Vẻ đẹp của nhân vật Thúy Kiều từ câu 499 đến câu 524 trong “Truyện Kiều” (Nguyễn Du) - Từ góc nhìn văn hóa - Trần thị Thu Hiền

58 KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 05 - 01/2017 v VĂN HÓA - VĂN HỌC 1. MỞ ĐẦU Việc nghiên cứu tính văn hóa trong tác phẩm văn học là rất cần thiết. Bởi, tính văn hóa của tác phẩm văn học là một thuộc tính không thể tách rời của tác phẩm văn chương, là một yếu tố quan trọng làm nên giá trị trường tồn của tác phẩm. Tính văn hóa của tác phẩm văn học thể hiện trước hết qua cách nhìn nghệ thuật về con người và cuộc đời, qua quan niệm ứng xử thẩm mĩ mang đặc trưng và phù hợp với chuẩn mực đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam. Ngoài ra, nó còn được thể hiện ở cách thức xây dựng nhân vật, cốt truyện, cách sử dụng ngôn từ, thi pháp, cấu trúc, Do đó, việc giảng dạy tác phẩm văn học nói chung và “Truyện Kiều” của Nguyễn Du nói riêng không chỉ dừng lại ở cách cảm thụ cái hay, cái đẹp của hình tượng nghệ thuật nhân vật mà còn hiểu được ThS. TRẦN THỊ THU HIỀN1 1 Học viện Khoa học Quân sự ✉ qkieutuan@gmail.com Ngày nhận: 29/12/2016; Ngày hoàn thiện: 20/01/2017; Ngày duyệt đăng: 26/01/2017 Phản biện khoa học: PGS.TS. CẦM TÚ TÀI VẺ ĐẸP CỦA NHÂN VẬT THÚY KIỀU TỪ CÂU 499 ĐẾN CÂU 524 TRONG “TRUYỆN KIỀU” (NGUYỄN DU) - TỪ GÓC NHÌN VĂN HÓA TÓM TẮT Miêu tả chân dung nhân vật là một trong những bút pháp nghệ thuật chủ yếu của thể loại truyện Nôm. “Truyện Kiều” là một truyện Nôm tiêu biểu của văn học trung đại Việt Nam. Trong “Truyện Kiều” có nhiều chân dung nhân vật, được chia thành nhân vật chính diện, nhân vật phản diện và thậm chí cả nhân vật trung gian (Hoạn Thư). Có thể nói, “Truyện Kiều” đi theo khuynh hướng nghệ thuật chính thống nên ở đây xuất hiện bút pháp phác họa và ngôn ngữ ít nhiều có tính chất ước lệ, công thức, có sử dụng điển tích, điển cố, khi miêu tả chân dung nhân vật. Nhưng ở một số phương diện, Nguyễn Du đã vượt lên trên khuôn mẫu cổ điển để tạo nên những chân dung nhân vật sinh động, đa dạng. Trong đó, nhân vật Thúy Kiều là một minh chứng tiêu biểu. Khi khắc họa chân dung Thúy Kiều, “Truyện Kiều” của Nguyễn Du đã thể hiện khuynh hướng tâm lí hóa ngoại hình và hơn thế nữa là khuynh hướng thân phận hóa phẩm cách nhân vật. Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi chỉ đi vào tìm hiểu vẻ đẹp của nhân vật Thúy Kiều từ góc nhìn văn hóa (cụ thể là văn hóa ứng xử giữa Thúy Kiều và Kim Trọng) trong đoạn thơ từ câu 499 đến câu 524 của “Truyện Kiều” – Nguyễn Du. Từ khóa: góc nhìn, nhân vật, Truyện Kiều, văn hóa, vẻ đẹp. nét độc đáo của văn hóa dân tộc Việt Nam trong đó. Có như vậy, tác phẩm văn học nói chung và nhân vật xuất hiện trong tác phẩm ấy nói riêng mới hiện lên với vẻ đẹp toàn diện của nó. 2. NỘI DUNG 2.1. Quan niệm về tính văn hóa trong tác phẩm văn học Thuật ngữ “văn hóa” (culture) được hiểu theo nhiều nghĩa. Theo nghĩa rộng thì văn hóa bao gồm tất cả, từ những sản phẩm tinh vi hiện đại cho đến tín ngưỡng, phong tục, lối sống, lao động, Và ngay cả với cách hiểu rộng này, trên thế giới cũng có hàng trăm định nghĩa