Chí Minh, qua ñoù ñaùnh giaù hieäu quaû vaø tính khaû thi cuûa phöông phaùp ñieàu trò naøy taïi Vieät Nam. Keát quaû cho thaáy 55,2% beänh nhaân khoâng ñöôïc chaån ñoùan hen tröôùc ñoù. Chæ coù 13,8% duøng Corticosteroids daïng hít. Chuû yeáu laø hen naëng vôùi 86,6% hen baäc 4. Veà caùc daïng hen, coù 84,2% hen daïng ñieån hình, 7,8% hen daïng khoù thôû ñôn thuaàn, 6,9% hen daïng ho. Veà tính tuaân thuû coù 58,5% khaùm beänh 1 hoaëc 2 laàn roài boû trò. Hieäu quaû ñieàu trò cho thaáy 93,9% khoâng coøn trieäu chöùng laâm saøng sau 2-4 tuaàn ñieàu trò, caùc chæ soá hoâ haáp kyù VC, FVC, FEV1, Tiffeneau, PEF ñeàu taêng sau 2-4 tuaàn ñieàu trò, 7,9% coù taùc duïng phuï cuûa thuoác. Vieäc xöû trí theo GINA mang laïi hieäu quaû toát treân laâm saøng vaø hoâ haáp kyù, taùc duïng phuï khoâng ñaùng keå. Tuy nhieân tæ leä khoâng tuaân thuû ñieàu trò coøn cao. Möùc ñoä kieåm soùat hen hieän nay taïi Vieät Nam coøn raát xa môùi ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu theo GINA. SUMMARY MANAGEMENT OF ASTHMA ADHESED TO GINA 2002 IN THE UNIVERSITY HOSPITAL AT HOCHIMINH CITY VIETNAM Luong Thi Thuan, Le Thi Tuyet Lan * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 24 – 29 Asthma is a chronic airway inflammation with high and increasing prevalence. The Global Initiative for Asthma Management (GINA), which launched in 1993, with the latest publication in the year of 2002 is applied worldwide. We conducted this study to investigate the management of asthma adhesed to GINA in The University hospital at HoChiMinh City Vietnam. The results showed that up to 55,2% of asthmatic patients have not been diagnosed as asthma. Only 13,8% of patients used inhaled Corticosteroids. The severe step – step 4 was predominant: 86,6% of the cases. About the form of asthma, there were 84,2% of typical form, 7,8% as dyspnea variant of asthma, and 6,9% as cough variant of asthma. There were up to 58,5% of patients dropped off after 1st or 2nd visit. The results of treatment showed that up to 93,9% of patients have had no clinical signs after 2-4 weeks of treatment. All the spirometric parameters improved after this period, 7,9% of patients suffered from the adversed effects of the asthmatic drugs. The management of asthma adhesed to GINA were effective both on clinical and spirometric aspects. But the rate of non compliance was still high. The current levels of asthma control in Vietnam fall markedly short of goals specified in GINA guidelines. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Hen coøn ñöôïc goïi laø Suyeãn hay Hen pheá quaûn laø beänh vieâm ñöôøng hoâ haáp maïn tính coù aûnh höôûng ñeán söùc khoûe con ngöôøi ôû taát caû caùc löùa tuoåi, caùc chuûng toäc, vaø caùc taàng lôùp xaõ hoäi. Naêm 1993 Toå chöùc Y teá Theá giôùi (WHO) phoái hôïp vôùi Vieän Tim, Phoåi vaø Huyeát hoïc Hoa Kyø toå chöùc hoäi thaûo quoác teá veà hen vaø ñöa ra Chieán löôïc toaøn caàu ñoái vôùi beänh hen (Global * Trung taâm phoøng choáng lao Taây Ninh. 24 ** Boä moân sinh lyù, Ñaïi hoïc Y Döôïc TP. HCM Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Initiative for Asthma - GINA)(2),(5),(6). Tuy nhieân, vieäc aùp duïng theo höôùng daãn cuûa GINA vaãn coøn nhieàu haïn cheá. Töø thöïc teá naøy, chuùng toâi tieán haønh thöïc hieän ñeà taøi naøy nhaèm goùp phaàn moâ taû thöïc traïng tình hình beänh hen vaø vieäc aùp duïng GINA taïi moät ñôn vò y teá ôû Vieät Nam. Treân cô sôû ñoù coù theå ruùt ra moät soá kinh nghieäm höõu ích trong vieäc naâng cao chaát löôïng quaûn lyù, ñieàu trò hen. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Daân soá choïn maãu Taát caû beänh nhaân ñeán khaùm vaø ñieàu trò hen theo GINA taïi Phoøng thaêm doø chöùc naêng hoâ haáp Beänh vieïân Ñaïi hoïc Y Döôïc TP. Hoà Chí Minh töø ngaøy 01 thaùng 6 naêm 2001 ñeán 30 thaùng 04 naêm 2004. Tieâu chuaån choïn maãu - Beänh nhaân ñeán khaùm laàn ñaàu tieân taïi Phoøng thaêm doø chöùc naêng hoâ haáp cuûa Beänh vieïân Ñaïi hoïc Y Döôïc TP. Hoà Chí Minh töø ngaøy 01 thaùng 6 naêm 2001 ñeán ngaøy 29 thaùng 02 naêm 2004. - Ñöôïc chaån ñoaùn xaùc ñònh laø hen theo GINA, trong ñoù tieâu chuaån baét buoäc laø coù hoâ haáp kyù ñaùp öùng vôùi thuoác giaõn pheá quaûn. - Ñöôïc theo doõi vaø ñieàu trò ngoaïi truù theo GINA trong khoaûng thôøi gian töø ngaøy 01 thaùng 6 naêm 2001 ñeán ngaøy 30 thaùng 04 naêm 2004. Tieâu chuaån loaïi tröø - Beänh nhaân khoâng ñöôïc chaån ñoaùn hen. - Hoà sô khoâng ñaày ñuû caùc döõ lieäu caàn cho nghieân cöùu. - Hoà sô khoâng coù hoâ haáp kyù. - Khoâng ñöôïc thöïc hieän phöông phaùp ño hoâ haáp kyù coù thöû thuoác. - Keát quaû hoâ haáp kyù khoâng coù ñaùp öùng vôùi thuoác giaõn pheá quaûn theo GINA. - Ñöôïc chaån ñoaùn hen nhöng khoâng ñöôïc phaân baäc vaø ñieàu trò ñuùng theo GINA. Thieát keá nghieân cöùu Ñaây laø loaïi nghieân cöùu caét ngang moâ taû, khoâng ñoái chöùng, coù hoài cöùu nhöõng hoà sô cuõ vaø theo doõi beänh nhaân ñeán ngaøy 30 thaùng 4 naêm 2004. KEÁT QUAÛ VAØ BAØN LUAÄN Moät soá ñaëc ñieåm cô baûn cuûa daân soá nghieân cöùu Keát quaû nghieân cöùu trong maãu goàm 1646 beänh nhaân nhö sau: - Tuoåi trung bình laø 40,28 ±19,36, thaáp nhaát laø 4 