Tỷ lệ suy yếu, đặc điểm các tiêu chí thành phần chẩn đoán suy yếu theo tiêu chuẩn fried và các yếu tố liên quan trên bệnh nhân cao tuổi mắc bệnh động mạch vành mạn tính

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Chuyên Đề Nội Khoa 48 TỶ LỆ SUY YẾU, ĐẶC ĐIỂM CÁC TIÊU CHÍ THÀNH PHẦN CHẨN ĐỐN SUY YẾU THEO TIÊU CHUẨN FRIED VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN TRÊN BỆNH NHÂN CAO TUỔI MẮC BỆNH ĐỘNG MẠCH VÀNH MẠN TÍNH Huỳnh Trung Quốc Hiếu*, Nguyễn Văn Tân*, Phạm Hịa Bình* TĨM TẮT Đặt vấn đề: Suy yếu (Frailty syndrome), một hội chứng lão khoa, biểu hiện trạng thái dễ bị tổn thương với các yếu tố về thể chất, xã hội và mơi trường. Tuy nhiên việc đánh giá suy yếu trên NCT Việt Nam mắc bệnh động mạch vành (ĐMV) mạn tính hiện chưa được quan tâm. Chúng tơi khảo sát tỷ lệ suy yếu ở NCT mắc bệnh ĐMV mạn tính nhằm đáp ứng nhu cầu chăm sĩc và nâng cao sức khỏe của NCT. Mục tiêu: Xác định tỷ lệ suy yếu, mơ tả các tiêu chí thành phần chẩn đốn suy yếu theo tiêu chuẩn Fried và các yếu tố liên quan. Phương pháp nghiên cứu: Cắt ngang mơ tả, thực hiện trên 295 bệnh nhân cao tuổi (>65 tuổi) nhập viện do bệnh ĐMV mạn tính tại bệnh viện Thống Nhất TP. Hồ Chí Minh, từ tháng 9/2016 đến tháng 4/2017. Sử dụng tiêu chuẩn Fried để đánh giá suy yếu. Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến được sử dụng để đo lường mối liên quan giữa suy yếu và các biến độc lập. Kết quả: Tuổi trung bình của đối tượng tham gia nghiên cứu là 74,82 tuổi (ĐLC=7,2); 54,58 % nam giới. Tỉ lệ suy yếu, tiền suy yếu, khơng suy yếu là: 54,93%; 35,93%; 9,15%. Tỉ lệ các tiêu chí thành phần chẩn đốn suy yếu theo tiêu chuẩn Fried: yếu cơ 74,58%, chậm chạp 69,15%, hoạt động thể lực kém 67,12%, kiệt sức 57,92%, sụt cân khơng tự chủ 7,8%. Các yếu tố liên quan với suy yếu: tuổi, chỉ số khối cơ thể (BMI), rối loạn lipid máu, suy tim. Trong đĩ tuổi cao và BMI thấp là yếu tố nguy cơ độc lập liên quan đến suy yếu. Kết luận: Tỉ lệ suy yếu xác định bằng tiêu chuẩn Fried trong nghiên cứu của chúng tơi khá tương đồng với các báo cáo khác trên thế giới và y văn, nên cĩ thể sử dụng tiêu chuẩn Fried để đánh giá suy yếu trên NCT mắc bệnh ĐMV mạn tính. Từ khố: suy yếu, bệnh động mạch vành mạn tính, người cao tuổi, Fried ABSTRACT PREVALENCE OF FRAILTY, COMPONENTS OF FRIED FRAILTY PHENOTYPE AND ITS ASSOCIATED FACTORS IN OLDER HOSPITALISED PATIENTS WITH CHRONIC CORONARY ARTERY DISEASE Huynh Trung Quoc Hieu, Nguyen Van Tan, Pham Hoa Binh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 22 - No 1- 2018: 48 - 54 Background: Frailty syndrome, a geriatric syndrome, manifesting vulnerability to physical, social and environmental factors. However, the assessment of Frailty in the elderly in Vietnam with chronic coronary artery disease is not interested. We investigated the prevalence of Frailty in elderly patients with chronic coronary artery disease in order to meet the needs of health care and improvement of the elderly. Objectives: Determine prevalence of frailty, describes components of Fried frailty phenotype and its associated factors. Methods: Cross-sectional study, performed in 295 elderly patients (> 65 years) hospitalized due to chronic * Đại học Y Dược