Vai trò của thực vật tại khu Di tích lịch sử Tân Trào và đề xuất các giải pháp bảo vệ đa dạng thực vật - Đỗ Công Ba

Tài liệu Vai trò của thực vật tại khu Di tích lịch sử Tân Trào và đề xuất các giải pháp bảo vệ đa dạng thực vật - Đỗ Công Ba: No.12_June 2019|S 12 – Tháng 6 nm 2019|p.67-75 67 TP CHÍ KHOA HC I HC TÂN TRÀO ISSN: 2354 - 1431 Vai trò ca thc vt ti Khu Di tích lch s Tân Trào v xut các gii pháp bo v a dng thc vt Công Baa*, Chu Th M Ngaa aTrng i hc Tân Trào *Email: congbacdsp@gmail.com Thông tin bài vit Tóm tt Ngày nhn bài: 23/8/2018 Ngày duyt ng: 10/6/2019 Bài báo trình bày kt qu nghiên cu bc u v vai trò vai trò ca thc vt ti Khu Di tích lch s Tân Trào ó là: vai trò ca thc vt trong vic bo v cnh quan; vai trò ca thc vt i vi sinh k ca ngi dân; vai trò ca thc vt i vi phát trin du lch. Bài báo cng a ra c s khoa hc cho vic xut các gii pháp bo v a dng thc vt và a ra 8 gii pháp bo v a dng thc vt bao gm: gii pháp v chính sách, t chc qun lý; gii pháp v kinh t, xã hi; gii pháp v khoa hc công ngh; gii pháp lâm sinh xúc tin tái sinh t nhiên, khoanh nuôi phc hi ...

pdf9 trang | Chia sẻ: quangot475 | Lượt xem: 502 | Lượt tải: 0download
Bạn đang xem nội dung tài liệu Vai trò của thực vật tại khu Di tích lịch sử Tân Trào và đề xuất các giải pháp bảo vệ đa dạng thực vật - Đỗ Công Ba, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
No.12_June 2019|S 12 – Tháng 6 nm 2019|p.67-75 67 TP CHÍ KHOA HC I HC TÂN TRÀO ISSN: 2354 - 1431 Vai trò ca thc vt ti Khu Di tích lch s Tân Trào v xut các gii pháp bo v a dng thc vt Công Baa*, Chu Th M Ngaa aTrng i hc Tân Trào *Email: congbacdsp@gmail.com Thông tin bài vit Tóm tt Ngày nhn bài: 23/8/2018 Ngày duyt ng: 10/6/2019 Bài báo trình bày kt qu nghiên cu bc u v vai trò vai trò ca thc vt ti Khu Di tích lch s Tân Trào ó là: vai trò ca thc vt trong vic bo v cnh quan; vai trò ca thc vt i vi sinh k ca ngi dân; vai trò ca thc vt i vi phát trin du lch. Bài báo cng a ra c s khoa hc cho vic xut các gii pháp bo v a dng thc vt và a ra 8 gii pháp bo v a dng thc vt bao gm: gii pháp v chính sách, t chc qun lý; gii pháp v kinh t, xã hi; gii pháp v khoa hc công ngh; gii pháp lâm sinh xúc tin tái sinh t nhiên, khoanh nuôi phc hi rng; gii pháp khai thác, s dng hp lý tài nguyên thc vt; gii pháp bo tn a dng thc vt; gii pháp v phát trin ngun nhân lc và phát trin cng ng; gii pháp liên kt vùng và hp tác quc t. T khóa: a dng; gii pháp; khu di tích lch s; tnh Tuyên Quang. 1. M u Rng có vai trò rt quan trng i vi cuc sng ca con ngi cng nh môi trng: cung cp ngun g, ci, to ra khí oxy, iu hòa nc, là ni c trú ng thc vt và tàng tr các ngun gen quý him, bo v và ngn chn gió bão, chng xói mòn t, m bo cho s sng, bo v sc khe ca con ngi. Bài báo trình bày vai trò ca thc vt ti Khu Di tích lch s Tân Trào và xut các gii pháp bo v a dng thc vt làm c s cho công tác bo tn và phát trin bn vng a phng. 2. Ni dung v phng pháp nghiên cu 2.1. Ni dung và thi gian nghiên cu i tng nghiên cu là vai trò ca thc vt ti Khu Di tích lch s Tân Trào, tnh Tuyên Quang và xut các gii pháp bo v a dng thc vt. Thi gian nghiên cu t tháng 6 nm 2016 n tháng 3 nm 2018. 2.2. Phng pháp nghiên cu 2.2.1. Phng pháp k tha K tha s liu ca các tài liu khác có liên quan n khu vc nghiên cu, b sung, cp nht và hoàn thin nhng s liu thng kê ã có [1], [2]. 2.2.2. Phng pháp iu tra ngoài thc a Chúng tôi s dng theo phng pháp ca Hoàng Chung (2008) [5] và Nguyn Ngha Thìn (2008) [11]. 2.2.3. Phng pháp trong phòng thí nghim Xác nh tên khoa hc theo phng pháp so sánh hình thái, chnh lý tên khoa hc theo Phm Hoàng H (1993) [7], Danh lc các loài thc vt VN (2003, 2005) [10]. 2.2.4. Phng pháp ánh giá nhanh nông thôn có s tham gia ca ngi dân (PRA) Phng pháp iu tra phng vn: Chúng tôi ã tin hành xây dng b phiu phng vn và tin hành iu tra 100 h dân 11 xã ca 2 huyn Sn Dng và Yên Sn. Mi xã tin hành iu tra phng vn mt nhóm t 8 n 10 ngi dân i din cho các h gia ình có hot ng kinh doanh, sn xut liên quan n rng. 3. Kt qu và tho lun 3.1. Vai trò ca thc vt ti Khu Di tích lch s Tân Trào Khu Di tích lch s Tân Trào, tnh Tuyên Quang là ni sinh sng ca nhiu loài ng thc vt khác nhau, trong khu vc nghiên cu ã thng kê c 726 loài, 462 chi, 137 h, thuc 6 ngành thc vt bc cao có mch [2]. D.C. Ba et al/ No.12_June 2019|p.67-75 68 3.1.1. Vai trò ca thc vt trong vic bo v cnh quan và các di tích lch s Trong thi k kháng chin chng thc dân Pháp, Chin khu Vit Bc gm h thng các cn