tuoåi, vaø cao nhaát laø 87 tuoåi. Trong ñoù tuoåi trung bình ôû nam laø 39,48 ± 20,66, vaø tuoåi trung bình ôû nöõ laø 40,95 ± 18,19. Khoâng coù söï khaùc bieät veà tuoåi trung bình giöõa nam vaø nöõ. Phaân boá beänh nhaân theo nhoùm tuoåi cho thaáy nhoùm töø 36 ñeán 45 tuoåi chieám tyû leä cao nhaát (21,1%), coù moái töông quan chaët cheõ giöõa nhoùm tuoåi vaø giôùi (p<0,0001). Coù 17,6% beänh nhaân töø 60 tuoåi trôû leân, treû em 14,6%. - Veà giôùi, tyû leä beänh nhaân nöõ cao hôn so vôùi nam, söï khaùc bieät naøy coù yù nghóa thoáng keâ (54,4% so vôùi 45,6%, p<0,05). Tyû leä giôùi nöõ: nam laø 1,2: 1, keát quaû naøy cuõng phuø hôïp vôùi y vaên laø giôùi nöõ luoân chieám öu theá trong caùc nghieân cöùu veà hen. Söï khaùc bieät veà giôùi coù yù nghóa thoáng keâ (p<0,01) trong caùc nhoùm tuoåi 0- 15, vaø 26-55, caùc nhoùm tuoåi coøn laïi coù tyû leä töông töï nhau. Keát quaû naøy cuõng töông töï nhö keát quaû nghieân cöùu cuûa Mc Fadden ER vaø Mc Nickol KN. Theo Mc Fadden ER., ôû treû em, tyû leä hen giöõa nam vaø nöõ laø 2:1, nhöng khoâng coù söï khaùc bieät veà giôùi tính töø sau 30 tuoåi. Theo Mc Nickol KN, tyû leä maéc beänh ôû treû trai cao hôn treû gaùi, tyû leä naøy thay ñoåi töø 2/1 ñeán 3/2. - Beänh nhaân hen ñeán töø khaép nôi trong caû nöôùc, trong ñoù coù 59,4% beänh nhaân soáng taïi TP. Hoà Chí Minh. - Soá beänh nhaân coù trình ñoä vaên hoùa caáp 3 chieám tyû leä cao nhaát (17,6%) Baûng 1. Phaân boá BN theo ngheà nghieäp Ngheà nghieäp n (bn) Tyû leä (%) Ngheà khaùc 373 22,76 Ngheà lieân quan ñeán buïi 346 21,02 25 Ngheà nghieäp n (bn) Tyû leä (%) Noäi trôï 245 14,88 Hoïc sinh, sinh vieân 243 14,76 Maát söùc lao ñoäng 165 10,03 Coâng vieäc haønh chaùnh vaên phoøng 105 6,38 Giaùo vieân 71 4,31 Coøn nhoû 49 2,98 Ngheà lieân quan ñeán hoùa chaát 49 2,98 Toång 1646 100 Yeáu toá kích phaùt (YTKP) Baûng 2. Phaân boá tæ leä caùc yeáu toá kích phaùt côn hen. YTKP n Tyû leä (%) YTKP n Tyû leä(%) Thay ñoåi thôøi tieát 598 36,3 Caûm xuùc 143 8,7 Gaéng söùc 447 27,2 Röôïu bia 88 5,3 Buïi 441 26,8 Yeáu toá khaùc 55 3,3 Nhieãm truøng hoâ haáp 357 21,7 Thuù coù loâng 41 2,5 Khoùi thuoác laù 352 21,4 Yeáu toá noäi tieát 39 2,4 Muøi laï 323 19,6 Hoùa chaát 35 2,1 Laïnh 306 18,6 Thuoác 17 1,0 Thöùc aên, thöùc uoáng 299 18,2 Maãn caûm ngheà nghieäp 11 0,7 + Beänh nhaân coù theå coù 1 hoaëc nhieàu yeáu toá kích phaùt côn hen, ñaëc bieät coù beänh nhaân coù 13 trong soá 16 nhoùm YTKP, nhöng cuõng coù 23,8% BN khoâng theå xaùc ñònh roõ yeáu toá naøo gaây kích phaùt côn hen ñeå bieát caùch phoøng ngöøa. Thöôøng gaëp nhaát laø