TPHCM Tác giả liên lạc: BS. Huỳnh Trung Quốc Hiếu ĐT: 0973555567 Email: quochieu@ump.edu.vn Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Nội Khoa 49 coronary artery disease at Thong Nhat Hospital, Ho Chi Minh City, from September 2016 to April 2017. Frailty was assessed using Fried frailty phenotype. Multivariate linear regression analysis was used to measure the association between Frailty and independent variables. Results: Mean age of participants was 74.82 years (SD = 7.2); 54.58% male. Using the Fried frailty criteria, the percentages of non-frail, pre-frail and frail participants were 9.15%; 35.93%; 54.93%. The prevalence of components of Fried frailty phenotype participants were: Low grip strength 74.58%; Low walking speed 69,15%; Low physical activity 67.12%; Exhaustion 57.92%; Weight loss 7.8%. Factors associated with frailty: age, body mass index (BMI), dyslipidemia, heart failure. In that high age and low BMI are independent risk factors related to frailty. Conclusions: The prevalence of frailty determined by Fried frailty phenotype in our study is quite similar to other reports in the world and literature, so the Fried frailty phenotype can be used to assess Frailty in elderly patients with the Chronic coronary artery disease. Keywords: frailty, chronic coronary artery disease, elderly, Fried ĐẶT VẤN ĐỀ Suy yếu hay Hội chứng dễ bị tổn thương (Frailty syndrome) là một hội chứng lão khoa, xảy ra do sự tích tụ của quá trình suy giảm chức năng nhiều hệ thống cơ quan trong cơ thể, biểu hiện là trạng thái dễ bị tổn thương với các yếu tố về thể chất, xã hội và mơi trường(6). Tỉ lệ suy yếu trong dân số ngày càng tăng nhất là trong hồn cảnh lão hĩa của dân số tồn cầu và vì thế suy yếu cũng trở thành chủ đề nghiên cứu chính trong lý thuyết và thực hành lão khoa. Bệnh động mạch vành (ĐMV) là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong số những bệnh nhân mắc bệnh tim mạch nhập viện ở Hoa Kỳ, Châu Âu và trên thế giới. Số bệnh nhân cao tuổi ( 65 tuổi) và rất cao tuổi ( 80 tuổi) mắc bệnh ĐMV đang gia tăng trong xã hội của chúng ta với một tỉ lệ rất lớn(9). Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã được tiến hành nhằm xác định tỉ lệ và các yếu tố nguy cơ liên quan đến suy yếu ở NCT mắc bệnh ĐMV. Tuy nhiên cho đến nay ở Việt Nam suy yếu vẫn cịn là một vấn đề khá mới và chúng tơi chưa ghi nhận báo cáo số liệu về tỉ lệ suy yếu trên NCT mắc bệnh ĐMV. Nhằm cĩ thêm dữ liệu về suy yếu trên NCT Việt Nam, cũng như gĩp phần thơng báo những điểm cần lưu ý để chăm sĩc bệnh nhân bệnh ĐMV thêm hiệu quả, nên chúng tơi tiến hành thực hiện nghiên cứu về tình trạng suy yếu trên bệnh nhân cao tuổi mắc bệnh ĐMV. Kết quả nghiên cứu cũng là tiền đề cho các nghiên cứu liên quan sâu rộng hơn sau này. Mục tiêu nghiên cứu Xác định tỉ lệ suy yếu theo tiêu chuẩn Fried ở bệnh nhân cao tuổi mắc bệnh ĐMV mạn tính. Mơ tả đặc điểm các tiêu chí thành phần chẩn đốn suy yếu và một số yếu tố liên quan trên bệnh nhân cao tuổi mắc bệnh ĐMV theo tiêu chuẩn Fried. ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Nghiên cứu cắt ngang với phương pháp chọn mẫu thuận tiện, thực hiện từ tháng 9/2016 đến tháng 4/2017 trên 295 bệnh nhân NCT (>65 tuổi) tại Trung tâm Tim Mạch bệnh viện Thống Nhất Tp. Hồ Chí Minh. Cỡ mẫu nghiên cứu được tính dựa vào cơng thức ước lượng một trung bình với khoảng tin cậy 95%, sử dụng tỷ lệ ước tính NCT cĩ suy yếu là 19% theo nghiên cứu của tác giả Gharacholou và cộng sự năm thực hiện năm 2012 tại Hoa Kỳ. Cỡ mẫu cần thiết cho nghiên cứu là 237 người. Sau khi dự tính tình trạng thiếu mẫu cĩ thể xảy ra với ước đốn khoảng 10%, cỡ mẫu tính được gồm 270 đối tượng. Dân số mục tiêu là tất cả bệnh nhân cao tuổi (≥ 65 tuổi) nhập viện do bệnh ĐMV mạn tính tại Trung Tâm Tim Mạch bệnh viện Thống Nhất thành phố Hồ Chí Minh, từ tháng 9/2016 đến Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Chuyên Đề Nội Khoa 50 tháng 4/2017. Từ dân số mục tiêu chọn ra những trường hợp được chẩn đốn là bệnh ĐMV mạn tính dựa trên thăm khám lâm sàng kết hợp các test thăm dị: ĐTĐ lúc nghỉ, ĐTĐ gắng sức, SA tim gắng sức, MSCT hoặc chụp ĐM(3, 15). Chúng tơi loại ra khỏi nghiên cứu những trường hợp sau: bệnh nhân cĩ hội chứng vành cấp; bệnh nhân cĩ di chứng thần kinh sau cơn đột quỵ; bệnh Parkinson nặng; sa sút trí tuệ; bệnh nhân khơng thể vận động, đi lại; chống chỉ định vận động và hoạt động thể lực của bác sĩ điều trị; bệnh nội khoa cấp tính; khơng đồng ý tham gia nghiên cứu. Năm 2000, Fried`s Frailty Phenotype hay thường được gọi là chỉ số CHS đã được Fried và đồng nghiệp đề xuất gồm năm tiêu chí: sụt cân khơng chủ ý, tình trạng yếu cơ, kiệt sức (sức bền và năng lượng kém), sự chậm chạp, và mức hoạt động thể lực thấp. Các tiêu chí thành phần Sụt cân khơng chủ ý 4,5 kg hoặc giảm 5% trọng lượng cơ thể so với năm trước. Tình trạng yếu cơ: cơ lực tay thấp hơn so với mức cơ bản (đã điều chỉnh theo giới và chỉ số khối cơ thể). Kiệt sức (Sức bền và năng lượng kém): Tự báo cáo về tình trạng kiệt sức, xác định bằng hai câu hỏi trong thang điểm tự báo cáo trầm cảm CES–D (Center for Epidemiologic Studies Depression Scale). Sự chậm chạp: nhỏ hơn mức cơ bản đã được điều chỉnh theo giới tính và chiều cao đứng, dựa trên thời gian đi bộ 5m. Mức hoạt động thể lực thấp: Tổng số kilocalo tiêu hao trong mỗi tuần được tính tốn dựa trên bộ câu hỏi các hoạt động trong tuần qua. Đối tượng nghiên cứu đáp ứng ba trong số năm tiêu chí thì xác định là cĩ suy yếu (Frailty), từ một đến hai tiêu chí là tiền suy yếu (Pre-frailty), khơng cĩ tiêu chí nào là khơng cĩ suy yếu(4). Chúng tơi trực tiếp hỏi bệnh sử, tiền sử và khám lâm sàng kỹ lưỡng bệnh nhân khi nhập viện, theo dõi bệnh nhân sau khi xuất viện. Xem xét kết quả chụp ĐMV sau đĩ tiến hành thu thập các dữ liệu theo tiêu chuẩn Fried. Mỗi bệnh nhân cần 10 – 15 phút để cân, đo sức mạnh bàn tay, tốc độ đi bộ, hỏi hai câu hỏi liên quan tới “kiệt sức” và bảng câu hỏi về hoạt động thể lực. Khám lâm sàng: nhằm đánh giá tình trạng chung, dấu hiệu sinh tồn, tình trạng bệnh tim mạch, đánh giá mức độ đau thắt ngực theo Hiệp hội Tim mạch Canada (Canadian Cardiovascular Society - CCS). Thu thập thơng tin cá nhân, đánh giá theo bộ câu hỏi soạn sẵn. Số liệu được xử lý mỗi ngày, để cung cấp lại thơng tin ngay khi cĩ phát hiện sai sĩt. Nhập liệu bằng phần mềm Epi Data và phân tích theo phần mềm STATA 11.0. Kiểm tra bảng câu hỏi và kết quả từng đối tượng ngay trong ngày, nếu cần thiết trở lại gặp đối tượng khảo sát lần 2. Kết quả được trình bày dưới dạng tần suất, tỉ lệ %, trung bình ± độ lệch chuẩn (cĩ phân phối chuẩn), trung vị và khoảng tứ vị 25%-75% (cĩ phân phối khơng chuẩn), dùng phép kiểm chi bình phương để so sánh 2 biến định tính, sử dụng mơ hình hồi quy Logistic đa biến phân tích các yếu tố nguy cơ liên quan đến sự xuất hiện của suy yếu với ngưỡng ý nghĩa p < 0.05. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Qua nghiên cứu trên 295 bệnh nhân cao tuổi bệnh ĐMV mạn tính tại bệnh viện Thống Nhất Thành phố Hồ Chí Minh, từ tháng 9 năm 2016 đến tháng 3 năm 2017 cĩ 161 bệnh nhân nam chiếm 54,58 %, cao hơn so với 134 bệnh nhân nữ chiếm 45,42%. Tỉ lệ nam/nữ là 1,20. Bảng 1: Một số đặc điểm chung của các đối tượng nghiên cứu Biến số Tần số Tỉ lệ % Tuổi (TB ± ĐLC) 74,82 ± 7,2 Chỉ số BMI (TB ± ĐLC) 22,3 ± 2,87 (15-34,1) Cịn làm việc 9 3,52 Sống một mình 5 1,69 Số ngày nằm viện (TB ± ĐLC) 12,49 ± 4,8 Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Nội Khoa 51 Tuổi trung bình của nghiên cứu là 74,82 tuổi, chỉ số BMI trung bình của các đối tượng nghiên cứu là 22,3 ± 2,87. Biểu đồ 1: Tỉ lệ suy yếu theo tiêu chuẩn Fried Theo tiêu chuẩn Fried: chúng tơi ghi nhận 162 bệnh nhân cĩ suy yếu chiếm tỉ lệ 54,92%; 106 bệnh nhân cĩ tiền suy yếu chiếm tỉ lệ 35,93% và 27 bệnh nhân khơng cĩ suy yếu chiếm tỉ lệ 9,15%. Trong các tiêu chí thành phần của suy yếu theo tiêu chuẩn Fried thì giảm sức cơ (đo bằng lực bĩp bàn tay) là thường gặp nhất, xuất hiện ở 220 bệnh nhân chiếm tỉ lệ 74,58%, tiếp theo là chậm chạp (đo bằng tốc độ đi bộ 5m) gặp ở 204 bệnh nhân chiếm tỉ lệ 69,15%, hoạt động thể lực kém chiếm tỉ lệ 67,12% xuất hiện ở 198 bệnh nhân. Trong nghiên cứu của chúng tơi chỉ cĩ 23 bệnh nhân (7,8%) thỏa tiêu chí sụt cân khơng tự chủ. Biểu đồ 2: Đặc điểm các tiêu chí thành phần trong xác định suy yếu theo tiêu chuẩn của Fried Bảng 2: Suy yếu và các yếu tố liên quan Biến số Suy yếu, n (%) p Khơng Tiền suy yếu Cĩ Giới tính Nữ 15 (55,56) 52 (49,06) 67 (41,36) 0,251 Nam 12(44,44) 54 (50,94) 95 (58,64) Nhĩm tuổi 65-74tuổi 24 (88,89) 71 (66,98) 58 (35,8) <0,001 75-84 tuổi 3 (11,11) 32 (30,19) 73 (45,06) >85 tuổi 0 3 (2,83) 31 (19,14) Nhĩm BMI < 18,5 0 5 (4,72) 21 (12,96) 0,016 18,5 - 22,9 14 (51,85) 49 (46,23 ) 88 (54,32 ) 23 - < 25 9 (33,33) 31 (29,25 ) 39 (24,07 ) >=25 4 (14,81) 21 (19,81 ) 14 (8,64) Hồn cảnh gia đình Sống chung 27 (100) 104 (98,11) 159 (98,15) 0,774 Sống một mình 0 2 (1,89) 3 (1,85) Hút thuốc Khơng 26 (96,30) 101 (95,28) 159 (98,15) 0,402 Cĩ 1 (3,70) 5 (4,72) 3 (1,85 ) Tăng huyết áp Khơng 0 7 (6,6) 10 (6,17) 0,399 Cĩ 27 (100) 99 (93,4) 152 (93,83) Rối loạn lipid máu Khơng 0 9 (8,49) 25 (15,43) 0,032 Cĩ 27 (100) 97 (91,51) 137 (84,57) Đái tháo đường Khơng 16 (59,26) 74 (69,81) 116 (71,60) 0,433 Cĩ 11 (40,74) 32 (30,19) 46 (28,40) Bệnh thận mạn Khơng 27 (100) 102 (96,23) 151 (93,21) 0,247 Cĩ 0 4 (3,77) 11 (6,79) Suy tim Khơng 26 (92,86) 113(96,58) 132(88) 0,03 Cĩ 2(7,41) 4(3,42) 18(12) Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Chuyên Đề Nội Khoa 52 Bảng 3: Các yếu tố liên quan đến suy yếu qua phân tích hồi quy đa biến Biến Nhĩm PR p KTC 95% Nhĩm