Vai trò của Asean trong ngăn ngừa xung đột ở biển Đông

VAI TRO CUA ASEAN TRONG NGÀN NGÌTA X U N G DOT Ò BIÉN DÓNG Tran Khanh' \. Lgi ich cùa ASEAN trong tham già giài quyét tranh chap d Bién Dòng Trong sd 6 nude 7 ben ed yéu sàch ddi chù quyén, quyèn chù quyén va quyén lai phàn d Bién Ddng, Ibi ed 5 nude ASEAN là Viél Nam, Philippines, Malaysia, Brunei va Indonesia ed tranh chàp tryc tièp lai vùng bién này. Cdn càc nude kbàc nhu Singapore, Tbài Lan va Campuchia cùng là nhùng nude nàm Irèn bd Bién Dòng, déu chia sé lgi ich lo Idn cà kinh té va chién lugc, nhàt là trong ty do thuong mai va an ninh qudc phdng. Ngay cà Myanma, nude khdng nim Irèn bd Bién Ddng, nhung Bién Ddng là con dudng Ihdng Ihuomg bang hai thuàn lgi nhàl cho nude này trong phàt trién quan he vdi càc nude Irèn bd Thài Bình Duomg. Khi ma tuyén Hành lang Kinh il Ddng Tày Ihugc Hgp tàc Tièu vùng song Me Cdng md rdng Ird nèn thuàn lién. Ibi lgi ich cùa Myanma sé dugc nbàn lèn nhiéu làn. Càc nude khdng ed bién nhu Lào cùng se hudng lgi Idn trong su dyng lgi thè chién lugc cùa Bién Ddng. Nhu vày, tranh chip Biln Ddng leo thang khdng chi de dga lgi ich qudc già - dàn tgc cùa càc nude ASEAN ed chù quyèn d vùng bién này, ma làm xàu di mdi Irudng hgp tàc va phàt triln cùa ASEAN, nhàl là quan he cùa ASEAN va càc nude Ihành vièn vdi càc dói tàc ben ngoài, Irudc bèt là vdi Trung Qudc. Càc nude Ddng Nam À, nhll là càc nude ed yéu sàch ddi chù quyén, dù mudn, dù khdng phài ehi phi nhilu hom cho quóc phdng. Dilu này khdng ehi làm Idn hai dèn dàu tu phàt trién kinh ti, ma cdn làm tàng niói nghi ky, lo ngai ve an ninh do xu hudng chay dua vù Irang già tàng nhanh. Mdl vln di khàc khdng kèm phin quan Irgng là ASEAN dang no lue bién Ihyc hda cdng dòng cùa mình, trong dd ed APSC vào 2015. Nhùng nói dung va phuong Ihùc xày dyng APSC nhu "Xày dyng va chia sé càc chuàn muc l'rng \ù" va hgp tàc, tìm kilm va Ihiél làp càc djnh chi de "Ngàn ngùa xung dot" trong ASEAN va giùa ASEAN vdi càc dói tàc ben ngoài dugc xàc djnh rò trong Kc hoach hành ddng ASC nàm 2004 va trong Ké hoach TÒng thè APSC nàm 2009. Nhu vày, • PGS.TSKH, Vièn Nghién cùu Dòng Nam A. 306 VAI TRÒ CÙA ASEAN TRONG NGÀN NGIJA XUNG DOT. vice tham già hòa giài màu thuàn. tao làp càc co che de cùng co long lin, ngan ngùa xung dot a Bién Dòng vùa là tràch nhièm, vùa là quyèn lgi cùa ASEAN. Su ihiéu doàn két. nhàt tri ve mot làp Irudng chung va phàn ùng càm chùng cùa ASEAN va mot sd nude thành vièn trong vièc thuc thi càc Ihda thuàn dà ky két d càp dò khu vuc va toàn càu lién quan dèn Bién Ddng (nhu DOC, IJNCLOS) cùng nhu chàm tre soan thào va ban hành COC dà va dang càn Ird Idn dèn bién thyc hda APSC. Ngoài ra, viéc tham già ngàn ngùa xung dot d Bién Ddng cdn giùp ASEAN duy tri va cùng ed vai Irò trung làm, dòng lue Ihùc day, két nói, kién tao càc co che hap tàc da phuomg cùa mình d chàu À-Thài Bình Duomg. nhàt là vai Ird cùa ASEAN trong ARF, EAS va ADMM +. Dièu này sé làm tàng sue de kbàng cùa ASEAN va càc nude thành vièn trudc sue ép già tàng ve dja chinh tri