Vấn đề văn bản ngự chế thi ngũ tập của vua Minh Mệnh tại Đà Lạt - Nguyễn Huy Khuyến

VẤN ĐỀ VĂN BẢN NGỰ CHẾ THI NGŨ TẬP CỦA VUA MINH MỆNH TẠI ĐÀ LẠT Nguyễn Huy Khuyến1 Tóm tắt: Bộ Ngự chế thi ngũ tập của vua Minh Mệnh tại Đà Lạt là tập thơ thứ năm, đây là bản in trực tiếp từ ván in đang bảo quản tại kho lưu trữ Đà Lạt. Tuy nhiên, khi nghiên cứu văn bản này, chúng tôi nhận thấy tình trạng văn bản mất nhiều. Nguyên nhân bị mất văn bản là do lịch sử để lại. Năm 1959 – 1960, các ván khắc mộc bản được chuyển từ Huế lên Đà Lạt. Trong quá trình vận chuyển và bảo quản nhiều nơi ở Đà Lạt, nên số mộc bản bị mất và bị hư tương đối nhiều. Vì vậy, khi in ra thì văn bản bị thiếu. Do đó, để đảm bảo tính chính xác của văn bản, chúng tôi đã cố gắng nghiên cứu đối chiếu để xác lập một văn bản thơ ngự chế của vua Minh Mệnh được hoàn chỉnh về văn bản và nội dung. Từ khóa: thơ Minh Mệnh, Ngự chế thi, Ngự chế thi ngũ tập. 1. Vài nét về bộ Ngự chế thi ngũ tập Ngự chế thi ngũ tập, kí hiệu H87. Sách gồm 10 quyển và 2 quyển Mục lục. Ký hiệu H87, khổ in 19,3 x 27,8 cm. Tác phẩm được sáng tác năm (1837 – 1838). Tập thơ có bài biểu của các đình thần được in ở đầu sách nói về việc đã làm xong sách Ngự chế thi ngũ tập. Bài biểu đề: 明命貳拾年貳月貳拾玖日( Minh Mệnh nhị thập niên nhị nguyệt nhị thập cửu nhật). Ngày 29 tháng 2 năm Minh Mệnh thứ 20 (1839). Bài biểu cho biết tập thơ thứ năm này được vua Minh Mệnh sáng tác từ mùa xuân năm Minh Mệnh thứ 18 (1837) đến mùa đông năm Minh Mệnh thứ 19 (1838). Số bài thơ của Ngự chế thi ngũ tập, thì trong bài biểu của các đình thần đã thống kê: “自十八年春 迄十九年冬御製詩古今體凡五百九首” (tự thập bát niên xuân hất thập cửu niên đông Ngự chế thi cổ kim thể phàm ngũ bách cửu thủ), Từ mùa xuân năm thứ 18 đến mùa đông năm thứ 19, thơ Ngự chế cổ kim tổng cộng là 509 bài. Về vấn đề ghi chép và khắc in bộ Ngự chế thi ngũ tập, đã được Quốc thư thủ sách ghi chép :明命御製詩五集,奉十八至十九年,目錄二卷書十卷, 明命二十年刻 Minh Mệnh Ngự chế thi ngũ tập, phụng kỉ thập bát chí thập cửu niên, mục lục nhị quyển thư thập quyển, Minh mệnh nhị thập niên khắc. (Minh Mệnh Ngự chế thi ngũ tập, vâng 1 ThS, Khoa Đông Phương học, trường ĐH Đà Lạt VẤN ĐỀ VĂN BẢN NGỰ CHẾ THI NGŨ TẬP CỦA VUA MINH MỆNH 65 chép từ năm thứ 18 đến năm thứ 19, gồm 2 quyển mục lục, sách 10 quyển, san khắc năm Minh Mệnh thứ 20 (1839). Tập thơ được sự kiểm duyệt gồm nhiều đại thần có uy tín như: 黎文德 Lê Văn Đức, 張登桂 Trương Đăng Quế, 何維藩 Hà Duy Phiên, 潘輝湜 Phan Huy