Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức trong nhà trường nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho sinh viên sư phạm hiện nay

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN SAIGON UNIVERSITY TẠP CHÍ KHOA HỌC SCIENTIFIC JOURNAL ĐẠI HỌC SÀI GÒN OF SAIGON UNIVERSITY Số 66 (6/2019) No. 66 (6/2019) Email: tcdhsg@sgu.edu.vn ; Website: https://tapchikhoahoc.sgu.edu.vn 3 VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC TRONG NHÀ TRƯỜNG NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM HIỆN NAY Applying Ho Chi Minh’s thought on moral education in schools to improve the quality of moral education for current pedagogical students PGS.TS. Nguyễn Ngọc Khá Trường Đại học Sư phạm TP.HCM Tóm tắt Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức trong nhà trường hết sức phong phú và sâu sắc. Đó là tư tưởng về mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục đạo đức. Vận dụng đúng đắn những chỉ dẫn của Người có ý nghĩa to lớn trong việc nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho sinh viên sư phạm hiện nay. Đặc biệt, các trường sư phạm cần phải tăng cường công tác giáo dục ý thức chính trị; đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục đạo đức nhà giáo; phương pháp kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục đạo đức nhà giáo cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay. Từ khóa: đạo đức, giáo dục đạo đức, tư tưởng Hồ Chí Minh, sinh viên sư phạm Abstract Ho Chi Minh's thought on moral education in schools is very rich and profound. It is the thought about the goals, content, methods of moral education. Proper use of his instructions is of great significance in improving the quality of moral education for current pedagogical students. In particular, pedagogical schools need to enhance the education of political consciousness, innovating content and methods of educating teachers' morality, of testing and evaluating the quality of teacher moral education for students in the current period. Keywords: morality, moral education, Ho Chi Minh’s thought, pedagogical students 1. Đặt vấn đề Hiện nay, đa số sinh viên nói chung, sinh viên Sư phạm nói riêng có động cơ học tập đúng đắn; có bản lĩnh, lập trường tư tưởng chính trị vững vàng, trung thành với Tổ quốc, và nhân dân; thực hiện tốt đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; có phẩm chất đạo đức tốt; có lòng yêu nghề, có hoài bão, lý tưởng cống hiến cho sự nghiệp giáo dục; có đức tính chăm chỉ, ham học hỏi; tích cực rèn luyện tác phong sư phạm; năng động, sáng tạo, tận tụy, trách nhiệm với công việc; có tinh thần vượt khó, có ý chí vươn lên hướng tới phát triển nhân cách nhà giáo và coi trọng các giá trị đạo đức nhà giáo. Tuy nhiên, bên cạnh đó, vẫn còn một bộ phận sinh viên có ý thức phấn đấu chưa cao, không chú trọng ngành nghề mà mình đã lựa chọn, phai nhạt lý tưởng, không xác định Email: khann@hcmue.edu.vn SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 66 (6/2019) 4 được mục tiêu, lý tưởng cuộc sống; có biểu hiện suy thoái về phẩm chất đạo đức, vi phạm pháp luật, đề cao lối sống thực dụng, ích kỷ, đua đòi, xa hoa lãng phí, xem nhẹ các giá trị văn hóa tinh thần. Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám Ban chấp hành Trung ương khóa XI của Đảng đã chỉ ra: “chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo còn thấp so với yêu cầu, nhất là giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp. Hệ thống giáo dục và đào tạo thiếu liên thông giữa các trình độ và giữa các phương thức giáo dục, đào tạo; còn nặng lý thuyết, nhẹ thực hành. Đào tạo thiếu gắn kết với nghiên cứu khoa học, sản xuất, kinh doanh và nhu cầu của thị trường lao động; chưa chú trọng đúng mức việc giáo dục đạo đức, lối sống và kỹ năng làm việc. Phương pháp giáo dục, việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả còn lạc hậu, thiếu thực chất. Quản lý giáo dục và đào tạo còn nhiều yếu kém. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết, thậm chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2013, tr.117). Chính vì vậy, để nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu thời kỳ đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, hơn ai hết, mỗi giảng viên, sinh viên và nhà quản lý giáo dục cần thấm nhuần sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức trong nhà trường, từ đó vận dụng, làm theo tư tưởng và tấm gương đạo đức của Người. 