c hot ng ca các B, Ban, Ngành ca Trung ng óng phân b ri rác trên 4 tnh Cao Bng (Pc Bó), Bc Kn (Ch n), Thái Nguyên (nh Hóa), Tuyên Quang (Chiêm Hóa, Sn Dng, Yên Sn). Trong ó Khu Di tích lch s Tân Trào (nm trên a bàn các xã Tân Trào, Minh Thanh, Trung Yên, Bình Yên, Lng Thin (huyn Sn Dng); Kim Quan, Trung Sn, Hùng Li, Trung Minh, o Vin, Công a (huyn Yên Sn), c coi là “Th ô khu gii phóng - Trung tâm Th ô kháng chin”. Ni ây có a hình rng núi him tr, rng rm rp vi nhiu tng tán có th che ch bo v tt cho quân và dân ta trong kháng chin chng Pháp. ây cng là ni trung ng ng, Chính ph và Ch tch H Chí Minh , làm vic thi k tin khi ngha, ch o nhân dân c nc tin hành Tng khi ngha giành chính quyn. Vi nhng giá tr ln v lch s, vn hóa và khoa hc, ngày 10 tháng 5 nm 2012 Khu Di tích lch s Tân Trào ã c Th tng Chính ph công nhn là khu di tích quc gia c bit, vi 138 im di tích [12]. Sau hn 70 nm cuc cách mng tháng 8 nm 1945 thành công nc Vit Nam Dân ch Cng hòa ra i, 138 im di tích trong Khu Di tích lch s Tân Trào vn ang c tôn to, bo v lâu dài. Các thm thc vt trong khu vc ngoài vai trò bo v ngun nc, bo v t, chng xói mòn, l lt, hn hán, iu hòa khí hu, bo v môi trng, bo v sc khe con ngi thì nó còn có vai trò quan trng trong vic to cnh quan môi trng cng nh bo v các di tích lch s. Hin nay, trong khu di tích thm thc vt rng có vai trò c bit quan trng to nên cnh quan ca khu di tích lch s. Thm thc vt rng t nhiên bao gm các loi rng nh: (1) rng kín thng xanh ma mùa nhit i a hình thp và núi thp; (2) rng kín thng xanh ma mùa nhit i núi thp trên á vôi; (3) rng tha thng xanh ma mùa nhit i a hình thp và núi thp; (4) thm cây bi nhit i ch yu thng xanh cây lá rng a hình thp và núi thp trên t a i; (5) trng c. Trong ó, rng kín thng xanh ma mùa nhit i a hình thp và núi thp chim t l ln (60%). c bit, có nhng loi thm rng thun loài mang nét c trng ca vùng trung du nh rng C (Livistona cochinchinensis) mc t nhiên to thành tng trên cùng vi chiu cao 12-15m, che ph 60%. Rng C phân b ph bin các xã Tân Trào, Trung Yên, Kim Quan, Trung Minh, o Vin. Hoc rng thun loài Na (Neohouzeana dulloa) hình thành sau khai thác kit hoc do t rng làm nng ry, phân b cao di 400m. Rng Na có din tích khá ln, to thành tng tán rng vi u th là Na có chiu cao 6-8m, ng kính trung bình 3-5cm, che ph 80-90%, gp nhiu các xã Hùng Li, Trung Minh, Kim Quan, Trung Yên, Tân Trào...[1]. V h thc vt, vi thành phn loài cây phong phú 726 loài, 462 chi, 137 h, thuc 6 ngành thc vt bc cao có mch thc, a dng v thân cây: thân g (g cao, g va, g nh), thân bi, thân tho, thân leo (hoc bò); sc hoa 4 mùa ta ngát hng thm, phc v nhu cu thm quan, ngh ngi, du lch ca ngi dân. Hin nay, vic bo v và phát trin rng trong khu di tích lch s Tân Trào c các cp chính quyn a phng và nhân dân quan tâm bo v. 3.1.2. Vai trò ca thc vt i vi sinh k ca ngi dân Ngoài vai trò quan trng trong vic bo v ngun nc, bo v t, chng xói mòn, l lt, hn hán, iu hòa khí hu, bo v môi trng; thc vt còn có vai trò cung cp ngun nguyên liu, dc liu, thc phmphc v cuc sng ca con ngi. Ti khu vc nghiên cu chúng tôi ã iu tra c 726 loài thc vt bc cao có mch, vi nhiu giá tr s dng khác nhau nh: nhóm cây cho g, nhóm làm thuc cha bnh, nhóm cây n c (gm cây cho qu và rau), nhóm làm cnh, nhóm cho tinh du, nhóm cây làm thc n cho gia súc, nhóm cây làm th công m ngh, nhóm cây ly si....Ngun tài nguyên này ngi dân khai thác trong khu di tích vi mc ích s dng trong i sng hàng ngày hoc mc ích thng mi nâng cao thu nhp. Kt qu iu tra c th c trình bày trong Bng 1. Bng 1: Giá tr s dng ca các loài thc vt ti khu di tích lch s Tân Trào TT Giá tr s dng Ký hiu S loài T l (%) 1 Cây ly g G 188 17.47 2 Cây làm cnh Ca 99 9.20 3 Cây dc liu T 470 43.68 4 Cây n qu A 142 13.20 5 Cây làm thc n gia súc Ags 64 5.95 6 Cây cho tinh du Td 50 4.65 7 Cây làm th công m ngh Dtc 11 1.02 8 Cây làm si Soi 28 2.60 9 Cây cho nha Nh 3 0.28 D.C. Ba et al/ No.12_June 2019|p.67-75 69 10 Cây làm vt liu xây dng Xay 13 1.21 12 Cha xác nh giá tr 8 0.74 Tng 1076 100 * Lu ý: T l (%) các loài ln hn 100% tng s loài trong danh lc do có nhng loài có nhiu công dng khác nhau. - Nhóm cây làm thuc (T): Ti khu vc nghiên cu ã xác nh c 470 loài cây có giá tr làm thuc (chim 43,68% tng s loài thc vt ã ghi nhn c) gm: Tc kè á (Drynaria bonii), Ct toái b (Drynaria fortunei), Rau sng (Melientha suavis), Lá khôi (Ardisia silvestris), Trm hng (Aquilaria crassna), By lá mt hoa (Paris polyphylla), C dòm (Stephania