do canh tranh chién lugc giùa càc nude Idn, trudc bèi là giùa My va Trung Qudc. Ddng Ihdi viéc làm này cùng làm tàng sue bùi, sy hàp dàn va tinh hièu qua cùa ASEAN va càc nude thành vièn trong md rdng hgp tàc vdi càc ddi tàc ben ngoài, dua vj thè cùa ASEAN lèn làm cao mdi, mot nbàn Id khdng thè thièu trong kién tao mdi Irudng hda bình, co che h(yp tàc da phuomg d khu vyc chàu À-Thài Bình Duomg. Nhu vày, sy tham già cùa ASEAN vào hda giài màu thuàn, ngàn ngùa xung dot d Bién Ddng cùng mdl lue dal dugc hai muc dich: Mot là, gdp phàn quan Irgng bién thyc hda APSC; Hai là, tranh cho ASEAN va càc nude thành vièn rai vào vòng xoày bay làm diém cùa canh tranh dia chinh tri cùa càc cudng quyén, duy tri vai Ird trung làm cùa mình trong mdl càu Irùc khu vyc mdi dang bình thành. Han nùa, sy tham già cùa ASEAN cdn gdp phàn làm cho càc nude Idn, trudc hit là My va Trung Qudc giàm canh tranh chién lugc d khu vyc này, làm cho phàn hgp tàc cùng chia sé lgi ich giùa hg tàng lèn . Dièu này se gdp phàn cùng ed mdi trudng hgrp tàc va an ninh khu vyc, trong dd chù quyén qudc già - dàn toc cùa càc thành vièn ASEAN se dugc Idn Irgng, khdng hi càc nude Idn Idi kéo vào vdng xoày cùa canh tranh quyén lyc. Cd thè ndi, sy tham già Irèn ddi vdi ASEAN vùa là tràch nhicm, vùa là lgi ich chién lugc cùa Id ebùc này. Day cùng là phép Ihù mdi ddi vdi bién thyc hda APSC cùng nhu ddi vdi chién lugc tranh giành kièm soàt dja chinh Irj t^i khu vyc này giùa càc nude Idn, trudc hét là giùa My va Trung Qudc. 2. Su tham già cùa ASEAN trong ngàn ngùa xung dot d Bién Dóng Tranh chàp chù quyèn Bién Ddng dièn ra lù Chién tranh Thè gidi làn ihù hai va leo thang khà nianh dudi ihdi Chién tranh Lanh. Tuy nhièn, su tham già cùa ASEAN vào vàn de này d Ihdi ky dd chua ed gì dàng ké. Nguyèn nbàn chù yéu là 1 ràn Khành. "Tranh chàp Bièn Dòng nhin tu góc dò dja chinh tri", Nghién cùu Ddng Nam A, So 2, 2012. 307 VIET NAM HQC - KY YÉU HQI THÀO QUÓC TÉ LÀN THll TU tranh chip Biln Ddng lue dd chua phài là mdi lo ngai chinh bay de dga tryc tièp an ninh ASEAN va càc nude thành vièn. Sy bién dièn cùa lyc lugng hai quàn My trong khu vyc lue dd là rll manh, tùng là cài d bào trg an ninh cùa hg. Mg: uu lién khi dd cùa My va ASEAN là ngàn chàn ành hudng cùa chù ngbta cdng %àn. Dilu này góp phIn giài thich lai sao ASEAN va 5 nude thành vièn ban dàj là Philippines, Malaysia, Indonesia, Singapore va Thài Lan bau nhu khdng ed phàn ùng nào trudc viéc Trung Qudc dùng vù lyc chièm quàn dào Hoàng Sa vào nàm 1974 va mdl phIn cùa quin dào Trudng Sa vào nàm 1988. Tuy nhièn, nhùng hành ddng irèn cùng dà bit diu cành tinh ASEAN, trudc hét là ddi vdi Philippines, nude gin vdi Trudng Sa. Tu I97I, Philippines bài dàu dua quàn chièm mdl sd dao Ihuòc quàn dào này. Trudc sy hién dièn lln dIu lién cùa hai quàn Trung Qudc d quàn dào Trudng Sa vào cuòi nhùmg nàm 80 va viéc My rùl khdi càc càn cu bài quàn Subic va càn cu khdng quàn Clark d dIu thàp nièn 90 cùa thI ky XX dà làm cho ASEAN, nhàl là thành vièn Philippines lo ngai. Chinh dilu này dà