2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức trong nhà trường a. Về mục tiêu giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh rất quan tâm đến sự nghiệp giáo dục nói chung, đặc biệt là vấn đề giáo dục đạo đức nói riêng cho học sinh, sinh viên. Ngày 8/10/1946, trong Sắc lệnh thành lập ngành sư phạm Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Chúng ta đã giành được quyền độc lập. Một trong những công việc phải thực hiện cấp tốc trong lúc này là nâng cao dân trí” (Hồ Chí Minh, 2000, tập 4, tr.40). Một nền dân trí rộng là điều kiện cần thiết để trên đó đào tạo được nguồn nhân lực thích hợp phục vụ cho sự phát triển kinh tế – xã hội; đồng thời dân trí là cơ sở để nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân. Mức độ dân trí có thể đạt được tùy thuộc vào điều kiện kinh tế. Không thể mong muốn một mức độ dân trí quá cao thoát ly khỏi điều kiện kinh tế, song cũng không chờ có kinh tế phát triển cao mới mở rộng và nâng cao dân trí. Để thực hiện nhiệm vụ nâng cao dân trí không ai khác là đội ngũ thầy cô giáo và những người làm công tác giáo dục. Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở đội ngũ thầy cô giáo và những người làm công tác giáo dục phải nhận thức đúng đắn tầm quan trọng của giáo dục, coi giáo dục là sự nghiệp của quần chúng, là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân. Giáo dục thế hệ trẻ, chính là kiến tạo tương lai, vì vậy Người kỳ vọng vào đội ngũ nhà giáo. Trong “Thư gửi cho học sinh”, ngày 5/9/1945, Người viết: “Ngày nay các em được cái may mắn hơn cha anh là được hấp thụ một nền giáo dục của một nước độc lập, một nền giáo dục nó sẽ đào tạo các em nên những người công dân hữu ích cho nước Việt Nam, một nền giáo dục làm phát triển hoàn toàn những năng lực sẵn có của các em” (Hồ Chí Minh, 2000, tập 4, tr.32). Người khích lệ học sinh chăm chỉ học tập để làm rạng rỡ cho nước nhà: “Sau 80 năm giời nô lệ làm cho nước nhà bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần phải xây dựng lại cơ NGUYỄN NGỌC KHÁ TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN 5 đồ mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên hoàn cầu. Trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông mong chờ đợi ở các em rất nhiều. Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em” (Hồ Chí Minh, 2000, tập 4, tr.32-33). Lời dạy đó của Bác vẫn văng vẳng bên tai, trong trái tim bao thế hệ người con đất Việt! Theo Hồ Chí Minh, phải chú trọng giáo dục đạo đức cho học sinh là vì sự nghiệp của chính các em sẽ trở thành những công dân tốt có ích cho xã hội, đồng thời vì tương lai phát triển đất nước. Trong buổi nói chuyện tại Hội nghị cán bộ phụ trách thiếu nhi toàn miền Bắc ngày 19/2/1959, Người khẳng định mục tiêu giáo dục đạo đức gắn liền với sứ mệnh cao cả của công tác giáo dục, đó là đào tạo thế hệ những công dân tốt và cán bộ tốt cho nước nhà: “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người. Chúng ta phải đào tạo ra những công dân tốt và cán bộ tốt cho nước nhà. Nhân dân, Đảng, Chính phủ giao các nhiệm vụ đào tạo thế hệ tương lai cho các cô, các chú. Đó là một trách nhiệm nặng nề, nhưng rất vẻ vang. Mong mọi người phải cố gắng làm tròn nhiệm vụ” (Hồ Chí Minh, 2011, tập 9, tr.222). Trong Thư gửi giáo viên, sinh viên trường dự bị đại học ở Thanh Hóa, Hồ Chí Minh nêu rõ mục tiêu giáo dục đạo đức là thật thà phụng sự nhân dân: “Các thầy giáo có nhiệm vụ nặng nề và vẻ vang là đào tạo cán bộ cho dân tộc. Vậy giáo dục cần nhằm vào mục đích là thật thà phụng sự nhân dân. Các cháu thì học tập cần gắn liền với thực hành để mai sau thực hiện mục đích cao quý: thật thà phụng sự nhân dân” (Hồ Chí Minh, 2011, tập 6, tr.467). Đặc biệt, trong “Di chúc”, trước lúc đi xa, Người nhấn mạnh trách nhiệm của Ðảng đối với việc chăm sóc, giáo dục thế hệ trẻ và ân cần dặn lại: “Ðảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng xã hội chủ nghĩa vừa “hồng” vừa “chuyên”. Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết” (Hồ Chí Minh, 2011, tập 15, tr.622). Lời căn dặn về bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau thể hiện sự sâu sắc trong tầm nhìn và tư duy chiến lược của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Người không chỉ nhìn hiện tại mà còn hướng về tương lai, không chỉ dành tâm huyết cho sự nghiệp cách mạng trước mắt, mà còn chăm lo vun trồng cho cái gốc của sự nghiệp đó để nó trở nên vững bền. Luận điểm đó chứa đựng thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cách mạng và biện chứng tài tình của một lãnh tụ, một nhà hiền triết, một Danh nhân văn hóa thế giới. b. Về nội dung giáo dục đạo đức Theo Hồ Chí Minh, nền giáo dục Việt Nam thời đại mới phải là nền giáo dục nhằm phát triển con người toàn diện. Đó phải là một nền giáo dục mang tính nhân văn và tính nhân dân sâu sắc, không phải dành riêng cho một số người hoặc một giai cấp nào, mà cho toàn thể quốc dân, đồng bào Việt Nam. Người