Viêm bờm mỡ nguyên phát lâm sàng và hình ảnh siêu âm, CT nhân 15 trường hợp

Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 16 VIEÂM BÔØM MÔÕ NGUYEÂN PHAÙT LAÂM SAØNG VAØ HÌNH AÛNH SIEÂU AÂM, CT NHAÂN 15 TRÖÔØNG HÔÏP Leâ Vaên Taøi*, Voõ Nguyeãn Thaønh Nhaân*, Nguyeãn Quyù Khoaùng**, Phan Thanh Haûi* TOÙM TAÉT MUÏC ÑÍCH: Moâ taû hình aûnh sieâu aâm vieâm bôøm môõ nguyeân phaùt, töông quan vôùi hình aûnh CT. Dieãn tieán beänh trong ñieàu trò baûo toàn. ÑOÁI TÖÔÏNG & PHÖÔNG PHAÙP: Töø 2000 –2003, laâm saøng, sieâu aâm, CT chaån ñoaùn 15 beänh nhaân vieâm bôøm môõ, 8 nam 7 nöõ, tuoåi 8 – 67. Ñöôïc khaùm chæ sieâu aâm 10 tröôøng hôïp, sieâu aâm vaø CT 5 tröôøng hôïp. Ñau hoâng phaûi 2 tröôøng hôïp, ñau hoâng traùi 13 tröôøng hôïp, coù phaûn öùng thaønh buïng. KEÁT QUAÛ: - Hình aûnh sieâu aâm: Sieâu aâm thaáy caáu truùc echo daày, nhoû (kích thöôùc 3 – 7 cm), hình baàu duïc, ñeø ñau khoâng xeïp. - Vò trí: Tröôùc ñaïi traøng leân 2 tröôøng hôïp, 1 tröôøng hôïp gaàn manh traøng, 1 tröôøng hôïp gaàn ñaïi traøng goùc gan. Tröôùc ñaïi traøng xuoáng 13 tröôøng hôïp, 1 tröôøng hôïp gaàn ñaïi traøng goùc laùch, 12 tröôøng hôïp gaàn ñaïi traøng sigma. - CT giuùp xaùc nhaän coù toån thöông vieâm maät ñoä môõ maø khoâng coù beänh lyù gì khaùc. - Ñieàu trò: giaûm ñau khaùng vieâm, khaùng sinh. Trieäu chöùng ñau giaûm 7 – 12 ngaøy. Khoâng coù tröôøng hôïp naøo moå. KEÁT LUAÄN: Vieâm bôøm môõ coù hình aûnh sieâu aâm, CT khaù ñaëc tröng, chaån ñoaùn khoâng khoù khaên, laø beänh lyù ñieàu trò baûo toàn khoâng moå. SUMMARY PRIMARY EPIPLOIC APPENDAGITIS: CLINICAL, US AND CT FINDINGS IN 15 CASES. Le Van Tai, Vo Nguyen Thanh Nhan, Nguyen Quy Khoang, Phan Thanh Hai * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 8 * Supplement of No 1 * 2004: 116 – 119 PURPOSE: To describe appearance at utrasonography (US) of primary epiploic appendagitis in correlation with computed tomography (CT) findings. Evolution of epiploic appendagitis with conservation therapy. MATHERIALS AND METHODS: From 2000 to 2003, clinical, US and CT diagnosis of 15 patients with primary apppendagitis, 8 male and 7 female, aged from 8 to 67 years. Examinations were perfomed with US alone (n = 10), with US and CT (n = 10). Right flank pain: 2 cases, left flank pain: 13 cases, all of them with rebound tenterness. RESULS: US finding: US revealed an oval echogenic mass that was small ovoid (3- 7 cm in size) noncompressible and tender. - Position: Located along anterior ascending colon: 2 cases, 1 case located near cecum, 1 case located near hepatic colonic flexure. Located along anterior descending colon: 13 cases, 1 case located near splenic colonic flexure, 12 cases located near sigmoid colon. - CT helped confirm the presence of inflammatory localised fatty lesion without general inflammatory * Trung taâm Y khoa Medic –TP. HCM ** Hoäi Chaån ñoaùn Hình aûnh