Thực, 黎登 瀛 Lê Đăng Doanh, 何宗權 Hà Tông Quyền, 潘伯達 Phan Bá Đạt, 阮忠懋 Nguyễn Trung Mậu, 宗室帛 Tông Thất Bạch, 尹蘊 Doãn Uẩn, 武德奎 Võ Đức Khuê, 裴玉櫃 Bùi Ngọc Quỹ, 黎慶禎 Lê Khánh Trinh, 林維義 Lâm Duy Nghĩa, 陳彪 Trần Bưu, 吳金 麟 Ngô Kim Lân, 潘清簡 Phan Thanh Giản. 2. Vấn đề văn bản Ngự chế thi ngũ tập Bản in Ngự chế thi ngũ tập từ ván khắc mộc bản tại kho lưu trữ Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV – Đà Lạt hiện không đầy đủ về mặt văn bản. Qua nghiên cứu đối chiếu văn bản học với bản ở Viện Hán Nôm, chúng tôi có những con số chính xác về số tờ hiện còn, số tờ mất và những bài thơ cần bổ khuyết cho văn bản ở Đà Lạt. Quyển Mục lục 1, H87/1: gồm các tờ số: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 10, 15, 16, 17, 18, 20, 21, 22, 23, 24, 27, 28, 29. Quyển Mục lục 1, bị thiếu 10 tờ: 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 19, 25, 26. Quyển Mục lục 2, H87/2: gồm các tờ số: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 13, 14, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30. Quyển Mục lục 2, bị thiếu 5 tờ: 7, 11, 12, 15, 16. Quyển 1, H87/3: gồm các tờ số: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 26, 27, 28, 29, 30, 31. Quyển 1, bị thiếu 3 tờ: 11, 24, 25. Q1 hiện còn 41 bài. Qua so sánh với Q1 bản (A. 134/9) ở VNCHN là 43 bài Số bài thơ ở quyển 1 bị thiếu cần bổ sung 2 bài sau: 倣 古 鑄 成 九 鼎 安 設 于 世 廟 庭 前 恭 詣 祭 告 禮 成 詩 以 誌 事 Phỏng cổ chú thành Cửu Đỉnh an thiết vu Thế Miếu đình tiền, cung nghệ tế cáo lễ thành, thi dĩ chí sự 去 年 聞 左 澤 源 頭 有 湯 泉 未 果 行 茲 因 謁 陵 禮 成 後 即 乘 輕 舟 臨 幸 歷 二 十 淺 灘 爰 成 長 編 以 誌 Khứ niên văn tả trạch nguyên đầu hữu thang tuyền vị quả hành. Tư nhân yết lăng lễ thành hậu, tức thừa khinh chu lâm hạnh lịch nhị thập thiển than. Viên thành trường biên dĩ chí NGUYỄN HUY KHUYẾN 66 Quyển 2, H87/4: gồm các tờ số: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 31. Quyển 2, bị thiếu 4 tờ: 11, 13, 14, 30. Q2 hiện còn 45 bài. Qua so sánh với Q2 bản (A. 134/9) ở VNCHN là 50 bài Số bài thơ ở quyển 2 bị thiếu cần bổ sung 5 bài sau: 午 停 順 直 行 宮 Ngọ Đình Thuận Trực hành cung 暮 至 福 象 行 宮 Mộ chí Phúc Tượng hành cung 本 日 戊 刻 於 福 象 行 宮 忽 接 謝 光 巨 何 維 藩 由 馬 上 飛 遞 紅 旗 上 書 生 擒 最 要 犯 郭 必 功 詩 誌 深 慰 十 四 韻 Bổn nhật mậu khắc ư Phúc Tượng hành cung, hốt tiếp Tạ Quang Cự, Hà Duy Phiên do mã thượng phi đề hồng kì thượng thư sinh cầm tối yếu Phạm Quách, tất công thi chí thâm uý, thập tứ vận 少 停 復 命 放 舟 弗 移 時 行 三 十 里 至 翠 華 山 行 宮 Thiểu đình