viết: “Đào tạo các em thành những người công dân hữu ích cho nước Việt Nam, một nền giáo dục làm phát triển hoàn toàn những năng lực sẵn có của các em” (Hồ Chí Minh, 2000, tập 4, tr.40). Trong thư gửi các em học sinh nhân ngày mở trường (24/10/1955), Người nhắn nhủ nội dung giáo dục phải đảm bảo tính toàn diện, bao gồm thể dục, trí dục, mỹ dục, đức SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 66 (6/2019) 6 dục. Trong lĩnh vực giáo dục đạo đức nói riêng cũng cần mang tính toàn diện. Người chỉ rõ: “Đức dục: Là yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu lao động, yêu khoa học, yêu trọng của công (5 cái yêu). Các em cần rèn luyện đức tính thành thật và dũng cảm. Ở trường, thì kính thầy, yêu bạn, đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau. Ở nhà, thì yêu kính và giúp đỡ cha mẹ. Ở xã hội, thì tùy sức mình mà tham gia những việc có ích lợi chung...” (Hồ Chí Minh, 2000, tập 8, tr.74-75). Hồ Chí Minh thường xuyên khích lệ, động viên các thầy cô giáo và cán bộ quản lý giáo dục phải bồi dưỡng cho thế hệ trẻ tình cảm tốt đẹp, trước hết là tình thương yêu gia đình, bạn bè, đồng chí, quý trọng thầy cô giáo, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào, hình thành ý thức kỷ luật, ý thức tập thể, lối sống thật thà, khiêm tốn, trung thực, giản dị và thói quen thực hành đời sống mới. Hồ Chí Minh chỉ ra rằng, đạo đức đóng vai trò nền tảng cho sự phát triển nhân cách, cho nên giáo dục đạo đức là một nhân tố cực kỳ quan trọng để tập hợp, động viên lực lượng thực hiện mọi công việc mà Đảng và nhân dân giao phó. Người nhấn mạnh: “Giải phóng cho dân tộc, giải phóng cho loài người là một công việc to tát mà tự mình không có đạo đức, không có căn bản... thì còn làm nổi việc gì?” (Hồ Chí Minh, 2000, tập 8, tr. 253). Nhất là trong buổi nói chuyện với cán bộ, sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội ngày 21/10/1964, Người chỉ rõ: “Dạy cũng như học phải chú trọng đến cả tài lẫn đức. Đức là đạo đức cách mạng. Đó là cái gốc, rất quan trọng. Nếu không có đạo đức cách mạng thì có tài cũng vô dụng” (Hồ Chí Minh, 2000, tập 11, tr.329). Do vậy, nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh rất đa dạng, từ việc nhỏ cho tới việc lớn, từ quan hệ thầy trò, bạn bè trong nhà trường cho tới trách nhiệm đối với gia đình và xã hội. Nhà giáo là người truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ hết lòng phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Không phải ngẫu nhiên, trong Hội nghị tổng kết phong trào thi đua “dạy tốt, học tốt” của ngành giáo dục phổ thông và sư phạm, Người nhấn mạnh: “Nội dung giáo dục cần chú trọng hơn nữa về mặt đức dục. Dạy cho các cháu đạo đức cách mạng, biết yêu Tổ quốc, yêu chủ nghĩa xã hội, yêu khoa học, yêu lao động và người lao động, thật thà, dũng cảm, sẵn sàng tham gia lao động và bảo vệ Tổ quốc” (Hồ Chí Minh, 2000, tập 11, tr.615). Đặc biệt, để thực hiện được mục tiêu giáo dục là “thật thà phụng sự nhân dân” thì việc giáo dục phải chú trọng đủ các mặt: đạo đức cách mạng, giác ngộ xã hội chủ nghĩa, văn hóa, kỹ thuật, lao động và sản xuất. Thế hệ trẻ phải được giáo dục về lý tưởng và đạo đức xã hội chủ nghĩa như hạt nhân nhân cách của con người trong chế độ xã hội mới. Người chỉ rõ: “Giáo dục phải phục vụ đường lối chính trị của Đảng và Chính phủ, gắn liền với sản xuất và đời sống của nhân dân” (Hồ Chí Minh, 2011, tập 10, tr.190). Để sự nghiệp giáo dục của nước nhà đi đến thắng lợi vẻ vang, vì mục tiêu phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, đòi hỏi cả thầy và trò, nhà trường, gia đình và xã hội phải nỗ lực hết sức để thực hiện các nhiệm vụ mà Đảng và nhân dân giao phó. Trong Thư gửi các cán bộ, cô giáo, thầy giáo, công nhân viên, học sinh, sinh viên nhân dịp bắt đầu năm học mới, Người căn dặn: “Thầy và trò phải luôn luôn nâng cao tinh thần yêu Tổ NGUYỄN NGỌC KHÁ TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN 7 quốc, yêu chủ nghĩa xã hội, tăng cường tình cảm cách mạng đối với công nông, tuyệt đối trung thành với sự nghiệp cách mạng, triệt để tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, sẵn sàng nhận bất kỳ nhiệm vụ nào mà Đảng và nhân dân giao cho” (Hồ Chí Minh, 2000, tập 8, tr.270). Ở khía cạnh khác, Hồ Chí Minh chỉ ra rằng, nội dung giáo dục đạo đức cần phù hợp với mỗi lứa tuổi, mỗi cấp học, bậc học. Trong Thư gửi giáo viên, học sinh, cán bộ và thanh niên ngày 31/10/1955, Người căn dặn: “Đối với Đại học thì cần kết hợp lý luận khoa học với thực hành, ra sức học lý luận và khoa học tiên tiến của các nước bạn, kết hợp với thực tiễn nước ta, để thiết thực giúp ích cho công cuộc xây dựng nước nhà. Trung học thì cần đảm bảo cho học trò những