Về từ Hán Việt trong sách giáo khoa tiếng Việt bậc Tiểu học

K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦85 1. Àùåt vêën àïì Chûúng trònh tiïíu hoåc hiïån haânh úã nûúác ta àûúåc thûåc hiïån thöëng nhêët trïn toaân quöëc tûâ nùm hoåc 2002 - 2003. Hoåc sinh caã nûúác cuâng hoåc möåt böå saách giaáo khoa. Trong söë caác mön hoåc àûúåc qui àõnh trong chûúng trònh tiïíu hoåc, mön Tiïëng Viïåt chiïëm thúâi lûúång nhiïìu nhêët (40.7% so vúái töíng thúâi lûúång cuãa chûúng trònh bêåc hoåc). Trong quaá trònh thûåc hiïån àïì taâi luêån aán Àùåc àiïím ngön ngûä hoåc cuãa caác àún võ ngön ngûä trong saách giaáo khoa bêåc tiïíu hoåc úã Viïåt Nam, chuáng töi àaä nghiïn cûáu böå saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt bêåc tiïíu hoåc vaâ nhêån thêëy vïì goác àöå nguöìn göëc, ngoaâi tûâ thuêìn Viïåt, saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt bêåc tiïíu hoåc coân àûa vaâo möåt söë tûâ vay mûúån göëc chêu Êu vaâ tûâ Haán Viïåt; trong àoá, söë lûúång tûâ Haán Viïåt chiïëm tó lïå nhiïìu hún so vúái tûâ göëc chêu Êu. Àiïìu naây cuäng dïî hiïíu, búãi tiïëng Viïåt àaä traãi qua quaá trònh tiïëp xuác vúái tiïëng Haán tûâ rêët lêu àúâi, thöng qua nhiïìu con àûúâng vaâ bao göìm nhiïìu giai àoaån khaác nhau. Coá thïí chia quaá trònh tiïëp xuác Haán - Viïåt thaânh hai giai àoaån lúán: möåt laâ giai àoaån tûâ àêìu cöng nguyïn àïën àêìu àúâi Àûúâng (àêìu thïë kó VIII); hai laâ giai àoaån tûâ àúâi Àûúâng (thïë kó VIII - thïë kó X) trúã vïì sau. Hai lêìn tiïëp xuác lúán naây cung cêëp cho tûâ vûång tiïëng Viïåt hai nguöìn tûâ göëc Haán maâ nhû trûúác nay ta vêîn quen goåi laâ tûâ Haán cöí vaâ tûâ Haán Viïåt. Tûâ Haán Viïåt laâ nhûäng tûâ göëc Haán du nhêåp vaâo tiïëng Viïåt trong giai àoaån hai, maâ ngûúâi Viïåt àaä àoåc êm chuêín (Trûúâng An) cuãa chuáng theo hïå thöëng ngûä êm cuãa mònh. Caách àoåc àoá àûúåc duy trò (vúái nhûäng biïën àöíi ñt nhiïìu) cho àïën têån ngaây nay. Vñ duå: traâ, maä, troång, khinh, vûúång, cêån, nam, nûä Tïn goåi "tûâ Haán Viïåt" coân bao göìm caã nhûäng tûâ vöën khöng phaãi laâ göëc Haán, maâ do ngûúâi Haán mûúån möåt ngön ngûä khaác, ngûúâi Viïåt vay mûúån laåi röìi àoåc theo êm Haán Viïåt nhû caác tûâ Haán Viïåt khaác. Vñ duå: phuåc vuå, mô thuêåt, kinh tïë, khaái quaát, thuã tuåc... Bïn caånh àoá, nhûäng tûâ do ngûúâi Viïåt taåo ra nhûng sûã duång yïëu töë cêëu taåo coá nguöìn göëc Haán thò cuäng àûúåc coi laâ tûâ Haán Viïåt, chùèng haån: y sô, cöng an, àaåi àöåi, hiïím ngheâo, ca ngúåi, taâu thuyã, taâu hoaã Trong baáo caáo, chuáng töi choån àïì taâi Vïì tûâ Haán Viïåt trong saách giaáo khoa bêåc tiïíu hoåc àïí trònh baây kïët quaã nghiïn cûáu cuãa chuáng töi vïì tûâ Haán Viïåt àûúåc sûã duång trong saách giaáo khoa. Qua khaão saát böå saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt bêåc tiïíu hoåc (göìm 10 têåp), chuáng töi nhêån thêëy tûâ Haán Viïåt chiïëm tó lïå 4.1% trong töíng söë lûúåt tûâ àûúåc sûã duång. Caác baâi Têåp àoåc trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt Tiïíu hoåc coá võ trñ rêët quan troång. Noá chûáa àûång hêìu hïët caác ngûä liïåu, laâm VÏÌ TÛÂ HAÁN VIÏÅT TRONG SAÁCH GIAÁO KHOA TIÏËNG VIÏÅT BÊÅC TIÏÍU HOÅC. Lï Thõ Ngoåc Àiïåp* * NCS chuyïn ngaânh Ngön ngûä hoåc so saánh (khoaá 2006-2009) 86♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N cú súã àïí hoåc sinh hoåc caác phên mön khaác nhû: Chñnh taã, Têåp viïët, Têåp laâm vùn, Kïí chuyïån, Luyïån tûâ vaâ cêu. Vò vêåy, trong phaåm vi nghiïn cûáu, chuáng töi têåp trung xem xeát tûâ Haán Viïåt trong têët caã caác baâi têåp àoåc trong böå saách giaáo khoa mön Tiïëng Viïåt tûâ lúáp 1 àïën lúáp 5. Dûåa trïn kïët quaã nghiïn cûáu vïì tûâ Haán Viïåt trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt bêåc tiïíu hoåc, chuáng töi seä ài