Tổng quan về chất thải rắn và ô nhiễm môi trường do chất thải rắn

CHÖÔNG II TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN VAØ OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG DO CHAÁT THAÛI RAÉN 2.1. Khaùi nieäm cô baûn veà chaát thaûi raén Ñònh nghóa veà chaát thaûi raén Chaát thaûi raén “Soild Wastes” laø toaøn boä caùc loaïi vaät chaát khoâng phaûi daïng loûng vaø khí ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong caùc hoaït ñoäng kinh teá – xaõ hoäi cuûa mình (bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, caùc hoaït ñoäng soáng vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng v.v…). Trong ñoù quan troïng nhaát laø caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø hoaït ñoäng soáng. (Traàn Hieáu Nhueä,2001) Chaát thaûi raén ñoâ thò (goïi chung laø raùc thaûi ñoâ thò) ñöôïc ñònh nghóa laø : Vaät chaát maø ngöôøi taïo ra ban ñaàu vöùt boû ñi trong khu vöïc ñoâ thò maø khoâng ñoøi hoûi ñöôïc boài thöôøng cho söï vöùt boû ñoù. Theâm vaøo ñoù, chaát thaûi ñöôïc coi laø chaát thaûi raén ñoâ thò neáu chuùng ñöôïc xaõ hoäi nhìn nhaän moät thöù maø thaønh phoá phaûi coù traùch nhieäm thu gom vaø tieâu huyû. (Traàn Hieáu Nhueä, 2001) Raùc thaûi laø thuaät ngöõ duøng chæ chaát thaûi raén coù hình daïng töông ñoái coá ñònh, bò vöùt boû töø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Raùc sinh hoaït hay chaát thaûi raén sinh hoaït laø moät boä phaän cuûa chaát thaûi raén, ñöôïc hieåu laø caùc chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng sinh hoaït thöôøng ngaøy cuûa con ngöôøi. Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén Nguoàn goác phaùt sinh, thaønh phaàn vaø toác ñoä phaùt sinh cuûa chaát thaûi raén laø caùc cô sôû quan troïng ñeå thieát keá , löïa choïn coâng ngheä xöû lyù vaø ñeà xuaát caùc chöông trình quaûn lyù chaát thaûi raén. Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén ñoä thò goàm: Sinh hoaït cuûa coäng ñoàng Tröôøng hoïc, nhaø ôû, cô quan Saûn xuaát coâng nghieäp Saûn xuaát noâng nghieäp Nhaø haøng, khaùch saïn Taïi caùc traïm xöû lyù Töø caùc trung taâm thöông maïi, coâng trình coâng coäng Chaát thaûi ñoâ thò ñöôïc xem nhö laø chaát thaûi coäng ñoàng ngoaïi tröø caùc chaát thaûi trong quaù trình cheá bieán taïi caùc khu coâng nghieäp vaø chaát thaûi coâng nghieäp. Caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc nguoàn naøy ñöôïc trình baøy ôû Baûng 2.1. Chaát thaûi raén phaùt sinh töø nhieàu nguoàn khaùc nhau caên cöù vaøo ñaëc ñieåm cuûa chaát thaûi raén coù theå phaân chia thaønh 3 nhoùm lôùn nhaát laø : chaát thaûi ñoâ thò, coâng nghieäp vaø nguy haïi. Nguoàn thaûi cuûa raùc ñoâ thò raát khoù quaûn lyù taïi caùc nôi ñaát troáng bôûi vì taïi caùc vò trí naøy söï phaùt sinh caùc nguoàn chaát thaûi laø moät quaù trình phaùt taùn. Baûng 2.1: Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén ñoâ thò Nguoàn Caùc hoaït ñoäng vaø vò trí phaùt sinh chaát thaûi Loaïi chaát thaûi raén Nhaø ôû Nhöõng nôi ôû rieâng cuûa moät gia ñænh hay nhieàu gia ñænh . nhöõng caên hoä thaáp , vöùa vaø cao taàng… Chaát thaûi thöïc phaåm, giaáy, bìa cöùng, haøng deät , ñoà da, chaát thaûi vöôøn, ñoà goã, thuûy tinh, hoäp thieác, nhoâm , kim loaïi khaùc, taøn thuoác , raùc ñöôøng phoá, chaát thaûi ñaëc bieät ( daàu , loáp xe, thieát bò ñieän, …), chaát thaûi sinh hoaït nguy haïi, Thöông maïi Cöûa haøng, nhaø haøng, chôï, vaên phoøng, khaùch saïn, dòch vuï, cöûa hieäu in… Giaáy, bìa cöùng, nhöïa deûo, goã, chaát thaûi thöïc phaåm, thuûy tinh, kim loaïi, chaát thaûi ñaëc bieät , chaát thaûi nguy haïi. Cô quan Tröôøng hoïc , beänh vieän, nhaø tuø, trung taâm chính phuû… Giaáy, bìa cöùng, nhöïa deûo, goã, chaát thaûi thöïc phaåm, thuûy tinh, kim loaïi, chaát thaûi ñaëc bieät , chaát thaûi nguy haïi. Xaây döïng vaø phaù dôõ Nôi xaây döïng môùi , söûa ñöôøng, san baèng caùc coâng trình xaây döïng , væa heø hö haïi… Goã, theùp, beâ toâng, ñaát… Dòch vuï ñoâ thò (tröø traïm xöû lyù) Queùt doïn ñöôøng phoá, laøm ñeïp phong caûnh, laøm saïch theo löu vöïc, coâng vieân vaø baõi taém, nhöõng khu vöïc tieâu khieån khaùc. Chaát thaûi ñaëc bieät, raùc, raùc ñöôøng phoá, vaät xeùn ra töø caây, chaá thaûi töø caùc coâng vieân, baõi taém vaù caùc khö vöïc tieâu khieån. Traïm xöû lyù, loø thieâu ñoát Quaù trình xöû lyù nöôùc, nöôùc thaûi vaø chaát thaûi coâng nghieäp . Caùc chaát thaûi ñöôïc xöû lyù. Khoái löôïng lôùn buoàn dö. (Nguoàn: George Tchobanoglous, et al , Mc Graw- Hill Inc, 1993) Phaân loaïi chaát thaûi raén Vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén seõ giuùp xaùc ñònh caùc loaïi khaùc nhau cuûa chaát thaûi raén ñöôïc sinh ra. Khi thöïc hieän vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén seõ giuùp chuùng ta gia taêng khaû naêng taùi cheá vaø taùi söû duïng laïi caùc vaät lieäu trong chaát thaûi, ñem laïi hieäu quaû kinh teá vaø baûo veä moâi tröôûng. Chaát thaûi raén ña daïng vì vaäy coù nhieàu caùch phaân loaïi khaùc nhau nhö: Phaân loaïi theo tính chaát Phaân loaïi chaát thaûi raén theo daïng naøy ngöôøi ta chia laøm: caùc chaát