tri thức phổ thông chắc chắn, thiết thực, thích hợp với nhu cầu và tiền đồ xây dựng nước nhà, bỏ những phần nào không cần thiết cho đời sống thực tế. Tiểu học thì cần giáo dục các cháu thiếu nhi: yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu lao động, yêu khoa học, trọng của công. Cách dạy phải nhẹ nhàng và vui vẻ, chớ gò ép thiếu nhi vào khuôn khổ của người lớn. Phải đặc biệt chú ý giữ gìn sức khỏe của các cháu” (Hồ Chí Minh, 2000, tập 8, tr.81). Để nâng cao chất lượng của hoạt động dạy và học, Người yêu cầu thầy cô giáo phải gắn nội dung giáo dục với thực tiễn cách mạng, học phải đi đôi với hành, lý luận phải đi liền với thực tế. Đặc biệt, người giáo viên phải rèn luyện, phải tắm mình trong thực tiễn đấu tranh cách mạng, tiếp thu những phẩm chất cao quý nhằm truyền lại cho thế hệ trẻ: “Thầy giáo và học trò, tùy hoàn cảnh và khả năng cần tham gia vào những công tác xã hội ích nước lợi dân” (Hồ Chí Minh, 2011, tập 10, tr.291). Như vậy, mục tiêu và nội dung giáo dục đạo đức trong tư tưởng Hồ Chí Minh là những yêu cầu có tính nguyên tắc để đào tạo nên những con người mới xã hội chủ nghĩa. Xuất phát từ mục tiêu và nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh, sinh viên trong nhà trường, Hồ Chí Minh còn đặc biệt chú ý và đề cao phương pháp giáo dục đạo đức. c. Về phương pháp giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở các thầy cô giáo cần quan tâm đến phương pháp giáo dục đạo đức. Từ “mục đích của giáo dục, nội dung của giáo dục sau đó tìm ra cách dạy. Theo phương châm đó, phương pháp giảng dạy ở cấp đại học và trung học phải phát huy tính dân chủ trong sinh hoạt học thuật, tăng cường thảo luận, trao đổi để kích thích tư duy sáng tạo của người học, do đó người thầy giáo phải nâng cao và hướng dẫn việc tự học” (Hồ Chí Minh, 2011, tập 6, tr.360- 362). Hồ Chí Minh cho rằng, thầy cô giáo phải biết cách hướng dẫn cách tự học cho học sinh và bản thân thầy cô giáo chỉ có cách tự học mới có thể nâng cao trình độ, cập nhật kiến thức để không lạc hậu. Đặc biệt, Hồ Chí Minh còn đặc biệt quan tâm đến phương pháp nêu gương của nhà giáo. Tấm gương của người thầy đối với học sinh là vô cùng quan trọng, bởi vì nó có tác dụng giáo dục rất lớn: “Một tấm gương sống còn có giá trị hơn 100 bài diễn văn tuyên truyền” (Hồ Chí Minh, 2011, tập 1, tr.263). Một tấm gương sáng của người thầy có sức lan tỏa rất lớn đến cả một lớp người, sẽ có cả một thế hệ noi theo, là động lực mạnh mẽ cho toàn xã hội. Ngược lại, một thói quen xấu, một hành vi thiếu chuẩn mực của người thầy có thể làm tổn thương, làm mất niềm tin cả một lớp người và làm hỏng cả một thế hệ, đó là hậu quả khôn lường mà cả xã hội phải gánh chịu. SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 66 (6/2019) 8 Hồ Chí Minh nói: “Óc những người tuổi trẻ trong sạch như một tấm lụa trắng, nhuộm xanh thì nó sẽ xanh, nhuộm đỏ thì nó sẽ đỏ, vì vậy sự học tập ở nhà trường có ảnh hưởng rất lớn cho tương lai của thanh niên và tương lai của thanh niên là tương lai của nước nhà” (Hồ Chí Minh, 2011, tập 5, tr.102). Do đó, “Giáo dục được người thầy giáo, được cả một thế hệ. Thầy tốt thì ảnh hưởng tốt, thầy xấu thì ảnh hưởng xấu” (Hồ Chí Minh, 2011, tập 9, tr.492). Theo Hồ Chí Minh, hơn bất kỳ một lĩnh vực nào khác, trong lĩnh vực giáo dục đạo đức đặc biệt phải chú trọng “đạo làm gương”. Trong quá trình xây dựng đạo đức mới, việc bồi dưỡng, nêu gương “người tốt, việc tốt” là rất quan trọng và cần thiết. Người thường dặn dò, các thầy cô giáo không được đánh mất phẩm chất của mình, dù hoàn cảnh nào cũng phải là tấm gương cho học sinh noi theo. Tại Hội nghị tổng kết phong trào thi đua “Dạy tốt, học tốt” (tháng 8/1963), Người căn dặn: “Nhiệm vụ của các cô giáo, thầy giáo rất nặng nề nhưng rất vẻ vang. Muốn làm tròn nhiệm vụ đó phải luôn luôn gương mẫu về mọi mặt, không ngừng bồi dưỡng đạo đức cách mạng, lập trường chính trị; phải ra sức đoàn kết giúp đỡ nhau cùng tiến bộ” (Hồ Chí Minh, 2011, tập 14, tr.747) và nhắc nhở: “Các thầy, cô giáo phải trở thành tấm gương sáng, thành kiểu mẫu cho các em noi theo, phải là kiểu mẫu về mọi mặt, tư tưởng, đạo đức, lề lối làm việc” (Hồ Chí Minh, 2000, tập 11, tr.616). Bên cạnh đó, để giáo dục đạo đức cho học sinh, Hồ Chí Minh yêu cầu cần phải có sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội; sự yếu kém, lơi lỏng ở bất cứ khâu nào cũng đều hạn chế đến kết quả giáo dục - đào tạo. Giáo dục trong nhà trường là vô cùng quan trọng, song đó mới chỉ là một phần, phần còn lại thuộc về vai trò của các đoàn thể nhân dân, gia đình, xã hội. Sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội phải mang tính đồng bộ, tránh tình trạng “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược”. Về