khác nhau về văn hóa. Có thể đưa ra một cách hiểu chung nhất về văn hóa như sau: Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do 59KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 05 - 01/2017 VĂN HÓA - VĂN HỌC v con người sáng tạo ra và tích lũy qua quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên và xã hội. Còn tính văn hóa của tác phẩm văn học lại có tính chất đặc thù, nó cho thấy tác phẩm văn học không chỉ toát lên vẻ đẹp ngôn từ mà còn hiện lên qua vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật, qua cách ứng xử và tiếp nhận, xử lí những vấn đề nảy sinh trong cuộc sống của một dân tộc hay một cộng đồng người nhất định. Nó không chỉ là quan niệm của tác giả về con người mà còn bao gồm cả chuẩn mực ứng xử của một cộng đồng, một dân tộc trong một giai đoạn lịch sử nhất định. Tiếp cận tác phẩm văn học từ góc độ giá trị văn hóa này sẽ góp phần làm rõ thêm đóng góp của mỗi tác phẩm văn chương vào tổng thể giá trị tinh thần của một dân tộc. Hơn nữa, bản thân tác phẩm văn học là sản phẩm tinh thần của một thời đại lịch sử cụ thể, thể hiện cách cảm thụ thế giới để từ đó đưa đến các chuẩn mực sống của một cộng đồng, một dân tộc. Xét ở góc độ này, tác phẩm văn học đã trở thành thế giới khác (so với thế giới chúng ta đang sống) – thế giới của lí tưởng, thế giới của CHÂN – THIỆN – MĨ, từ đó tạo ra niềm tin hướng thiện cho con người. Tác phẩm văn học mang tính văn hóa cao sẽ trở thành tài sản chung của cả dân tộc. Như vậy, có thể coi Nguyễn Du là một trong những đại diện văn hóa đầu tiên của Việt Nam được giới thiệu với thế giới. Và cũng qua tác phẩm của ông, thế giới biết đến và hiểu rõ hơn bộ mặt tinh thần của dân tộc Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử thời trung đại. Trong đó, tác phẩm “Truyện Kiều” của ông đã làm rạng danh dân tộc, điểm tô cho diện mạo văn hóa của đất nước Việt Nam. 2.2. Tính văn hóa thể hiện trong tác phẩm “Truyện Kiều” của Nguyễn Du Khi đến với tác phẩm “Truyện Kiều”, độc giả dễ dàng nhận thấy có hai biểu hiện của tính văn hóa được thể hiện rõ nét đó là văn hóa tâm linh và văn hóa ứng xử. Nếu lấy nhân vật Thúy Kiều làm trung tâm thì tùy theo từng chặng đường khác nhau trong cuộc đời cô Kiều mà khi thì nét văn hóa tâm linh chiếm ưu thế, khi thì nét văn hóa ứng xử bao trùm. Trước hết, hãy nói về nét văn hóa tâm linh. Nói như nhà nghiên cứu Lê Nguyên Cẩn thì: “Văn hóa tâm linh là tổng thể phức hợp các niềm tin tín ngưỡng, niềm tin tôn giáo; là sự xác nhận niềm tin của con người vào một thế giới thứ hai tốt đẹp hơn, như là thế giới của ước mơ, lí tưởng; thế giới mà con người cần phải vươn tới” (Lê Nguyên Cẩn, 2015, tr. 23). Chắc chắn trong thời kì đầu dựng nước và giữ nước, dân tộc Việt Nam cũng có một nền văn hóa riêng, nhưng trong quá trình phát triển lịch sử của mình, việc tiếp thu ảnh hưởng của các nền văn hóa khác là điều không thể tránh khỏi. Đó là văn hóa Phật giáo (Ấn Độ), tư tưởng Nho giáo, các yếu tố của tư tưởng Lão Trang cũng đi vào Việt Nam. Người Việt Nam đã hòa trộn cả ba thành tố Nho – Phật – Lão tạo thành một