TP. HCM Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 116 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc process in the abdominal cavity. - Treatment: anti-algic, anti-inflammative (nonsteroid ), antibiotic. Symptoms resolved within 7 – 12 days. Non of them underwent surgical operation. CONCLUCION: Primary appendagitis has fairly characteristic US and CT feature, not difficul to diagnose. They undergo conservative therapy without surgical operation. MUÏC ÑÍCH Moâ taû hình aûnh sieâu aâm vieâm bôøm môõ nguyeân phaùt, töông quan vôùi hình aûnh CT, dieãn tieán beänh. ÑOÁI TUÔÏNG & PHÖÔNG PHAÙP Sieâu aâm khung ñaïi traøng taát caû beänh nhaân ñau hoâng traùi, phaûi vaø vuøng haï vò theo phöông phaùp aán khaùm. Töø 2000 –2003, laâm saøng, sieâu aâm, CT chaån ñoaùn 15 beänh nhaân vieâm bôøm môõ, 8 nam 7 nöõ, tuoåi 8 – 67. Ñöôïc khaùm chæ sieâu aâm 10 tröôøng hôïp, sieâu aâm vaø CT 5 tröôøng hôïp. Ñau hoâng phaûi 2 tröôøng hôïp, trong ñoù coù 1 tröôøng hôïp beänh nhi 8 tuoåi ñau haï söôøn phaûi, tröôøng hôïp 2 ñau vuøng hoâng phaûi vaø hoá chaäu phaûi. Ñau hoâng traùi 13 tröôøng hôïp, taát caû 15 tröôøng hôïp ñeàu coù phaûn öùng thaønh buïng. Maùy sieâu aâm taàn soá 3. 5MHz, 3, 75 MHz hay 5 MHz. KEÁT QUAÛ Taát caû 15 beänh nhaân ñau buïng caáp, aán ñau coù phaûn öùng thaønh buïng, coù soát nheï, ñi caàu phaân nhaõo, töï mua thuoác uoáng, khaùm baùc só tö khoâng giaûm, khaùm tuyeán tröôùc khoâng roõ, neân ñeán khaùm, sieâu aâm, CT taïi trung taâm y khoa Medic. Trong ñoù coù 1 tröôøng hôïp beänh nhi 8 tuoåi ñau haï söôøn phaûi vaø aán khaùm coù phaûn öùng thaønh buïng sieâu aâm laàn 1 taïi beänh vieän Nhi ñoàng I nghi vieâm phuùc maïc ruoät thöøa goác gan. Sau ñoù beänh nhi ñöôïc chuyeån ñeán Medic vaø sieâu aâm laàn 2 nghi vieâm bôøm môõ ñaïi traøng goác gan. Beänh nhi ñuôïc theo doõi taïi phoøng hoài söùc, 3 ngaøy sau giaûm ñau vaø xuaát vieän vaøo ngaøy thöù 5 (ngaøy thöù 12 cuûa beänh). Moät tröôøng hôïp khaùc ñau vuøng hoâng phaûi vaø hoá chaäu phaûi, aán khaùm coù phaûn öùng thaønh buïng, ñi caàu phaân nhaõo, soát nheï, VS taêng nheï, mua uoáng thuoác khoâng giaûm neân ñeán Medic khaùm beänh. Sieâu aâm, CT nghi vieâm bôøm môõ ñaïi traøng phaûi gaàn manh traøng. Beänh nhaân ñöôïc chuyeån sang beänh vieän Bình daân, theo doõi, khoâng moå. Taùi khaùm sau 1 tuaàn (ngaøy thöù 10 cuûa beänh) beänh nhaân thaáy giaûm ñau. Sieâu aâm thaáy caáu truùc echo daày, nhoû, kích thöôùc 3 – 7 cm, hình baàu duïc, ñeø ñau khoâng xeïp (H. 1). Vò trí tröôùc ñaïi traøng leân 2 tröôøng hôïp, tröôùc ñaïi traøng xuoáng 5 tröôøng hôïp. Vaùch ñaïi traøng vaø phuùc maïc thaønh caïnh caáu truùc echo daày, phuø neà do vieâm phaûn öùng (H. 2) . Chuïp ñieän toaùn caét lôùp 3 tröôøng hôïp, thaáy moâ môõ vieâm taêng ñaäm ñoä caïnh ñaïi traøng, vaùch ñaïi traøng caïnh moâ môõ vieâm daày nhe (H. 3)ï. Xeùt nghieäm baïch caàu khoâng taêng, toác ñoä maùu laéng taêng