vấn đề này, trong thư “Gửi các em học sinh” đăng trên báo Nhân dân, số 600, ngày 24/10/1955, Người viết: “Giáo dục các em là việc CHUNG của gia đình, trường học và xã hội Đảng, Chính phủ và nhân dân ta lo cải cách ruộng đất, khôi phục kinh tế, tăng cường quốc phòng, củng cố miền Bắc... để thống nhất nước nhà - đều nhằm mục đích xây dựng cho các em một đời sống tươi vui, sung sướng. Gia đình, trường học và xã hội chăm lo giáo dục, đều nhằm mục đích làm cho các em mai sau trở nên những công dân tốt, những cán bộ tốt, những người chủ tốt của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa” (Hồ Chí Minh, 2000, tập 8, tr.74). Hồ Chí Minh còn nêu lên những yêu cầu, nhiệm vụ cụ thể: “Các thầy giáo, cô giáo phải tìm cách dạy. Dạy cái gì, dạy thế nào để học trò hiểu chóng, nhớ lâu, tiến bộ nhanh. Dạy và học cần phải theo nhu cầu của dân tộc, của Nhà nước” (Hồ Chí Minh, 2011, tập 10, tr.290-291). Ngoài ra, Hồ Chí Minh còn nêu những yêu cầu cụ thể hơn: tri thức phải dễ hiểu, dễ nhớ, học mau, và quan trọng là phải thực hiện. Người cho rằng, trong giáo dục đạo đức, nếu chỉ dùng lời nói thì kết quả sẽ không cao và không chắc chắn, mà nói phải đi đôi với làm. Đồng thời, cần phát hiện, động viên và khen thưởng kịp thời những gương người tốt, việc tốt để tạo đà và nhân rộng những nhân tố điển hình trong phong trào thi đua. Kế thừa truyền thống đạo đức, văn hóa của dân tộc, Người chỉ rõ: “Giáo dục là chính, nhưng đối với những kẻ ngoan cố không chịu sửa đổi thì chính quyền phải NGUYỄN NGỌC KHÁ TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN 9 dùng phép luật. Phép luật là phép luật của nhân dân, dùng để ngăn cản những hành động có hại cho nhân dân, để bảo vệ lợi ích chung của đại đa số nhân dân” (Hồ Chí Minh, 2011, tập 7, tr.453). Xây đi đôi với chống trên cơ sở tự giáo dục, đồng thời phải tạo thành phong trào quần chúng rộng rãi. Bởi vì chủ nghĩa xã hội là công trình tập thể của quần chúng nhân dân tự xây dựng dưới sự lãnh đạo của Đảng. Trong “Di chúc”, Hồ Chí Minh căn dặn để chống lại những gì đã cũ kỹ, hư hỏng và tạo ra những cái mới mẻ tốt tươi, cần phải động viên toàn dân, tổ chức và giáo dục toàn dân, dựa vào lực lượng vĩ đại của toàn dân. Như vậy, có thể nói, sự nghiệp giáo dục đạo đức hết sức vinh quang nhưng cũng vô cùng khó khăn, gian khổ, đòi hỏi mỗi người, mỗi tổ chức, mỗi cán bộ, đảng viên, mỗi giảng viên, sinh viên phải tự giác trau dồi đạo đức cách mạng, vì: “Một Đảng mà giấu diếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng. Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó, xét rõ hoàn cảnh sinh ra khuyết điểm đó, rồi tìm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm đó. Như thế là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính” (Hồ Chí Minh, 2011, tập 5, tr.261). 3. Nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho sinh viên sư phạm theo tư tưởng Hồ Chí Minh a. Tăng cường công tác giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về mục tiêu của giáo dục đạo đức là thật thà phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, để nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức, nhiệm vụ trọng tâm trước hết là phải tăng cường công tác giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên. Bản lĩnh chính trị của sinh viên sư phạm trong giai đoạn hiện nay là vô cùng quan trọng. Bởi vì nó là “điểm tựa” cho mọi nhận thức và hành động của người thầy trong tương lai để họ phát huy tốt khả năng, vai trò và trách nhiệm với Tổ quốc, với nhân dân. Không phải ngẫu nhiên, trong Văn kiện Hội nghị lần thứ tám Ban chấp hành Trung ương khóa XI, Đảng ta chỉ rõ: “Tập trung vào những giá trị cơ bản của văn hóa, truyền thống và đạo lý dân tộc, tinh hoa văn hóa nhân loại, giá trị cốt lõi và nhân văn của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2013, tr.128). Trong điều kiện toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, trước sự bùng nổ của công nghệ thông tin, diễn biến phức tạp trên mặt trận tư tưởng văn hóa, sinh viên Sư phạm thường xuyên được tiếp cận với các phương tiện công nghệ hiện đại, nắm bắt được những thông tin mới, đa dạng, đa chiều và hết sức phức tạp nên cần phải có lập trường tư tưởng, bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thành tuyệt đối với lợi ích của dân tộc, với sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân. Nếu không được trang bị nền tảng tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam, nếu thiếu hiểu biết đầy đủ, sâu sắc về lịch sử đất nước và truyền thống văn hóa Việt Nam thì sinh viên khó tránh khỏi những ảnh hưởng tiêu cực do mặt trái của toàn cầu hóa và cơ chế thị trường gây ra. Do vậy, trang bị