dielsiana), Bách b (Stenoma saxorum), Mp rng (Parabaena sagitta), Ngy trng (Rubus cochinchinensis), Búng báng (Arenga pinnata), Mua leo (Medinilla assamica), Lai (Aleurites molluccana), Rau mui (Chenopodium ficifolium)... - Nhóm cây ly g (G): Tp trung ch yu ngành Ngc lan (Magnoliophyta), vi s loài khá cao, gm 188 loài (chim 17,47% tng s loài) là: Gi np (Aglaia spertabilis), Trai lý (Garcinia fragraeoides), Trám en (Canarium tramdendum), Trám trng (Canarium album), Chò en (Parashorea stellata), Táu (Vatica ordorata), inh (Markhamia stipulata), Vng (Endosperma chinense), Chò ãi (Annamocarya sinensis), Gù hng (Cinnamomum balansae), Xoan ta (Melia azedarach), Lát hoa (Chukrasia tabularis), Máu chó lá ln (Knema pierei), M sa bc b (Helicia tonkinensis), D gai (Castanopsis indica)... - Nhóm cây n c (A): Bao gm các loài cây n qu, c, ht, các loi mng rng, rau rng, vi 142 loài (chim 13,20% tng s loài): C (Livistona cochinchinensis), Dâu da xoan (Allospondias lakonensis), Trám trng (Canarium album), Trám en (Canarium tramdendum). Các loài mng rng nh: Na (Neohouzeana dullosa), Giang (Ampelocalamus patellais), Vu (Bambusa nutans),...Các loài rau rng nh: Rau dn (Callipteris esculenta), Rau du (Alternanthera sessilis), Rau sng (Meliantha suavis)... - Nhóm cây làm cnh (Ca): ã thng kê c 99 loài (chim 9,2%), gm: uôi chn (Adiantum caudatum), Sn tu (Cycas balansae), inh lng tr (Polyscias guilffoylei), Sa (Alstonia scholaris), Sanh (Ficus benjamina), Kim tán (Calanthe angusta), Tre bng pht (Bambusa vulgaris), Trúc vuông (Chimonobambusa quadrangulais)... - Nhóm cây làm thc n gia súc (Ags): Có 64 loài (chim 5,95%) gm: C lá tre (Centosteca lappacea), C mn tru (Eleusine indica), Rau má (Centella asiatica), Dn gai (Amaranthus spinosus), u ba lá (Uraria lagopodiodes), Vú bò (Ficus hirta), u di (Dunbaria podocarpa), C gng (Panicum repens)... - Nhóm cây tinh du (Td): Nhóm này có 50 loài (chim 4,65%) nh: Hoa gi (Desmos cochinchinensis), Ké u nga (Xanthiuminae quilaterum), Màng tang (Litsea cubeba), B hòn (Sapindus saponaria), Hng bì (Clausena lansium), Sau sau (Liquidambar formosana), Thông uôi nga (Pinus massoniana), Sn mt (Madhuca pasquieri)... - Nhóm cây làm vt liu xây dng (Xay): Nhóm này chim 1,21%, vi 13 loài gm: Vu (Bambusa nutans), Mai (Dendrocalamus giganteus), Na (Neohouzeana dullosa), C (Livistona cochinchinensis), Song (Calamus rudentum), Tre (Bambusa blumeana), Hóp nh (Bambusa tuldoides)... - Nhóm cây ly si (Soi): Có 28 loài (chim 2,6%) gm: Bông gòn (Ceiba pentandra), Su (Celtis sinensis), Bò ké (Kydia calycina), Lá dong di (Phrynium thorelli), Dó (Rhamnoneuron balansae), Bt thc (Abrroma angusta), u ma (Pueraria phaseoloides), Thôi ba (Alangium chinensis), Bái nhn (Sida acuta), Cò ke (Microcos paniculata)... - Nhóm cây lm th công m ngh (Dtc): Có 9 loài chim 1,69% tng s loài nh: Trúc cn câu (Phyllostachis bambusoides), Hóp (Bambusa multiplex), Hóp gai (Bambusa agrestis), Song mt (Calamus platyacanthus), Song (C. rudentum), Chít (Thysanolaena maxima), Móc (Caryota urens), Mây bc b (Calamus tonkinensis), Mây np (C. tetradactylus). Hin nay, vic khai thác ngun tài nguyên rng ây tuy ã gim nhiu so vi trc ây, do s qun lý cht ch ca chính quyn a phng. Tuy nhiên nhng hot ng khai thác vn din ra hàng ngày ca mt s ln ngi dân a phng, vì ó là sinh k góp phn xóa ói gim nghèo. Vì vy, chính quyn a phng cn có nhng gii pháp hu hiu ngn chn tình trng khai thác tài nguyên rng cn kit nh hin nay, góp phn bo v và phát trin a dng sinh hc nói chung và rng nói riêng. 3.1.3. Vai trò ca thc vt i vi phát trin du lch sinh thái Vit Nam c ánh giá là t nc giàu tim nng cho phát trin du lch sinh thái. Nhiu vn quc gia, khu bo tn ã c khai thác phc v phát trin du lch. Du lch sinh thái là mt dch v ca rng cn s dng mt cách bn vng. Ti Khu Di tích lch s Tân Trào nhiu d án phát trin du lch sinh thái c hình D.C. Ba et al/ No.12_June 2019|p.67-75 70 thành gn lin vi các khu rng có cnh quan c bit. Ngày 22 tháng 12 nm 2017 Th tng Chính ph ã phê duyt Quy hoch tng th phát trin khu du lch quc gia Tân Trào tnh Tuyên Quang n nm 2030, mc tiêu n nm 2025 Khu Di tích lch s Tân Trào c bn áp ng các tiêu chí ca khu du lch quc gia, phn u n nm 2030 Khu Di tích lch s Tân Trào tr thành khu du lch quc gia vi h thng c s vt cht k thut ng b, sn phm du lch cht lng cao, có thng hiu, sc cnh trang và tr thành mt trong nhng trung tâm du lch vn hóa, lch s cách mng hàng