phục mệnh phóng chu phất di thời hành tam thập lý, chí Thúy Hoa Sơn hành cung 行 殿 集 事 成 章 Hành điện tập sự thành chương Quyển 3, H87/5: gồm các tờ số: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 9, 10, 11, 13, 14, 16, 17, 18, 19, 20, 23, 24, 27, 28, 29, 30, 31, 32. Quyển 3, bị thiếu 8 tờ: 7, 8, 12, 15, 21, 22, 25, 26. Q3 hiện còn 32 bài. Qua so sánh với Q3 bản (A. 134/10) ở VNCHN là 46 bài. Số bài thơ ở quyển 3 bị thiếu cần bổ sung 14 bài sau: 重 建 奉 先 殿 于 世 廟 圍 墙 外 之 北 工 竣 本 日 迎 請 皇 考 皇 妣 聖 位 奉 安 新 殿 禮 成 恭 紀 Trùng kiến Phụng Tiên điện vu Thế Miếu vi tường ngoại chi bắc, công thoan bổn nhật nghênh thỉnh Hoàng khảo Hoàng tỉ Thánh vị phụng An Tân điện, lễ thành cung kỉ 念 河 防 十 韻 Niệm hà phòng thập vận 河 決雲 齋 詩 以 誌 事 二 十 四 韻 Hà quyết vân trai thi dĩ chí sự nhị thập tứ vận 七 夕 不 設 宴 張 燈 作 Thất tịch bất thiết yến trương đăng tác 北 望 縈 懷 聊 成 秋 天 四 咏 Bắc vọng oanh hoài liêu thành thu thiên tứ VẤN ĐỀ VĂN BẢN NGỰ CHẾ THI NGŨ TẬP CỦA VUA MINH MỆNH 67 vịnh 秋 暑 Thu thử 秋 夜 Thu dạ 秋 月 Thu nguyệt 秋 光 Thu quang 秋 意 Thu ý 秋 色 Thu sắc 秋 聲 Thu thanh 登 明 遠 樓 即 事 Đăng Minh Viễn lâu tức sự 陣 雨 (七 月 二 十 六 日 ) Trận vũ (thất nguyệt nhị thập lục nhật ) Quyển 4, H87/6: gồm các tờ số: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 29, 30, 31, 32. Quyển 4, bị thiếu 2 tờ: 27, 28. Q4 hiện còn 51 bài. Qua so sánh với Q4 bản (A. 134/10) ở VNCHN là 57 bài. Số bài thơ ở quyển 4 bị thiếu cần bổ sung 6 bài sau: 含 春 軒 Hàm Xuân hiên 錦 春 堂 Cẩm Xuân đường 永芳 軒 Vĩnh Phương hiên 怡 然 堂 Di Nhiên đường 日 下 誌 事 Nhật hạ chí sự 賦 得 魚 躍 水 花 生 (得 生 字 五 言 排 律 六 韻 ) Phú đắc ngư dược thủy hoa sinh Quyển 5, H87/7: gồm các tờ số: 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 28, 29, 30, 31, 32, 34. Quyển 5, bị thiếu 6 tờ: 1, 2, 9, 27, 33, 35. Q5 hiện còn 32 bài. Qua so sánh với Q5 bản (A. 134/10) ở VNCHN là 41 bài. NGUYỄN HUY KHUYẾN 68 Số bài thơ ở quyển 5 bị thiếu cần bổ sung 9 bài sau: 茲 據 護 理 南 義 巡 撫 關 防 布 政 使 胡 保 定 按 察 使 黎 有 德 奏 報 廣 南 全 省 秋 成 全 豐 及 八 九 分 以 上 詩 以 誌 慰 Tư cứ Hộ lý Nam Nghĩa Tuần phủ quan phòng Bố chánh sứ Hồ Bảo Định, Án sát sứ Lê Hữu Đức tấu báo, Quảng Nam toàn tỉnh thu thành toàn phong cập bát cửu phần dĩ thượng, thi dĩ chí uý 偶 吟 Ngẫu ngâm 賦 得 汎 汎 水 中 島 Phú đắc phiếm phiếm thủy trung đảo 賦 得 山 逐 放 舟 遲 (五 言 排 律 六 韻 ) Phú đắc sơn trục phóng chu trì 寒 (十 一 月 初 五 日 ) Hàn (thập nhất nguyệt sơ ngũ nhật ) 紹 芳 園 即 景 偶 吟 Thiệu Phương viên tức cảnh ngẫu ngâm 微 雨 (十 二 月 初 九 日 ) Vi vũ (thập