cho sinh viên các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam không chỉ giúp sinh viên củng cố thế giới quan duy vật, phương pháp biện chứng, mà còn nâng cao ý thức chính trị, đạo đức nhà giáo cho sinh viên. Một khi có được bản SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 66 (6/2019) 10 lĩnh tư tưởng chính trị vững vàng, có tâm đạo đức nhà giáo trong sáng thì trước những tác động tiêu cực, các nhà giáo tương lai chính là những chiến sĩ tiên phong trên mặt trận văn hóa, tư tưởng, thực hiện công tác giáo dục lý tưởng, giáo dục đạo đức cách mạng và là tấm gương sáng cho thế hệ trẻ noi theo. Đồng thời, cần giáo dục cho sinh viên chấp hành nghiêm chỉnh chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; không ngừng học tập, rèn luyện nâng cao tư tưởng và bản lĩnh chính trị; gương mẫu thực hiện nghĩa vụ công dân, tích cực tham gia các hoạt động chính trị - xã hội, các phong trào thi đua yêu nước. Để giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên thì công tác giáo dục đạo đức truyền thống cần được quan tâm. Trong hệ thống giá trị đạo đức truyền thống, chủ nghĩa yêu nước là “tiêu điểm của các tiêu điểm, giá trị của các giá trị” (Trần Văn Giàu, 1998, tr.94), là động lực, là tình cảm, là bậc thang cao nhất trong hệ giá trị đạo đức của dân tộc. Không phải ngẫu nhiên, V. I. Lênin cho rằng, chủ nghĩa yêu nước là một trong những tình cảm sâu sắc nhất, đã được củng cố qua hàng trăm, hàng nghìn năm tồn tại của các tổ quốc biệt lập. Như vậy, chủ nghĩa yêu nước là những tình cảm tha thiết nhất đối với đất nước, trung thành với lợi ích của Tổ quốc và thiết tha phục vụ nhân dân. Yêu nước tức là sẵn sàng xả thân vì đất nước, cống hiến, hy sinh, lao động quên mình cho Tổ quốc. Trong thời bình, lòng yêu nước được biểu hiện thông qua việc thực hiện tốt trách nhiệm công dân đối với đất nước, góp phần vào sự nghiệp “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Giáo dục lòng yêu nước góp phần hình thành nhân cách của cá nhân, là thước đo phẩm chất chính trị của người giáo viên tương lai. Nhờ giáo dục lòng yêu nước mà sinh viên củng cố lòng yêu nghề, từ đó phấn đấu vì nghề nghiệp mà mình đã lựa chọn. Thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh về mục tiêu của giáo dục đạo đức, mỗi sinh viên sư phạm phải giải quyết đúng đắn mối quan hệ cá nhân và xã hội, giữa nghĩa vụ và quyền lợi. Làm việc gì trước hết cũng phải đặt lợi ích của tập thể, của đất nước, của nhân dân lên trên hết. Muốn vậy, cần phải chống lại chủ nghĩa cá nhân, lối sống thực dụng; chống lại chủ nghĩa cục bộ địa phương; phải thắng thắn, trung thực, bảo vệ chân lý, lẽ phải, bảo vệ người tốt, không a dua ba phải, bao che, giấu diếm khuyết điểm; phải có thái độ lên án và kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, vô liêm, bất chính; thực hiện công bằng trong giáo dục, thực hành tiết kiệm, thường xuyên phê bình và tự phê bình nghiêm túc; chăm chỉ, chuyên cần học tập, nghiên cứu khoa học, đáp ứng yêu cầu ngày làng cao của sự nghiệp giáo dục, đào tạo trong giai đoạn hiện nay. Nhằm xây dựng đội ngũ nhà giáo có bản lĩnh chính trị vững vàng, có phẩm chất và lương tâm nghề nghiệp trong sáng đòi hỏi nhiều nhân tố, song yếu tố quan trọng nhất vẫn là bản thân mỗi sinh viên sư phạm, chính sinh viên sẽ góp phần to lớn nhằm nâng cao chất lượng giáo dục nước nhà trong tương lai. b. Đổi mới nội dung giáo dục đạo đức nhà giáo Công tác giáo dục đạo đức nhà giáo cho sinh viên sư phạm có một ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là trách nhiệm của bộ máy quản lý, đội ngũ giảng viên và bản thân sinh viên. Hiện nay, các trường sư phạm hết sức coi trọng công tác giáo dục đạo đức cho sinh NGUYỄN NGỌC KHÁ TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN 11 viên. Điều này thể hiện ở việc xác định sứ mệnh, tầm nhìn của các trường sư phạm, nhờ đó công tác giáo dục đạo đức cho sinh viên đã có nhiều tiến bộ. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về nội dung giáo dục đạo đức, các trường đều chú trọng giáo dục đạo đức cho sinh viên như: tinh thần trách nhiệm phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân; tình thương yêu học trò và yêu nghề; tinh thần say mê học tập, tận tụy, cần, kiệm, liêm, chính; tính gương mẫu; tinh thần đoàn kết, dân chủ... từ đó sinh viên thực hành đạo đức trong cuộc sống và trong học tập. Việc giáo dục nội dung đạo đức nhà giáo thông qua việc xác định chuẩn đầu ra, mục tiêu, mô hình đào tạo, xây dựng chương trình, kế hoạch giảng dạy, phương pháp kiểm tra, đánh giá một cách toàn diện nhằm phát triển năng lực và phẩm chất của sinh viên. Để nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho sinh viên cần có sự