Ihdi thùc ASEAN Ihdng qua "Tuyén bó ASEAN vi Bién Dòng" vào nàm 1992 (Tuyén bó Manila 1992). Day là lln dIu lién ASEAN dua ra mdl vàn kign chinh thùc vi Biln Ddng, trong dd nèu rò ring "mgi dien biln bit lgi d Biln Ddng ành hudng tryc liép dèn hda bình va dn djnh cùa khu vyc" va nhIn manh "sy d n thièt phài giài quyét tal cà càc vàn de lai phàn va chù quyln gin liln vdi Biln Ddng bang càc bién phàp hda bình, khdng su dung vù lyc"'. Din nàm 1995, sau khi Trung Qudc chilm mdl so bài dà thudc day dào Vành Khan, ASEAN lién tue dua ra càc Tuyén bd hay Thdng cào chung ve vln de lày. Tuyén bó thàng 3 nàm 1995 cùa càc Ngoai trudng ASEAN nhIn manh ràng: "Clùng tdi kéu ggi tlt cà càc ben kilm chi càc hành ddng gay bài dn d khu vuc va de dga din hda bình va an ninh d Biln Ddng", dóng Ihdi ASEAN "dàc biét kéu ggi mdl giài phàp sdm cho càc vln di gay ra bdi nhùng dièn bién gàn day d day dào dà Vành Khàn"^. Nhùng nói dung Irèn cùng dugc nbàn manh trong Thòng cào dung cùa Hói nghi Ngogi truàng ASEAN làn thù 28 td ebùc lai Brunei thàng 7-1995 va dàc biét là Tuyén bó chung cùa Hói nghi Càp cao ASEAN làn thù 5 tò chùc lai Bang eòe thàng 12 nàm 1995"\ 1. 1992 ASEAN Declaration on the South China Sea. 2. 1995 Joint Communique of ASEAN Forcing Ministers Meeting. 3. Trong Tuyén bó cùa Hòi nghi Cap cao ASEAN nàm 1995 tai Bang Còc thàng 12 nàm 995 cùng nhàn manh ring "ASEAN sé tim moi bién phàp sdm va hòa bình cho tranh chàp 3ièn Dòng va sé tiép tue tim càc bién phàp va phuang càch de ngàn ngùa xung dot va thùc day hgp tàc ò Bién Dòng" (xem:1995 Bangkok Summit Declaration.) 308 VAI TRÒ CÙA ASEAN TRONG NGÀN NGIJ'A XUNG DOT. Cùng vdi thài dò rò ràng cùa My lién quan dèn sy kién dào Vành Khan', su doàn két va nò lue làp thè cua AS1:AN trong nàm 1995 dà mang lai két qua dàng khich le. ligi nghj Ngoai trudng AS1:AN làn thù 29 td chùc lai Jakarla thàng 7-1996 dà làn thành y ludng ve soan thào va thòng qua mdl Bó Quy tàc ùng xir à Bién Dòng (COC). Sàng kién này dugc nhàc lai trong Ké hoach hành dòng Ha Nói nàm 1998"". Tuy nhièn, viéc soan thào vàn kién trèn chi dugc bài dàu lù 1999 khi Trung Quòc dòng y tham già vào lién Irinh này vdi nidi bàn dy thào rièng cùa hg. Sau gàn 4 nàm thuong thuyèl giùa ASEAN va Trung Qudc, ASEAN dà khdng dal dugc muc tièu ban dàu cùa mình là ed mdl COC. Thay vào dd là mdt Tuyén bó ùng xù càc ben ve Bién Dòng (DOC) dugc thòng qua vào thàng 11 nàm 2002 lai Phnom Penh vdi nhùng Cam két chinh Irj Bay diém khà chung chung, thièu bàn hudng dàn thyc hién chùng. Tuy vày, DOC dà khàng djnh cam két cùa cùa càc ben lién quan giài quyét tranh chàp bang con dudng hda bình, dua ra càc bién phàp xày dyng Idng tin va càc boat ddng hgp tàc". Trèn thyc té, nhùmg cam két chinh Irj, thièu sy ràng bude ve mài phàp ly cùa DOC il phàt buy higu qua trong viéc ngàn ngùa xung dot leo thang d Bièn Ddng. Trudc tinh hình ndng lèn lai vùng bién này"*, Hòi nghj Bd trudng Ngoai giao ASEAN tò chùc lai Singapore nàm 2008 dà dua ra Thdng cào chung, "nhàn manh sy càn thièt phài tàng cudng càc nd