hệ thống phục vụ cho đời sống tư tưởng và tâm linh của người Việt. Ở “Truyện Kiều”, ta nhận thấy có sự hòa trộn đó: Bên cạnh các Nho gia như Vương Ông, Vương Quan và sau này là Kim Trọng còn có các đại diện của Phật giáo như sư Vãi Giác Duyên, Tam Hợp Đạo Cô, v.v... Ngoài ra, độc giả còn có thể nhận thấy, trong “Truyện Kiều” còn tồn tại quan niệm về mô hình ba thế giới: Trời – thể hiện thế giới của cái thiện, được quan niệm là “vị trọng tài” đánh giá và kết án cái ác trong xã hội như dân gian vẫn thường nói (Trời có mắt), như là thế giới của cái đẹp, ước mơ, là cõi vĩnh hằng (Về trời, Chầu trời); Con người – thế giới của hành vi đạo lí thông thường, của các quan hệ cụ thể trong xã hội; Ma quỷ – thế giới của cái xấu, cái ác, của cái chưa hoàn thiện. Con người thường bị lôi cuốn vào thế giới thứ ba này nên Nguyễn Du đã khái quát thành một dạng thành ngữ đặc sắc: “Ma đưa lối, quỷ dẫn đường/Chỉ tìm những chốn đoạn trường mà đi” vừa mang tính răn đe, vừa mang tính thuyết phục giúp con người tìm về cõi thiện. Mô hình ba thế giới này có điểm khác so với mô hình văn hóa về thế giới của Trung Hoa (Thiên – Địa – Nhân), tức là con người bị ràng buộc, bị quy định bởi yếu tố Thiên và Địa. Còn các nhân vật trong “Truyện Kiều” đều được đặt trong mối quan hệ giữa hiện thực và tâm linh (Trời). Mọi hành động của các nhân vật đều xuất phát từ mối quan hệ giữa hai thế giới, hoặc nghiêng về hiện thực, hoặc nghiêng về tâm linh và từ đó, bản chất nhân vật có dịp được bộc lộ rõ hơn bao giờ hết. Nhân vật Thúy Kiều là ví dụ tiêu biểu cho điều đó. Trước khi khoác áo tu hành hai lần do hoàn cảnh, Kiều luôn mang trong mình niềm tin tuyệt đối vào cái thiện, tuân thủ nghiêm ngặt những quy định ràng buộc của lễ nghi Nho giáo. Điều này là cơ sở cho Kiều ứng xử ở chốn “mây trôi bèo nổi”, ở đó Kiều luôn nghĩ đến người khác (kể cả người đó là Tú Bà) Khẳng định như vậy để thấy rằng, mặc dù Nguyễn Du vay mượn đề tài, cốt truyện, nhân vật từ một tác phẩm của nền văn học Trung Quốc nhưng bằng tài năng, tâm huyết, vốn văn hóa và vốn sống phong phú, ông 60 KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 05 - 01/2017 v VĂN HÓA - VĂN HỌC đã làm hiện lên bức tranh đời sống tinh thần dân tộc, xác định lại bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam một thời. Thứ hai, là văn hóa ứng xử trong “Truyện Kiều”. Ở đây là văn hóa ứng xử giữa con người với con người, tức là giữa các mối quan hệ xã hội. Nguyễn Du đã kết thúc “Truyện Kiều” bằng một cặp lục bát: “Thiện căn ở tại lòng ta/Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”. Đây phải chăng là đáp số cho bài toán về “Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau” mà ông đã đặt ra ở đầu tác phẩm. Lấy gốc Thiện (Thiện căn) trong mỗi con người, Nguyễn Du đã xác lập bản chất con người theo quan niệm “Nhân chi sơ, tính bản thiện” để xây dựng tâm đức, để củng cố và hoàn thiện cái Tâm, nói rộng ra là hoàn thiện thế giới nội tâm con người để tạo ra cách ứng xử có văn hóa nhằm hướng tới một cuộc sống tốt đẹp hơn. Văn hóa ứng xử ấy trước hết thể hiện ở truyền