nheï. Taát caû beänh nhaân ñöôïc ñieàu trò nhö nhö vieâm ñaïi traøng vaø trieäu chöùng thuyeân giaûm sau 1 tuaàn ñeán 12 ngaøy vaø heát haún sau 2 tuaàn. Sieâu aâm kieåm tra sau khi beänh nhaân heát ñau, thaáy caáu truùc echo daày caïnh ñaïi traøng nhoû laïi (H. 4). Beänh nhaân nam 39 tuoåi, ñau buïng 4 ngaøy vuøng hoâng traùi, caïnh roán, khoâng soát, caàu phaân nhaõo. H. 1 H1. Maët caét doïc hoâng traùi thaáy vaùch ñaïi traøng xuoáng (D. C) phuø neà, coù caáu truùc echo daày hình ovale (E) naèm phiaù tröôùc saùt ñaïi traøng xuoáng: ñeø ñau, khoâng xeïp kích thöôùc: 5. 14x2. 62cm. Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 117 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 H2. Maët caét ngang hoâng traùi cho thaáy vaùch ñaïi traøng xuoáng phuø neà (D), coù caáu truùc echo daày (E) ñeø ñau khoâng xeïp, naèm phiaù tröôùc vaø saùt ñaïi traøng xuoáng, kích thöôùc: 2, 5x 3, 7 cm. H. 3 Maët caét axial hoâng traùi cho thaáy ñaïi traøng xuoáng (D. C) vaùch daày, saùt thaønh tröôùc ñaïi traøng xuoáng coù caáu truùc maät ñoä moâ môõ vieâm (E) taêng ñaäm ñoä so vôùi moâ môõ xung quanh. H. 4 Sau 6 tuaàn ñieàu trò nhö vieâm ñaïi traøng, caáu truùc moâ môõ vieâm (E) nhoû laïi kích thöôùc: 1. 1 cm x 2. 1cm x 0. 7cm. BAØN LUAÄN Bôøm môõ ñaïi traøng: coù khoaûng 100 bôøm môõ (6), laø tuùi phuùc maïc loøng chöùa ñaày môõ, daøi 0. 5- 5cm, trung bình 3cm (H. 5a, H. 5b). Bôøm môõ vieâm do thuyeân taéc maïch maùu nuoâi hay do xoaén. Hình aûnh bôøm môõ bình thöôøng, deã daøng nhaän bieát trong nhöõng tröôøng hôïp beänh nhaân coù baùng buïng löôïng nhieàu. H. 2 H. 5A, H. 5B. Hình aûnh sieâu aâm bôøm môõ bình thöôøng (E) treân beänh nhaân baùng buïng. H. 3 H. 4 H. 5C, H. 5D: Hình aûnh giaûi phaãu bôøm môõ bình thöôøng Theo y vaên nöôùc ngoaøi (2, 4, 5, 9, 10), nhöõng coâng trình nghieân cöùu vieâm bôøm môõ nguyeân phaùt soá Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 118 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc löôïng beänh nhaân ít. Theo M. Rioux vaø coäng söï (1994), loâ nghieân cöùu 14 beänh nhaân, vieâm bôøm môõ nguyeân phaùt laø beänh töï khoûi, khoâng caàn phaãu thuaät, chæ caàn duøng thuoác giaûm ñau, trieäu chöùng ñau seõ giaûm daàn sau 1 tuaàn ñeán 12 ngaøy, vaø sau 2 tuaàn heát ñau hoaøn toaøn. KEÁT LUAÄN Do beänh vieâm bôøm môõ nguyeân phaùt hieám gaëp neân loâ nghieân cöùu treân, soá löôïng beänh nhaân ít. Tuy nhieân chuùng ta coù theå ruùt ra keát luaän laø vieâm bôøm môõ nguyeân phaùt coù hình aûnh sieâu aâm khaù ñaëc tröng chaån ñoaùn khoâng khoù khaên, CT duøng ñeå xaùc nhaän coù moâ môõ vieâm. Beänh dieãn bieán töï khoûi khoâng caàn phaãu thuaät. Do ñoù giuùp ta traùnh nhöõng tröôøng hôïp moã khoâng caàn thieát vì chaån ñoaùn nhaàm vôùi vieâm ruoät thöøa hay vieâm tuùi thöøa ñaïi traøng. Trieäu chöùng laâm saøng: ñau buïng khu truù ñoät ngoät, roái loaïn tieâu hoùa (+/-), coù phaûn öùng thaønh