lue thùc day thyc thi DOC, bao gdm sdm boàn thi^n càc Hudng dàn thyc Ibi D0C"5. Noi dung này cùng dugc nhàn manh trong Hòi nghj Ngoai trudng ASEAN tal Ha Noi nàm 2010^ Vào nàm 2011, khi tinh hình Biln Ddng trd nèn khà càng Ihing. càc nude ASEAN dà no lyc cùng vdi Trung Qudc llidng qua "Bàn Quy tàc hiràng dàn DOC". Màc dù ngi dung 8 dilm cùa bàn Hudng din 1. Quóc hòi My vào thàng 3 nàm 1995 ra tuyén bó nhan manh "quyèn di lai tu do trén Bién Dóng va dò là lgi ich quòc già cùa My". 2. Tai Dièu 30 trong Tuyén bó Ha Nói nàm 1998 néu rò ràng, ASEAN day manh nhùng nò lire nhàm giài quyét tranh chàp ò Bién Dóng bang bièn phàp hòa bình, phù hgp vói luàt phàp quóc té. 3. Nói dung DOC co 7 Diém, trong dò nói bàt càc ben cam két thyc hién Luàt Bién 1982, giài quyét moi tranh chap bang bièn phàp hòa bình, khóng tién hành càc boat dóng làm phùrc tap thèm tinh hình. 4. Vii nàm 2004, Trung Quóc don phucmg ra càc lénh càm dành bàt hai san ò càc vùng bién thuòc chù quyèn cùa nhiéu nuóc Dòng Nam À, tién hành nhiòu cuòc tàp tran trèn Bièn Dòng. Dàc biét ngày 3 thàng 7 nàm 2007, Quóc vu vièn Trung Quóc phè chuàn viéc thành làp thành phó hành chinh càp huyèn Tarn Sa bao gom cà hai quàn dào Hoàng Sa va Truàng Sa cùa Vièt Nam. 5. Thòng cào chung cùa Hòi nghi Bò truàng ASEAN là thù 41. 6. Thòng cào chung cùa Hòi nghi Bò truàng ASEAN làn thir43. 309 VIÉT NAM HQC - KY YEU HQI THAO QUOC TE LAN THU TU này cdn bèi sue chung chung, khdng khàc gì mày bàn DOC nàm 2002, nhunj nd cùng gdp phàn "ha nhiél" tam Ihdi tinh hình càng thàng dang leo thang d Bièn Dòng, duy tri sy doàn két cùa noi bd ASEAN dang bj Ihàeh thùc". De thùc day tién Irình COC, lù cudi thàng 6 nàm 2012, ASEAN dà hoàr tal "Tài liéu Quan diém cùa ASEAN ve càc thành lo càn ed cùa COC"^ va sau dd djcc Irình lèn Hòi nghj Ngoai trudng ASEAN làn thù 45 td chùc lai Phnom Penh. Ng^y 9 1. Bàn hudng din DOC gòm co 8 diém, dò là: 1) Vièc thuc hién DOC càn tién hành tùng iuóc phù hgp vdi càc dièu khoàn trong DOC; 2) Càc ben tham già DOC se tièp tue thùc dà\ dòi thoai va tham vàn theo tinh thàn cùa DOC; 3) Vi?c tién hành càc boat dóng hoàc càc dr én dugc quy djnh trong DOC càn dugc xàc djnh rÒ ràng; 4) Vièc tham già càc boat dòng loàc càc du àn can dugc thuc hién trén co sd tu nguyèn; 5) Càc boat dóng ban dàu dugc can kèt trong pham vi DOC càn phài là càc bièn phàp xày dung long tin; 6) Quyét djnh thuc lièn càc bién phàp hoàc càc boat dóng cu thè cùa DOC càn dira trén sur dóng thuàn giùa càc ben lién quan va tièn lai hién thuc hoà COC; 7) Trong qua trình thuc hién càc dir àn dà (.uac thoà thuàn, khi càn thièt, sé trung càu su phuc vu cùa càc chuyén già, càc nhàn vàt kièt <uàt nhàm cung càp nguón lue cu thè dói vói càc dir àn lién quan; va 8) Tièn trình thuc hiér càc boat dóng va càc du àn dà dugc thoà thuàn trong DOC sé dugc thòng bào bang nàm cho Hòi nghj Ngoai trudng ASEAN - Trung Quóc. 2. Tu thàng 11/2011, ASEAN bàt dàu thào luàn ve càc thành tò cùa COC ma khóng co si^ 'tiam già cùa Trung Quóc, cho dù Trung Quóc muón tham già viéc