u ca vùng Trung du min núi Bc B và c nc. Hin ti Khu Di tích lch s Tân Trào ang tin hành trin khai t chc tuyn du lch ni vùng, liên huyn và ni tnh, liên tnh. - Tuyn du lch ni vùng: + Tuyn du lch ng b: Tuyn Thôn Bòng - Lp Binh - Tân Trào - Minh Thanh - Trung Yên - Kim Quan - Nà Ho; tuyn Thôn Bòng - Trung Sn - Kim Quan - Trung Yên - Minh Thanh - Tân Trào; + Tuyn du lch thuyn theo sông Phó áy, t Tân Trào n Kim Quan. + Tuyn i b, th thao, leo núi: T chc trong không gian rng c dng Tân Trào, trong ó chú trng phát trin tuyn lên nh núi Hng, èo De. - Tuyn du lch liên huyn và ni tnh: + Tuyn Tân Trào - n H - n Thng - n Lan và n th Bác H (thành ph Tuyên Quang) - M Lâm (huyn Yên Sn); + Tuyn Tân Trào - Khu di tích Kim Bình - n Bách Thn - n m Hng - Thác Bn Ba - Chùa Bo Ninh Sùng Phúc (huyn Chiêm Hóa); + Tuyn Tân Trào - thy in Tuyên Quang - n Pác T - Thác M - h Nà Hang (huyn Nà Hang); + Tuyn Tân Trào - danh thng Thng Lâm - ng Song Long - Thác Nm Me (huyn Lâm Bình); + Tuyn Tân Trào - n Bc Mc - n Thác Cái - ng Tiên; + Tuyn Tân Trào - rng c dng Trm Chu và vn cam Hàm Yên (huyn Hàm Yên). - Tuyn du lch liên tnh: + Tuyn Tân Trào - nh Hóa - các im du lch tnh Thái Nguyên; + Tuyn Tân Trào - ATK ch n - Pác Bó - các im du lch các tnh Vit Bc; + Tuyn Tân Trào - các khu, im du lch quc gia trên toàn vùng Trung du và min núi Bc B; + Tuyn Tân Trào - Hà Ni - các khu, im du lch vùng ng bng sông Hng và duyên hi ông Bc. - Tuyn du lch quc t: Kt ni Khu Di tích lch s Tân Trào và các im du lch trên a bàn tnh Tuyên Quang vi Th ô Hà Ni và quc t (qua cng hàng không quc t Ni Bài): vi Hà Giang i Châu Vân Sn, Trung Quc (qua ca khu ng b Thanh Thy); vi Lào Cai i Côn Minh, Trung Quc (qua ca khu ng b Lào Cai); vi Lng Sn i Bng Tng, Trung Quc (qua ca khu ng b Hu Ngh); vi Hi Phòng, Qung Ninh i Qung Châu, Nam Ninh, Trung Quc (qua ca khu ng b Móng Cái). Du lch sinh thái không ch góp phn a li hiu qu cho ngành kinh t du lch mà còn có ý ngha tác ng tích cc trong công tác bo v môi trng, mang li li ích v kinh t cho cng ng dân c a phng và óng góp n lc cho bo tn tài nguyên du lch ca t nc [13]. 3.2. xut các gii pháp bo v a dng thc vt ti khu di tích lch s Tân Trào 3.2.1. C s khoa hc cho vic xut các gii pháp bo v a dng thc vt Khu Di tích lch s Tân Trào là khu di tích cp Quc gia c bit c Chính Ph công nhn là “a ch Khu Di tích lch s Tân Trào có a dng sinh hc cao vi rt nhiu loài ng, thc vt quý him, nhiu loài cây thuc quý, là ni phc hi, lu gi các ngun gen phc v cho công tác nghiên cu khoa hc, hc tp; gi vai trò quan trng trong vic bo v t ai, iu tit ngun nc phc v sn xut nông nghip và phát trin kinh t - xã hi, cng nh có tim nng ln v các loi hình du lch. 3.2.1.1. Du lch vn hoá lch s Các di tích lch s, cách mng Tuyên Quang rt phong phú. Tiêu biu nht là Khu Di tích lch s Tân Trào, th ô ca khu gii phóng vi "mái ình Hng Thái, cây a Tân Trào". ây là ni gn lin vi hot ng ca Ch tch H Chí Minh, Trung ng ng, Chính ph, Quc hi, Mt trn, các b, ban, ngành, ghi du nhng s kin trng i ca t nc trong thi k chun b Tng khi ngha giành chính quyn tháng Tám nm 1945 và trong cuc kháng chin chng thc dân Pháp xâm lc. Vi trên 138 im di tích và cm di tích lch s c xp hng di tích quc gia c bit nh: Lán Nà Na, ình Tân Trào, Cây a Tân Trào, ình Hng Thái, Nha Công An, Hm Bác Tôn. Ngoài ra, các a danh nh Bình Ca không ch th mng vi " Nng chói sông Lô hò ting hát, Chuyn phà dào dt bn nc Bình Ca " mà còn là ni ghi li du tích ca nhiu thi k lch s. Các a danh ng Châu - Châu T Do, èo Chn, khe Lau, cây s 7mãi mãi là nhng D.C. Ba et al/ No.12_June 2019|p.67-75 71 du son trong lch s dân tc. Bng 2 thng kê lng khách tham quan du lch trong nm nm tr li ây. Bng 2: S lng khách tham quan du lch Khu di tích lch s Tân Trào S lng 2014 2015 2016 2017 n 6/2018 Khách trong nc 650.000 710.000 700.000 710.000 400.000 Khách quc t 200 300 400 300 150 Tng s 850.000 1.010.000 1.100.000 1.010.000 550.000 (Ngun: Ban qun lý khu di tích lch s Tân Trào) Ngoài các di tích, Tuyên Quang còn có nhiu l hi có kh nng thu hút du khách nh l hi Lng Tng (tháng 1 và tháng 9) hi ình Ging Tanh huyn Yên Sn ( tháng 10 - tháng 1), hi ình Tân Trào (tháng 4 - tháng 1) ây là nhng im có tim nng ln cho du lch lch s, vn hoá mà a phng cn có k hoch khai thác phát trin. 3.2.1.2. Du lch sinh thái gn vi giáo dc môi trng Khu Di tích lch s Tân Trào có thm thc vt rng rt phong phú còn gi nguyên c v p hoang s vi nhiu loài thc vt quí him, c hu ti khu vc