thay ñoåi thôøi tieát, nhöng coøn thaáp hôn nhieàu so vôùi nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Ñình Höôøng vaø coäng söï (36,3% so vôùi 70,5%, p<0,0001). Gaéng söùc theå löïc xeáp thöù hai, tyû leä naøy thaáp hôn nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Ñình Höôøng vaø coäng söï (27,2% so vôùi 39%, p<0,0001), vaø thaáp hôn raát nhieàu so vôùi keát quaû cuûa Cycar D (27,2% so vôùi 50%, p<0,0001). YTKP laø buïi töông töï nhö nghieân cöùu cuûa GS Nguyeãn Naêng An, Phan Quang Ñoaøn vaø coäng söï (26,8% so vôùi 25%, p>0,05). Tuy nhieân, theo nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Thò Baïch Tuyeát(3), YTKP côn hen laø buïi nhaø coù tyû leä thaáp hôn raát nhieàu so vôùi nghieân cöùu cuûa chuùng toâi (26,8% so vôùi 8,49%, p<0,0001). Laïnh cuõng thöôøng gaëp nhöng vôùi taàn suaát thaáp hôn so vôùi nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Ñình Höôøng vaø coäng söï (18,6% so vôùi 42%, p<0,001). Lyù do cuûa söï khaùc bieät naøy cuõng töông töï nhö yeáu toá thay ñoåi thôøi tieát vì khí haäu Mieàn Nam ít laïnh hôn so vôùi khí haäu ôû Mieàn Baéc. Thöùc aên, thöùc uoáng laø YTKP thöôøng gaëp coù tyû leä töông töï nhö keát quaû nghieân cöùu cuûa GS Nguyeãn Naêng An, Phan Quang Ñoaøn vaø coäng söï (18,2% so vôùi 16,67%, p>0,05), nhöng cao hôn so vôùi keát quaû nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Thò Baïch Tuyeát (3)(18,2% so vôùi 7,28%, p<0,001). Chaån ñoaùn vaø ñieàu trò tröôùc ñaây Baûng 3. Phaân boá taàn suaát BN theo chaån ñoaùn tröôùc ñaây Chaån ñoaùn tröôùc ñaây n Tyû leä(%) Hen 737 44,8 Khoâng roõ chaån ñoaùn 653 39,7 Beänh pheá quaûn phoåi khoâng hen 129 7,8 Beänh Tai-Muõi-Hoïng 61 3,7 Chöa khaùm 50 3,0 Beänh tim maïch 8 0,5 Roái loaïn thaàn kinh thöïc vaät 8 0,5 Toång 1646 100 Coù ñeán 55,2% BN khoâng ñöôïc chaån ñoaùn hen, thaáp hôn so vôùi keát quaû nghieân cöùu cuûa taùc giaû Nguyeãn Vieät Coà (1)(63%, p<0,001). + Caùc loaïi thuoác beänh nhaân ñaõ ñieàu trò coù keát quaû nhö sau: Baûng.4. Phaân boá taàn suaát BN theo nhoùm thuoác ñaõ ñieàu trò Nhoùm thuoác ñaõ ñieàu trò n Tyû leä(%) Ñoàng vaän Beta2 giao caûm xòt taùc duïng ngaén 356 21,6 Thuoác khaùc 279 17,0 Ñoàng vaän Beta2 giao caûm taùc duïng toaøn thaân 217 13,2 Corticoides toaøn thaân 214 13,0 Corticoides taïi choã 140 8,5 Methylxanthines 106 6,4 Anticholinergic 102 6,2 Ñoàng vaän Beta2 giao caûm xòt taùc duïng daøi 93 5,7 Thuoác nam, baéc, gia truyeàn 20 1,2 Antileukotriene 6 0,4 26 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Coù 79 BN (10,8%) beänh nhaân phaûi vaøo beänh vieän