chaùy ñöôïc, caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc, caùc chaát hoån hôïp . Phaân loaïi theo tính chaát ñöôïc theå hieän ôû Baûng 2.2 Baûng 2.2: Phaân loaïi theo tính chaát Loaïi raùc thaûi Nguoàn goác 1. Caùc chaát chaùy ñöôïc : Giaáy Haøng deät Raùc thaûi Coû, goãcuûi, rôm Chaát deûo Da vaø cao su Caùc vaät lieäu laøm töø giaáy Coù nguoàn goác töø sôïi Caùc chaát thaûi ra töø ñoà aên, thöïc phaåm Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø goã, tre, rôm Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø chaát deûo Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø da vaø cao su 2. Caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc : Kim loaïi saét Kim loaïi khoâng phaûi saét Thuyû tinh Ñaù vaø saønh söù Caùc loaïi vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø saét maø deã bò nam chaâm huùt. Caùc vaät lieäu khoâng bò nam chaâm huùt. Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm cheá taïo töø thuyû tinh. Caùc vaät lieäu khoâng chaùy khaùc ngoaøi kim loaïi vaø thuyû tinh 3. Caùc chaát hoãn hôïp : Taát caû caùc loaïi vaät lieäu khaùc khoâng phaân loaïi ôû phaàn 1 vaø 2 ñeàu thuoäc loaïi naøy. Loaïi naøy coù theå chia laøm hai phaàn vôùi kích thöôùc > 5mm vaø < 5 mm. ( Nguoàn : Baûo veä moâi tröôøng trong xaây döïng cô baûn , Leâ Vaên Naõi, Nhaø xuaát baûn Khoa hoïc Kyõ thuaät, 1999) Phaân loaïi theo vò trí hình thaønh Ngöôøi ta phaân bieät raùc hay chaát thaûi raén trong nhaø, ngoaøi nhaø, treân ñöôøng phoá, chôï… 2.1.3.3 Phaân loaïi theo nguoàn phaùt sinh Chaát thaûi sinh hoaït : laø nhöõng chaát thaûi lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, nguoàn taïo thaønh chuû yeáu töø caùc khu daân cö, caùc cô quan, tröôøng hoïc, caùc trung taâm dòch vuï, thöông maïi. Chaát thaûi raén sinh hoaït coù thaønh phaàn bao goàm kim loaïi, saønh söù, thuyû tinh, gaïch ngoùi vôõ, ñaát, ñaù, cao su, chaát deûo, thöïc phaåm dö thöøa hoaëc quaù haïn söû duïng, xöông ñoäng vaät, tre, goã, loâng gaø loâng vòt, vaûi, giaáy, rôm raï, xaùc ñoäng vaät, voû rau quaû v.v… Theo phöông dieän khoa hoïc, coù theå phaân bieät caùc loaïi chaát thaûi raén sau : Chaát thaûi thöïc phaåm : bao goàm caùc thöùc aên thöøa, rau, quaû … loaïi chaát thaûi naøy mang baûn chaát deã bò phaân huyû sinh hoïc, quaù trình phaân huyû taïo ra caùc muøi khoù chòu, ñaëc bieät, ñaëc bieät trong ñieàu kieän thôøi tieát noùng, aåm. Ngoaøi caùc loaïi thöùc aên dö thöøa töø gia ñình coøn coù thöùc aên dö thöøa töø caùc beáp aên taäp theå, caùc nhaø haøng, khaùch saïn, kyù tuùc xaù, chôï … Chaát thaûi tröïc tieáp cuûa ñoäng vaät chuû yeáu laø phaân, bao goàm phaân ngöôøi vaø phaân ñoäng vaät khaùc. Chaát thaûi loûng chuû yeáu laø buøn ga coáng raõnh, laø caùc chaát thaûi ra töø caùc khu vöïc sinh hoaït daân cö. Tro vaø caùc chaát dö thöøa thaûi boû khaùc bao goàm : caùc loaïi vaät lieäu sau ñoát chaùy, caùc saûn phaåm sau khi ñun naáu baèng than, cuûi vaø caùc chaát thaûi deã chaùy khaùc trong gia ñình, trong kho cuûa caùc coâng sôû, cô quan, xí nghieäp, caùc loaïi xæ than. Chaát thaûi raén coâng nghieäp : laø chaát thaûi phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp. Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi coâng nghieäp goàm : Caùc pheá thaûi töø vaät lieäu trong quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp, tro, xæ, trong caùc nhaø maùy nhieät ñieän; Caùc pheá thaûi töø nguyeân nhieân lieäu phuïc vuï cho saûn xuaát; Caùc pheá thaûi trong quaù trình coâng ngheä; Bao bì ñoùng goùi saûn phaåm. Chaát thaûi xaây döïng : laø caùc pheá thaûi nhö ñaát, ñaù, gaïch ngoùi, beâtoâng vôõ do caùc hoaït ñoäng phaù dôõ, xaây döïng coâng trình v.v… chaát thaûi xaây döïng goàm : Vaät lieäu xaây döïng trong quaù trình dôõ boû coâng trình xaây döïng; Ñaát ñaù do vieäc ñaøo moùng trong xaây döïng; Caùc vaät lieäu nhö kim loaïi, chaát deûo … Chaát thaûi töø caùc heä thoáng cô sôû haï taàng kyõ thuaät nhö traïm xöû lyù nöôùc thieân nhieân, nöôùc thaûi sinh hoaït, buøn caën töø caùc coáng thoaùt nöôùc thaønh phoá. Chaát thaûi noâng nghieäp : laø nhöõng chaát thaûi vaø maãu thöøa thaûi ra töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp, thí duï nhö troàng troït, thu hoaïch caùc loaïi caây troàng, caùc saûn phaåm thaûi ra töø caùc cheá bieán söõa, cuûa caùc loø gieát moå … Phaân loaïi theo möùc ñoä nguy haïi Chaát thaûi nguy haïi : bao goàm caùc loaïi hoaù chaát deã gaây phaûn öùng, ñoäc haïi, chaát thaûi sinh hoïc thoái röõa, caùc chaát deã chaùy, noå hoaëc caùc chaát thaûi phoùng xaï, caùc chaát thaûi nhieãm khuaån, laây lan … coù nguy cô ñe doaï tôùi söùc khoeû ngöôøi, ñoäng vaät vaø caây coû. Nguoàn phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi chuû yeáu töø caùc hoaït ñoäng y teá, coâng nghieäp vaø noâng nghieäp. Chaát thaûi y teá nguy haïi : laø chaát thaûi coù chöùa caùc chaát hoaëc hôïp chaát coù moät trong caùc ñaëc tính gaây nguy haïi tröïc tieáp hoaëc töông taùc vôùi caùc chaát khaùc gaây nguy haïi tôùi moâi tröôøng vaø söùc khoeû coäng ñoàng. Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi beänh vieän bao goàm : Caùc loaïi boâng baêng, gaïc, neïp duøng trong khaùm beänh, ñieàu trò, phaãu thuaät; Caùc loaïi kim tieâm, oáng tieâm Caùc chi theå caét boû, toå chöùc moâ caét boû Chaát thaûi sinh hoaït töø caùc beänh nhaân; Caùc chaát thaûi coù chöùa caùc chaát coù noàng ñoä cao sau ñaây : chì, thuyû ngaân, Cadmi, Arsen, Xianua … Caùc chaát thaûi phoùng xaï trong beänh vieän. Caùc chaát nguy haïi do caùc cô sôû coâng nghieäp hoaù chaát thaûi ra coù tính ñoäc haïi cao, taùc ñoäng xaáu ñeán söùc khoeû, do ñoù vieäc xöû lyù chuùng phaûi coù nhöõng giaûi phaùp kyõ thuaät ñeå haïn cheá taùc ñoäng ñoäc haïi ñoù. Caùc chaát thaûi nguy haïi töø hoaït ñoäng noâng nghieäp chuû yeáu laø caùc loaïi phaân hoaù hoïc, caùc loaïi thuoác baûo veä thöïc vaät. Chaát thaûi khoâng nguy haïi : laø nhöõng loaïi chaát thaûi khoâng chöùa caùc chaát vaø caùc hôïp chaát coù moät trong caùc ñaëc tính nguy haïi tröïc tieáp hoaëc töông taùc thaønh phaàn. Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò ñöôïc xaùc ñònh ôû Baûng 2.3 vaø Baûng 2.4 . Giaù trò thaønh phaàn trong chaát thaûi raén ñoâ thò thay ñoåi theo vò trí, theo muøa, theo ñieàu kieän kinh teá vaø nhieàu yeáu toá khaùc. Söï thay ñoåi khoái löôïng chaát thaûi raén theo muøa ñaëc tröng ôû Baéc Myõ ñöôïc trình baøy ôû baûng 2.5 . Thaønh phaàn raùc ñoùng vai troø quan troïng nhaát trong vieäc quaûn lyù raùc thaûi. Baûng 2.3 : Thaønh phaàn chaát thaûi raén ñoâ thò phaân theo nguoàn goác phaùt sinh Nguoàn phaùt thaûi % troïng löôïng Dao ñoäng Trung bình Nhaø ôû vaø thöông maïi, tröø caùc chaát thaûi ñaëc bieät vaø nguy hieåm 50 - 75 62 Chaát thaûi ñaëc bieät( daàu , loáp xe, thieát bò ñieän, bình ñieän) 3 - 12 5 Chaát thaûi nguy haïi 0,1 - 1,0 0,1 Cô quan 3 – 5 3,4 Xaây döïng vaø phaù dôõ 8 – 20 14 Caùc dòch vuï ñoâ thò Laøm saïch ñöôøng phoá 2 – 5 3,8 Caây xanh vaø phong caûnh 2 – 5 3,0 Coâng vieân vaø caùc khu vöïc tieâu khieån 1,5 – 3 2,0 Löu vöïc ñaùnh baét 0,5 – 1,2 0,7 Buøn ñaëc töø nhaø maùy xöû lyù 3 – 8 6,0 Toång coäng 100 (Nguoàn: George Tchobanoglous, et al , Mc Graw- Hill Inc, 1993) Baûng 2.4: Thaønh phaàn chaát thaûi raén ñoâ thò theo tính chaát vaät lyù Thaønh phaàn % troïng löôïng Khoaûng giaù trò Trung bình Chaát thaûi thöïc phaåm 6 – 25 15 Giaáy 25 – 45 40 Bìa cöùng 3 – 15 4 Chaát deûo 2 – 8 3 Vaûi vuïn 0 – 4 2 Cao su 0 – 2 0,5 Da vuïn 0 – 2 0,5 Raùc laøm vöôøn 0 – 20 12 Goã 1 – 4 2 Thuûy tinh 4 – 16 8 Can hoäp 2 – 8 6 Kim loaïi khoâng theùp 0 – 1 1 Kim loaïi theùp 1 – 4 2 Buïi , tro , gaïch 0 – 10 4 Toång coäng 100 (Nguoàn: Nhoùm Traàn Hieàu Nhueä, Quaûn Lyù Chaát Thaûi Raén, Haø Noäi 2001) Baûng 2.5 : Söï thay ñoåi thaønh phaàn theo muøa ñaëc tröng cuûa CTRSH Chaát thaûi % khoái löôïng % thay ñoåi Muøa möa Muøa khoâ Giaûm Taêng Chaát thaûi thöïc phaåm 11,1 13,5 21,6 Giaáy 45,2 40,0 11,5 Nhöïa deûo 9,1 8,2 9,9 Chaát höõu cô khaùc 4,0 4,6 15,0 Chaát thaûi vöôøn 18,7 24,0 28,3 Thuûy tinh 3,5 2,5 28,6 Kim loaïi 4,1 3,1 24,4 Chaát trô vaø chaát thaûi khaùc 4,3 4,1 4,7 Toång coäng 100 100 (Nguoàn: George Tchobanoglous, et al , Mc Graw- Hill Inc, 1993) Tính chaát cuûa chaát thaûi raén. 2.1.5.1 Tính chaát vaät lyù Vieäc löïa choïn vaø vaän haønh thieát bò, phaân tích vaø thieát keá heä thoáng xöû lyù, ñaùnh giaù khaû naêng thu hoài naêng löôïng … phuï thuoäc raát nhieàu vaøo tính chaát vaät lyù cuûa chaát thaûi raén. Nhöõng tính chaát vaät lyù quan troïng cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò bao goàm : khoái löôïng rieâng, ñoä aåm, kích thöôùc phaân loaïi vaø ñoä xoáp. Trong ñoù, khoái löôïng rieâng vaø ñoä aåm laø hai tính chaát ñöôïc quan taâm nhaát trong coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò ôû Vieät Nam Khoái löôïng rieâng: Khoái löôïng rieâng (hay maät ñoä) cuûa raùc thaûi thay ñoåi theo thaønh phaàn, ñoä aåm, ñoä neùn cuûa chaát thaûi. Trong coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén, khoái löôïng rieâng noùi leân khaû naêng neùn, giaûm kích thöôùc laø thoâng soá quan troïng phuïc vuï cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc thaûi. Qua ñoù coù theå phaân boá vaø tính ñöôïc nhu caàu trang thieát bò phuïc vuï cho coâng taùc thu gom vaän chuyeån ,khoái löôïng raùc thu gom vaø thieát keá quy moâ baõi choân laép chaát thaûi … Khoái löôïng rieâng ñöôïc xaùc ñònh bôûi khoái löôïng cuûa vaät lieäu treân moät ñôn vò theå tích (kg/m3). Döõ lieäu veà khoái löôïng rieâng thöôøng caàn thieát ñeå ñònh möùc toång khoái löôïng vaø theå tích chaát thaûi caàn phaûi quaûn lyù. Khoái löôïng rieâng cuûa caùc hôïp phaàn trong chaát thaûi raén ñoâ thò ñöôïc trình baøy ôû Baûng 2.6 Bôûi vì khoái löôïng rieâng cuûa chaát thaûi raén thay ñoåi moät caùch roõ raøng theo vò trí ñòa lyù, muøa trong naêm vaø thôøi gian löu tröõ , do ñoù caùch toát nhaát laø söû duïng caùc giaù trò trung bình ñaõ ñöôïc löïa choïn. Khoái löôïng rieâng cuûa chaát thaûi sinh hoaït thay ñoåi töø 120 ñeán 590 kg/m3. Khoái löôïng rieâng cuûa raùc ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp caân troïng löôïng ñeå xaùc ñònh tyû leä