nghiên cu ã thông kê có 54 loài thc vt quý him có nguy c b tuyt chng ti khu vc nghiên cu: - Theo Sách Vit Nam (2007) ghi nhn có 46 loài trong ó có 1 loài mc rt nguy cp (CR) là Trúc vuông (Chimonobambusa quadrangulais); 15 loài nguy cp (EN) nh: Ct toái b (Drynaria fortunei), Ng gia bì gai (Acanthopanax trifoliatus), Si bn (Quercus variabilis); 30 loài sp nguy cp (VU) nh: Tc kè á (Drynaria bonii), Sa mu (Cunninghamia lanceolata), Trám en (Canarium tramdendum) - Theo Ngh nh 32/2006/N-CP ca Chính ph ghi nhn có 19 loài trong ó có 5 loài thc vt rng nghiêm cm khai thác, s dng vì mc ích thng mi (IA) nh: Kim tuyn á vôi (Anoectochilus calcareus), Tiên hài (Paphiopedilum hirsutissimum), Hài tía (Paphiopedilum purpuratum); 14 loài thc vt rng hn ch khai thác, s dng vì mc ích thng mi (IIA) nh: Hoa tiên (Asarum glabrum), Gù hng (Cinnamomum balansae), C bình vôi (Stephania rotunda); - Theo Danh lc cây thuc Vit Nam ghi nhn 11 loài trong ó có 8 loài nguy cp (EN) nh: C dòm (Stephania dielsiana), Ba kích (Morinda officinalis), Thiên niên kin lá ln (Homalonema gigantea), Trng lâu nhiu lá (Paris polyphylla); 3 loài sp nguy cp (VU) nh: Tc kè á (Drynaria bonii), Lá khôi (Ardisia silvestris), Phá la (Tacca subflabellata). - Theo Hip hi Bo tn thiên nhiên quc t ghi nhn 3 loài trong ó 1 loài nguy cp (EN) ó chính là Gù hng (Cinnamomum balansae); 2 loài sp nguy cp (VU) ó là Trám chim (Bursera tonkinensis) và Sn mt (Madhuca pasquieri). Khu Di tích lch s Tân Trào có sông, núi, ao h, thác nc nh: h Nà La, thác Lng Tu... Du lch sinh thái gn vi giáo dc môi trng là hng dn khách du lch thm cnh quan thiên nhiên, các khu rng nguyên sinh có các loi chim, thú, vi kt hp giáo dc ý thc bo v môi trng cho du khách. 3.2.1.3. Du lch hc tp, nghiên cu khoa hc Là hình thc du lch vi mc ích hc tp, nghiên cu ti ch là chính; phù hp vi hc sinh, sinh viên, hc viên, nhà khoa hc thuc các trng hc và vin nghiên cu. Hàng nm có trên 100 trng trong c nc n tham quan, hc tp, nghiên cu trong ó s lng hc sinh, sinh viên chim khong 30% lng khách hàng nm. 3.2.1.3. Du lch cng ng ây là mt loi hình a thích ca các bn tr quc t yêu thích khám phá vn hóa bn a. Khu di tích lch s Tân Trào là im hi t sc thái vn hoá các dân tc thiu s ca các tnh min núi phía Bc có các dân tc: Tày, Dao, Kinh, Nùng, Cao lan, ... sinh sng, trong ó có 4 dân tc chim t l u th là: Tày, Dao, Kinh, Nùng. Mi dân tc có nhng nét vn hóa c sc riêng: - Ngi Tày có mt nn vn ngh c truyn phong phú, các th loi th, ca, múa, nhc, tc ng, ca dao... chim mt khi lng áng k. Các iu dân ca ph bin nht là hát then, hát ci, hát ám ci, ru con.. và các l hi lng tng, giã cm c t chc và duy trì hàng nm ã mang n cho du khách nhng n tng sâu sc v nét vn hóa làng quê. - Ngi Dao có phong tc tp quán riêng, phong phú to nên bn sc vn hoá c áo nh l cp sc, hát Páo dung. c bit là kh nng s dng thuc nam t cây rng ca ng bào Dao. - Ngi Nùng có mt kho tàng vn hóa dân gian phong phú và có nhiu làn iu dân ca m à màu sc dân tc. Nhng làn iu dân ca tng hp có li, có nhc, có kiu trang trí, có hình thc biu din ã làm xao xuyn và ro rc lòng ngi khi xa quê. - Ngi Kinh vi mt s nét vn hóa và l hi truyn thng chính nh: truyn c, ca dao, tc ng; có vn hc bng ch (th, vn, sách, bài hch...). Ngh D.C. Ba et al/ No.12_June 2019|p.67-75 72 thut phát trin sm và t trình cao v nhiu mt: ca hát, âm nhc, iêu khc, hi ha. Hi làng hàng nm là mt dp sinh hot hp dn hu ht các thôn, làng nht là vào dp u xuân [6], [9]. n nay Khu Di tích lch s Tân Trào tuy ã có Quy hoch tng th v bo tn và phát trin bn vng nhng nhng tim nng th mnh v bo tn, v nghiên cu khoa hc – giáo dc môi trng và dch v du lch cha c phát huy tng xng. Mc dù thm thc vt có vai trò to ln trong vic bo v cnh quan các di tích lch s, cng nh i vi sinh k ca ngi dân và phát trin du lch. Tuy nhiên các hot ng ca Khu Di tích lch s Tân Trào mi tp trung vào công tác bo v rng và phát trin rng. C s vt cht phc v bo v và bo tn còn hn ch; các hot ng v bo tn, v nghiên cu khoa hc bo tn, v giáo dc môi trng và dch v du lch hu nh cha thc hin; vic phi hp, h tr phát trin kinh t - xã hi cho ngi dân vùng m còn rt hn ch. T các kt qu nghiên cu trên ây chính là c s khoa hc cho vic xut các gii pháp bo v a dng thc vt. 3.2.2. xut các gii pháp bo v a dng thc vt. 3.2.2.1. Gii pháp v chính sách, t chc qun lý - Các cp u chính quyn a phng tnh Tuyên Quang phi luôn quan tâm ch o các ngành, các cp thc hin tt công tác qun lý bo v rng; - Ht Kim lâm các huyn thng xuyên ch o các Trm Kim lâm tun tra kim soát bo v rng, giám sát các h nhn giao khoán bo v rng, khoanh nuôi phc hi rng, trng rng t hiu qu tt. Các v vi phm Lut bo v và phát trin rng nh: khai thác g, sn bt ng vt, ln t rng làm nng ry trái phép...