caáp cöùu vì hen, 100% duøng thuoác coù taùc duïng toaøn thaân, 50,5% beänh nhaân duøng thuoác xòt taïi choã. Trong nhoùm beänh Tai – Muõi – Hoïng beänh nhaân duøng nhieàu nhaát laø thuoác Corticosterids daïng hít (ICS) (11,5%), trong nhoùm beänh pheá quaûn – phoåi khoâng phaûi hen duøng nhieàu nhaát laø thuoác Corticosterids daïng taùc duïng toøan thaân (16,3%). Nhoùm beänh nhaân ñöôïc chaån ñoaùn laø hen thì duøng nhieàu nhaát laø Ñoàng vaän Beta 2 giao caûm xòt taùc duïng ngaén, trong ñoù chæ coù 48,9% beänh nhaân ñöôïc ñieàu trò vôùi daïng thuoác coù taùc duïng taïi choã, 13,8% BN ñöôïc duøng ICS, 9,9% duøng daïng thuoác keát hôïp, töông töï nhö keát quaû nghieân cöùu AIRIAP(4)(13,8% so vôùi 13,6%, p>0,05) vaø keát quûa nghieân cöùu ôû Myõ (13,8% so vôùi 15%, p>0,05), nhöng lôùn hôn coù yù nghóa so vôùi keát quaû nghieân cöùu ôû Chaâu Aâu (13,8% so vôùi 23%, p<0,001). Chaån ñoaùn hieän nay Baûng 5. Phaân boá taàn suaát BN theo baäc naëng cuûa hen Baäc naëng cuûa hen n Tyû leä(%) Baäc 4 1426 86,6 Baäc 3 189 11,5 Baäc 2 28 1,7 Baäc 1 3 0,2 Toång 1646 100 Baûng 6. Phaân boá taàn suaát BN theo daïng hen Daïng hen n Tyû leä(%) Ñieån hình 1386 84,2 Khoù thôû ñôn thuaàn 129 7,8 Ho 114 6,9 Naëng ngöïc ñôn thuaàn 11 0,7 Theo muøa 6 0,4 Toång 1646 100 Keát quaû ñieàu trò hen theo GINA Keát quaû laâm saøng Tình hình tuaân thuû ñieàu trò Chæ coù 58,5% beänh nhaân chæ ñeán khaùm beänh moät hoaëc hai laàn, vaø chæ coù 13,6% soá beänh nhaân ñeán khaùm töø 7 laàn trôû leân, soá laàn khaùm beänh nhieàu nhaát laø 20 laàn. Keát quaû nghieân cöùu ñaõ ghi nhaän ñöôïc moät soá hình thöùc khoâng tuaân thuû ñieàu trò nhö sau: - Khoâng taùi khaùm ñuùng theo ngaøy heïn, - Duøng thuoác theo toa cuõ, - Duøng khoâng lieân tuïc moãi ngaøy ñoái vôùi thuoác ngöøa côn hen, - Beänh nhaân queân xòt thuoác, - Heát thuoác khoâng bieát, - Laãn loän giöõa thuoác ngöøa côn vaø thuoác caét, - Mua laàm thuoác khoâng ñuùng haøm löôïng ñaõ ghi trong toa thuoác hoaëc mua phaûi thuoác ñaõ heát haïn söû duïng, - Töï boû thuoác. Veà nguyeân nhaân khoâng tuaân thuû ñieàu trò chuùng toâi ñang nghieân cöùu. Tình hình caûi thieän trieäu chöùng laâm saøng Keát quaû veà maët laâm saøng sau 2-4 tuaàn ñieàu trò: 93,9% beänh nhaân khoâng coøn trieäu chöùng (p<0,0001). Caùc trieäu chöùng laâm saøng caûi thieän nhanh, roõ, vaø duy trì hieäu quaû laâu daøi ñoù chính laø öu ñieåm hôn haún cuûa vieäc ñieàu trò hen theo GINA. Thôøi gian giaûm baäc Coù 342/1646 beänh nhaân (20,8%) ñöôïc giaûm baäc sau moät thôøi gian ñieàu trò. Trong ñoù coù 311/1646 (18,9%) beänh nhaân