giöõa troïng löôïng cuûa maãu vôùi theå tích cuûa noù, coù ñôn vò laø kg/m3 Baûng 2.6 : Khoái löôïng rieâng vaø ñoä aåm caùc thaønh phaàn cuûa CTR ñoâ thò Loaïi chaát thaûi Khoái löôïng rieâng (kg/m3) Ñoä aåm (% troïng löôïng) Dao ñoäng Trung bình Dao ñoäng Trung bình Chaát thaûi thöïc phaåm 130 – 480 291 50 – 80 70 Giaáy 41– 130 89 4 – 10 6 Bìa cöùng 41 – 80 50 4 – 8 5 Nhöïa deûo 41– 130 65 1 – 4 2 Haøng deät 41 – 100 65 6 – 15 10 Cao su 100 – 201 130 1 – 4 2 Da 100 – 261 160 8 – 12 10 Raùc thaûi vöôøn 100 – 225 100 30 – 80 60 Goã 130 – 320 237 15 – 40 20 Thuûy tinh 160 – 480 196 1 – 4 2 Voû ñoà hoäp 50 – 165 89 2 – 4 3 nhoâm 65 – 240 160 2 – 4 2 Kim loaïi khaùc 130 – 1151 320 2 – 4 3 Buïi, tro 320 – 1000 480 6 – 12 8 Tro 650– 830 727 6 – 12 6 Raùc röôõi 89 - 181 130 5 - 20 15 (Nguoàn: George Tchobanoglous, et al , Mc Graw- Hill Inc, 1993) Ñoä aåm : Ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén ñöôïc ñònh nghóa laø löôïng nöôùc chöùa trong moät ñôn vò trong löôïng chaát thaûi ôû traïng thaùi nguyeân thuûy. Ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén laø thoâng soá coù lieân quan ñeán giaù trò nhieät löôïng cuûa chaát thaûi, ñöôïc xem xeùt nhö löïa choïn phöông aùn xöû lyù, thieát keá baõi choân laép vaø loø ñoát. Ñoä aåm raùc thay ñoåi theo thaønh phaàn vaø theo muøa trong naêm. Raùc thaûi thöïc phaåm coùñoä aåm töø 50 – 80%, raùc thaûi laø thuûy tinh, kim loaïi coù ñoä aåm thaáp nhaát. Ñoä aåm trong raùc cao taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc vi sinh vaät kò khí phaân huûy gaây thoái röûa. Ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén thöôøng ñöôïc bieåu dieån baèng 2 caùch: * Phöông phaùp troïng löôïng öôùt, ñoä aåm cuûa maãu ñöôïc bieåu dieãn baèng % cuûa troïng löôïng öôùt vaät lieäu. * Phöông phaùp troïng löôïng khoâ, ñoä aåm cuûa maãu ñöôïc bieåu dieãn baèng % cuûa troïng löôïng khoâ vaät lieäu. Phöông phaùp troïng löôïng öôùt thöôøng ñöôïc söû duïng trong lónh vöïc quaûn lyù chaát thaûi raén. Ñoä aåm theo phöông phaùp troïng löôïng öôùt ñöôïc bieåu dieãn döôùi daïng toaùn hoïc nhö sau: M =100*[(a-b)/a] Trong ñoù: M: ñoä aåm % a: troïng löôïng ban ñaàu cuûa maãu , kg(g) b: troïng löôïng rieâng cuûa maãu sau khi saáy khoâ ôû 1050C , kg(g) 2.1.5.2 Thaønh phaàn hoùa hoïc Caùc chæ tieâu hoùa hoïc quan troïng cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò goàm chaát höõu cô, chaát tro, haøm löôïng cacbon coá ñònh, nhieät trò. Chaát höõu cô: Chaát höõu cô ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch laáy maãu ñaõ laøm phaân tích xaùc ñònh ñoä aåm ñem ñoát ôû 950oC trong 1 giôø, ñeå nguoäi trong bình huùt aåm 1 giôø roài ñem caân ñeå xaùc ñònh löôïng tro coøn laïi sau khi ñoát. Thoâng thöôøng chaát höõu cô dao ñoäng trong khoaûng 40 – 60%, giaù trò trung bình laø 35%. Chaát höõu cô ñöôïc tính theo coâng thöùc sau : Chaát höõu cô (%) = [(c – d)/c]x100 Trong ñoù : c : Troïng löôïng maãu ban ñaàu d : Troïng löôïng maãu chaát raén sau khi ñoát ôû 950oC Chaát tro: laø phaàn coøn laïi sau khi nung ôû 9500C, töùc laø chaát höõu cô dö hay chaát voâ cô. Chaát voâ cô(%) = 100 – chaát höõu cô(%) Haøm löôïng cacbon coá ñònh: laø löôïng cacbon coøn laïi sau khi ñaõ loaïi caùc chaát voâ cô khaùc khoâng phaûi laø cacbon trong tro khi nung ôû 9500C, haøm löôïng naøy thöôøng chieám khoaûng 5- 12%, giaù trò trung bình laø 7%. Caùc chaát voâ cô khaùc trong tro goàm thuûy tin, kim loaïi… Ñoái vôùi chaát thaûi raén ñoâ thò, caùc chaát voâ cô naøy chieám khoaûng 15 – 30%, giaù trò trung bình laø 20%. Nhieät trò: laø giaù trò nhieät taïo thaønh khi ñoát chaát thaûi raén. Giaù trò nhieät ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc Duloâng: Btu/lb=145C + 610(H2 – 1/802) + 40S + 10 N Trong ñoù : C: % troïng löôïng cuûa Cacbon H: : % troïng löôïng cuûa H2 O2: % troïng löôïng cuûa Oxy S: % troïng löôïng cuûa sunfua N: % troïng löôïng cuûa Nitô Baûng 2.7: Soá lieäu trung bình veà chaát dö trô vaø nhieät naêng cuûa caùc hôïp phaàn trong chaát thaûi raén ñoâ thò. Thaønh phaàn Chaát dö trô+(%) Nhieät trò(Btu/lb) Dao ñoäng Trung bình Dao ñoäng Trung bình Chaát thaûi thöïc phaåm 2 – 8 5,0 1,500 -3,000 2,000 Giaáy 4 – 8 6,0 5,000-8,000 7,200 Bìa cöùng 3 – 6 5,0 6000 -7500 7,000 Nhöïa deûo 6 – 20 10,0 12,000 – 16,000 14,000 Haøng deät 2 – 4 2,5 6,500 – 8,000 7,50 Cao su 8 – 20 10.0 9,000 - 12,000 10,000 Da 8 – 20 10,0 6,500 – 8,500 7,500 Raùc thaûi vöôøn 2 – 6 4,5 1,000 – 8,000 2,800 Goã 0,6 – 2 1,5 7,500 – 8,500 8,000 Thuûy tinh 96 – 99* 98.0 50 – 100 60 Voû ñoà hoäp 96 - 99* 98,0 100 – 500 300 Nhoâm 90 - 99* 96,0 Kim loaïi khaùc 94 - 99* 98,0 100 – 500 300 Buïi, tro 60 – 80 70,0 1,000 – 5,000 3,000 Raùc sinh hoaït 4,000 – 5000 4,500 (Nguoàn: George Tchobanoglous, et al , Mc Graw- Hill Inc, 1993) Chuù thích: + Sau khi chaùy hoaøn toaøn * Döïa keát quaû phaân tích 2.1.5.3 Thaønh phaàn sinh hoïc Tröø caùc hôïp chaát nhöïa deûo, cao su vaø da, phaàn chaát höõu cô cuûa haàu heát caùc chaát thaûi raén ñoâ thò coù theå ñöôïc phaân loaïi nhö sau: Xenluloza, moät söï hoùa ñaëc saûn phaåm