nhị nguyệt sơ cửu nhật ) 歲 除 祫 饗 恭 詣 太 廟 行 禮 禮 成 敬 述 Tuế trừ hợp hưởng cung nghệ Thái Miếu hành lễ, lễ thành kính thuật 除 夕 Trừ tịch Quyển 6, H87/8: gồm các tờ số: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31. Quyển 6, bị thiếu 2 tờ: 7, 8. Q6 hiện còn 42 bài. Qua so sánh với Q6 bản (A. 134/10) ở VNCHN là 45 bài. Số bài thơ ở quyển 6 bị thiếu cần bổ sung 3 bài sau: 夜 雨 朝 晴 戲 成 一 律 Dạ vũ triêu tình hí thành nhất luật 春 陰 Xuân âm 連 據 北 圻 諸 大 省 奏 報 去 年 冬 季 多 獲 寧 帖 因 命 遜 查 上 年 則 其 中 有 一 二 年 四 季 全 獲 寧 帖 者 又 有 南 定 一 Liên cứ bắc kì chư đại tỉnh tấu báo, khứ niên đông quý đa hoạch ninh thiếp, nhân mệnh tốn tra thượng niên tắc kì trung hữu nhất nhị niên tứ quý toàn hoạch, ninh thiếp giả hựu hữu VẤN ĐỀ VĂN BẢN NGỰ CHẾ THI NGŨ TẬP CỦA VUA MINH MỆNH 69 省 三 年 以 來 無 一 強 盜 賊 匪 重 案 更 為 難 得 陂 北 圻 小 民 愚 而 易 惑 懦 而 昧 常 為 奸 巧 所 惑 兇 狼 所 逼 苟 知 其 非 亦 且 從 之 黨 夥 動 至 千 百 多 陷 誅 殄 誠 為 可 憫 年 前 節 經 剴 切 開 示 不 啻 再 三 或 能 感 悟 一 二 致 今 盜 弭 田 豐 然 予 未 敢 必 至 於 司 牧 未 必 盡 循 良 吏 役 未 必 絕 貪 蠹 則 非 可 促 唐 虞 明 矣 若 以 黎 民 於 變 時 雍 之 治 則 惑 矣 予 何 敢 當 之 爰 成 一 律 以 伸 意 云 Nam Định nhất tỉnh, tam niên dĩ lai vô nhất cường đạo tặc phỉ trọng án, cánh vi nan đắc pha Bắc kì tiểu dân ngu nhi dị hoặc, nọa nhi muộ, thường vi gian xảo sở hoặc hung lang sở bức. Cẩu tri kì phi diệc thả mẫn niên tiền tiết kinh cai thiết khai thị thí tái tam hoặc năng cảm ngộ nhất nhị trí kim đạo nhị điền phong nhiên. Dư vị cảm tất chí ư ti mục, vị tất tuần lương lại dịch, vị tất tuyệt tham đố tắc phi khả xúc đường ngu minh hĩ, nhược dĩ lê dân ư biến thời ung chi trị, tắc hoặc hĩ. Dư hà cảm đương chi. Viên thành nhất luật dĩ thân ý vân Quyển 7, H87/9: gồm các tờ số: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 18, 19, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, Quyển 7, bị thiếu 4 tờ: 6, 15, 17, 20. Q7 hiện còn 44 bài. Qua so sánh với Q7 bản (A. 134/11) ở VNCHN là 52 bài. Số bài thơ ở quyển 7 bị thiếu cần bổ sung 8 bài sau: 連 日 天 清 氣 和 喜 而 有 作 六 韻 Liên nhật thiên thanh khí hòa hỉ nhi hữu tác lục vận 齋 居 Trai cư 蓮 盛 歌 Liên thịnh ca 瀛 洲 Doanh châu 戲 咏 蓮 花 燈 Hí vịnh liên hoa đăng 見 新 月 偶 咏 Kiến tân nguyệt ngẫu vịnh 節 次 據 廣 治 而 北 廣 平 河 靜 乂 安 清 華 寧 平 河 內 南 定 山 西 北 寧 海 陽 興 安 興 化 等 省 奏 報 得 雨 情 形 詩 以 誌 慰 Tiết thứ cứ Quảng Trị nhi Bắc Quảng Bình, Hà Tĩnh, Nghệ An, Thanh Hoa, Ninh Bình, Hà Nội, Nam Định, Sơn Tây, Bắc Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, Hưng Hóa, đẳng tỉnh tấu báo đắc vũ tình hình thi dĩ chí uý NGUYỄN