lồng ghép giáo dục đạo đức nhà giáo trong các môn học. Kế hoạch giảng dạy trong các trường sư phạm vừa tổ chức dạy các học phần chuyên môn của chương trình đào tạo, vừa tổ chức các hoạt động, chương trình ngoại khóa, nghiên cứu thực tế gắn liền với các hoạt động khởi nghiệp liên quan đến giáo dục đạo đức nhà giáo, tạo điều kiện cho sinh viên giao lưu học hỏi, nâng cao nhận thức, định hướng tư tưởng, củng cố lập trường tư tưởng, bản lĩnh chính trị vững vàng của bản thân, hình thành nhân cách, lối sống lành mạnh trong sinh viên. c. Đổi mới phương pháp giáo dục đạo đức nhà giáo Giáo dục đạo đức là một nhiệm vụ, nội dung quan trọng trong quá trình giáo dục, trong đó người thầy là chủ thể mang tính chuyên nghiệp cao, nên đạo đức nhà giáo được cả xã hội quan tâm. Có thể hiểu: Giáo dục đạo đức cho sinh viên sư phạm là quá trình tác động có tổ chức, có hệ thống của nhà giáo dục đối với sinh viên nhằm hình thành những phẩm chất phù hợp với giá trị, chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp của người giáo viên đáp ứng yêu cầu của quá trình đào tạo. Phương pháp giáo dục là hệ thống các nguyên tắc được rút ra từ các tri thức về hoạt động giáo dục nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ giáo dục và đạt được mục tiêu giáo dục đặt ra. Phương pháp giáo dục rất đa dạng và phức tạp, vì vậy, việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về phương pháp giáo dục đạo đức đòi hỏi nhà giáo dục cần sử dụng phương pháp giáo dục một cách linh hoạt, phù hợp với đối tượng và môi trường giáo dục. Đối với nội dung giáo dục mang tính lý thuyết, giảng viên cần xác định rõ mục tiêu về kiến thức, kỹ năng, thái độ, trách nhiệm đối với nghề nghiệp tương lai của sinh viên ở mỗi chủ đề của bài giảng. Căn cứ vào mục tiêu giáo dục, nội dung giáo dục, đặc điểm tâm sinh lý của người học, môi trường giáo dục, từ đó giảng viên lựa chọn và vận dụng các phương pháp giáo dục phù hợp và tối ưu nhất. Đối với nội dung giáo dục mang tính thực hành, giảng viên cần định hướng phương pháp rèn luyện, xử lý tình huống nhanh nhạy và hiệu quả. Thông qua các hoạt động giáo dục để sinh viên hình thành, phát triền thế giới quan khoa học, niềm tin, lý tưởng cao đẹp và các phẩm chất đạo đức của người giáo viên tương lai. Giảng viên có thể sử dụng các phương pháp khác nhau nhằm giáo dục nhân cách nhà giáo cho sinh viên. Chẳng hạn, phương pháp làm việc nhóm để làm tăng tính tập thể, tính kỷ luật, hợp tác trong giáo dục đạo đức cho sinh viên; hay với phương pháp thuyết trình để làm tăng tính thuyết phục, SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 66 (6/2019) 12 niềm tin, tình yêu của sinh viên sư phạm trong hoạt động dạy học sau này. Với phong cách sư phạm mẫu mực, tự tin, làm chủ nội dung và phương pháp của mình, giảng viên sẽ đem lại cho sinh viên những cảm xúc, tình cảm, niềm tin vào nghề sư phạm, và đó là ngọn lửa khơi dậy khát vọng, chí hướng hoạt động nghề nghiệp trong mỗi sinh viên sư phạm. Bên cạnh việc đổi mới phương pháp giáo dục đạo đức nhà giáo qua các bài giảng, nhà trường cần quan tâm kết hợp giáo dục đạo đức cho sinh viên sư phạm thông qua các hoạt động chính trị - xã hội, hoạt động đoàn thể, phong trào, các buổi giao lưu với những nhân vật lịch sử.v.v.. Những hoạt động đó giúp sinh viên nâng cao nhận thức và rèn luyện đạo đức, nhân cách nhà giáo và có cơ hội để vận dụng những kiến thức giáo dục đạo đức vào tình huống cụ thể. Thông qua đó giúp sinh viên xây dựng niềm tin, tình cảm yêu nghề, nâng cao nhận thức về hoạt động sư phạm và tu dưỡng đạo đức nghề nghiệp để trở thành nhà giáo thật sự có năng lực và phẩm chất sư phạm trong tương lai. Đặc biệt, thông qua nội dung giáo dục lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam sẽ là nền tảng củng cố bản lĩnh chính trị, hình thành phẩm chất đạo đức, nhân sinh quan cách mạng cho sinh viên. Như vậy, việc đổi mới phương pháp giáo dục đạo đức nhà giáo là một yêu cầu tất yếu khách quan trong giáo dục đạo đức cho sinh viên sư phạm. Thực hiện tốt các giải pháp, biện pháp trên sẽ góp phần khắc phục các hạn chế về đạo đức nhà giáo, từ đó sinh viên sư phạm sẽ luôn tận tâm, tận lực với nghề, ra sức phấn đấu, rèn luyện đạo đức nghề nghiệp và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo hiện nay. Sự thành công của công tác giáo dục đạo đức nhà giáo cho sinh viên Sư phạm phụ thuộc vào những điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan, trong đó nhân tố chủ quan giữ vai trò quyết định. Kết quả giáo dục đạo đức nhà giáo sẽ nâng cao khi mỗi sinh viên biến các chuẩn mực đạo đức thành nhu cầu bên trong, thành động lực thôi thúc thực hiện các hành vi đạo đức tốt đẹp trong nghề nghiệp vinh quang của