ñöôïc giaûm töø hen baäc 4 xuoáng hen baäc 3 vôùi thôøi gian ñieàu trò trung bình khoaûng 153,6 ngaøy (töông ñöông 5,1 thaùng). Coù 106/1646 (6,4%) beänh nhaân ñöôïc giaûm töø hen baäc 3 xuoáng hen baäc 2 vôùi thôøi gian ñieàu trò trung bình khoaûng 144 ngaøy (töông ñöông 4,8 thaùng). Coù 28/1646 (1,7%) beänh nhaân ñöôïc giaûm töø hen baäc 2 xuoáng hen baäc 1 vôùi thôøi gian ñieàu trò trung bình khoaûng 138 ngaøy (töông ñöông 4,7 thaùng). Soá beänh nhaân xuoáng ñöôïc baäc hen thaáp nhaáât laø baäc 1 coøn raát thaáp. Thôøi gian giaûm baäc coøn daøi so vôùi tieâu chuaån cuûa GINA (ít nhaát 3 thaùng ôû moãi baäc). Taùc duïng phuï Trong nhoùm nghieân cöùu naøy coù 655 BN (39,8%) ñeán khaùm beänh 1 laàn neân khoâng theå theo doõi ñöôïc 27 taùc duïng phuï. Trong soá 991 BN coøn laïi chuùng toâi theo doõi ñöôïc taùc duïng phuï coù keát quaû nhö sau: Baûng 7. Phaân boá taàn suaát BN theo taùc duïng phuï TDP n Tyû leä(%) Khoâng coù 913 92,1 Khaøn tieáng 29 2,9 Haï Kali maùu 16 1,6 Run tay 11 1,1 Naám mieäng hoïng 10 1,0 Khoâ raùt hoïng 8 0,8 Hoài hoäp 4 0,4 Dò öùng 1 0,1 Toång 991 100 Keát quaû hoâ haáp kyù ôû beänh nhaân hen - Trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi tieâu chuaån baét buoäc laø coù ít nhaát moät trong caùc chæ soá hoâ haáp kyù VC, FVC, FEV1, hoaëc PEF coù ñaùp öùng vôùi test giaõn pheá quaûn, keát quaû coù 82,6% ñaùp öùng vôùi PEF (p<0,001). PEF laø chæ soá hoâ haáp coù ñoä nhaïy cao nhaát trong nghieäm phaùp giaõn pheá quaûn. - Caùc kieåu hoâ haáp ñoà: Soá beänh nhaân coù hoäi chöùng hoãn hôïp chieám tyû leä cao nhaát (42,8%), khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ (p<0,05). Soá beänh nhaân khoâng coù hoäi chöùng haïn cheá hay taéc ngheõn maø chæ coù giaù trò PEF thaáp ñôn thuaàn chieám 13,5%. Ñaëc bieät coù 4% beänh nhaân coù caùc chæ soá hoâ haáp kyù hoaøn toaøn bình thöôøng nhöng coù nghieäm phaùp giaõn pheá quaûn döông tính. 82.2 81.7 81.5 79.2 79.0 80.5 74.1 55.7 62.8 64.4 65.5 65.4 59.8 63.6 55 65 75 85 Laàn ñaàu 2-4 6-8 10-12 14-16 18-20 22-24 Thôøi ñieåm khaùm (Tuaàn) VC (%so vôùi döï ñoaùn) Suyeãn baäc 4 Suyeãn chuyeån COPD Bieåu ñoà 1. Dieãn bieán giaù trò trung bình % GTDÑ cuûa VC hoaëc FVC theo thôøi gian 72.6 72.8 72.4 71.8 70.0 71.8 60.2 31.8 43.1 40.3 40.4 42.9 36.0 40.4 30 40 50 60 70 80 Laàn ñaàu 2-4 6-8 10-12 14-16 18-20 22-24Thôøi ñi e åm k ha ùm ( Tua àn) FEV1 ( %so vôùi döï ñoaùn) Suyeãn baäc 4 Suyeãn chuyeån COPD Bieåu ñoà 2. Dieãn bieán giaù trò trung bình % GTDÑ cuûa FEV1 theo thôøi gian 74.2 75.8 75.3 76.7 75.9 75.9 68.5 44.0 50.9 50.2 48.7 53.1 