HUY KHUYẾN 70 登 舟 由 普 利 河 幸 順 安 海 口 操 演 水 師 舟 中 即 景 成 咏 Đăng chu do Phổ Lợi hà hạnh Thuận An hải khẩu, thao diễn thủy sư, chu trung tức cảnh thành vịnh Quyển 8, H87/10: gồm các tờ số: 1, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 26, 27, 28, 29, 30, 31. Quyển 8, bị thiếu 4 tờ, 2, 3, 24, 25. Q8 hiện còn 44 bài. Qua so sánh với Q8 bản (A. 134/11) ở VNCHN là 48 bài. Số bài thơ ở quyển 8 bị thiếu cần bổ sung 4 bài sau: 喜 雨 三 十 六 韻 (五 月 十 八 日 ) Hỉ vũ tam thập lục vận (ngũ nguyệt thập bát nhật ) 雨 後 氣 涼 Vũ hậu khí lương 昨 以 寧 平 清 華 皆 于 本 月 二 十 一 日 偶 遇 風 灾 海 水 漲 溢 頗 河 內 與 寧 平 地 勢毗 連 相 隔 止 一 百 四 五 十 里 且 河 防 最 為 緊 要 北 圻 六 大 省 民 生 利 病 攸 關 未 見 奏 到 朕 心 誠 覺 悟 寐 不 安 本 日 據 河 寧 總 督 鄧 文 和 奏 報 現 於 本 月 二 十 一 日 水 落 河 干 洪 流 順 執 堤 埧 鞏 固 閭 里 安 恬 覽 奏 誠 深 慶 慰 詩 以 誌 事 Tạc dĩ Ninh Bình, Thanh Hoa giai vu bổn nguyệt nhị thập nhất nhật ngẫu ngộ phong tai. hải thủy trướng dật, pha Hà Nội dữ Ninh Bình địa thế bì liên tương cách, chỉ nhất bách tứ ngũ thập lí thả hà phòng tối vi khẩn yếu, Bắc kì lục đại tỉnh dân sinh lợi bệnh du quan vị kiến tấu đáo. Trẫm tâm thành giác ngộ bị bất an bổn nhật cứ Hà Ninh Tổng đốc Đặng Văn Hòa tấu báo, hiện ư bổn nguyệt nhị thập nhất nhật thủy lạc hà can, hồng lưu thuận chấp, đê cụ củng cố, lư lí an điềm lãm tấu, thành thâm khánh uý, thi dĩ chí sự 又 據 寧 平 護 撫 布 政 使 陳 文 忠 續 奏 稱 往 勘 金 山 縣 現 今 海 水 立 已 消 落 情 形 亦 有 詩 誌 Hựu cứ Ninh Bình Hộ phủ Bố chánh sứ Trần Văn Trung tục tấu xưng vãng khám Kim Sơn huyện hiện kim hải thủy lập dĩ tiêu lạc tình hình, diệc hữu thi chí Quyển 9, H87/11: gồm các tờ số: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 27, 28. Quyển 9, bị mất 7 tờ: 13, 14, 25, 26, 29, 30, 31. Q9 hiện còn 44 bài. Qua so sánh với Q9 bản (A. 134/11) ở VNCHN là 64 bài. Số bài thơ ở quyển 9 bị thiếu cần bổ sung 20 bài sau: VẤN ĐỀ VĂN BẢN NGỰ CHẾ THI NGŨ TẬP CỦA VUA MINH MỆNH 71 戲 咏 觀 音 竹 二 首 Hí vịnh Quan Âm trúc (nhị thủ) 近 日 久 晴 頗 嫌 秋 熱 前 詩 甫 完 夜 即 甘 霪 涼 爽 宜 人 復 成 二 首 Cận nhật cửu tình pha hiềm thu nhiệt tiền thi phủ hoàn dạ tức cam dâm lương sảng nghi nhân phục thành nhị thủ 夜 雨 連 至 今 晨 愈 覺 滂 沱 濃 雲 尚 密 初 交 辰 刻 立 見 開 晴 雲 霧 盡 消 高 懸 慧 日 並 無 一 毫霪滯 之 態 可 謂 法 雨 矣 能 無 紀 乎 爰 成 是 什 Dạ vũ liên chí kim thần dũ giác bàng đà Nùng Vân thượng mật sơ giao thời khắc lập kiến khai tình vân vụ tận tiêu cao huyền tuệ nhật tịnh vô nhất hào dâm trệ chi thái khả vị pháp vũ hĩ năng vô kỉ hồ, viên thành thị thập 紹 芳 園 偶 吟 三 首 一 韻 Thiệu Phương viên ngẫu ngâm tam thủ nhất vận 戲 題 王 質 爛 柯 圖 二 首 Hí đề Vương Chất Lạn Kha đồ (nhị thủ) 夜 雨 (九 月 二 十 五 日 ) Dạ vũ (cửu nguyệt nhị thập ngũ nhật ) 賦 得 涉 江 採 芙 蓉 (得 風 字五言 排 律 六 韻 ) Phú đắc thiệp giang thái phù dung 賦 得 木 向 榮 (得先字 五 言 排 律 六 韻) Phú đắc mộc hướng vinh 咏 光 明 殿 井 Vịnh Quang Minh điện tỉnh 咏 秋 葵 Vịnh thu quỳ 咏 洋 黃 水 僊 花 Vịnh dương hoàng thủy tiên hoa 日 下 Nhật hạ 較 雨 課 晴 二 首 (戲 用 藥 名 離 合 體 ) Giảo vũ khóa tình 南 迴 廊 (即 三 友 軒 ) Nam hồi lang (tức tam hữu hiên ) Quyển 10, H87/12: gồm các tờ số: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 11, 12, 13, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33. Quyển 10, bị thiếu 7 tờ: 7, 8, 9, 10, 14, 15, 22. Q10 hiện còn 51 bài. Qua so sánh với Q10 bản (A. 134/11) ở VNCHN là 63 bài. Số bài thơ ở quyển 10 bị thiếu cần bổ sung 12 bài sau: NGUYỄN HUY KHUYẾN 72 題 駿 馬 飲 河 圖 Đề tuấn mã ẩm hà đồ 賦 得 月 中 桂 樹 Phú đắc nguyệt trung quế đồ 賦 得 舞 千 羽 雨 階 (得 人 字 五 言 排 律 六 韻 ) Phú đắc vũ thiên vũ vũ giai 冬 夜 自 娛 戲 效 韓 愈 東 方 半 明 詩 體 Đông dạ tự ngu hí hiệu Hàn Dũ đông phương bán minh thi thể 對 寒 吟 Đối hàn ngâm 晴 八 韻 (十 月 二 十 八 日 ) Tình bát vận (thập nguyệt nhị thập bát nhật ) 節 次 據 諸 省 督 撫 布 按 共 計 十 二 地 方 皆 奏 報 今 秋 十 分 豐 稔 詩 誌 深 慰 Tiết thứ cứ chư tỉnh Đốc phủ bố án cộng kế thập nhị địa phương giai tấu báo kim thu thập phân phong nẫm thi chí thâm uý 茲 據 定 安 總 督 鄭 光 卿 興 安 巡 撫 何 叔 良 並 奏 稱 南 定 興 安 二 省 田 禾 間 有 一 二 水 灾 餘 皆 十 分 豐 稔 又 有 詩 以 幸 之 Tư cứ Định An Tổng đốc Trịnh Quang Khanh, Hưng Yên Tuần phủ Hà Thúc Lương tịnh tấu xưng Nam Định, Hưng Yên nhị tỉnh điền hòa gian hữu nhất nhị thủy tai dư giai thập phân phong nẫm hựu hữu thi dĩ hạnh chi 賦 得 山 雞 舞 石 鏡 (得 雞 字 五 言 排 律 六 韻 ) Phú đắc sơn kê vũ thạch kính 冬 曦 和 煦 喜 成 十 二 韻 Đông hi hòa hú hỉ thành thập nhị vận 御 園 冬 晴 Ngự viên đông tình 賦 得 階 前 春 艸 生 (得 生 字 五 言 排 律 八 韻 ) Phú đắc giai tiền xuân thảo sinh 3. Đề xuất chỉnh lý lại văn bản Ngự chế thi ngũ tập Sau khi nghiên cứu, đối chiếu văn bản học, chúng tôi có được kết quả số lượng các tờ bị mất và các bài thơ bị mất qua hai bảng dưới đây. Bảng thống kê số tờ bị mất, số bài thơ bị mất, số bài hiện còn trong các quyển của Ngự chế thi ngũ tập VẤN ĐỀ VĂN BẢN NGỰ CHẾ THI NGŨ TẬP CỦA VUA MINH MỆNH 73 Quyển ML 1 M L2 Q 1 Q 2 Q 3 Q 4 Q 5 Q 6 Q 7 Q 8 Q 9 Q1 0 Tổng Số tờ bị mất 10 5 3 4 8 2 6 2 4 4 7 7 62 Số bài thơ bị mất 2 5 14 6 9 3 8 4 20 12 83 Số bài hiện còn 41 45 32 51 32 42 44 44 44 51 426 Nhận xét: Nhìn vào bảng thống kê số tờ đã bị mất ở bộ Ngự chế thi ngũ tập là 