tuổi 65-74 tuổi 1 75-84 tuổi 3,59 <0,001 2,08 – 6,19 ≥ 85 tuổi 14,83 <0,001 4,27 - 51,57 Nhĩm BMI < 18,5 1 18,5 - 22,9 0,59 0,3 0,19 – 1,68 23 - < 25 0,43 0,147 0,14 – 1,34 ≥ 25 0,19 0,009 0,054 – 0,66 BÀN LUẬN Trong số 295 bệnh nhân tham gia nghiên cứu, chúng tơi ghi nhận cĩ 162 bệnh nhân được chẩn đốn suy yếu theo tiêu chuẩn Fried chiếm tỉ lệ 54,92%; 106 bệnh nhân thuộc nhĩm tiền suy yếu chiếm tỉ lệ 35,93% và 27 bệnh nhân khơng cĩ suy yếu chiếm tỉ lệ 9,15%. Tỉ lệ suy yếu giữa các nghiên cứu là rất khác nhau, dao động từ 4% đến 59,1%, tùy thuộc vào cộng đồng dân số nghiên cứu và tiêu chuẩn định nghĩa được sử dụng(5). Các nhà khoa học ước tính tỉ lệ suy yếu trên các bệnh nhân mắc bệnh tim mạch là từ 10 đến 60%(1, 18). Tỉ lệ suy yếu trên các bệnh nhân điều trị nội trú là từ 15 đến 50%(14). Như vậy tỉ lệ suy yếu trong nghiên cứu của chúng tơi cũng khơng quá khác biệt so với các nghiên cứu khác trên thế giới. Nghiên cứu của chúng tơi cĩ tỉ lệ suy yếu (54,92%) cao hơn so với nghiên cứu của tác giả Purser và cộng sự thực hiện năm 2006 với tỉ lệ suy yếu là 27%. Tác giả Singh và cộng sự thực hiện nghiên cứu năm 2011 báo cáo tỉ lệ suy yếu trên bệnh nhân cao tuổi mắc bệnh ĐMV là 21%(16), nghiên cứu của tác giả Gharacholou và cộng sự(6) thực hiện năm 2012 cũng đã báo cáo tỉ lệ suy yếu là 19%. Sự khác biệt này cĩ thể là do hầu hết bệnh nhân tham gia vào các nghiên cứu trên đã được chụp và điều trị tái thơng ĐMV qua da (PCI) qua đĩ điều trị và kiểm sốt tốt bệnh ĐMV, gĩp phần làm giảm nguy cơ xuất hiện các biến cố bất lợi về sức khỏe. Trong các tiêu chí thành phần của suy yếu theo tiêu chuẩn của Fried thì giảm sức cơ (đo bằng lực bĩp bàn tay) và chậm chạp là 02 tiêu chí thường gặp nhất, xuất hiện ở 220 bệnh nhân chiếm tỉ lệ 74,58% và 204 bệnh nhân chiếm tỉ lệ 69,15%, hoạt động thể lực kém chiếm tỉ lệ 67,12% xuất hiện ở 198 bệnh nhân. Trong nghiên cứu của chúng tơi chỉ cĩ 23 bệnh nhân (7,8%) thỏa tiêu chí sụt cân khơng tự chủ. Tiêu chí chậm chạp và giảm sức cơ (đo bằng lực bĩp bàn tay) cũng là tiêu chí thường gặp nhất và là yếu tố cĩ khả năng dự báo tỉ lệ tử vong trong nghiên cứu của Singh và cộng sự năm 2011 thực hiện trên 629 bệnh nhân bệnh ĐMV, tại Hoa Kỳ, với tỉ lệ lần lượt là 41% và 33%(16). Thống kê của tác giả Nguyễn Xuân Thanh năm 2015 thực hiện trên 461 bệnh nhân cao tuổi điều trị nội trú tại Bệnh viện Lão Khoa Trung Ương cũng chỉ ra sự chậm chạp (thơng qua test đi bộ 5m) là thường gặp nhất ở NCT được chẩn đốn suy yếu (55,5%)(12). Lý thuyết liên quan đến sự mất điều hịa năng lượng trong điều kiện mất ổn định hằng định nội mơi và được biểu hiện ra lâm sàng: giảm sức mạnh cơ bắp, giảm mức dung nạp với gắng sức, giảm tốc độ vận động và xa hơn làm giảm hoạt động thể chất, dễ mệt mỏi hay kiệt sức. Nên chú ý rằng tình trạng mất cơ tiến triển cĩ thể bị che đậy bởi sự gia tăng song song khối lượng mỡ, cĩ thể dẫn đến béo phì nhưng thực chất là thiếu cơ. Về nguyên nhân, thực tế nguồn gốc mất năng lượng của suy yếu phù hợp với các bệnh lý di truyền cĩ đột biến AND tại mơ cơ và mơ tế bào thần kinh trung ương. Hậu quả sự suy giảm năng lượng cĩ thể khởi phát từ tình trạng dị hĩa và thơng thường là chứng biếng ăn do tuổi, cả hai đều giảm dinh