àïën phên tñch, nhêån xeát vïì mùåt söë lûúång, caách sûã duång, vai troâ vaâ vêën àïì giaãi nghôa tûâ Haán Viïåt trong böå saách naây àïí tûâ àoá coá sûå ghi nhêån vïì tñnh húåp lñ hay chûa húåp lñ trong viïåc biïn soaån. Qua àoá, chuáng töi àûa ra möåt söë kiïën nghõ mang tñnh chêët trao àöíi vïì viïåc biïn soaån, chónh lñ saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt, àöìng thúâi àïì xuêët möåt söë giaãi phaáp àïí chûúng trònh giaáo duåc vaâ nöåi dung saách giaáo khoa mön Tiïëng Viïåt bêåc Tiïíu hoåc ngaây caâng àûúåc hoaân thiïån, phuâ húåp vúái lûáa tuöíi hoåc sinh, àaáp ûáng àûúåc nhu cêìu phaát triïín cuãa xaä höåi vaâ àûúåc moåi ngûúâi sùén saâng tiïëp nhêån. 2. Vïì tûâ Haán Viïåt trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt bêåc tiïíu hoåc 2.1. Söë lûúång vaâ viïåc sûã duång tûâ Haán Viïåt trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt Tiïíu hoåc 2.1.1. Baãng thöëng kï töíng söë lûúåt tûâ trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt Tiïíu hoåc xeát tûâ goác àöå nguöìn göëc tûâ (2.4%). ÚÃ giai àoaån hoåc êm vaâ hoåc vêìn cuãa lúáp 1, tûâ Haán Viïåt àûúåc àûa vaâo sûã duång tûâ baâi 17 trúã ài. Raãi raác úã caác baâi chó coá tûâ 1 àïën 2 tûâ. Nhûäng tûâ Haán Viïåt àûúåc choån loåc àïí àûa vaâo saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 1 khöng cùn cûá vaâo nghôa cuãa tûâ maâ chó dûåa vaâo caác êm, vêìn hoåc sinh àaä àoåc. Hai tûâ Haán Viïåt àêìu tiïn àûúåc àûa vaâo saách lúáp 1 laâ thûá tû vaâ thuã àö. Chuáng àûúåc giúái thiïåu àöåc lêåp, khöng àûáng trong vùn baãn cuå thïí. Thûá tû vaâ thuã àö àûúåc àûa vaâo sûã duång trong baâi 17 (SGK TV L1 T1, tr.36), nhùçm giúái thiïåu tûâ ûáng duång cho hoåc sinh, trong tûâ coá êm u vaâ êm û laâ hai êm hoåc sinh múái hoåc. Tûúng tûå, khi hoåc êm x, ngoaâi caác tûâ thuêìn Viïåt, tûâ vay mûúån göëc ÊËn - Êu, hoåc sinh àûúåc giúái thiïåu tûâ thõ xaä; hoåc vêìn iïu, vêìn yïu, hoåc sinh biïët thïm tûâ yïu cêìu, giúái thiïåu; hoåc vêìn öng thò coá tûâ cöng viïn... Nhûäng tûâ Haán Viïåt àûúåc àûa vaâo saách lúáp 1 thûúâng laâ nhûäng tûâ àûúåc sûã duång úã mûác àöå thuêìn thuåc trong quaá trònh Viïåt hoaá (thuêìn thuåc úã àêy àûúåc hiïíu laâ khaã nùng àûúåc sûã duång möåt caách tûå do vaâ tûå nhiïn trong lúâi noái Viïåt). Vñ duå: höåi, hûúng, trung thu, thöng minh, bònh minh, bïånh viïån, caãm ún, thúâi tiïët, lûåc sô, baác sô, hoaå sô, böå àöåi, tiïm chuãng, lïî pheáp, hoaâ thuêån, àiïån thoaåi, taâu hoaã, taâu thuyã, haãi caãng, phuå huynh, nöng 2.1.2. Nhêån xeát vïì söë lûúång vaâ caách sûã duång tûâ Haán Viïåt trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt Tiïíu hoåc Trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt, tûâ Haán Viïåt àûúåc àûa vaâo sûã duång ngay tûâ lúáp 1. Tó lïå tûâ Haán Viïåt so vúái tûâ thuêìn Viïåt laâ rêët thêëp: 114/ 4819 Haán Viïåt Thuêìn Viïåt Töíng söë lûúåt tûâ SL % SL % Lúáp 1 114 2.4 4 705 97.6 4 819 Lúáp 2 368 3.0 11 833 97.0 12 201 Lúáp 3 560 3.9 13 831 96.1 14 391 Lúáp 4 529 4.5 11 267 95.5 11 796 Lúáp 5 775 5.6 13 072 94.4 13 847 Töíng cöång 2 346 4.1 54 708 95.9 57 054 Loaåi tûâ Lúáp dên, phi cöng, lao àöång, luyïån têåp, hoåc têåp, chuêín bõ, du lõch, àöång taác Têìn söë sûã duång tûâ Haán Viïåt trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 1 khöng theo möåt qui tùæc nhêët àõnh. Caác tûâ àûúåc sûã duång nhiïìu hay ñt tuyâ thuöåc vaâo nöåi dung baâi hoåc. Coá nhûäng tûâ chó K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦87 xuêët hiïån möåt lêìn, chùèng haån: thûá tûå, àöång taác. Nhiïìu tûâ àûúåc sûã duång hún hai lêìn, vñ duå: tûâ hûúng mang nghôa "muâi thúm" àûúåc xuêët hiïån saáu lêìn trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 1, têåp 2. Caác tûâ khaác nhû: höåi, lïî pheáp, caãm ún... cuäng àûúåc sûã