này ngay tu dàu. Tuy cómgt so bàt dóng nhung càc nhà lành dao ASEAN tai Hòi nghj Càp cao ASEAN làn thù 20 tò chùc tai Campuchia vào dàu thàng 4 nàm 2012, dà nhàt tri càn boàn thành dir thào COC trudc khi thào luàn, dàm phàn vdi Trung Quóc. Qua 7 làn tham van, nhàt là sau cuòc hop SOM ASEAN t^ i Ha Nói vào ngày 24 - 26 thàng 6 nàm 2012, ASEAN dà boàn tàt "Tài li?u Quan diém cùa ASEAN ve càc thành tò càn co cùa COC". Nói dung chinh cùa càc tài liéu trèn là: - Quy djnh nguyèn tàc tón trong luàt phàp quóc tè, Hién chuong Lién hgp quòc, Cónguóc Luàt Bién 1982 (UNCLOS), Hiép djnh Thàn thién va Hgp tàc Dóng Nam À (TAC), Tiyén bó DOC; - Quy djnh muc tièu cùa COC là nhàm tao ra khuón khó dira trèn quy djnh luàt phàp de licu chinh hành vi cùa càc ben ó Bièn Dóng theo nhùng nguyèn tàc trèn; - Quy djnh ve càc nghTa vu va hành vi ùng xù cùa càc ben à Bièn Dòng. Truàc hét, dò là )hài vi muc tièu hòa bình, ón djnh, an ninh, an toàn va tu do hàng hai, thùc day xày dirng òng tin, ngàn ngùa tranh chàp leo thang va giài quyét hòa bình càc tranh chàp, trèn co so luàt phàp quòc tè va Cóng udc Luàt Bièn. Dòng thài, nhàn manh viéc tón trong vùng dàc qiycn kinh té va thèm lue dja cùa càc quóc già ven bién theo Cóng udc Luàt Bièn 1982; - Quy djnh co che bào dàm thuc hién COC, trong dò co vice thiét làp co che giàm sàt va bào dàm thuc hién COC, xày dung càc co che xù ly vi pham COC va bào dàm giài quyét tanh chàp bang bién phàp hòa bình, trén co sa luàt phàp quóc tè, Còng uóc Luàt Bién, l'AC (;cm thèm Phòng vàn Thù truàng Ngoai giao Pham Quang Vinh tra Idi bào chi ve két qua '.uòc hop tai Uà Noi ngày 24-25 thàng 6 nàm 2012 giùa càc quan chùc càp cao ASEAN (S3M ASEAN) nhàm xày dirng COC, Vietnanet ngày 30 /6/2012. 310 VAI TRÒ CÙA ASEAN TRONG NGÀN NGL/A XUNG DOT. thàng 7, càc Ngoai trudng ASl-AN dà nhal tri vi nhùng thành lo co bàn cùa COC. Tuy nhièn, sau dd ASEAN khdng dua ra dugc mot Tuyén bò chung co lién quan dèn vàn de Bièn Dòng. Mot luàn sau ligi nghj AMM 45, vdi no lue ngoai giao con thoi cùa Indonesia, ASEAN dà dua ra indi "Tuyén ho vi nguyèn tàc 6 diém vi Bién Ddng" trong dd Diém 3 ed de càp dèn vice "sdm dal dugc Bd quy tàc ùng xù d Bièn Ddng"'. Xèt ve nói dung, bàn tuyén bd 6 diém này là sy dam chàn lai cho, néu nhu khdng nói là bude Ihul lui so vdi càc vàn kién cùa ASEAN lién quan dèn vàn dh Bièn Dòng trudc dd. Ngoài viéc tao dung nèn DOC va lién tdi COC, ASEAN va càc nude thành vièn dà su dung càc kènh ddi thoai, hgp tàc song phuomg, da phuong khàc nhau de thùc day qua trình "djnh che hda" càc co che trèn. Trudc bèi là ASEAN dà tranh thù Dien dàn ARF de thùc day ngoai giao phdng ngùa, trong dd ed vàn de Biln Ddng. Tu Hòi nghj ARF làn thù 17 trd di (dien ra vào nàm 2010), càc nude tham già, nhll là càc thành vièn ASEAN ed yéu sàch ddi chù quyén va My dà manh dan dua vàn de nhay càm tranh chàp Bièn Ddng ra bàn luàn va tim kièm giài phàp hda bình cho vùng bién dang ndi sdng này. Trong Tuyén bó chung cùa ARF lln thù 17 va 18, càc nude thành vièn dà nhàn manh sy cln Ihilt thyc