47.3 48.2 40 50 60 70 80 Laàn ñaàu 2-4 6-8 10-12 14-16 18-20 22-24Thôøi ñi e åm k ha ùm ( Tua àn) Chæ soá Ti f f e ne a u( % ) Suyeãn baäc 4 Suyeãn chuyeån COPD Bieåu ñoà 3: Dieãn bieán giaù trò trung bình cuûa Tiffeneau theo thôøi gian 47.2 64.261.2 63.865.966.566.3 39.7 30.9 41.7 36.237.638.3 28.8 25 35 45 55 65 75 Laàn ñaàu 2-4 6-8 10-12 14-16 18-20 22-24Thôøi ñi e åm k ha ùm ( Tua àn) PEF (%so vôùi döï ñoaùn) Suyeãn baäc 4 Suyeãn chuyeån COPD Bieåu ñoà 4: Dieãn bieán giaù trò trung bình % GTDÑ cuûa PEF theo thôøi gian - Keát quaû moät soá chæ soá hoâ haáp kyù trong 6 thaùng ñieàu trò: 28 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Trong nghieân cöùu naøy, chuùng toâi chæ nghieân cöùu caùc chæ soá hoâ haáp kyù trong 6 thaùng theo doõi ñieàu trò ôû nhöõng beänh nhaân trong nhoùm hen baäc 4 (288 bn) hoaëc hen chuyeån sang giai ñoaïn COPD (39 bn) ñaõ thöïc hieän toát cheá ñoä ñieàu trò theo GINA. Soá beänh nhaân coøn laïi chieám tæ leä thaáp vaø khoâng tuaân thuû ñuùng theo cheá ñoä ñieàu trò neân chuùng toâi khoâng khaûo saùt. Nhoùm hen baäc 4 ñôn thuaàn daïng ñieån hình vaø nhoùm hen chuyeån COPD cho thaáy: Caùc chæ soá hoâ haáp ñeàu taêng sau 2-4 tuaàn ñieàu trò, söï khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ (p<0,05). Treân dieãn tieán cuûa bieåu ñoà coù khi giaûm ñi, keát quaû naøy thöôøng do BN khoâng thöïc hieän toát vieäc phoøng traùnh caùc yeáu toá kích phaùt côn hen. Chính ñieàu naøy ñoøi hoûi chuùng ta neân theo doõi ñònh kyø haøng thaøng treân laâøm saøng vaø hoâ haáp kyù ñeå ñieåu chænh thuoác kòp thôøi vaø giaùo duïc BN tuaân thuû ñieàu trò toát hôn. Nhoùm beänh nhaân hen chuyeån COPD ñaùp öùng keùm treân hoâ haáp kyù duø caùc chæ soá hoâ haáp vaãn caûi thieän coù yù nghóa thoáng keâ sau 2-4 tuaàn ñieàu trò. KEÁT LUAÄN 1. Tuoåi trung bình cuûa beänh nhaân hen laø 40, trong ñoù beänh nhaân thuoäc nhoùm tuoåi töø 36 ñeán 45 chieám tyû leä cao nhaát (21,1%), beänh nhaân töø 60 tuoåi trôû leân chieám 17,6%, treû em chieám 14,6%. Tyû leä beänh nhaân nöõ trong nhoùm nghieân cöùu cao hôn nam, ôû treû em tyû leä beänh nhaân nam cao hôn nöõ. Beänh nhaân cö truù khaép caùc vuøng, nhöng chuû yeáu taïi TP. Hoà Chí Minh (59,4%). 