duång nhiïìu lêìn. Sang lúáp 2, tûâ Haán Viïåt àûúåc sûã duång khaá àïìu àùån trong caã hai têåp saách. Coá 368 tûâ Haán Viïåt, chiïëm tó lïå 3.0%. Möåt söë tûâ Haán Viïåt àaä àûúåc giúái thiïåu úã lúáp 1 cuäng àûúåc tiïëp tuåc àûa vaâo àïí sûã duång úã lúáp 2: hûúng, thöng minh, lïî pheáp, böå àöåi, chuêín bõ, hoaâ thuêån, baác sô, hoaâ bònh, bònh minh, trung thu, caãm ún, du lõch, nöng dên, chuêín bõ, luyïån têåp... Coá möåt sûå lùåp laåi úã lúáp 1 trong viïåc sûã duång möåt söë tûâ nhû: tûâ hûúng àûúåc xuêët hiïån saáu lêìn trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 1, cuäng àûúåc xuêët hiïån saáu lêìn trong saách lúáp 2. Àiïìu naây khöng gêy chuá yá cho hoåc sinh, búãi vò tûâ hûúng àûúåc duâng trong nhûäng vùn baãn khaác nhau, nghôa cuãa tûâ cuâng àûúåc hiïíu laâ "muâi thúm". Vñ duå: - Gioá àûa thoaãng hûúng nhaâi (Cö giaáo lúáp em, SGK TV L2 T1, tr.60). - Trïn bêåc tam cêëp, hoa daå hûúng chûa àúm böng, nhûng hoa nhaâi trùæng mõn, hoa möåc, hoa ngêu kïët chuâm àang toaã hûúng ngaâo ngaåt (Cêy vaâ hoa bïn lùng Baác, SGK TV L2 T2, tr. 111). Coá luác tûâ hûúng àûúåc sûã duång riïng leã, coá luác àûúåc ài keâm vúái tûâ thúm. Vñ duå: - " Thêìn Gioá thûúâng àïën thùm öng, àem cho ngöi nhaâ khöng khñ maát laânh tûâ biïín caã vaâ hûúng thúm ngaâo ngaåt cuãa caác loaâi hoa" (Öng Maånh thùæng Thêìn Gioá, SGK TV L2 T2, tr.13). Tûúng tûå nhû lúáp 1, nhûäng tûâ Haán Viïåt àûúåc sûã duång úã lúáp 2 thûúâng coá nghôa gêìn guäi, dïî hiïíu. Coá nhiïìu tûâ àaä àûúåc hoåc sinh sûã duång thûúâng xuyïn ngay khi chûa bûúác chên vaâo lúáp 1. Vñ duå: hoåc sinh, baão vïå, baác sô, thaânh phöë, nöng thön, ûúác mong, bñ mêåt, haâi loâng, hoan hö, caãm ún, thiïëu nhi, nhi àöìng, àöìng yá, sinh nhêåt Möåt söë tûâ Haán Viïåt àûúåc sûã duång nhiïìu lêìn, nhû tûâ ngaåc nhiïn. Trong caã hai têåp saách lúáp 2, tûâ ngaåc nhiïn àûúåc xuêët hiïån 14 lêìn. Coá baâi, tûâ naây àûúåc lùåp laåi hai lêìn (Chiïëc buát mûåc, SGK TV L2 T1, tr.40); vaâ möåt söë tûâ khaác nhû: giaãi thñch, xuêët hiïån, thïí duåc, baão vïå, sung sûúáng, thïë giúái Viïåc lùåp laåi möåt söë tûâ Haán Viïåt trong caác baâi têåp àoåc laâ do ngêîu nhiïn. Nhûng cuäng coá möåt söë tûâ coá têìn söë xuêët hiïån nhiïìu hún do nghôa cuãa tûâ phuâ húåp vúái chuã àiïím maâ hoåc sinh àang hoåc. Vñ duå: hiïëu thaão, nhên hêåu, caãm àöång, hoaâ thuêån, lïî pheáp... phuâ húåp vúái caác chuã àiïím Em laâ hoåc sinh, baån beâ, thêìy cö, öng baâ, cha meå. Nhûäng tûâ nhû: töí tiïn, dên töåc, böå àöåi, chiïën sô, hi sinh, baão vïå, quan saát, nhiïåm vuå, tûå haâo, non söng, gêëm voác... phuâ húåp vúái chuã àiïím Nhên dên. Bïn caånh nhûäng tûâ Haán Viïåt quen thuöåc, saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 2 coân coá nhûäng tûâ lõch sûã maâ hoåc sinh ñt biïët àïën. Vñ duå: cêìn vuå, sûá thêìn, bïå kiïën, vûúng hêìu, thûúång khêín, hiïím ngheâo Coá tûâ mang nghôa khaái quaát, khoá hiïíu: caách maång, tûúång trûng, lïì, löëi, lõch sûã, vaån tuïë, thiïng liïng, bêng khuêng... Trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 3, tûâ Haán Viïåt chiïëm tó lïå 3.9% (560/14391 tûâ). Söë lûúång tûâ Haán Viïåt tùng dêìn trong möîi baâi. Àùåc biïåt, coá baâi chûáa àïën 25 tûâ Haán Viïåt (20.2%), chûa tñnh nhûäng tûâ àûúåc xuêët hiïån 2, 3 lêìn trong cuâng möåt baâi. Vñ duå: baâi Ngoån lûãa Ö-lim-pñch (SGK TV L3 T2, tr. 103): "Tuåc lïå töí chûác Àaåi höåi Thïí thao Ö-lim- pñch àaä coá tûâ gêìn 3000 nùm trûúác úã nûúác Hi Laåp cöí. Àaåi höåi àûúåc töí chûác böën nùm möåt lêìn, vaâo thaáng 7, thûúâng keáo daâi nùm, saáu ngaây. Trai traáng tûâ khùæp núi trïn àêët nûúác Hi laåp àöí vïì thaânh phöë Ö-lim-pi-a thi chaåy, nhaãy, bùæn cung, àua ngûåa, neám àôa, neám lao, àêëu vêåt Nhûäng ngûúâi àoaåt giaãi àûúåc têëu nhaåc chuác mûâng vaâ àûúåc àùåt