hién dly dù DOC, UNCLOS 1982 va lién tdi xày dyng, thdng qua COC. Ò càc diln dàn khàc nhu Hdi nghi thugng dinh Ddng À (EAS) va Hdi nghj Bg tnidng Qudc phdng ASEAN md rdng (ADMM +) v.v..., càc nude ASEAN cùng dà nèu vàn de Bién Ddng ra thào luàn va ngày càng nhàn dugc nhiéu liéng ndi ùng hg cho làp trudng "qudc tè hda", giài quyét tranh chàp hda bình va ty do hàng bài lai vùng bién này^. Tdm lai, sy lo ngai ve an ninh bdi nhùng hành dgng cùng ràn, già tàng yéu sàch dòi chù quyén cùa càc ben, nhàt là lù phia Trung Qudc d Bièn Ddng, càc nude ASEAN 1. Sau 36 tièng dóng bó ngoai giao con thoi cùa Ngoai truàng Indonesia Marty Natalegawa, ASEAN dà dat dugc mot Tuyén bd ve nguyèn tàc 6 diém ve Bién Ddng. Ngoai truàng Campuchia Hor Namhong thay mat ASEAN tuyén bó 6 diém dò lai Phnom Penh vào ngày 20/7/2012 (tue là sau 1 tuàn AMM làn thù 45 kèt thùc). 6 diém dò bao gòm: 1) Thuc hién day dù Tuyén bó ve ùng xù cùa càc ben à Bién Dòng (DOC) nàm 2002; 2) Thuc hién day dù Quy tàc huàng dàn thuc hién DOC nàm 2011; 3) Sàm dal dugc Bò Quy tàc ùng xù à Bién Dòng; 4) Tón trong hoàn toàn càc nguyèn tàc co bàn cùa luàt phàp quòc té, trong dò co Còng uàc Lién hgp quóc ve Luàt Bién nàm 1982; 5) Tàt cà càc ben tiép tue kièm che va khóng su dung vù lire va 6) Giài quyét hòa bình càc tranh chàp trén co sa càc nguyèn tàc co bàn cùa luàt phàp quòc té, trong dò co Còng uàc Lién hgp quòc ve Luàt Bién nàm 1982. 2. Néu nhu ARF làn thù 16 nàm 2009 co chua day mot nùa so thành vièn tham già ùng ho làp trudng "quòc té hòa" va tu do hàng hai à Bièn Dòng thi hòi nghi ARF làn thù 17 va 18, con .so dò dà lèn qua bàn. Tai Hói nghi ARF làn thù 19 nàm 2012 dà co tài 25 nuàc trong long so 28 nuàc tham già co de càp dèn vàn de Bièn Dòng trong phàt bìéu cùa minh. 311 VIÈT NAM HQC - KY YÉU H Q I THÀO QUÓC TÉ LÀN THIJ TU lù dIu thàp nièn 90 cùa thè ky XX dà ed nhùng nd lyc làp thè, tao ra càc djnh che nhlm gdp phàn hda giài màu thuàn, ngàn ngùa xung ddt leo thang lai vùng lién này. Trèn thyc tè, càc dinh che nhu Tuyén bó ASEAN ve Bièn Dòng nàm 1992, DOC nàm 2002 va Bàn Hiràng dàn thuc hién DOC nàm 2011, Tài liéu Quan diém cùa ASEAN ve càc thành tò càn co cùa COC nàm 2012 va càc kènh dai thog. va hgp tàc an ninh da phuang khàc nhu ARF, EAS, ADMM +, v.v..., dà gdp phàn <ày dyng Idng lin, Ihùc dly hgp tàc hda bình, tao nhùng co sd chinh Irj, phàp ly cho sy ra ddi Bd Quy tic ùng xù Bién Ddng - mdl co che hùu hièu cho ngàn ngùa xung dot va quàn ly khùng hoàng lai vùng biln này trong tuong lai. Tuy nhièn, qua trình ture hién DOC va liln tdi mdt COC dang gap nhùng thàch thùc mdi bdi sy thièu tràch nhièm chinh Irj va Ihiln càn chiln lugc cùa mdt sd nude thành vièn ASEAN va làp trudng cùng ràn cùa Trung Qudc. 3. Thay Idi két luan: ASEAN càn phài co tràch nhifm va chù dgng IOTI nira trong ngàn ngùa xung dgt leo thang tai Bién Ddng Màc dIu trong DOC va Hudng din DOC ludn nhàn manh dèn viéc tuàn thù Cdng udc vi Luàt Biln nàm 1982 va kéu ggi càc ben lién quan giù nguyèn tring tranh chip, khdng làm phùc tap thèm tinh