62 tờ, trong đó mất nhiều tờ nhất là quyển Mục lục 1 (10 tờ) , Q3 (8 tờ) và Q9 (7 tờ), Q10 (7 tờ). Để bổ khuyết các tờ đã bị mất, chúng tôi dựa vào bản in ở Viện nghiên cứu Hán Nôm để làm cơ sở cho việc bổ khuyết này. Chính vì số lượng tờ bị mất, dẫn đến số bài thơ đi kèm cũng mất theo tỉ lệ thuận với các tờ đã mất. Bản Ngự chế thi ngũ tập ở Viện nghiên cứu Hán Nôm có 509, còn bản ở Đà Lạt là 426 bài. Như vậy bản ở Đà Lạt thiếu 83 bài. Đối chiếu với bộ Ngự chế thi tập ở Viện Hán Nôm với số bài thơ ở từng quyển theo ghi chép của Mục lục và theo ghi chép số bài thực tế ở các quyển. Tổng số bài thơ cũng đúng với ghi chép của Đại Nam thực lục là 509 bài. Quyển số Số bài thơ theo mục lục Số bài thơ theo thực tế phần chính văn Bài bị thiếu 卷一 43 43 0 卷二 50 50 0 卷三 46 46 0 卷四 57 57 0 卷五 41 41 0 卷六 45 45 0 NGUYỄN HUY KHUYẾN 74 卷七 52 52 0 卷八 48 48 0 卷九 64 64 0 卷十 63 63 0 Tổng cộng 509 509 0 Với những con số cụ thể như các bảng cũng như những bài thơ cần bổ khuyết như chúng tôi đã nghiên cứu, thiết nghĩ cơ quan chủ quản cần có kế hoạch chỉnh lý, bổ khuyết kịp thời để bộ Ngự chế thi ngũ tập của Minh Mệnh hoàn chỉnh về văn bản, và thuận tiện cho các nhà nghiên cứu tiếp cận khai thác văn bản có độ tin cậy cao. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Minh Mệnh, Ngự chế thi ngũ tập, ký hiệu H87/ 1-12, TTLTQGIV. [2] Minh Mệnh, Ngự chế thi ngũ tập, ký hiệu A134/7-8, VNCHN. [3] Trung tâm Lưu trữ Quốc gia II (2004), Mộc bản triều Nguyễn - Đề mục tổng quan, Nxb Văn hoá Thông tin, Hà Nội. [4] Quốc thư thủ sách, 國 書 守 冊 TV VHN A.2601, VNCHN. Tittle:TEXT ISSUES IN THE FIFTH PART OF NGU CHE POETRY OF KING MINH MENH IN DALAT NGUYEN HUY KHUYEN Da Lat University Summary: The fifth part of Ngu Che Poetry of King Minh Menh in Dalat is the fifth poetry, this was printed directly from printing board preservated in the archive in Dalat. However, when writing this study, we found that this part was lost much. This cause was due to historical. In 1959 - 1960, the wooden carved boards were moved from Hue to Da Lat. During transport and storage in many places in Da Lat, so the number of wooden boards were lost and damaged quite a lot. So, when printed, the text was lack. Therefore, to ensure the accuracy of the text, we have tried to collate research to establish a text of King Minh Menh completed in text and content. Keywords: Minh Menh Poetry, Ngu Che Poetry, fifth part of Ngu Che Poetry