ã c phát hin x lý kp thi. - Ht Kim lâm các huyn ch ng phi hp U ban nhân dân các xã, các trng hc ca huyn Sn Dng và Yên Sn t chc tuyên truyn v công tác bo v rng và môi trng cho các h dân gn rng; xây dng phng án phòng cháy cha cháy rng cp xã; thc hin ký cam kt bo v rng và phòng cháy cha cháy rng n thôn, bn, h gia ình và hc sinh trng trung hc trong vùng ã góp phn nâng cao ý thc chp hành Lut Bo v và phát trin rng trong nhân dân. 3.2.2.2. Gii pháp v kinh t, xã hi - H tr phát trin kinh t, xã hi vùng m thông qua các chng trình, d án v phát trin kt cu h tng nông thôn, xây dng mô hình trình din v lnh vc nông lâm nghip, khuyn nông khuyn lâm, bo tn ngành ngh truyn thng, phát trin ngun nhân lc... - Nghiên cu và chuyn giao các gii pháp nâng cao nng sut cây trng vt nuôi, nng sut lao ng cho các h trong vùng. - ng dng có hiu qu khoa hc công ngh mi, nâng cao hiu qu u t các công trình phát trin kinh t - xã hi trng im. Tránh u t dàn tri, kém hiu qu. - Nghiên cu phát trin các ngành ngh mi, tp trung vào ch bin nông lâm sn và sn xut hàng hoá công nghip, tiu th công nghip xut khu. - Thc hin u t vn ngân sách h tr cho các h gia ình vùng m khu bo tn trng rng sn xut theo chính sách Nhà nc ban hành và các quyt nh h tr u t ca tnh Tuyên Quang. 3.2.2.3. Gii pháp v khoa hc công ngh - i vi trng rng phòng h, c dng: thc hin trng rng phòng h trên din tích t trng trng c, cây bi. Hin nay, các d án c s ca tnh Tuyên Quang thc hin phng thc trng rng phòng h thun loi trên c s t nào cây y; loài cây trng u tiên la chn các loài cây bn a sng lâu nm nh: lim, lát hoa, m, ... Nhng din tích t xu không phù hp vi các loài cây trên có th trng bng các loài cây nhp ni mc nhanh nh: keo tai tng, keo lai,...Các d án c s thc hin nghiêm bin pháp k thut trng chm sóc, bo v rng trng theo hng dn k thut trng rng theo tng loài cây ca S Nông nghip và Phát trin nông thôn Tuyên Quang và Quy trình k thut trng rng ca B Nông nghip và Phát trin nông thôn. - Trng, chm sóc rng sn xut: Thc hin trng rng sn xut trên t trng cha có rng c quy hoch là rng sn xut. Các n v, h gia ình, cá nhân trng rng sn xut (trng rng kinh t) thâm canh thun loi bng các loài cây bn a: Lát Hoa, m, xoan, tre, lung.., các loài cây nhp ni: keo tai tng, keo lá tràm, keo lai theo quy hoch vùng nguyên liu ca các c s ch bin lâm sn. Các n v, h gia ình cá nhân thc hin úng bin pháp k thut trng chm sóc, bo v rng trng 3.2.2.4. Gii pháp lâm sinh xúc tin tái sinh t nhiên, khoanh nuôi phc hi rng. - Phi hp vi các t chc, các nhà khoa hc trong nc và nc ngoài thc hin các d án nghiên cu phc hi sinh thái, c bit là h sinh thái rng. u tiên thc hin các d án, chng trình phc hi rng ti phân khu phc hi sinh thái, ti các a im phc v D.C. Ba et al/ No.12_June 2019|p.67-75 73 phát trin du lch. Nghiên cu phc hi các loài thc vt quý him, c hu và các loài có giá tr kinh t, khoa hc cao. + i vi bo v rng: lp h s qun lý bo v rng, tng cng tuyên truyn, giáo dc ý thc bo v rng cho nhân dân; thng xuyên tun tra ngn chn kp thi các hot ng xâm hi rng nh: phát rng làm nng rãy, cht ta, n cây làm cnh, ca hoc cht, ken v làm cho cây cht; c bit chú trng ngn chn la rng nh t nng làm ry khu vc gn rng vào mùa khô.... + i vi khoanh nuôi phc hi rng: khoanh nuôi phc hi rng t nhiên áp dng i vi gm nhng din tích t trng thuc quy hoch rng phòng h, c dng có cây g tái sinh. Sau khi lp h s thit k khoanh nuôi phc hi rng t nhiên, t chc giao khoán khoanh nuôi cho t chc, h gia ình, cá nhân. Thng xuyên kim tra, phát hin, ngn nga các hành ng xâm hi n thm thc vt rng. Thc hin tt các bin pháp phòng cháy, cha cháy rng và phòng tr sâu bnh hi. Thông qua các bin pháp k thut lâm sinh nh trên, sau 5 n 10 nm s to c nhng khu rng t nhiên hn loài, va bo tn a dng sinh hc, va có tác dng phòng h u ngun. + Công tác qun lý ging cây trng lâm nghip: S Nông nghip và Phát trin nông thôn (trc tip là Chi cc Lâm nghip) luôn phi hp cht ch vi UBND các cp qun lý tt ngun ging trng rng (phòng h, c dng và sn xut). Các c s sn xut ging trên a bàn tnh sn xut, cung ng cây ging t tiêu chun k thut có ngun gc ging tt phc v k hoch trng rng hàng nm ca tnh Tuyên Quang. 