hinh, nhung trong thyc tè càc cam két chinh trj trén dà bj vi pham nghièm Irgng. Viéc Hdi nghj Ngoai trudng ASEAN làn thù 45 dà khdng dua ra dugc mdt thdng cào chung va sy do dy, tri boàn lù phia Trung Qudc trong vi^c dàm phàn COC cùng nhu bude tbda bièp mdi, nói dung sào mdn trong nguyèn tic 6 dilm ve Bién Ddng vùa mdi dua ra dang bào hièu mgl tuong lai khd xàc djnh vi hi?n thyc hda va tinh màu nhièm cùa COC. Cd thè ndi sy chia rè trong ASEAN va chinh sàch "chia de trj" cùa càc thè lyc ben ngoài cing nhu sy già tàng xung dot va canh tranh lgi ich chién lugc giùa ben lién quan Jèn Biln Ddng ed khà nàng làm suy yéu vai trd cùa ASEAN trong giài quyét trmh chip, trudc hit là ngàn ngùa xung ddt lai Bién Ddng. Dièu này khdng chi làm gàm vai trd cùa ASEAN trong mot clu Irùc an ninh khu vyc mdi dang hình thành, ma cdn tàc ddng xlu din qua trình hién thyc hda APSC. Chinh vi vày, ASEAN htm lue nào bit phài ed quyét làm va tràch nhiém chinh trj cao de sdm ed mdt Bd Quy tàc ùng xù Biln Ddng. trong dd ed càc quy djnh chat che. cu thè mang tinh ràng hjgc vi mài phàp ly. D I dal dugc miic tièu này, ASEAN càn càc nò lue mdi nhir san: * Ddi vài ASEAN - Truck' hit ve mdt nhàn thùc, ASEAN hon lue nào bèi coi vièc tham già >iài quyet tranh chip Bièn Ddng là tràch nhièm chinh trj Idn va lgi ich chién lugc :ùa cùa Hiép hòi. Nói mot càch khàc, su gàn kèt so phàn cùa càc nude thành vièi va khing dinh già trj, chd dùng cùa ASEAN vdi tu càch là mdl còng dòng trong bòi cinh 312 VAI TRÒ CÙA ASEAN TRONG NGÀN NGL/A XUNG DOT.. indi phu thudc sàu sàc vào tinh hièu qua cùa ASEAN trong giài quyét càc màu thuàn, xung dot cùa khu vyc, trong dd ngàn ngùa va quàn ly xung ddt d Bièn Ddng là mdt phép thù ed tinh bude ngoài ddi vdi su Idn lai va phàt trién cùa cdng dòng này trong nhùng nàm sàp tdi. Dièu này ASEAN va càc nude thành vièn khdng dugc mo bd. - Ve hành dàng: Trudc hét. càn tièp lue. chù ddng hoàn thién "Tdi liéu Quan diém cùa ASEAN ve càc thành td cdn ed cùa COC" va tìm càch de nghj Trung Qudc dàm phàn ve bd quy tàc ùng xù này càng sdm càng tòt, khdng de kéo dai trong nhiéu nàm. Viéc sdm khdi dòng dàm phàn ve COC sé mang lai lgi ich cho tàt cà càc ben. Nèu nhu Trung Quòc con do dy, dgi Idi "Ihdi diém chin mudi", ihì ASEAN nèn chù ddng tu thdng qua mdl vàn kién kiéu gidng COC cho chinh mình nhu dà ky TAC trudc day, lù dò làm nèn tàng, thùc day cho sy ra ddi mdl COC giùa ASEAN va Trung Qudc. De dàm bào tinh lién liic va làp trung, ASEAN nèn thièt làp càc "dàu mdi" giùa càc ben nhàm phdi hgp, thùc day tièn trình COC. ASEAN ed thè chi djnh Indonesia va Singapore dùng ra thyc hi?n nhi?m vy này. Ben canh dd, ASEAN cln chù ddng va nhanh chdng dua ra càc sàng kién mài, tgo dung nén càc thè che, hình thùc hgp tàc hòa bình mài kiéu nhu Philippines de xuàt nàm 2011 ve "Khu vyc hda bình, ly do, hùu nghi va hgp tàc ASEAN - Trung Qudc d Bién Ddng" hay kiéu "Ùy hdi hgp tàc Bién Ddng"' gidng nhu "Ùy bòi sdng Me Cdng". Càc djnh che mdi này se ed tàc ddng tich cyc, bd trg cho sy ra ddi va thyc hién COC. Ngoài