möåt voâng nguyïåt quïë lïn àêìu tûúång trûng cho vinh quang, chiïën thùæng. Trong thúâi gian lïî höåi, moåi cuöåc xung àöåt àïìu phaãi taåm ngûâng. Thaânh phöë Ö-lim-pi-a trúã nïn àöng àuác, tûng bûâng, naáo nhiïåt vò sûå coá mùåt cuãa ngûúâi tûá xûá. Tûâ nùm 1894, tuåc lïå töët àeåp naây àûúåc khöi phuåc vaâ töí chûác trïn phaåm vi toaân thïë giúái. Ngoån lûãa mang tûâ thaânh phöë Ö-lim-pi-a túái àûúåc thùæp saáng trong giúâ khai maåc, baáo hiïåu bùæt àêìu nhûäng cuöåc àua taâi theo tinh thêìn hoaâ bònh vaâ hûäu nghõ". (Theo Nhûäng mêíu chuyïån lõch sûã thïë giúái) Tûâ Haán Viïåt múái xuêët hiïån lêìn àêìu trong saách lúáp 3 (chûa àûúåc sûã duång úã lúáp 1 vaâ lúáp 2) chiïëm söë lûúång khaá nhiïìu. Nhûäng tûâ naây cuäng àûúåc lûåa choån theo nöåi dung baâi têåp àoåc àïí phuâ húåp 88♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N vúái chuã àiïím. Vñ duå: úã chuã àiïím Mùng non, coá caác tûâ Àöåi, thiïëu niïn, tiïìn phong, chó huy, liïn àöåi, phuå traách, àiïìu lïå, töí chûác, thûåc hiïån, tuên, danh dûå, can àaãm; úã chuã àiïím Cöång àöìng coá caác tûâ: gia àònh, àöìng chñ, nhên gian, thûúng caãm, àöëi phûúng Möåt àiïìu khaác hùèn úã lúáp 1 vaâ lúáp 2 laâ saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 3 xuêët hiïån möåt söë tûâ Haán Viïåt laâ tûâ lõch sûã. Vñ duå: Àûác Vua, trêîm, xa giaá, ngûå giaá, haå lïånh, muön têu, troång thûúãng, sûá giaã, thuã lônh, tûúáng sô, chuã tûúáng, quên tûúáng, viïn tûúáng, viïn quan, cung àiïån, khêm phuåc, ngoaåi xêm, àöå höå, voä nghïå, trêíy quên, giaáp phuåc, thaânh trò, khúãi nghôa... Trong cuöåc söëng, hoåc sinh ñt àûúåc nghe àïën nhûäng tûâ naây, ngoaåi trûâ nhûäng em àaä tûâng àûúåc xem tuöìng cöí caãi lûúng hoùåc xem phim vïì thúâi phong kiïën trûúác àêy úã Viïåt Nam vaâ caác nûúác lên cêån; hoùåc nhûäng em thûúâng àoåc truyïån kïí lõch sûã. Nhûäng tûâ naây tuy nghe húi laå àöëi vúái treã nhûng mang nghôa cuå thïí, dïî hiïíu. Do àoá, hoåc sinh cuäng khöng gùåp trúã ngaåi khi luyïån àoåc vaâ tòm hiïíu vïì nghôa cuãa chuáng. Thûåc ra, trïn thûåc tïë, àaä coá nhiïìu treã em úã nöng thön tûâng hoåp nhoám vaâ töí chûác troâ chúi "quên sô", àaánh "giaáp laá caâ" vúái nhau. Caác em cuäng àaä tûâng phên vai "vua", "quan", "quên lñnh", àïí thïí hiïån nhûäng trñch àoaån "tûå biïn, tûå diïîn". Baâi têåp àoåc Ngûúâi lñnh duäng caãm (SGK TV L3 T1, tr.38) cuäng àaä chûáng minh àûúåc àiïìu naây. Nhû vêåy, chuáng ta cuäng khöng phaãi bùn khoùn nhiïìu vïì nghôa cuäng nhû khaã nùng sûã duång cuãa nhûäng tûâ Haán Viïåt vûâa nïu khi chuáng àûúåc àûa vaâo saách giaáo khoa tiïëng Viïåt lúáp 3. Khaác vúái giai àoaån àêìu (lúáp 1, 2, 3), úã giai àoaån hai (lúáp 4 vaâ lúáp 5), tûâ Haán Viïåt coá söë lûúång nhiïìu hún vaâ àûúåc xuêët hiïån thûúâng xuyïn trong möîi baâi têåp àoåc. Mùåc duâ söë lûúåt tûâ Haán Viïåt àûúåc sûã duång trong saách Tiïëng Viïåt lúáp 4 coá ñt hún söë lûúåt tûâ Haán Viïåt àûúåc sûã duång trong saách Tiïëng Viïåt lúáp 3 laâ 31 tûâ nhûng tó lïå tûâ Haán Viïåt àûúåc sûã duång úã lúáp 4 nhiïìu hún lúáp 3. Coá 529 tûâ Haán Viïåt trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 4 (chiïëm tó lïå 4.5%), saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 5 coá 775 tû Haán Viïåt (chiïëm tó lïå 5.6%). Trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 4, chó coá 4/ 66 baâi têåp àoåc hoaân toaân khöng coá tûâ Haán Viïåt: Nïëu chuáng mònh coá pheáp laå (SGK TV L4 T1, tr.76), Doâng söng mùåc aáo (SGK TV L4 T1, tr. 118), Ngùæm trùng (SGK TV L4 T1, tr.137), Con chim chiïìn chiïån (SGK TV L4 T1, tr.76). Tûâ Haán Viïåt xuêët hiïån trong caác baâi têåp àoåc úã saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 5 nhiïìu vaâ àïìu àùån hún. Trong toaân böå 67 baâi, chó coá duy nhêët möåt baâi Mêìm non (SGK TV L5 T1, tr.98) laâ khöng coá tûâ Haán Viïåt. Àa söë tûâ Haán Viïåt àûúåc àûa vaâo saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 4, 5 laâ nhûäng tûâ àaä xuêët hiïån trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 1, 2, 3, chùèng haån: töí quöëc, thuã àö, thaânh phöë, gia àònh, àöìng baâo, àöìng chñ, hoaâ bònh, tûå haâo, duäng caãm, hi sinh, nhên hêåu, hoåc haânh... Caác baâi têåp àoåc lúáp 4 vaâ lúáp 5 chûáa söë lûúång tûâ Haán Viïåt nhiïìu hún caác baâi têåp àoåc úã lúáp dûúái. Trung bònh möîi baâi coá chûáa 20 Tûâ Haán Viïåt. Coá nhiïìu baâi chûáa trïn 35 tûâ Haán Viïåt, vñ duå: Sûå suåp àöí cuãa chïë àöå a-paác-thai (SGK TV L5 T1, tr.54) coá 44/178 tûâ, Nhaâ taâi trúå àùåc biïåt cuãa caách maång (SGK TV L5 T2, tr.20) coá 37/195 tûâ. Caá biïåt, baâi Luêåt baão vïå, chùm soác vaâ giaáo duåc treã em (SGK TV L5 T2, tr. 145) coá 63 tûâ Haán Viïåt, chiïëm tó lïå 35% trïn töíng söë tûâ àûúåc sûã duång trong baâi (63/180 tûâ). Coá nhûäng tûâ Haán Viïåt àûúåc chuyïín àöíi trêåt tûå tûâ nhûng vêîn giûä nguyïn nghôa ban àêìu, chùèng haån: giaä tûâ, diïåu kò hoùåc coá nhûäng tûâ thuêìn Viïåt ài keâm vúái tûâ Haán Viïåt nhû nuái non, non söng, phoâng traánh, phoâng ngûâa... Àùåc biïåt, cuåm tûâ hùçng haâ sa söë cuäng àûúåc àûa vaâo saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 5 àïí miïu taã sûå truâ phuá cuãa rûâng àûúác Caâ Mau: "Àûúác moåc san saát àïën têån muäi àêët cuöëi cuâng, thùèng àuöåt nhû hùçng haâ sa söë cêy duâ xanh cùæm trïn baäi" (Àêët Caâ Mau, SGK TV L5 T1, tr.89). 2.2. Vai troâ cuãa tûâ Haán Viïåt trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt bêåc Tiïíu hoåc Cuâng vúái caác tûâ ngûä trong möîi baâi têåp àoåc, nhûäng tûâ Haán Viïåt àûúåc sûã duång theo tûâng chuã àiïím àaä goáp phêìn giaáo duåc hoåc sinh tònh yïu thûúng con ngûúâi, biïët quñ troång vaâ àöëi xûã töët vúái nhûäng ngûúâi xung quanh, àöìng thúâi giaáo duåc caác em tònh yïu quï hûúng àêët nûúác möåt caách nheå nhaâng nhûng sêu lùæng. Vúái tó lïå sûã duång tuy rêët thêëp nhûng tûâ Haán Viïåt àaä goáp phêìn cung cêëp vöën tûâ ngûä phong phuá cho hoåc sinh tiïíu hoåc vïì tûå nhiïn, xaä höåi, con ngûúâi; vïì lao àöång saãn xuêët, baão vïå Töí quöëc; vïì vùn hoaá, vùn hoåc cuãa Viïåt Nam vaâ nûúác ngoaâi. K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦89 Àöëi vúái lúáp 1, nhúâ àûúåc böí sung möåt söë tûâ Haán Viïåt nïn hoåc sinh àûúåc giúái thiïåu thïm tûâ múái vaâ coá àiïìu kiïån luyïån àoåc thïm möåt söë tûâ coá mang vêìn khoá nhû: doanh traåi, thu hoaåch, kïë hoaåch (SGK TV L1 T2, tr.26), huên chûúng (SGK TV L1 T2, tr.36), phuå huynh (SGK TV L1 T2, tr.40), luyïån têåp (SGK TV L1 T2, tr.42) Ngoaâi viïåc sûã duång tûâ Haán Viïåt (cuâng vúái tûâ thuêìn Viïåt) àïí luyïån hoåc sinh phaát êm, saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt tiïíu hoåc coân giuáp hoåc sinh múã röång vöën tûâ theo tûâng chuã àïì vúái nhûäng tûâ Haán Viïåt thñch húåp. ÚÃ phên mön Luyïån tûâ vaâ cêu, hoåc sinh àûúåc thûåc haânh taåo lêåp tûâ múái vúái möåt tûâ cho trûúác, chùèng haån: vúái nhûäng tûâ cho trûúác coá yïëu töë göëc Haán nhû nhên, quöëc..., hoåc sinh seä tòm nhûäng tûâ phuâ húåp àïí gheáp vaâo caác tûâ naây, taåo nïn nhûäng tûâ múái coá nghôa thuöåc chuã àïì Nhên dên, àêët nûúác. Hoùåc hoåc sinh coá thïí dûåa vaâo tûâ "trung" àïí taåo nïn tûâ múái thïí hiïån àûác tñnh töët àeåp cuãa con ngûúâi (trung thaânh, trung thûåc, trung kiïn...). Bïn caånh àoá, tûâ Haán Viïåt trong saách Tiïëng Viïåt àaä giuáp hoåc sinh tòm hiïíu vaâ phaát triïín vöën tûâ theo daång tûâ àöìng nghôa, tûâ traái nghôa rêët hiïåu quaã. Vñ duå: - Baâi têåp 1 (SGK TV L4 T2, tr.73), hoåc sinh tòm nhûäng tûâ cuâng nghôa vúái tûâ duäng caãm trong caác tûâ: gan daå, thên thiïët, hoaâ thuêån, hiïëu thaão, anh huâng, anh