cuûa ñöôøng glucoza 6 – cacbon Söï taïo thaønh nöôùc hoøa tan nhö laø hoà tinh boät amino axit, vaø caùc axit höõu cô khaùc Baùn cellulose : caùc saûn phaåm ngöng tuï cuûa ñöôøng 5 vaø 6 cacbon Chaát beùo, daàu vaø chaát saùp, laø caùc este cuûa röôïu vaø caùc axit beùo maïch daøi Chaát goã(lignin): moät polymer chöùa caùc voøng thôm vôí nhoùm methoxyl Ligoncelluloza: hôïp chaát do lignin vaø celluloza keát hôïp vôùi nhau Protein: chaát taïo thaønh caùc amino axit maïch thaúng Tính chaát sinh hoïc quan troïng nhaát cuûa phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén ñoâ thò laø haàu nhö taát caû caùc hôïp phaàn höõu cô ñeàu coù theã bò bieán ñoåi sinh hoïc taïo thaønh caùc khí ñoát vaø chaát trô, caùc chaát raén voâ cô coù lieân quan. Söï phaùt sinh muøi vaø coân truøng coù lieân quan ñeán baûn chaát phaân huûy cuûa caùc vaät lieäu höõu cô tìm thaáy trong chaát thaûi raén ñoâ thò. a. Khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa caùc thaønh phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén Haøm löôïng chaát raén bay hôi (VS), xaùc ñònh baèng caùch ñoát chaùy chaát ôû nhieät ñoä 550oC, thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa höõu cô trong chaát thaûi raén. Tuy nhieân söû duïng VS ñeå moâ taû khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén thì khoâng ñuùng vì moät vaøi thaønh phaàn höõu cô cuûa chaát thaûi raén raát deã bay hôi nhöng laïi keùm khaû naêng phaân huyû sinh hoïc laø giaáy in vaø caønh caây. Thay vaøo ñoù, haøm löôïng lignin cuûa chaát thaûi raén coù theå aùp duïng tæ leä phaàn deã phaân huyû sinh hoïc cuûa chaát thaûi raén, vaø ñöôïc tính toaùn baèng coâng thöùc nhö sau: BF = 0,83 – 0,028 LC Trong ñoù: BF phaàn coù theå phaân huûy sinh hoïc ñöïoc dieãn ñaït treân cô sôû caùc chaát raén deã bay hôi 0,83 vaø 0,028: haèng soá thöïc nghieäm LC: thaønh phaàn lignin cuûa chaát raén deã bay hôi ñöôïc bieåu dieãn baèng % cuûa troïng löôïng khoâ Khaû naêng phaân huûy chung cuûa caùc hôïp chaát höõu cô trong chaát thaûi raén ñoâ thò, döïa vaøo thaønh phaàn lignin, ñöôïc trình baøy ôû Baûng 2.8. Theo ñoù, nhöõng chaát höõu cô coù thaønh phaàn lignin cao, khaû naêng phaân huûy sinh hoïc thaáp ñaùng keå so vôùi caùc chaát khaùc. Trong thöïc teá, chaát höõu cô coù trong chaát thaûi raén ñoâ thò thöôøng ñöôïc phaân loaïi döïa vaøo khaû naêng phaân huûy nhanh hoaëc chaäm. Baûng 2.8: Khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa caùc chaát höõu cô döïa vaøo thaønh phaàn lignin. Hôïp phaàn Chaát raén bay hôi (% toång chaát raén) Thaønh phaàn lignin (% chaát raén bay hôi) Phaàn phaân huûy sinh hoc Chaát thaûi thöïc phaåm 7 – 15 0,4 0,82 Giaáy baùo 94,0 21,9 0,22 Giaáy vaên phoøng 96.4 0,4 0,82 Bìa cöùng 94,0 12,9 0,47 Chaát thaûi vöôøn 50 - 90 4,1 0,72 (Nguoàn: George Tchobanoglous, et al , Mc Graw- Hill Inc, 1993) b. Söï phaùt sinh muøi hoâi Muøi hoâi coù theå sinh ra khi chaát thaûi ñöôïc chöùa trong khoaûng thôøi gian daøi trong nhaø, traïm trung chuyeån vaø ôû baõi ñoã. Muøi hoâi phaùt sinh ñaùng keå ôû caùc thuøng chöùa beân trong nhaø vaøo muøa khoâ coù khí haäu noùng aåm. Söï hình thaønh muøi hoâi laø do söï phaân huûy kò khí cuûa caùc thaønh phaàn höõu cô deã phaân huûy nhanh tìm thaáy trong chaát thaûi raén. c. Söï saûn sinh caùc coân truøng Vaøo thôøi gian heø ôû nhöõng vuøng khí haäu noùng aåm. Söï sinh saûn cuûa ruoài trong chaát thaûi raén laø vaán ñeà ñaùng quan taâm. Ruoài coù theå phaùt trieån nhanh trong khoaûng thôøi gian khoâng ñeán sau khi tröùng ruoài ñöôïc kí vaøo. Chu kyø phaùt trieån cuûa ruoài töø khi coøn trong tröùng cho ñeán khi tröôûng thaønh ñöôïc moâ taû nhö sau : Tröùng phaùt trieån : 8 ÷ 12 giôø Giai ñoaïn 1 cuûa aáu truøng : 20 giôø Giai ñoaïn 2 cuûa aáu truøng : 24 giôø Giai ñoaïn 3 cuûa aáu truøng : 3 ngaøy Giai ñoaïn nhoäng : 4 ÷ 5 ngaøy Toång coäng : 9 ÷ 11 ngaøy d. Söï chuyeån ñoåi lyù - hoùa sinh cuûa CTR Nhöõng bieán ñoåi lyù hoïc cô baûn coù theå xaûy ra trong quaù trình vaän haønh quaûn lyù CTR goàm : Phaân loaïi Giaûm theå tích cô hoïc Giaûm kích thöôùc cô hoïc Phaân loaïi : Quaù trình naøy coù theå taùch rieâng caùc thaønh phaàn CTR nhaèm taùch rieâng töø hoãn hôïp sang daïng töông ñoái ñoàng nhaát ñeå thu hoài caùc thaønh phaàn coù theå taùi sinh, taùi söû duïng cuûa CTR ñoâ thò. Ngoaøi ra coù theå taùch rieâng nhöõng thaønh phaàn coù khaû naêng thu hoài naêng löôïng. Giaûm theå theå tích cô hoïc : Phöông phaùp neùn thöôøng ñöôïc aùp duïng ñeå giaûm theå tích chaát thaûi, thoâng thöôøng söû duïng nhöõng xe thu gom coù laép boä phaän eùp nhaèm taêng khoái löôïng raùc thu gom trong moät chuyeán thu gom töø CTR thoâng thöôøng, ñoùng kieän ñeå giaûm chi phí xöû lyù vaø vaän chuyeån. Ñoàng thôøi aùp duïng phöông phaùp naøy taêng thôøi gian söû duïng BCL. Giaûm kích thöôùc cô hoïc : Vieäc giaûm kích thöôùc cô hoïc nhaèm thu CTR coù kích thöôùc ñoàng nhaát vaø nhoû so vôùi kích thöôùc ban ñaàu cuûa chuùng. Trong moät soá tröôøng hôïp theå tích cuûa soá chaát thaûi sau khi giaûm kích thöôùc seõ lôùn hôn theå tích ban ñaàu. e. Söï chuyeån