thống tôn thờ cha mẹ, ý thức sâu sắc về nghĩa vụ làm con. Điều đó đã trở thành đặc điểm quan trọng trong tâm thức người dân Việt Nam, dù cho ở khía cạnh này hay khía cạnh khác nó có chịu ảnh hưởng văn hóa từ bên ngoài (mà cụ thể là Nho giáo của Trung Hoa). Nhưng trong quá trình tiếp thu, người Việt đã thay đổi nó cho phù hợp với đời sống văn hóa của mình. Đó là: “làm con trước phải đền ơn sinh thành”. Chính sự suy nghĩ này đã dẫn đến hành động quan trọng trong cuộc đời của Kiều là bán mình chuộc cha. Ở đây, không phải là cha mẹ bán con mà là con cái tự nguyện bán mình chuộc cha. Đây được xem là sự hi sinh rất lớn đồng thời cũng là sự đảm nhiệm của Kiều với tư cách là người chị cả trong gia đình. Để cứu cha, cứu em, cứu gia đình trong cơn hoạn nạn, Kiều đã có một ứng xử thẩm mĩ đầy ấn tượng góp vào đạo lí dân tộc Việt Nam và cách ứng xử này cũng chẳng thua kém gì các đấng mày râu. Thứ hai, là quan hệ ứng xử theo kiểu “tình làng nghĩa xóm”, “tối lửa tắt đèn có nhau”. Người ta đối xử với nhau bằng tình thương và trách nhiệm, trong đó yếu tố trách nhiệm là cơ bản. Từ đó dẫn đến sức mạnh cố kết bền vững trong cộng đồng làng xã của người Việt Nam. Thứ ba, là ở cách đối xử giữa từng con người với nhau – xoay quanh cuộc đời nhân vật chính (đó có thể là mối quan hệ giữa Thúy Kiều và Thúy Vân, Thúy Kiều với Kim Trọng, Thúy Kiều với Tú Bà, Thúy Kiều với Thúc Sinh, Thúy Kiều với Hoạn Thư, Thúy Kiều với Từ Hải,). 2.3. Vẻ đẹp trong văn hóa ứng xử giữa Thúy Kiều và Kim Trọng trong đoạn trích (từ câu 499 đến câu 524) Sóng tình dường đã xiêu xiêu, Xem trong âu yếm có chiều lả lơi. Thưa rằng: “Đừng lấy làm chơi, Dẽ cho thưa hết một lời đã nao! Vẻ chi một đóa yêu đào, Vườn hồng chi dám ngăn rào chim xanh. Đã cho vào bậc bố kinh, Đạo tòng phu lấy chữ trinh làm đầu. Ra tuồng trên bộc trong dâu, Thì con người ấy ai cầu làm chi! Phải điều ăn xổi ở thì, Tiết trăm năm nỡ bỏ đi một ngày! Ngẫm duyên kì ngộ xưa nay, Lứa đôi ai lại đẹp tày Thôi – Trương. Mây mưa đánh đổ đá vàng, Quá chiều nên đã chán chường yến anh. Trong khi chắp cánh liền cành, Mà lòng rẻ rúng đã đành một bên. Mái tây để lạnh hương nguyền, Cho duyên đằm thắm ra duyên bẽ bàng. Gieo thoi trước chẳng giữ giàng, Để sau nên thẹn cùng chàng bởi ai? Vội chi liễu ép hoa nài, Còn thân ắt lại đền bồi có khi!” Thấy lời đoan chính dễ nghe, Chàng càng thêm nể thêm vì mười phân. (Theo bản của Nguyễn Thạch Giang, Truyện Kiều, NXB Hà Nội, 1999, tr. 57 - 60) Thúy Kiều là con gái đầu của gia đình Vương Viên ngoại. Vào ngày tết Thanh minh, cả ba chị em Thúy Kiều (Thúy Kiều, Thúy Vân, Vương Quan) đi chơi xuân. Trên đường trở về, Thúy Kiều gặp mộ Đạm Tiên – một người con gái đẹp nhưng có số phận hẩm hiu, Thúy Kiều đã rỏ nước mắt khóc thương cho người nằm dưới mộ. Điều đó chứng tỏ, Thúy Kiều là một cô gái đa sầu, đa cảm. Sau đó, họ tình cờ gặp Kim Trọng – bạn học của Vương Quan: “Hài văn lần bước dặm xanh/ Một vùng như thể cây quỳnh cành giao”. Nhác thấy Thúy Kiều, Kim Trọng đã cảm mến: “Người quốc sắc, kẻ thiên tài/ Tình trong như đã, mặt ngoài còn e”. Sau buổi gặp gỡ đó, Kiều vừa thương thầm nhớ trộm chàng Kim, vừa mang trong mình một dự cảm không lành: “Người đâu gặp gỡ làm chi/ Trăm năm biết có duyên gì hay không?”. Vì lưu luyến, nhớ thương người trong mộng nên Kim Trọng đã tìm nhà trọ học gần nhà Vương Viên ngoại. Cùng với thời gian, tình cảm ấy tiến triển đến mức hai người cùng thề nguyền, ước hẹn với nhau: Vầng trăng vằng vặc giữa trời, Đinh ninh hai miệng một lời song song. Đoạn thơ trích dẫn nói về cách ứng xử của Thúy Kiều đối với Kim Trọng trong đêm tình tự. Đọc kĩ đoạn thơ, độc giả sẽ thấy thêm một khía cạnh nữa ở cô Kiều rất 61KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 05 - 01/2017 VĂN HÓA - VĂN HỌC v đáng nể trọng. Đó là, cho dù rất yêu quý Kim Trọng, nhưng Kiều luôn luôn ý thức được “đạo tòng phu” của người phụ nữ xưa. Điều này, có thể xuất phát từ việc cả hai đều là con nhà gia giáo nên tình cảm Kim-Kiều vừa sâu sắc, vừa mặn mà song không hề lả lơi, ong bướm. Hoặc cũng có thể vì cách ứng xử khéo léo của Thúy Kiều đối với Kim Trọng mà cả hai vẫn giữ được sự tôn trọng, dù sau này họ có gặp lại nhau trong những cảnh huống rất khác biệt. Trong đêm khuya tình tự, sau khi Kiều chơi đàn cho Kim Trọng nghe, chàng Kim đã ngắm nhìn nàng say đắm. Chuyện gì đến ắt cũng là điều dễ hiểu. Song, khi Kiều cảm nhận được sự quá giới hạn của người yêu: “Sóng tình dường đã xiêu xiêu/Xem trong âu yếm có chiều lả lơi”, nàng đã hết sức nhẹ nhàng, tế nhị trong lời lẽ giãi bày tâm sự. Nàng cho rằng, đó là “trò chơi” không lấy gì làm quan trọng, chẳng đáng quan tâm, vả lại chúng mình còn bao điều muốn nói mà chưa nói được. Hơn nữa, hai người dẫu sao cũng đã hẹn ước trăm năm ghi tạc, chuyện đó đợi đến khi hai người thành vợ chồng diễn ra cũng chưa muộn. Như vậy, chữ “tòng phu” xuất hiện trong câu thơ: “Đạo tòng phu lấy chữ trinh làm đầu” được hiểu là theo chồng. Đây là một trong ba điều mà người phụ nữ phải tuân theo của Nho giáo: “Phụ nhân hữu tam tòng chi nghĩa, vô chuyên dụng chi đạo, cố vị giá tòng phụ, kí giá tòng phu, phu tử tòng tử” (Người đàn bà có cái nghĩa phải theo ba điều mà không có cái lẽ (đạo) làm theo ý mình, cho nên khi chưa lấy chồng thì phải theo cha, khi đã lấy chồng thì theo chồng, và khi chồng chết thì theo con). Ở đây, nói “đạo tòng phu” tức là nói đạo làm vợ. Vì luôn ý thức được điều này, nên Kiều luôn lấy các tấm gương của các “bậc bố kinh” để giữ gìn bản thân, không sống buông thả, giữ được cái trinh tiết của một đời người. Còn làm theo thói tà dâm của trai gái “Ra tuồng trên bộc trong dâu” thì kể làm gì! Chính vì điều này, cho nên sau này khi “phẩm tiên đã bén tay phàm” Mã Giám Sinh thì Kiều có phần ân hận: “Nhị đào thà bẻ cho người tình chung”. Qua đó, ta có thể thấy “Đạo tòng phu” mang dấu ấn của văn hóa Nho giáo. Tuy nhiên, đến “Truyện Kiều” của Nguyễn Du, nó đã được Việt hóa và là cơ cở, nền tảng để đảm bảo gạt bỏ mọi mối nghi ngờ, gắn kết tình cảm vợ chồng sâu đậm. Để tăng thêm sức thuyết phục cho lời nói của mình, Kiều đã đưa ra câu chuyện về mối tình của Trương Quân Thụy và Thôi Oanh Oanh: “Ngẫm duyên kì ngộ xưa nay/ Lứa