duäng, chùm chó, lïî pheáp, chuyïn cêìn, can àaãm, can trûúâng, gan goác, gan lò, têån tuåy, thaáo vaát, thöng minh, baåo gan, quaã caãm. - Baâi têåp 2 (SGK TV L5 T1, tr.18), hoåc sinh tòm thïm nhûäng tûâ àöìng nghôa vúái tûâ Töí quöëc. - Baâi têåp 3 (SGK TV L5 T1, tr.39), hoåc sinh tòm tûâ traái nghôa vúái möîi tûâ sau: hoaâ bònh, thûúng yïu, àoaân kïët, giûä gòn. Nhû vêåy, ngoaâi viïåc goáp phêìn cung cêëp vöën tûâ cho hoåc sinh, tûâ Haán Viïåt àûúåc sûã duång trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt tiïíu hoåc coân tham gia giuáp hoåc sinh reân kô nùng vêån duång, phaát triïín tû duy vaâ khaã nùng saáng taåo trong quaá trònh hoåc têåp mön Tiïëng Viïåt. 2.3. Vêën àïì giaãi nghôa tûâ Haán Viïåt trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt Tiïíu hoåc Tûâ Haán Viïåt àûúåc àûa vaâo sûã duång tûâ lúáp 1. Tuy nhiïn, do lûúång kiïën thûác cuãa hoåc sinh lúáp 1 coân quaá ñt nïn viïåc chuá giaãi nghôa cuãa tûâ noái chung vaâ tûâ Haán Viïåt noái riïng chûa àûúåc saách giaáo khoa thïí hiïån àêìy àuã. Bïn caånh nhûäng tûâ Haán Viïåt thöng duång, vêîn coá nhûäng tûâ Haán Viïåt tuy quen thuöåc vúái ngûúâi lúán nhûng laåi xa laå vúái hoåc sinh tiïíu hoåc, àùåc biïåt laâ hoåc sinh lúáp 1. Chùèng haån: vaån tuïë, vaån thoå, tuyïn ngön, àöåc lêåp, cöí kñnh, thanh khiïët, uyã ban, huyânh quang, nghïå thuêåt, khai hoang Nhûäng tûâ naây àûúåc àûa vaâo sûã duång trong saách lúáp 1 nhûng hoaân khöng coá phêìn giaãi nghôa tûâ úã cuöëi baâi. Àöëi vúái treã 6 tuöíi, nhûäng tûâ mang tñnh chñnh trõ, xaä höåi nhû uyã ban, tuyïn ngön thò quaã thêåt laâ khoá hiïíu! Khaác vúái lúáp 1, saách lúáp 2 coá phêìn chuá thñch nghôa cuãa tûâ Haán Viïåt úã cuöëi möîi baâi. Tuy phêìn giaãi nghôa tûâ khöng àêìy àuã lùæm nhûng cuäng giuáp hoåc sinh tûå tòm hiïíu trûúác úã nhaâ nhûäng tûâ khoá àöëi vúái caác em. Trong quaá trònh nghiïn cûáu, chuáng töi nhêån thêëy nhûäng tûâ Haán Viïåt àûúåc sûã duång quaá quen thuöåc trong cuöåc söëng thò khöng àûúåc giaãi thñch trong saách giaáo khoa, mùåc duâ chuáng múái xuêët hiïån lêìn àêìu úã saách giaáo khoa lúáp 2, lúáp 3. Vñ duå: thiïëu nhi, nöng dên, dên töåc, caãm ún, nhên aái, höëi hêån, ngaåc nhiïn, mûu kïë, thûåc hiïån... Nïëu xeát vïì nghôa, tûâ Haán Viïåt àûa vaâo sûã duång úã lúáp 3 coá nghôa khaái quaát hún caác tûâ Haán Viïåt àaä sûã duång úã lúáp 1 vaâ lúáp 2. Chó khaão saát trong phaåm vi cuãa baâi têåp àoåc Ngoån lûãa Ö-lim- pñch trïn àêy, chuáng ta cuäng dïî daâng nhêån ra möåt söë tûâ xa laå vaâ khoá hiïíu àöëi vúái hoåc sinh lúáp 3. Caác em seä luáng tuáng vúái nhûäng tûâ nhû: tuåc lïå, àaåi höåi, tûúång trûng, khöi phuåc, tinh thêìn, hûäu nghõ. Àêy laâ möåt baâi coá nhiïìu tûâ khoá vïì nghôa. Saách giaáo khoa chó giaãi thñch caác tûâ têëu nhaåc, xung àöåt, naáo nhiïåt, khöi phuåc. Tuy nhiïn, sûå giaãi thñch cuäng rêët àún giaãn, chûa àuã àïí hoåc sinh coá thïí tûå àoåc vaâ tûå hiïíu: - Têëu nhaåc: nöíi nhaåc lïn - Xung àöåt: yá noái chiïën tranh - Naáo nhiïåt: öìn aâo, söi àöång - Khöi phuåc: lêåp laåi Nhûäng tûâ múái xuêët hiïån úã giai àoaån lúáp 4, 5 khaá nhiïìu: diïîn thuyïët, sa hoaâng, thùng thiïn, muåc àöìng, khaát voång, chiïën haåm, hoaân cêìu, kiïën thiïët, cûúâng quöëc, vûúng quöëc, cû dên, kinh doanh, thûúng lûúång Tûúng tûå nhû saách Tiïëng Viïåt lúáp 2, vaâ lúáp 3, tuy múái xuêët hiïån lêìn àêìu úã saách lúáp 4, 5 nhûng khöng ñt tûâ Haán Viïåt khöng àûúåc saách giaáo khoa chuá thñch nghôa cuãa tûâ, vñ duå: tuyïn truyïìn, têåp quaán, canh taác, chuyïn 90♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N quyïìn, tû saãn, lêm thêm, huyïìn thoaåi, maänh liïåt, thêìn bñ, chuãng töåc, chïë àöå, tinh thêìn thûúång voä Nhû vêåy, hoåc sinh phaãi tûå tòm hiïíu nghôa cuãa tûâ hoùåc nhúâ giaáo viïn giaãi thñch. Àöëi vúái nhûäng tûâ Haán Viïåt àûúåc chuá thñch dûúái möîi baâi têåp àoåc, àöi luác saách giaáo khoa giaãi nghôa theo vùn caãnh nhûng chûa roä raâng, chûa àêìy àuã, phaát sinh thïm tûâ múái mang nghôa trûâu tûúång hún, vñ duå: - Huâng têm khñ phaách: loâng quaã caãm vaâ khñ phaách maånh meä. (Ngûúâi cöng dên söë möåt, SGK TV L5 T2, tr.10) - Danh lúåi: àõa võ vaâ quyïìn lúåi caá nhên. (Thêìy thuöëc nhû meå hiïìn, SGK TV L5 T1, tr. 153) Nhû vêåy, khi giaãi nghôa tûâ Haán Viïåt theo saách giaáo khoa, àïí giuáp hoåc sinh hiïíu roä hún nghôa cuãa tûâ, giaáo viïn phaãi giaãi nghôa thïm caác tûâ múái: loâng quaã caãm, khñ phaách, àõa võ nhû vñ duå àaä nïu trïn. Àiïìu naây laâm tùng thïm àöå khoá cho baâi têåp àoåc. Hoåc sinh seä gùåp trúã ngaåi trong quaá trònh tiïëp xuác vúái tûâ vaâ dô nhiïn àoâi hoãi sûå àêìu tû rêët nhiïìu cuãa giaáo viïn trong viïåc soaån baâi. Trïn thûåc tïë, giaáo viïn àaä boã nhiïìu cöng sûác àïí tra tòm nghôa cuãa tûâ Haán Viïåt àûúåc sûã duång trong saách giaáo khoa. Tuy nhiïn, viïåc tòm hiïíu nghôa cuãa tûâ khöng khoá bùçng viïåc giaãi nghôa tûâ cho hoåc sinh hiïíu möåt caách àún giaãn nhûng àêìy àuã vaâ chñnh xaác, àùåc biïåt laâ àöëi vúái lûáa tuöíi hoåc sinh tiïíu hoåc. Vïì vêën àïì naây, khöng phaãi giaáo viïn naâo cuäng coá khaã nùng diïîn àaåt töët! 3. Kïët luêån Qua nghiïn cûáu kïët quaã thöëng kï, chuáng töi nhêån thêëy têìn söë sûã duång tûâ Haán Viïåt àûúåc tùng dêìn theo möîi lúáp. Söë lûúång tûâ Haán Viïåt àûúåc duâng úã lúáp 2 nhiïìu hún söë lûúång tûâ Haán Viïåt úã lúáp 1 laâ 254 tûâ. Söë lûúång tûâ Haán Viïåt àûúåc sûã duång úã lúáp 3 nhiïìu hún söë lûúång tûâ Haán Viïåt úã lúáp 2 laâ 192 tûâ. Söë lûúång tûâ Haán Viïåt àûúåc sûã duång úã lúáp 5 nhiïìu hún söë lûúång tûâ Haán Viïåt úã lúáp 4 laâ 246 tûâ. Têìn söë vaâ söë lûúång tûâ Haán Viïåt àûúåc sûã duång úã caác lúáp 2, 3, 4, 5 laâ phuâ húåp, riïng úã lúáp 1 cêìn giaãm búát tûâ Haán Viïåt trong giai àoaån hoåc êm vaâ vêìn. Ngoaâi nhûäng trûúâng húåp tûâ mang nghôa trûâu tûúång, xa laå àöëi vúái hoåc sinh tiïíu hoåc àûúåc nïu trïn àêy, chuáng töi nhêån thêëy caác tûâ Haán Viïåt àûúåc giúái thiïåu trong caác baâi hoåc vêìn hoùåc têåp àoåc thûúâng laâ nhûäng tûâ thöng duång. Àiïìu naây phuâ húåp vúái yïu cêìu kiïën thûác maâ chûúng trònh Tiïíu hoåc àaä qui àõnh. Tuy nhiïn, khaã nùng tû duy ngön ngûä cuãa hoåc sinh lúáp 1 coân haån chïë, vò vêåy cêìn thay thïë nhûäng tûâ Haán Viïåt coá nghôa khaái quaát, khoá hiïíu trong saách giaáo khoa lúáp 1 bùçng nhûäng tûâ mang nghôa cuå thïí hún. Trong sûå tiïëp xuác giûäa caác ngön ngûä, hiïån tûúång vay mûúån lêîn nhau àïí phaát triïín laâ möåt hiïån tûúång bònh thûúâng vaâ phöí biïën. Sûå phaát triïín cuãa tiïëng Viïåt trong mêëy chuåc nùm qua laâ toaân diïån trïn caác mùåt ngûä êm, tûâ vûång vaâ ngûä phaáp. Viïåc sûã duång tûâ Haán Viïåt trong saách giaáo khoa bêåc tiïíu hoåc nhû chuáng töi àaä nïu trïn àêy laâ hoaân toaân húåp lñ. Tuy nhiïn, taác giaã biïn soaån saách giaáo khoa cêìn lûu yá thïm vïì viïåc chuá thñch nghôa cuãa tûâ Haán Viïåt àïí giuáp ngûúâi daåy vaâ ngûúâi hoåc hiïíu àuáng hún nghôa cuãa chuáng trong tûâng trûúâng húåp cuå thïí. Àïí giuáp hoåc sinh tiïíu hoåc nùæm bùæt nghôa cuãa tûâ Haán Viïåt möåt caách dïî daâng vaâ coá hiïåu quaã, saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt cêìn böí sung phêìn chuá giaãi thêåt roä raâng úã cuöëi möîi baâi Têåp àoåc àöëi vúái nhûäng tûâ khoá múái xuêët hiïån lêìn àêìu. Ngaây nay, tiïëng Viïåt àaä phaát triïín phong phuá, giaâu vaâ àeåp, coá àuã khaã nùng laâm cöng cuå phaãn aánh moåi lônh vûåc vùn hoaá, khoa hoåc, kô thuêåt, nghïå thuêåt Chuáng ta cêìn goáp phêìn giûä gòn baãn sùæc àeåp àeä, àöåc àaáo cuãa tiïëng Viïåt qua viïåc daåy cho hoåc sinh tûâng con chûä, tûâng êm, vêìn; giuáp caác em nghe àuáng, àoåc àuáng, viïët chñnh xaác vaâ biïët sûã duång tiïëng meå àeã phuâ húåp trong nhûäng giúâ thûåc haânh trïn lúáp vaâ trong giao tiïëp haâng ngaây. Coá nhû thïë, hoåc sinh múái caãm nhêån àûúåc hïët caái hay, caái àeåp, sûå trong saáng vaâ giaâu àeåp cuãa ngön ngûä dên töåc. TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO Tiïëng Viïåt 1. Anh Àaâo, 2000, Daåy yïëu töë Haán Viïåt cho hoåc sinh, Tc. Ngön ngûä, Söë 10. 