từng sinh viên sư phạm. d. Đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục đạo đức nhà giáo Kiểm tra, đánh giá là một khâu quan trọng trong tất cả các hoạt động nói chung, công tác giáo dục đạo đức nhà giáo nói riêng. Để đảm bảo cho công tác giáo dục đạo đức nhà giáo cho sinh viên sư phạm được thực hiện có hiệu quả thì công tác kiểm tra, đánh giá cần phải diễn ra chặt chẽ, nghiêm túc, khách quan và khoa học đối với cả những người thực hiện nhiệm vụ giáo dục đạo đức nhà giáo và đối với sinh viên. Trước hết, đối với đội ngũ thực hiện nhiệm vụ giáo dục đạo đức nhà giáo, công tác kiểm tra, đánh giá cần phải thực hiện một cách toàn diện, linh hoạt. Trong thời gian qua, các trường sư phạm không ngừng cải tiến và nâng cao công tác đánh giá giảng viên, có thể coi đó là một trong những kênh thông tin để mỗi giảng viên xem xét, nhìn nhận và điều chỉnh hoạt động giáo dục của mình. Đây có thể xem là một bước phát triển tích cực trong công tác kiểm tra, đánh giá giáo dục đạo đức nhà giáo. Bên cạnh giảng viên, công tác giáo dục đạo đức nhà giáo còn là trách nhiệm của tất cả cán bộ, nhân viên trong nhà trường, vì thế, cần quy định rõ tiêu chí và cơ chế kiểm tra, đánh giá về thái độ, tác phong, đạo đức, NGUYỄN NGỌC KHÁ TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN 13 tinh thần phục vụ, kết quả, hiệu quả công việc của các cán bộ, nhân viên trong nhà trường để có hình thức khen thưởng và kỷ luật kịp thời. Đối với sinh viên, dựa trên các quy chế, quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các trường sư phạm đã xây dựng phiếu đánh giá kết quả rèn luyện của sinh viên. Đây là một trong những cơ sở để đánh giá sinh viên trong việc thực hiện nội quy, quy chế của nhà trường về rèn luyện phẩm chất đạo đức, về ý thức học tập, phẩm chất công dân và quan hệ cộng đồng; về tinh thần tham gia các hoạt động chính trị - xã hội, văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, phòng chống các tệ nạn xã hội.v.v.. Thông qua đó phần nào có thể kiểm tra được công tác giáo dục đạo đức nhà giáo cho sinh viên. Tuy nhiên, do một số nguyên nhân mà công tác đánh giá điểm rèn luyện vẫn còn thiếu tính khách quan, chính xác và công bằng. Vì thế, bên cạnh việc đưa ra những tiêu chí phù hợp trong đánh giá, cần phải xây dựng quy trình kiểm tra, đánh giá thật chặt chẽ, công bằng, công khai, minh bạch; phải vạch ra được những ưu điểm, khuyết điểm cụ thể, phương hướng, giải pháp, biện pháp nhằm phát huy các ưu điểm, khắc phục các hạn chế, khuyết điểm, nhờ đó sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức nhà giáo cho sinh viên sư phạm. 4. Kết luận Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức trong nhà trường là một hệ thống quan điểm toàn diện mang tính nhân văn sâu sắc, có giá trị to lớn đối với sự nghiệp đổi mới giáo dục, đào tạo nói chung, đối với giáo dục đạo đức nhà giáo cho sinh viên sư phạm nói riêng. Đặc biệt trong bối cảnh hiện nay, trước yêu cầu phát triển đất nước, hơn ai hết mỗi giảng viên, cán bộ quản lý, mỗi sinh viên cần thấm nhuần sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức trong nhà trường, từ đó vận dụng đúng đắn tư tưởng của Người nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho sinh viên sư phạm hiện nay. TÀI LIỆU THAM KHẢO Đảng Cộng sản Việt Nam. (2013). Văn kiện Hội nghị lần thứ tám Ban chấp hành Trung ương khóa XI. Hà Nội: Văn phòng Trung ương Đảng. Trần Văn Giàu. (1998). Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam. Hà Nội: NXB Khoa học xã hội. Hồ Chí Minh. (2011). Hồ Chí Minh toàn tập, tập 1. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2000). Hồ Chí Minh toàn tập, tập 4. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2011). Hồ Chí Minh toàn tập, tập 5. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2011). Hồ Chí Minh toàn tập, tập 6. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2011). Hồ Chí Minh toàn tập, tập 7. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2000). Hồ Chí Minh toàn tập, tập 8. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2011). Hồ Chí Minh toàn tập, tập 9. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2011). Hồ Chí Minh toàn tập, tập 10. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 66 (6/2019) 14 Hồ Chí Minh. (2000). Hồ Chí Minh toàn tập, tập 11. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2011). Hồ Chí Minh toàn tập, tập 12. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2011). Hồ Chí Minh toàn tập, tập 14. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2011). Hồ Chí Minh toàn tập, tập 15. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Ngày nhận bài: 17/5/2019 Biên tập xong: 15/6/2019 Duyệt đăng: 20/6/2019