đôi ai lại đẹp tày Thôi – Trương”. Câu thơ có sử dụng điển tích “Thôi – Trương”. Theo Hội chân kí, vào năm Trinh Nguyên nhà Đường, có Trương Sinh người tuấn tú, hòa nhã đến chơi chùa Phổ Cứu, gặp lúc Thôi phu nhân và con gái là Thôi Oanh Oanh cùng đến xin trọ ít ngày để đi Trường An. Đôi trai tài, gái sắc đã gặp nhau và đi lại ân ái với nhau ở mái tây chùa Phổ Cứu. Ít lâu sau, Trương Sinh đi Trường An dự thi, rồi ở lại kinh và quyết tuyệt tình với Thôi Oanh Oanh, lấy cớ là tài đức mình kém; trong khi Oanh Oanh vẫn mong nhớ chàng, ý tình rất thắm thiết. Sở dĩ, mối tình đẹp như mơ, được người đời ngưỡng mộ ấy ấy bị tan vỡ cũng chỉ bởi vì: Mây mưa đánh đổ đá vàng, Quá chiều nên đã chán chường yến anh. Trong khi chắp cánh liền cành, Mà lòng rẻ rúng đã đành một bên. để rồi đến nỗi: Mái tây để lạnh hương nguyền, Cho duyên đằm thắm ra duyên bẽ bàng. Với lời lẽ ngọt ngào, Thúy Kiều nói tiếp với Kim Trọng: Gieo thoi trước chẳng giữ giàng, Để sau nên thẹn cùng chàng bởi ai? Thúy Kiều đã kể toàn bộ câu chuyện xảy ra với Thôi Oanh Oanh và lấy đó làm bài học cho bản thân mình. Đồng thời, nàng cũng hi vọng, Kim Trọng cũng hiểu thêm cho nỗi lòng của Kiều. Trong đoạn thơ, Thúy Kiều không ở vào cái hoàn cảnh của Thôi Oanh Oanh, chuyện phụ bạc, ruồng rẫy và hổ thẹn chưa xảy ra, chuyện “giữ giàng” (giữ gìn, phòng bị cẩn thận) đang còn ở hiện tại nên cái việc “gieo thoi” (ném con thoi, chỉ việc người con gái biết giữ mình để bảo toàn tiết hạnh) cũng ở thời “tương lai”. Thật là ổn thỏa. Câu thơ thật là ý nhị. Bút pháp của nhà thơ Nguyễn Du thật là tuyệt diệu! Thúy Kiều mượn ngay lời của Oanh Oanh để kết luận về Thôi Oanh Oanh, mà khỏi phải nói về mình nữa, vì cái gương đã rõ lắm rồi, đã đủ hùng hồn để vạch cho hai người cái đường sáng sủa nên theo, không cần phải nói: “Thiếp sẽ hết sức cự tuyệt” mà thực ra là cự tuyệt một cách chắc chắn và khôn khéo – cái khôn khéo của một con người “Thông minh vốn sẵn tính trời”. Một lần nữa, ta hãy đọc lại toàn bộ đoạn thơ thì thấy trong suốt ngần ấy câu, Thúy Kiều không hề trực tiếp cự tuyệt Kim Trọng mà chỉ dẫn điển tích cũ để cho Kim Trọng hiểu cái “đạo” phải theo là của chung cho tất cả mọi người chứ không chỉ của riêng Thúy Kiều. Không chống cự, mà trái lại, Kiều còn vuốt ve và hứa hẹn với Kim Trọng những điều thật là dễ thương: 62 KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 05 - 01/2017 v VĂN HÓA - VĂN HỌC - Vẻ chi một đóa yêu đào, Vườn hồng chi dám ngăn rào chim xanh. - Vội chi liễu ép hoa nài, Còn thân ắt lại đền bồi có khi!” Thật là một lời hứa hẹn chan chứa tình âu yếm, dịu dàng, đầy rẫy sự vuốt ve an ủi, nhưng thực là vẫn “đoan chính” mà cũng vẫn “dễ nghe” như chính chàng Kim phải công nhận: Thấy lời đoan chính dễ nghe, Chàng càng thêm nể thêm vì mười phân. Như vậy, có thể thấy, Thúy Kiều không chỉ được miêu tả là người con gái có nhan sắc rực rỡ: “Một hai nghiêng nước nghiêng thành/Sắc đành đòi một, tài đành họa hai” mà nhan sắc ấy cũng góp phần làm nổi bật vẻ đẹp trong tâm hồn, phẩm cách của nàng. Đoạn thơ trên đã phần nào cho người đọc thấy sự thánh