3.2.2.5. Gii pháp khai thác, s dng hp lý tài nguyên thc vt Cn c Thông t s 02/VBHN-BNNPTNT ngày 09/01/2017 ca B trng B Nông nghip và Phát trin nông thôn v vic ban hành “Hng dn thc hin mt s iu ca quy ch qun lý rng ban hành kèm theo quyt nh s 186/2006/Q-TTg ngày 14/8/2006 ca Th tng Chính ph. Chúng tôi a ra mt s gii pháp khai thác, s dng các loi rng nh sau: - Rng c dng: i vi thm cây bi trên núi á thc hin bo v nghiêm ngt cm mi hành vi cht phá. i vi các loi rng t nhiên và rng trng, tùy thuc vào tng loi rng ch rng có quyn khai thác, s dng, sau khi khai thác phi tin hành trng li. Ngoài ra, ch rng c t chc các hot ng nghiên cu khoa hc, du tch sinh thái trong rng. i vi t trng cây g ri rác (trng thái IC) áp dng bin pháp trng dm. Loài cây trng là cây g bn a, có kh nng cho sn phm ph hoa, qu, nha nh: trám, xu, d, qu,i vi t trng cây bi và t trng c áp dng phng thc trng rng hn giao gia cây bn a vi cây g mc nhanh. Trng theo phng thc thâm canh, các loài cây có th trng là d, trám, tai chua, nhc, su, sui, bch àn, keo... - Khai thác rng phòng h: i vi rng t nhiên c khai thác tn thu, tn dng g và lâm sn ngoài g (tr các loi g quý him) nhng vn phi m bo tàn che ca rng sau khai thác. i vi rng trng, khi rng khép tán c phép khai thác cây phù tr nhng phi m bo cây trng chính còn li và tàn che sau khi khai thác. Ch rng c t chc các hot ng du lch, nghiên cu khoa hc. c trng xen cây dc liu di tán rng phòng h và c s dng 30 % din tích t trng không có rng sn xut nông nghip, u tiên cây lâu nm, có tán lá rng, xanh quanh nm. - Khai thác rng sn xut: Ch rng là t chc c sn xut nông nghip, ng nghip kt hp trên din tích rng và t trng rng. Ch rng là h gia ình, cá nhân, cng ng dân c thôn c s dng không quá 30% din tích t không có rng là t rng sn xut sn xut nông nghip, ng nghip kt hp; c trng xen cây nông nghip di tán rng nhng không làm nh hng ti mc ích s dng chính ca rng. Ch rng c t chc kinh doanh dch v du lch trong rng hoc nghiên cu khoa hc nhng không c làm thay i mc ích s dng rng. 3.2.2.6. Gii pháp bo tn a dng thc vt - Phi hp vi các t chc, các nhà khoa hc và vin nghiên cu có liên quan xây dng và thc hin các chng trình, d án khoa hc công ngh. - T chc thc hin iu tra, ánh giá v tài nguyên, c bit là h sinh thái, cnh quan thiên nhiên, a dng sinh hc và các loài quý him, c hu v.v - y mnh tin xây dng, a Trung tâm Nghiên cu - Giáo dc môi trng và Du lch vào hot ng nhm thc hin tt công tác bo tn ca Khu Di tích lch s Tân Trào. - Xây dng Vn su tp thc vt tr thành ni bo tn và nghiên cu phát trin các loài thc vt quý him, c hu và có giá tr cao. - Thc hin các chng trình, d án nghiên cu v bo tn nói chung, trong ó u tiên các loài c hu, quý him v.v.... - ng dng khoa hc công ngh trong công tác nghiên cu và bo tn a dng sinh hc. - Hp tác quc t và liên doanh, liên kt phát trin bo tn a dng sinh hc. D.C. Ba et al/ No.12_June 2019|p.67-75 74 3.2.2.7. Gii pháp v phát trin ngun nhân lc và phát trin cng ng - Nâng cao trình cho cán b Ban qun lý Khu Di tích lch s Tân Trào, phi hp vi các trng i hc, các vin nghiên cu liên quan t chc ào to, tp hun nâng cao trình chuyên môn nghip v. + Nâng cao nng lc chuyên môn, nghip v v qun lý, bo v rng, trng rng và tái sinh rng t nhiên; + Nâng cao trình nghiên cu khoa hc và iu tra c bn v bo tn và phát trin bn vng, c bit i vi loài quý him, c hu; + Nâng cao kh nng qun lý, iu hành và giám sát công tác u t xây dng kt cu h tng, các chng trình d án trng im v.v...; + Nâng cao trình nghip v và kh nng thc hin công tác giáo dc tuyên truyn bo tn và bo v môi trng tích cc; + Nâng cao trình và k nng i vi cán b iu hành, c bit là i ng nhân viên làm công tác dch v, du lch sinh thái. - Nâng cao trình khoa hc k thut cho cng ng: + Tng cng tp hun khoa hc k thut cho cho cán b khuyn nông, khuyn lâm và cán b c s nâng cao trình qun lý, khoa hc k thut trong công tác bo v rng, phc hi rng, phát trin rng và sn xut nông nghip trin khai tp hun k thut cho ngi dân. + y mnh công tác tp hun cho ngi dân v quy trình k thut thâm canh các loi cây trng vt nuôi kt hp xây dng các mô hình trình din và t chc hi ngh u b cho nông dân; tp hun v k thut phòng tr sâu bnh i vi cây trng và phòng tr dch bnh i vi àn gia súc gia cm và nuôi trng thu sn. 3.2.2.8. Gii pháp liên kt vùng và hp tác quc t - Liên kt vùng: + Ban qun lý Khu di tích lch s Tân Trào ch ng xut vi Chi cc Kim lâm báo cáo S Nông nghip và Phát trin nông thôn phi hp UBND huyên Sn Dng, Yên Sn cùng UBND các huyn i T, nh Hoá ca tnh Thái Nguyên, S Nông nghip và Phát trin nông thôn Thái Nguyên