ra, ASEAN càn tiép tue su dung càc kènh, càc ngudn lyc khàc nhau, nhll là trèn Dien dàn ARF, EAS, ADMM +, v.v... de tao àp lyc, bude càc ben lién quan ngdi vào bàn dàm phàn, tim kièm giài phàp duy tri hda bình d Bién Ddng. Ben canh dd, cdng tàc Iruyèn thdng ve vàn de Bién Ddng cùng càn dugc day manh trong ASEAN theo hudng vi lgi ich chién lugc cùa cdng ddng khu vyc. Song song vdi càc hành ddng trén, ASEAN nèn manh dan dièu chinh mot càch linh hogt nguyèn tàc dóng thuàn khi ra quyét djnh làp thè. Thdi cudc dà thay ddi, khdng nèn de tài dien kiéu dòng thuàn sào ròng mang linh "chàp va", "chùa chày" nhu "Tuyén bò ve nguyèn tàc 6 diém ve Bièn Dòng" vùa dua ra. Cd le day là diém màu chòt, quan Irgng nhàl de ASEAN vugt qua "con dau de" vuon tdi cdng ddng co thirc chat. Xem thèm: Dàng Xuàn Thanh, "Tinh huòng chién krgc à Bién Dòng", Nghién ciru Qudc té. So 4, 2011 ; Nghién ciru Ddng Nam A,Sò2,20\ 2. 313 VlfT NAM HQC - KY YÉU HQI THÀO QUÓC TÉ LÀN THÙ TU * Ddi vài càc nuràc thành vièn - Càc nude ASEAN ed yéu sàch, tuyén bd ddi chù quyèn va quyèn chù quyèn d Bièn Ddng trudc bèi phài xàc djnh rò ràng pham vi chù quyèn va quy che phàp ly ddi vdi càc vùng bièn, thèm lue dja va càc bài dào, nhàl là hai quàn dào Hoàng Sa va Trudng Sa. Sau dd càc nude dd càn ngdi lai vdi nhau thdng nhàl càc liéu chuàn de xàc djnh pham vi chù quyén, quyèn chù quyén va quyén tài phàn cùa minh trén càc vùng biln, thèm lue dja, càc bài dào xa dal lién trén co sd UNCLOS 1982 va Idn Irgng sy Ihàt Ijch su. Nhùng yéu sàch nào dua ra khdng phù hgp vdi nhùng tièu chuàn dà dugc thdng nhàt thi phài loai bd. - Càc nude thành vièn ASEAN khdng ed yéu sàch ddi chù quyèn, quyèn chù quyln cln ùng bd làp trudng va yéu sàch ma càc nude ASEAN ddi chù quyèn va quyln chù quyén dà thòng nhàt vdi nhau. Dièu này là bèi sue quan Irgng de tao ra ddng thuàn trong dàm phàn vdi phia Trung Qudc. - Càc nude ASEAN cln tuàn thù UNCLOS, coi nd lyc qudc il hda vln de Biln Ddng va tham già hda giài tranh chip lai vùng bién này là tràch nhiém cao cà, khdng chi di gdp phIn quan Irgng hién thyc hda Cdng ddng Chinh trj - An ninh ASEAN vào nàm 2015, ma quan Irgng hom là di bào ve chinh minh trudc nhùng biln ddng dia chinh tri va trai ty khu vyc day bàt trac. Tdm lai, ngàn ngùa, di din quàn ly xung ddt d Bièn Ddng là pham vi boat dòng dja chinh tri, tràch nhigm va quyln lgi cùa ASEAN. ASEAN dà ed nhùng no lyc khòng mèi mòi trong viéc "djnh chi hda" vi vàn di Bién Ddng. Tuy nhièn, hién nay ASEAN dang dùng trudc nhùng thàch thùc mdi trong vige dàm phàn, hudng tdi mgl COC, ma mgl trong nhùng nguyèn nhàn chinh bit ngudn lù sy mài doàn két, chia rè trong ngi bg ASEAN. Hom lue nào hit, ASEAN nghièm tue nhin lai thài b^i cùa Hdi nghj AMM lln thù 45 di tu dd ed nhùng quyét sàch va hành ddng chinh tri hgp thdi, thùc dly liln trình COC vi phia trudc. Cd nhu vày ASEAN mdi ed ly do di lèn lai va phàt triln tilp theo. Day là phép thù mdi chùng minh tinh hièu qua va màu nhiém cùa ASEAN trèn con dudng liln Idi cdng ddng khu vyc vào nàm 2015. 314