2. Beänh nhaân hen haàu heát ñeàu coù yeáu toá kích phaùt. Caùc YTKP thöôøng gaëp laø thay ñoåi thôøi tieát, gaéng söùc, caùc loaïi buïi khoùi, nhieãm truøng hoâ haáp. 3. Beänh nhaân hen thöôøng bò chaån ñoaùn soùt, chæ coù 44,8% BN ñöôïc chaån ñoaùn hen, coøn laïi thöôøng ñöôïc chaån ñoaùn laø caùc beänh thuoäc nhoùm pheá quaûn phoåi khoâng hen, hoaëc nhoùm beänh Tai – Muõi – Hoïng. Ñaây laø vaán ñeà raát quan troïng caàn chuù yù. 4. Beänh nhaân hen tröôùc ñaây thöôøng duøng thuoác daïng coù taùc duïng toaøn thaân (100%), ít duøng thuoác daïng coù taùc duïng taïi choã (50,5%), nhöng laïi laïm duïng thuoác Ñoàng vaän Beta 2 giao caûm taùc duïng ngaén. Coù 10,8% BN ñaõ töøng phaûi nhaäp vieän caáp cöùu vì hen. Trong nhoùm beänh nhaân ñaõ ñöôïc chaån ñoaùn hen, vieäc duøng thuoác cuõng khoâng ñuùng theo GINA. 5. Daïng hen ñieån hình chieám tyû leä cao nhaát (84,2%), coøn laïi laø nhöõng daïng khoâng ñieån hình deã gaây nhaàm laãn trong chaån ñoaùn, goàm hen daïng ho, hen daïng khoù thôû hoaëc naëng ngöïc ñôn thuaàn, hen theo muøa. 6. Keát quaû ñieàu trò cho thaáy veà maët caûi thieän caùc trieäu chöùng laâm saøng coù hieäu quaû sôùm vaø cao, 93,9% BN khoâng coøn trieäu chöùng laâm saøng sau 2-4 tuaàn ñieàu trò. Soá beänh nhaân khoâng tuaân thuû ñieàu trò coøn cao vôùi nhieàu lyù do khaùc nhau. Thôøi gian giaûm moät baäc ít nhaát laø 5 thaùng. Taùc duïng phuï khoâng ñaùng keå (7,9%). Veà keát quaû hoâ haáp kyù cho thaáy PEF laø chæ soá nhaïy nhaát trong vieäc chaån ñoaùn vaø theo doõi beänh. Nhoùm hen ñôn thuaàn ñaùp öùng raát toát vôùi ñieàu trò, coøn nhoùm hen chuyeån COPD coù caûi thieän keùm treân hoâ haáp ñoà. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1 Nguyeãn Vieät Coà, Vöông Thò Taâm, Löông Thò Tuyeát, Leâ Thò Luyeán (2001), "Ñieàu tra tình hình maéc hen pheá quaûn ngöôøi lôùn ôû xaõ Trung Chaâu – Ñan Phöôïng – Haø Taây", Noäi san Lao vaø Beänh phoåi, Haø Noäi, taäp 33. 2 Leâ Thò Tuyeát Lan (2003), Soå tay ñieàu trò vaø phoøng ngöøa hen, Nhaø xuaát baûn y hoïc, TP. Hoà Chí Minh. 3 Nguyeãn Thò Baïch Tuyeát (1997), "Moät soá ñaëc ñieåm laâm saøng cuûa ngöôøi beänh hen pheá quaûn ñieàu trò taïi beänh vieän Haø Taây trong 5 naêm (1992-1996)", Y hoïc thöïc haønh, Haø Noäi, (3), tr.4-5. 4 Lai C. K. W., Teresita S. de Guia, Kim YY., Kuo SH., Mukhopadhyay A., Soriano J. B., et al (2003), “Asthma control in the Asia-Pacific region: The Asthma Insights and Reality in Asia-Pacific Study”, J Allergy Clin Immunol, 111, pp.263-8. 5 National Institutes of Health, National Heart, Lung, and Blood Institute (2002), Pocket guide for asthma management and prevention, NIH Publication No. 02- 3659, Bethesda, Maryland, USA. 6 National Institutes of Health, National Heart, Lung, and Blood Institute (2003), Global strategy for asthma management and prevention, National Institutes of Health, National Heart, Lung, and Blood Institute, NIH Publication No. 02-3659, Bethesda, Maryland, USA. 29