xây dng chng trình phi hp trong công tác qun lý bo v rng các xã vùng giáp ranh gia hai huyn, hai tnh. + Các n v ca hai tnh Thái Nguyên và Tuyên Quang thng xuyên trao i thông tin, to iu kin giúp nhau cùng thc hin tt nhim v bo v rng (c bit là khu vc các xã vùng giáp ranh gia hai tnh). + nh k hàng nm phi hp t chc hi ngh kim im công tác phi hp bo v rng vùng giáp ranh; thành phn gm: Lãnh o và các ngành cp tnh; lãnh o và các ngành cp huyn; lãnh o và cán b cp xã (các xã giáp ranh gia hai tnh). + Ban qun lý Khu di tích lch s Tân Trào ch ng liên kt vi các Khu rng c dng trong khu vc và Vn quc gia Tam o trao i thông tin, tham quan hc tp kinh nghim trong vic thc hin các hot ng bo tn, bo v và phát trin rng c dng. - Hp tác quc t: + Phi hp vi các t chc quc t, các t chc phi chính ph, các trng i hc, các vin nghiên cu có liên quan xây dng và thc hin chng trình, d án khoa hc và công ngh. + T chc các t thm quan hc tp trong và ngoài nc cho cán b làm công tác qun lý và cán b chuyên môn. + ào to i ng cán b làm công tác bo tn và hp tác quc t có nng lc và chuyên môn sâu, có trình ngoi ng tham mu giúp vic cho Ban qun lý KBVCQ Tân Trào thc hin tt hn trong công tác hp tác quc t. + Tra cu và khai thác các ngun u t ca các t chc quc t, các t chc phi chính ph to ngun u t bo tn và phát trin. Kt lun Bài báo công b kt qu nghiên cu bc u v vai trò ca thc vt ti Khu Di tích lch s Tân Trào ã nêu ra c 3 vai trò ca thc vt trong vic bo v cnh quan; vai trò ca thc vt i vi sinh k ca ngi dân; vai trò ca thc vt i vi phát trin du lch. Bài báo a ra 8 nhóm gii pháp bo v a dng thc vt ti khu di tích lch s Tân Trào. TÀI LIU THAM KHO 1. Công Ba, Lê Ngc Công, Lê ng Tn (2017), Mt s kt qu nghiên cu v hin trng thm thc vt khu di tích lch s Tân Trào, tnh Tuyên Quang, Nxb Tp chí khoa hc HQGHN, Khoa hc T nhiên và Công ngh, tp 33, s IS (2017) 14-21. 2. Công Ba, Lê Ngc Công, Lê ng Tn (2018), a dng thc vt bc cao có mch ti khu di tích lch s Tân Trào, tnh Tuyên Quang, Nxb Tp chí khoa hc HQGHN, Khoa hc T nhiên và Công ngh, tp 34, s 4 (2018) 1-3. 3. B Nông nghip và Phát trin Nông thôn (2000), Tên cây rng Vit Nam, Nxb Nông nghip, Hà Ni. D.C. Ba et al/ No.12_June 2019|p.67-75 75 4. Chính ph nc Cng hòa xã hi ch ngha Vit Nam (2006), Ngh nh 32/2006/N-CP v qun lý thc vt rng, ng vt rng nguy cp, quý him. 5. Hoàng Chung (2008). Các phng pháp nghiên cu qun xã thc vt, Nxb Giáo dc, Hà Ni. 6. Phan Hu Dt (2014), Mt s vn v dân tc hc Vit Nam, Nxb i hc Quc gia, Hà Ni. 7. Phm Hoàng H, Cây c Vit Nam, tp 1,2,3, Motreal, 1991, 1992, 1993. 8. Trn ình Lý (1993), 1900 loài cây có ích Vit Nam, Nxb Th gii. 9. Phan Ngc (2004), Bn sc vn hóa Vit Nam, Nxb Vn Hc. 10. Trung tâm Khoa hc T nhiên và Công ngh Quc gia (2005), Danh lc các loài thc vt Vit Nam, Nxb Nông nghip, Hà Ni. 11. Nguyn Ngha Thìn (2008), Các phng pháp nghiên cu thc vt, Nxb i hc Quc gia, Hà Ni. 12. Quyt nh s 548/Q-TTg ngày 10/05/2012 ca Th tng Chính ph v vic xp hng di tích quc gia c bit. 13. Quyt nh s 2073/Q-TTg ngày 22/12/2017 ca Th tng Chính ph phê duyt Quy hoch tng th phát trin khu du lch quc gia Tân Trào, tnh Tuyên Quang n nm 2030. 14. Raunkiear C (1934), Plant life forms, Claredon, Oxford, 104. The role of plants in the Tan Trao historic areas of, Tuyen Quang province and solutions for diversity protection of plants Do Cong Ba, Chu Thi My Nga Article info Abstract Recieved: 23/8/2018 Accepted: 10/6/2019 This article presents the results of the initial research on the role of plants in the Tan Trao historic areas: The role of plants in landscape protection; The role of plants in the livelihood of the people; The role of plants in tourism development. The article also provides a scientific basis for proposing solutions for plant variety protection and offers 08 plant variety protection solutions, including: Solutions on policies, organizing management; Solutions on economy and society; Solutions on science and technology; Silvicultural solutions to promote natural regeneration, zoning for forest restoration; Solutions to exploit and use rational plant resources; Solutions to conserve plant diversity; Solutions for human resource development and community development; Solutions on regional integration and international cooperation. Keywords: Diversity; solutions; historic areas; Tuyen Quang province.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • pdf11_do_cong_ba_1358_2164732.pdf
Tài liệu liên quan