dưỡng nhập vào mà khơng liên quan mức độ tiêu thụ năng lượng từ hoạt động thể chất. Những hồn cảnh này, kết hợp việc mất điều hịa năng lượng như trên và thêm vào mất khối lượng cơ, sẽ biểu hiện lâm sàng là sụt cân(11). Trong nghiên cứu của chúng tơi suy yếu cĩ mối liên quan rõ rệt với tuổi (p < 0,001). Tuổi càng tăng thì tỉ lệ xuất hiện suy yếu càng tăng. Quá trình lão hĩa được định nghĩa là sự suy Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Nội Khoa 53 giảm và suy thối chức năng tại tế bào, mơ và cơ quan. Điều này dẫn đến mất cân bằng nội mơi và giảm khả năng thích ứng với yếu tố căng thẳng từ bên trong và bên ngồi, gia tăng khả năng bị bệnh và tử vong. Suy yếu là tình trạng lâm sàng làm tăng khả năng dễ tổn thương và giảm khả năng duy trì nội mơ mà cĩ đặc tính chính là giảm dự trữ hệ thống chức năng sinh lý theo tuổi(17, 19). Như vậy cả suy yếu và quá trình lão hĩa đều dẫn đến hậu quả chung là giảm cân bằng nội mơi. Do vậy trong nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mối quan hệ mật thiết giữa suy yếu và tuổi. Kết quả của chúng tơi cũng khơng nằm ngồi quy luật này, tuổi trung bình của nhĩm bệnh nhân suy yếu là cao nhất, tiếp theo là tiền suy yếu, và khơng suy yếu. Trong quá trình thực hiện nghiên cứu, chúng tơi nhận thấy suy yếu cĩ mối liên quan với chỉ số khối cơ thể (p = 0,002 < 0,05). NCT thường gắn liền với những thay đổi về trọng lượng cơ thể. Trọng lượng cơ thể thường cĩ khuynh hướng gia tăng trong suốt tuổi thọ đến năm 70-80 tuổi, sau đĩ trọng lượng cơ thể giảm dần. Hơn nữa, cả suy dinh dưỡng, thiếu cân cũng như béo phì đều là những yếu tố nguy cơ bất lợi về sức khỏe ở NCT. Tuổi cao cũng cĩ liên quan đến sự thay đổi thành phần cơ thể, trong đĩ cĩ mất khối lượng cơ và tăng khối lượng chất béo. Ngồi ra, giảm khối lượng mỡ dưới da, trong khi đĩ tình trạng thâm nhiễm mỡ vào gan, các nội tạng thường tăng theo độ tuổi. Sự gia tăng khối lượng chất béo tổng thể và sự mất khối lượng cơ khơng phụ thuộc vào sự thay đổi trọng lượng. Trong nghiên cứu này chúng tơi nhận thấy cĩ mối liên quan giữa rối loạn lipid máu với suy yếu. Kết quả này là phù hợp với y văn về bệnh ĐMV cũng như các kết quả nghiên cứu về suy yếu trên bệnh nhân bệnh ĐMV trên thế giới. Các bệnh nhân suy yếu cĩ nguy cơ tử vong cao hơn 6 lần và suy yếu là một yếu tố nguy cơ tử vong độc lập ở những người khơng cĩ bệnh XVĐM lâm sàng trước đĩ. Nghiên cứu của tác giả Julio Núđez và cộng sự năm 2017, nghiên cứu tác động của suy yếu trên 270 bệnh nhân bệnh ĐMV tại Tây Ban Nha, đã báo cáo tỉ lệ bệnh nhân cĩ rối loạn lipd máu là 66,7%(13). Qua nghiên cứu 295 bệnh nhân cao tuổi mắc bệnh ĐMV mạn tính, chúng tơi nhận thấy cĩ mối liên quan giữa suy yếu và bệnh suy tim. Tỉ lệ bệnh nhân suy tim ở nhĩm suy yếu là 12%, khơng suy yếu là 7,42% (với p=0,03). Nghiên cứu của tác giả Juan Sanchis và cộng sự(9) năm 2015 thực hiện trên 342 bệnh nhân cao tuổi mắc bệnh ĐMV tại Tây Ban Nha, báo cáo tỉ lệ suy tim ở nhĩm suy yếu là 23%, khơng suy yếu là 11% (p=0,004). Suy tim là một bệnh mãn tính tăng tần suất theo tuổi, vì vậy sự tương tác giữa suy tim và suy yếu là rất phức tạp và cần được quan tâm đặc biệt. Nhiều nghiên cứu gần đây đã chứng minh được rằng, suy