ñoåi hoùa hoïc Quaù trình chuyeån hoaù cuûa CTR bao goàm quaù trình chuyeån pha : töø raén sang loûng, loûng sang khí … Ñeå laøm giaûm theå tích vaø thu hoài saûn phaåm cuûa quaù trình chuyeån hoaù hoaù hoïc thöôøng söû duïng caùc phöông phaùp sau : Ñoát (hay söï oxy hoaù hoaù hoïc) : laø phaûn öùng hoãn hôïp coù söï tham gia cuûa oxy vôùi caùc thaønh phaàn höõu cô trong chaát thaûi sinh ra caùc hôïp chaát bò oxy hoaù cuøng vôùi söï phaùt saùng vaø toaû nhieät. CHC + O2 ® CO2 + H2O + NO2 + O2 dö + NH3 + SOX Caùc thoâng soá caàn löu yù vôùi loø ñoát raùc : Löôïng oxy cung caáp Nhieät ñoä duy trì trong loø ñoát Thôøi gian ñoát Maät ñoä xaùo troän beân trong loø Vaät lieäu xaây döïng loø ñoát ñeå ñaûm baûo tính caùch nhieät. Quaù trình nhieät phaân : haàu heát caùc chaát höõu cô coù theå phaân huyû qua caùc phaûn öùng bôûi nhieät vaø ngöng tuï trong caùc ñieàu kieän khoâng coù oxy taïo thaønh nhöõng thaønh phaàn loûng vaø khí. Moät soá ñaëc tính cô baûn cuûa quaù tình nhieät phaân : Doøng khí sinh ra coù chöùa Hidro, CH4, Cacbon monoxit, Cacbon dioxit vaø nhieàu loaïi khí khaùc tuyø thuoäc vaøo baûn chaát, thaønh phaàn, tính chaát cuûa CTR ñem ñi ñieän phaân. Löôïng than daàu daïng loûng ôû ñieàu kieän nhieät ñoä phoøng chöùa caùc hoaù chaát nhö : axit axetic, axeton, metanol. Thaønh phaàn cacbon nguyeân chaát vaø moät soá loaïi chaát trô khaùc. Quaù trình hoaù khí : laø quaù ñoát chaùy moät phaàn nguyeân lieäu cacbon ñeå thu nguyeân lieäu vaø khí CO, H2, vaø moät soá hidro cacbon, trong ñoù coù metan. f. Söï chuyeån ñoåi sinh hoïc Döïa treân ñaëc ñieåm cuûa CTR ñoâ thò coù caùc thaønh phaàn raùc höõu cô, coù theå bò phaân huyû bôûi vi sinh vaät nhö : vi khuaån, naám men. Ngöôøi ta saûn xuaát phaân compost ñeå boå sung theâm dung dòch caàn thieát trong quaù trình uû phaân, xaûy ra trong quaù trình hieáu khí hay kî khí. Quaù trình phaân huyû kî khí : quaù trình chuyeån hoaù caùc chaát höõu cô trong CTR ñoâ thò trong ñieàu kieän kî khí xaûy ra theo caùc böôùc sau ñaây : Quaù trình thuyû phaân caùc hôïp chaát coù phaân töû löôïng thaønh nhöõng hôïp chaát thích hôïp laø nguoàn naêng löôïng. Chuyeån hoaù caùc hôïp chaát ôû giai ñoaïn tröôùc thaønh nhöõng hôïp chaát coù phaân töû löôïng thaáp hôn. Chuyeån ñoåi caùc hôïp chaát trung gian thaønh nhöõng saûn phaåm chuû yeáu laø CH4 vaø CO2. Trong quaù trình phaân huyû kî khí coù nhieàu loaïi vi sinh vaät tham gia vaøo quaù trình chuyeån hoaù chaát höõu cô cuûa chaát thaûi taïo thaønh nhöõng saûn phaåm beàn vöõng. Ngoaøi ra, coøn moät soá nhoùm vi sinh vaät kî khí leân men cuûa caùc saûn phaåm ñaõ caét maïch thaønh nhöõng hôïp chaát coù thaønh phaàn ñôn giaûn hôn, chuû yeáu laø axit axetic. Sau ñoù H2 vaø CH3COOH seõ ñöôïc tieáp tuïc chuyeån hoaù thaønh CH4 vaø CO2. Quaù trình phaân huyû hieáu khí : döïa treân hoaït ñoäng caùc vi khuaån hieáu khí vôùi söï coù maët cuûa oxy, thoâng thöôøng sau 2 ngaøy, nhieät ñoä phaùt trieån vaø ñaït khoaûng 45o. Sau 6 – 7 ngaøy nhieät ñoä 70 – 75oC. Vôùi ñieàu kieän nhieät ñoä naøy thì ñaûm baûo ñieàu kieän toái öu cho vi sinh vaät hoaït ñoäng. 2.1.6 Toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén Vieäc tính toaùn toäc ñoä phaùt thaûi raùc laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng trong vieäc quaûn lyù raùc thaûi bôûi vì töø ñoù ngöôøi ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc löôïng raùc phaùt sinh trong töông lai ôû moät khu vöïc cuï theå coù keá hoaïch quaûn lyù töø khaâu thu gom, vaän chuyeån tôùi quaûn lyù. Phöông phaùp xaùc ñònh toác ñoä phaùt thaûi raùc cuõng gaàn gioáng nhö phöông phaùp xaùc ñònh toång löôïng raùc. Ngöôøi ta söû duïng moät soá loaïi phaân tích sau ñaây ñeå ñònh löôïng raùc thaûi ôû moät khu vöïc. Ño khoái löôïng Heä soá phaùt thaûi(kg/ngöôøi ngaøy hay kg/taán saûn phaåm) Phaân tích thoáng keâ Döïa treân caùc ñôn vò thu gom( thí duï thuøng chöùa) Phöông phaùp xaùc ñònh tyû leä raùc thaûi Tính aân baèng vaät chaát Nhaø maùy Xí nghieäp Löôïng vaøo Löôïng ra (Nguyeân lieäu+ nhieâu lieäu) Saûn phaåm Löôïng raùc thaûi Hình 2.1: Sô ñoà tính caân baèng vaät chaát Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán phaùt sinh chaát thaûi raén Söï phaùt sinh kinh teá vaø xaõ hoäi Caùc nghieân cöùu cho thaáy söï phaùt sinh chaát thaûi lieân heä tröïc tieáp vôùi söï phaùt trieån kinh teá cuûa moät coäng ñoàng. Löôïng chaát thaûi sinh hoaït ñaõ ñöôïc ghi nhaän laø coù giaûm ñi khi coù söï suy giaûm veà kinh teá (roõ nhaát laø trong thôøi gian khuûng hoaûng ôû theá kyû 17). Phaàn traêm vaät lieäu ñoùng goùi (ñaëc bieät laø tuùi nylon) ñaõ taêng leân trong ba thaäp kyû qua vaø töông öùng laø tyû troïng khoái löôïng (khi thu gom) cuûa chaát thaûi cuõng giaøm ñi. Maät ñoä daân soá Caùc nghieân cöùu xaùc minh raèng khi maät ñoä daân soá taêng, nhaø chöùc traùch seõ phaûi thaûi boû nhieàu raùc thaûi hôn. Nhöng khoâng phaûi raèng daân soá ôû coäng ñoàng coù maät ñoä cao hôn saûn sinh ra nhieàu raùc thaûi hôn maø laø daân soá ôû coäng ñoäng coù maät ñoä thaáp coù caùc phöông phaùp thaûi raùc khaùc chaúng haïn nhö