2. Böå Giaáo duåc vaâ Àaâo taåo, 2000, Chûúng trònh tiïíu hoåc, Nxb. Giaáo duåc, Haâ Nöåi. 3. Bûãu Kïë, 1999, Tûâ àiïín Haán Viïåt tûâ nguyïn, Nxb. Thuêån Hoaá, TP. HCM. K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦91 4. Chu Thõ Haâ Thanh, Möåt söë vêën àïì Vùn - Tiïëng Viïåt chûúng trònh vaâ saách giaáo khoa Tiïíu hoåc, Taâi liïåu Höåi thaão khoa hoåc Nhûäng vêën àïì vïì Saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt Tiïíu hoåc - 2000. 5. Àaâo Duy Anh, 1931, Haán Viïåt tûâ àiïín, Trûúâng Thi, Saâi Goân. 6. Àöî Àònh Hoan, 2002, Möåt söë vêën àïì cú baãn cuãa chûúng trònh Tiïíu hoåc múái, Nxb. Giaáo duåc. 7. Àöî Hûäu Chêu, Buâi Minh Toaán, 2001, Àaåi cûúng Ngön ngûä hoåc, T.1, Nxb. Giaáo duåc, Haâ Nöåi. 8. Àöî Hûäu Chêu, 1998, Àaåi cûúng Ngön ngûä hoåc, T.2, Nxb. GD, Haâ Nöåi. 9. Hoaâng Phï (cb), 1994, Tûâ àiïín tiïëng Viïåt, Nxb. KHXH, Haâ Nöåi. 10.Höì Lï, 1998, Tiïëng Viïåt úã bêåc Tiïíu hoåc - Möåt caách tiïëp cêån, Tc. Ngön ngûä, Söë 4. 11.Hûäu Quyânh, 1979, Cú súã ngön ngûä hoåc, T.1, Nxb. Giaáo duåc, Haâ Nöåi. 12.Hûäu Quyânh, 1979, Cú súã ngön ngûä hoåc, T.2, Nxb. Giaáo duåc, Haâ Nöåi. 13.Lï Àònh Khêín, 2002, Tûâ vûång göëc Haán trong tiïëng Viïåt, Nxb. ÀHQG TP. HCM. 14.Mai Ngoåc Chûâ, Vuä Àûác Nghiïåu, Hoaâng Troång Phiïën, 2003, Cú súã ngön ngûä hoåc vaâ tiïëng Viïåt, Nxb. Giaáo duåc, Haâ Nöåi. 15.Nguyïîn Kim Thaãn, Nguyïîn Troång Baáu, Nguyïîn Vùn, 1982, Tiïëng Viïåt trïn àûúâng phaát triïín, Nxb. KHXH, Haâ Nöåi. 16.Nhûä Thaânh, 1977, Nhêån xeát vïì ngûä nghôa cuãa tûâ Haán - Viïåt, Tc. Ngön ngûä, Söë 2. 17.Phan Ngoåc, 2000, Meåo giaãi nghôa tûâ Haán Viïåt vaâ chûäa löîi chñnh ta ã, Nxb. Thanh niïn, Haâ Nöåi. Tiïëng nûúác ngoaâi 18.Katz J.J, 1966, The Philosophy of Language, Harper and Row, N.Y. 19.Lyons J, 1983, Semantics, Cambridge University Press. 20.Ogden C.K. and Richards I.A, 1923, The Meaning of Meaning, London, Routlege. SUMMARY: VIETNAMESE WORDS OF CHINESE ORIGIN USED IN TEXTBOOKS FOR PRIMARY EDUCATION. M.A. Lï Thõ Ngoåc Àiïåp In the curriculum for primary education, the subject of Vietnamese language takes up the most time compared with other subjects (about 40.7%). In terms of word origin, in Vietnamese language textbooks for primary schools, Vietnamese words of Chinese origin occupy about 4.1% of lexical items beside the pure Vietnamese ones. Words of Chinese origin are introduced mainly in the reading texts and the number of words in each lesson increases by level. The pupils learn these words as naturally as they do with their mother tongue vocabulary because the teachers explain the meaning of those words without mentioning their origin. Despite their very low ratio, the Vietnamese words of Chinese origin also increase the pupils' vocabulary of many fields such as nature, society, mankind, working, national defense, Vietnamese and foreign literatures. Moreover, the use of these words in the textbooks for primary schools also help students to explore and develop their vocabulary in finding synonyms and antonyms. While doing the research, we found that the use of Vietnamese words of Chinese origin in primary textbooks is appropriate. However, the authors of textbooks need to pay more attention to the annotation of these words so that teachers and learners could be able to understand more clearly in such particular cases.