yếu là yếu tố nguy cơ độc lập, cĩ liên quan nhiều nhất với các rối loạn chức năng tim mạch(2, 8). Qua phân tích hồi quy đa biến, nghiên cứu của chúng tơi cho thấy tuổi cao và chỉ số khối cơ thể thấp là cĩ khả năng dự đốn suy yếu theo tiêu chuẩn Fried một cách độc lập. Tuổi thường được xem là khơng thể thay đổi và là nguyên nhân chính gây ra hầu hết các bệnh mạn tính và suy yếu. Những tiến bộ khoa học kỹ thuật gần đây đã giúp các nhà khoa học gia tăng sự hiểu biết về quá trình lão hĩa và từ đĩ cĩ thể làm giảm kết cục sức khỏe bất lợi liên quan đến lão hĩa. Các can thiệp cĩ thể làm chậm các nguy cơ bất lợi về sức khỏe liên quan đến tuổi và do đĩ làm giảm tình trạng bệnh tật ở NCT, gĩp phần tích cực nâng cao sức khoẻ cộng đồng. Ngồi các can thiệp về thuốc, thay đổi lối sống bao gồm chế độ ăn uống và hoạt động thể chất cĩ thể tối ưu hĩa sức khỏe và kéo dài tuổi thọ cho NCT. Về mặt lý thuyết, dinh dưỡng là một yếu tố liên quan chặt chẽ đến hội chứng suy yếu: tất cả các tiêu chí suy yếu ít nhiều bị ảnh hưởng bởi thĩi quen ăn uống kém, trong khi bản thân suy yếu cĩ thể cĩ ảnh hưởng tiêu cực đến ăn uống, và do đĩ ảnh hưởng đến tình trạng dinh dưỡng. Thật vậy, các dữ liệu nghiên cứu cho thấy mối Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Chuyên Đề Nội Khoa 54 liên quan giữa suy yếu và các thành phần cụ thể của chế độ ăn uống, đĩ là lượng protein và năng lượng, cũng như lượng vi chất dinh dưỡng. Hơn nữa, các mơ hình chế độ ăn uống lành mạnh, chẳng hạn như chế độ ăn uống vùng Địa Trung Hải, cĩ liên quan đến việc phịng ngừa suy yếu. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Qua nghiên cứu tình trạng suy yếu trên 295 bệnh nhân cao tuổi mắc bệnh ĐMV điều trị tại Bệnh viện Thống Nhất Thành phố Hồ Chí Minh, chúng tơi kết luận như sau: tỉ lệ suy yếu, tiền suy yếu, khơng suy yếu lần lượt là: 54,93%; 35,93%; 9,15%. Tỉ lệ các tiêu chí thành phần đánh giá suy yếu theo tiêu chuẩn Fried: yếu cơ (đo bằng lực bĩp bàn tay) 74,58%, chậm chạp (đo bằng tốc độ đi bộ 5m) 69,15%, hoạt động thể lực kém 67,12%, kiệt sức 57,92%, sụt cân khơng tự chủ 7,8%. Các yếu tố liên quan với suy yếu trên bệnh nhân cao tuổi mắc bệnh ĐMV mạn tính bao gồm: tuổi, chỉ số khối cơ thể (BMI), tình trạng rối loạn lipid máu, và bệnh suy tim. Trong đĩ tuổi cao và BMI thấp là yếu tố nguy cơ độc lập liên quan đến sự xuất hiện của suy yếu. Tỉ lệ suy yếu xác định bằng tiêu chuẩn của Fried trong nghiên cứu của chúng tơi khá tương đồng với báo cáo khác trên thế giới và y văn, do vậy cĩ thể sử dụng tiêu chuẩn Fried để đánh giá suy yếu trên bệnh nhân cao tuổi mắc bệnh ĐMV. Kết quả nghiên cứu của chúng tơi cho thấy chúng ta cĩ thể tác động vào yếu tố tinh thần, luyện tập thể lực, phục hồi chức năng, và đặc biệt là dinh dưỡng để phịng ngừa, cũng như đảo ngược suy yếu. Kết quả này phù hợp với xu hướng chung hiện nay của thế giới là can thiệp chủ yếu vào ba khía cạnh phục hồi chức năng, dinh dưỡng, tâm lý trong phịng ngừa và điều trị suy yếu ở NCT. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Afilalo J, et al (2014), "Frailty assessment in the cardiovascular care of older adults". Journal of the American College of Cardiology, 63 (8), pp.747-762. 