thiện, vẻ đẹp tinh khiết, phẩm cách trong sáng, cách ứng xử khéo léo, thông minh của Kiều đối với người yêu để vừa bảo toàn được tiết hạnh của người con gái vừa không làm tổn hại lòng tự trọng của người đàn ông. 3. KẾT LUẬN Đã có rất nhiều cách tìm hiểu khác nhau về vẻ đẹp của nhân vật Thúy Kiều trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du. Bài viết của chúng tôi chỉ là một gợi ý nhỏ trong việc tiếp cận vẻ đẹp ấy để góp phần làm hoàn thiện thêm thế giới tâm hồn nhân vật Thúy Kiều. Thực ra, cách tiếp cận vẻ đẹp của nhân vật Thúy Kiều từ góc nhìn văn hóa không phải là quá mới lạ, tuy nhiên cái mới ở đây là chúng tôi đã mạnh dạn đi sâu vào phân tích, tìm hiểu vẻ đẹp của nhân vật ở một đoạn thơ tiêu biểu cho việc giữ gìn tiết hạnh của người phụ nữ theo quan niệm xưa. Có ở trong hoàn cảnh của nhân vật Thúy Kiều, người đọc mới thấy hết được sự khéo léo, tài tình của Kiều trong việc sử dụng ngôn từ, viện dẫn các điển tích, điển cố văn học, để làm “vừa lòng” người yêu đồng thời không làm tổn hại đến nhân phẩm của mình. Đó phải chăng cũng là cái “tài” của đại thi hào Nguyễn Du?./. Tài liệu tham khảo: 1. Lê Nguyên Cẩn (2015), Tiếp cận Truyện Kiều từ góc nhìn văn hóa, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội. 2. Trịnh Bá Đĩnh (chủ biên), Nguyễn Hữu Sơn, Vũ Thanh (1999), Nguyễn Du – về tác gia và tác phẩm, NXB Giáo dục, Hà Nội. 3. Trần Công Đường (2011), Truyện Kiều kể lại, NXB Văn học, Hà Nội. 4. Nguyễn Thạch Giang (1999), Truyện Kiều, NXB Hà Nội. 5. Lê Bá Hán (chủ biên), Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi (1992), Từ điển thuật ngữ văn học, NXB Giáo dục, Hà Nội. 6. Đặng Thanh Lê (1999), Truyện Kiều và thể loại truyện Nôm, NXB Giáo dục, Hà Nội. 7. Nguyễn Văn Thiệu, Đào Duy Đạt (Biên dịch) (1996), Từ điển điển cố Trung Hoa, NXB Văn hóa – Thông tin. THUY KIEU’S BEAUTY IN THE TALE OF KIEU FROM LINE 499 TO LINE 524: AN ANALYSIS FROM THE CULTURAL PERSPECTIVE TRAN THI THU HIEN Abstract: Description of character portrait is one of the major artistic style of the genre Nom. “Truyen Kieu” is a Nom typical story in Vietnamese medieval literature. In “Truyen Kieu” there are many portraits of characters, divided into protagonists, villains and even intermediary characters (Hoan Thu). It can be said, “Truyen Kieu”has a tendency to followorthodox art trends so here appears sketch style and the language is more or less conventional, formulated with the use of classic and historical references, etc. when depicting characterportrait. But in some respects, Nguyen Du surpasses most classic molds to create vivid and variouscharacter portraitsamong which the character of Kieu is a typicaltestament. As portraying Thuy Kieu, Nguyen Du showeda tendency todepict mentality through appearance and even more than that he inclined. In the scale of this article, we are only going to figure out the beauty of the character Kieu - only from the cultural perspective (in the verse from line 499 to line 524) of “Truyen Kieu”. Keywords: perspective, character, Truyen Kieu, cultural, beauty.