laøm phaân compost trong vöôøn hoaëc ñoát raùc sau vöôøn. Söï thay ñoåi theo muøa Trong nhöõng dòp nhö giaùng sinh, teát aâm lòch (tieâu thuï ñænh ñieåm) vaø cuoái naêm taøi chính (tieâu thuï thaáp) thì söï thay ñoåi veà löôïng raùc thaûi ñaõ ñöôïc ghi nhaän. Nhaø ôû Caùc yeáu toá coù theå aùp duïng ñoái vôùi maät ñoä daân soá taêng coù theå aùp duïng ñoái vôùi caùc loaïi nhaø ôû. Ñieàu naøy ñuùng bôûi vì coù söï lieân heä tröïc tieáp giöõa loaïi nhaø ôû vaø maät ñoä daân soá. Caùc yeáu toá khaùc cuõng aûnh höôûng ñeán söï phaùt thaûi trong nhöõng khu nhaø maät ñoä cao nhö raùc thaûi vöôøn. Cuõng khoâng khoù ñeå giaûi thích vì sao caùc hoä gia ñình ôû vuøng noâng thoân saûn sinh ít chaát thaûi hôn caùc hoä gia ñænh ôû thaønh phoá. Taàn soá vaø phöông thöùc thu gom Vì caùc vaán ñeà naûy sinh ñoái vôùí raùc thaûi trong vaø quanh nhaø, caùc gia ñình seõ tæm caùch khaùc ñeå thaûi raùc. Ngöôøi ta phaøt hieän raèng neáu taàng soá thu gom raùc thaûi giaûm ñi thì löôïng raùc thaûi seõ giaûm ñi. Vôùi söï thay ñoåi töø caùc thuøng 90lít sang caùc thuøng di ñoäng 240l, löôïng raùc thaûi ñaõ taêng leân, ñaëc bieät laø raùc thaûi vöôøn. Do ñoù vaán ñeà quan troïng trong vieäc xaùc ñònh löôïng raùc phaùt sinh khoâng chæ töø löôïng raùc ñöôïc thu gom, maø coøn xaùc ñònh löôïng raùc ñöôïc vaän chuyeån thaúng ra khu choân laép, vì raùc thaûi vöôøn ñaõ töøng ñöôïc xe vaän chuyeån ñeán nôi choân laép. Ngoaøi ra coøn coù caùc yeáu toá khaùc nhö: dö luaän, yù thöùc coäng ñoàng…Theo döï aùn moâi tröôøng Vieät Nam Canada thì toác ñoä phaùt sinh raùc thaûi ñoâ thò Vieät Nam nhö sau: Raùc thaûi khu daân cö: 0,3 – 0,6 kg/ngöôøi/ngaøy Raùc thaûi thöông maïi: 0,1 – 0,2 kg/ngöôøi/ngaøy Raùc thaûi queùt ñöôøng: 0,05 – 0,2 kg/ngöôøi/ngaøy Raùc thaûi coâng sôû: 0,05 – 0,2 kh/ngöôøi/ngaøy Tính trung bình ôû: Vieät Nam: 0,5 – 0,6 kg/ngöôøi/ngaøy Sigapore: 0,87 kg/ngöôøi/ngaøy Hoàng koâng : 0,85 kg/ngöôøi/ngaøy Karachi, Pakistan: 0,50 kg/ngöôøi/ngaøy OÂ nhieãm moâi tröôøng do chaát thaûi raén OÂ nhieãm ñeán moâi tröôøng nöôùc Chaát thaûi raén, ñaëc bieät laø chaát höõu cô trong moâi tröôøng nöôùc seõ bò phaân huûy nhanh choùng. Taïi caùc baõi raùc, nöôùc coù trong raùc seõ ñöôïc taùch ra keát hôïp vôùi caùc nguoàn nöôùc khaùc nhö: nöôùc möa, nöôùc ngaàm, nöôùc maët seõ laøm taêng khaû naêng phaân huûy sinh hoïc trong raùc cuõng nhö quaù trình vaän chuyeån caùc chaát gaây oâ nhieãm ra moâi tröôøng xung quanh. Caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc roø ræ goàm caùc chaát ñöôïc hình thaønh trong quaù trình phaân huûy sinh hoïc, hoùc hoïc… Nhìn chung, möùc ñoä oâ nhieãm trong nöôùc roø ræ raát cao (COD: töø 3.000 – 45.000 mg/l; N-NH3: töø 10 – 800 mg/l; BOD5: töø 2.000 – 30.000 mg/l; TOC (Cacbon höõu cô toång coäng): töø 1.500 – 20.000 mg/l; Phosphours toång coäng: töø 1- 70 mg/l … vaø löôïng lôùn caùc vi sinh vaät ). Ñoái vôùi caùc baõi raùc thoâng thöôøng (ñaùy baõi raùc khoâng coù lôùp choáng thaám, suït luùn hoaëc lôùp choáng thaám bò thuûng …) caùc chaát oâ nhieãm seõ thaám saâu vaøo nöôùc ngaàm gaây oâ mhieãm cho taàng nöôùc ngaàm vaø seõ raát nguy hieåm khi con ngöôøi söû duïng taàng nöôùc naøy phuïc vuï cho aên uoáng, sinh hoaït . Ngoaøi ra, chuùng coøn coù khaû naêng di chuyeån theo phöông ngang, ræ ra beân ngoaøi baõi raùc gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët. Neáu raùc thaûi coù chöùa kim loaïi naëng, noàng ñoä kim loaïi naëng trong giai ñoaïn leân men axit seõ cao hôn vôùi giai ñoaïn leân men metan. Ñoù laø do caùc axit beùo môùi hình thaønh taùc duïng vôùi kim loaïi tao thaønh phöùc kim loaïi. Caùc hôïp chaát hydroxyt voøng thôm, axit humic vaø axit fulvic coù theå taïo phöùc Fe, Pb, Cu, Mn, Zn… Hoaït ñoäng cuûa caùc vi khuaån kò khí khöû saét coù hoùa trò 3 thaønh saét coù hoùa trò 2 seõ keùo theo söï hoøa tan cuûa caùc kim loaïi nhö Ni, Pb, Cd, Zn. Vì vaäy, khi kieåm soaùt chaát löôïng nöôùc ngaàm trong khu vöïc baõi raùc phaûi kieåm tra xaùc ñònh noàng ñoä kim loaïi naëng trong thaønh phaàn nöôùc ngaàm. Ngoaøi ra, nöôùc roø ræ coù theà chöùa caùc hôïp chaát höõu cô ñoäc haïi nhö: chaát höõu cô bò halogen hoùa, caùc hydrocacbon ña voøng thôm … chuùng coù theå gaây ñoät bieán gen, gaây ung thö. Caùc chaát naøy neáu thaám vaøo taàng nöôùc ngaàm hoaëc nöôùc maët seõ xaâm nhaäp vaøo chuoãi thöùc aên, gaây haäu quaû voâ cuøng nghieâm troïng cho söùc khoûe, sinh maïng cuûa con ngöôøi hieän taïi vaø caû theá heä con caùi mai sau. OÂ nhieãm ñeán moâi tröôøng ñaát Raùc sau khi choân laép seõ taïo thaønh khí CH4 trong ñieàu kieän hieáu khí laøm xuaát hieän theâm chaát ñoäc cho moâi tröôøng ñaát vaø sau ñoù, neáu khoâng söû duïng chaát khí vöøa thoaùt ra naøy, noù seõ boác leân vaø taêng hieäu öùng nhaø kính. Söï phaân giaûi raùc höõu cô cuõng gaây oâ nhieãm, do caùc saûn phaåm trung gian hoaëc vi khuaån gaây beänh cho ñaát neáu choân raùc khoâng ñuùng kyõ thuaät Ñoái vôùi raùc khoâng phaân huûy ( nhöïa, cao su…) neáu khoâng coù giaûi phaùp xöû lyù thích hôïp seõ laø nguy cô gaây thoaùi hoùa vaø giaûm ñoä phì cuûa ñaát OÂ nhieãm