2. Bellumkonda L, Tyrrell D, Hummel SL, Goldstein DR (2017), "Pathophysiology of heart failure and frailty: a common inflammatory origin?". Aging Cell, pp.n/a-n/a. 3. Cassar A, Holmes DR, Rihal CS, Gersh BJ (2009), "Chronic Coronary Artery Disease: Diagnosis and Management". Mayo Clinic Proceedings, 84 (12), pp.1130-1146. 4. Clegg A, Young J, Iliffe S, Rikkert MO, Rockwood K (2013), "Frailty in elderly people". The Lancet, 381 (9868), pp.752-762. 5. Collard RM, Boter H, Schoevers RA, Oude Voshaar RC (2012), "Prevalence of frailty in community-dwelling older persons: a systematic review". J Am Geriatr Soc, 60 (8), pp.1487-92. 6. Gharacholou SM, et al (2012), “Comparision of frail patients versus nonfrail patients ≥ 65 years of age undergoing percutaneous coronary intervention”. The American Journal of cardiology, 109(11), pp.1569-1575. 7. Hamerman D (1999), "Toward an understanding of frailty". Ann Intern Med, 130 (11), pp.945-50. 8. Joseph SM, Rich MW (2017), "Targeting Frailty in Heart Failure". Current Treatment Options in Cardiovascular Medicine, 19(4),pp.31. 9. Juan S, et al (2015), “Usefulness of clinical data and biomakers for the identification of frailty after acute coronary syndromes”. Canadian Journal of Cardiology, 31(12), pp. 1462-1468. 10. Murray CJ, Lopez AD (1997), "Mortality by cause for eight regions of the world: Global Burden of Disease Study". The lancet, 349 (9061), pp.1269-1276. 11. Nguyễn Văn Trí, Võ Thành Nhân (2010), Hội chứng lão hĩa, NXB Y Học, tr.23-47. 12. Nguyễn Xuân Thanh (2015), Hội chứng dễ bị tổn thương (frailty syndrome) và các yếu tố liên quan trên bệnh nhân cao tuổi điều trị tại bệnh viện lão khoa trung ương, Luận văn Thạc sĩ Y học, Trường Đại học Y Hà Nội, 13. Núđez J, Ruiz V, Bonanad C, Miđana G, García-Blas S, Valero E, Núđez E, Sanchis J (2017), "Percutaneous coronary intervention and recurrent hospitalizations in elderly patients with non ST- segment acute coronary syndrome: The role of frailty". International Journal of Cardiology, 228, pp.456-458. 14. Parker SG, Fadayevatan R, Lee SD (2006), "Acute hospital care for frail older people". Age Ageing, 35 (6), pp.551-2. 15. Phạm Gia Khải (2008), Xử trí Bệnh tim thiếu máu cục bộ mạn tính (Đau thắt ngực ổn định), Khuyến cáo về các bệnh lý Tim mạch và Chuyển hĩa, Tập 1, Hội Tim mạch học Việt Nam, tr.329-351. 16. Singh M, Rihal CS, Lennon RJ, Spertus JA, Nair KS, Roger VL (2011), "Influence of frailty and health status on outcomes in patients with coronary disease undergoing percutaneous revascularization". Circulation: Cardiovascular Quality and Outcomes, 4 (5), pp.496-502. 17. Viđa J, et al. (2016), "Biology of frailty: Modulation of ageing genes and its importance to prevent age-associated loss of function". Molecular aspects of medicine, 18. von Haehling S, Anker SD, Doehner W, Morley JE, Vellas B (2013), "Frailty and heart disease". International journal of cardiology, 168 (3), pp.1745-1747. 19. Wilson D, Jackson T, Sapey E, Lord JM (2017), "Frailty and sarcopenia: The potential role of an aged immune system". Ageing Res Rev, 36, pp.1-10. Ngày nhận bài báo: 18/11/2017 Ngày phản biện nhận xét bài báo: 19/11/2017 Ngày bài báo được đăng: 15/03/2018