buïng, soát nheï (+/-), baïch caàu taêng nheï (+/-), VS taêng nheï (+/-). Sieâu aâm coù hình aûnh: caáu truùc echo daày, hình baàu duïc, ñeø ñau, khoâng xeïp caïnh ñaïi traøng. Vai troø chuïp ñieän toaùn caét lôùp (CT) laø chöùng minh coù moâ môõ vieâm taêng ñaäm ñoä caïnh ñaïi traøng. Chaån ñoaùn caàn phaân bieät moâ môõ vieâm thöù phaùt do vieâm ruoät thöøa, vieâm tuùi thöøa. Trong nhöõng tröôøng hôïp vieâm bôøm môõ ñaïi traøng phaûi, caàn phaân bieät vôùi nhoài maùu maïc noái. Nhoài maùu maïc noái cuõng laø beänh dieãn bieán töï khoûi, ñieàu trò baûo toàn, chæ caàn cho beänh nhaân uoáng thuoác giaûm ñau. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1/. Hemaidan A: Mesenteric Lipodystrophy with fever of unknown origin and mesenteric calcfication, South Med J 92(5): 513-516, 1999. 2/. Birjawi GA: Primary epiploic appendagitis: a report of two cases: Clin Imaging 2000 Jul-Aug;24(4): 207-9. 3/. I rose D: Mesenteic panniculitis, Brigham RAD August 23, 1996. 4/. Jlieân B. C. M. 5. Rioux M, Lang P. Primary epiploic appendagitis: clinical, US, and CT findings in 14 cases. Radiology 1994; 191: 523-526. 5/. Hiller N: Primary epiploic appendagitis: clinical and radiological manifestation: Isr Med Assoc J 2000 Dec;2(12): 896-8. Nhöõng tröôøng hôïp trong loâ nghieân cöùu naày coù beänh caûnh laâm saøng, dieãn tieán beänh vaø hình aûnh sieâu aâm, CT phuø hôïp vôùi y vaên. Ñaëc bieät coù 1 tröôøng hôïp beänh nhi 8 tuoåi ñau haï söôøn phaûi vaø aán khaùm coù phaûn öùng thaønh buïng neân sieâu aâm laàn 1 nghi vieâm phuùc maïc ruoät thöøa goác gan, sau ñoù beänh nhi ñöôïc chuyeån ñeán chuùng toâi vaø sieâu aâm laàn 2 nghi vieâm bôøm môõ ñaïi traøng goác gan, tröôøng hôïp thöù 2 ñau vuøng hoâng phaûi vaø hoá chaäu phaûi, aán khaùm coù phaûn öùng thaønh buïng, sieâu aâm CT nghi vieâm bôøm môõ ñaïi traøng phaûi gaàn manh traøng. Hai tröôøng hôïp naày raát deã traõi qua cuoäc moã neáu khoâng coù kinh nghieäm chaån ñoaùn vieâm bôøm môõ nguyeân phaùt. Y vaên trong nöôùc chöa coù coâng trình nhieân cöùu naøo veà chaån ñoaùn hình aûnh cuõng nhö ñieàu trò vieâm bôøm môõ. 6/. Lorenzo E. Derchi: Appendices Epiploicae of the Large Bowel: sonographic Appearance and differentiation from peritoneal seeding, J Ultrasound Med 7: 11-14, 1988. 7/. Khanh t. Nguyen: Bowel and Mesentery, Abdominal Sonography: 253-255, Ravenpress 8/. Katz M E: Intraabdominal Panniculitis: Clinical, Radiographic, and CT Features: AJR 145: 293-296, August 1985 9/. . Rao P M: Primary Epiploic Appendagitis: Evolutionary Chang in CT Appearance, Radiology 1997;204: 713- 717. 10/. Puylaert: Right-sided Segmental Infarction of the Omentum: Clinical, US, and CT Findings: Radiology 1992; 185: 169-172. 11/. Jeffrey R B: Left Lower Quadrant rule out Diverticulitis, Emergency Imaging: 141-148, Lippincott Williams & Wilkins, 1999. Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 119