töø caùc baûi raùc seõ taïo ra muõi hoâi thoái khieán cho khoâng khí trong ñaát ngoät ngaït, aûnh höôûng ñeán ñoäng vaät trong ñaát, aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa ngöôøi daân xung quanh. Nöôùc buøn vaø coáng raõnh ôû thaønh phoá nhö soâng Toâ Lòch(Haø Noäi), Nhieâu Loäc - Thò Ngheø, Taân Hoùa, Loø Goám - Beán Ngheù(Tp Hoà Chí Minh), trong ñoù hoãn hôïp goàm raùc sinh hoaït vaø chaát thaûi coâng nghieäp thaønh phoá, maø thaønh phaàn höõu cô, voâ cô, kim loaõi vöøa taïo neân moät hoãn hôïp vöøa taïo thaønh caùc phöùc chaát hoaëc ñôn chaát; vöøa coù muøn vöøa coù buøn,caùt; vöøa coù hôi khí vöøa coù nöôùc; vöøa coù vi sinh vaät, vöøa coù ñoäng vaät vaø thöïc vaät chuùng seõ gaây aûnh höôûng xaáu ñeán moâi tröôøng ñaát. Haøm löôïng kim loaïi naëng nhö Al, Fe, Zn, Cu,Cr… trong buøn coáng raõnh theo nöôùc thaám vaøo ñaát. Noù coù theå tích luõy cao trong ñaát vaø laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm naëng moâi tröôøng ñaát vaø nguy hieåm cho taát caû vi sinh vaät trong moâi tröôøng. 2.2.3 OÂ nhieãm ñeán moâi tröôøng khoâng khí Caùc chaát thaûi raén thöôøng coù moät phaàn coù theå bay hôi vaø mang theo muøi laøm oâ nhieãm khoâng khí. Cuõng coù nhöõng chaát thaûi coù khaû naêng thaêng hoa phaùt taùn vaøo khoâng khí gaây oâ nhieãm tröïc tieáp, cuõng coù loaïi raùc thaûi deã phaân huûy (thöïc phaåm, traùi caây hoûng…), trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø ñoä aåm thích hôïp seõ ñöôïc caùc vi sinh vaät phaân huûy taïo muøi hoâi vaø nhieàu loaïi khí oâ nhieãm coù taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng ñoâ thò, söùc khoûe vaø khaû naêng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Keát quaû quaù trình laø gaây oâ nhieãm khoâng khí. Thaønh phaàn khí thaûi chuû yeáu ñöôïc tìm thaáy ôû caùc baõi choân laép raùc ñöôïc theå hieän ôû Baûng 2.9 Baûng 2.9 : Thaønh phaàn moät soá chaát khí cô baûn trong khí thaûi baõi raùc Thaønh phaàn khí % theå tích CH4 CO2 N2 O2 NH3 SOx, H2S, Mercaptan… H2 CO Chaát höõu cô bay hôi 45 – 50 40 – 60 2 – 5 0,1 – 1,0 0,1 – 1,0 0 – 1.0 0 – 0,2 0 – 0,2 0,01 – 0,6 (Nguoàn : Handbook of Soil Waste Management, 1994) 2.2.4 Caûnh quan vaø söùc khoûe con ngöôøi Chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc khu ñoâ thò , neáu khoâng ñöôïc thu gom vaø xöû lyù ñuùng caùch seõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, aûnh höôûng ñeán söùc khoûe coäng ñoàng daân cö vaø laøm maát myõ quan ñoâ thò. Thaønh phaàn chaát thaûi raén phöùc taïp, trong ñoù coù chöùa caùc maàm beänh töø ngöôøi hoaëc gia suùc, caùc chaát thaûi höõu cô, xaùc suùc vaät cheát… tao ñieàu kieän toát cho muoãi, chuoät, ruoài… sinh saûn vaø laây lan maàm beänh cho ngöôøi, nhieàu luùc trôû thaønh dòch. Moät soá vi khuaån, sieâu vi khuaån, kyù sinh truøng… toàn taïi trong raùc coù theå gaây beänh cho con ngöôøi nhö beänh: soát reùt, beänh ngoaøi da, dòch haïch, thöông haøn, phoù thöông haøn, tieâu chaûy, giun saùn, lao… Phaân loaïi, thu gom vaø xöû lyù raùc khoâng ñuùng quy ñònh laø nguy cô gaây beänh nguy hieåm cho coâng nhaân veä sinh, ngöôøi bôùi raùc, nhaát laø khi gaëp phaûi caùc chaát thaûi raén nguy haïi töø y teá, coâng nghieäp nhö: kim tieâm, oáng chích, maàm beänh… Taïi caùc baõi raùc loä thieân , neáu khoâng ñöôïc quaûn lyù toát seõ gaây ra nhieàu vaán ñeà nghieâm troïng cho baõi raùc vaø cho coäng ñoàng daân cö trong khu vöïc: gaây oâ nhieãm khoâng khí, caùc nguoàn nöôùc, oâ nhieãm ñaát vaø laø nôi nuoâi döôõng caùc vaät chuû trung gian truyeàn beänh cho ngöôøi. Raùc thaûi neáu khoâng ñöôïc thu gom toát cuõng laø moät trong nhöõng yeâu toá gaây caûn trôû doøng chaûy, laøm giaûm khaû naêng thoaùt nöôùc cuûa caùc soâng raïch vaø heä thoáng thoaùt nöôùc. 2.3 Nhöõng nguyeân taéc kyõ thuaät trong quaûn lyù chaát thaûi raén. 2.3.1 Quaûn lyù vaø phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn Quaûn lyù vaø phaân loaïi CTR taïi nguoàn bao goàm hoaït ñoäng nhaët, taäp trung vaø phaân loaïi chaát thaûi raén ñeå löu tröõ, cheá bieán chaát raén tröôùc khi ñöôïc thu gom. Trong quaûn lyù vaø phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn caùc loaïi nhaø ôû vaø coâng trình phaân loaïi döïa vaøo soá taàng. Ba loaïi thöôøng ñöôïc söû duïng nhaát laø: * Nhaø thaáp taàng: döôùi 4 taàng * Nhaø trung taàng: töø 4 ñeán 7 taàng * Nhaø cao taàng: treân 7 taàng Nhöõng ngöôøi chòu traùch nhieäm vaø caùc thieát bò hoã trôï ñöôïc söû duïng cho vieäc quaûn lyù vaø phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn ñöôïc trình baøy ôû Baûng 2.10 Baûng 2.10: Nguoàn nhaân löïc vaø thieát bò hoã trôï trong vieäc quaûn lyù vaø phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn Nguoàn Ngöôøi chòu traùch nhieäm Thieát bò hoã trôï Khu daân cö Thaáp taàng Daân thöôøng truù, ngöôøi thueâ nhaø Caùc vaät chöùa gia ñình, thuøng chöùa lôn, xe ñaåy raùc nhoû. Trung taàng Ngöôøi thueâ nhaø, nhaân vieân phuïc vuï, ngöôøi coi nhaø, nöõng ngöôøi thu gom theo hôïp ñoàng. Caùc maùng ñoå raùc troïng löïc, caùc baêng chuyeàn chaïy baèng khí neùn, maùy naêng, xe thu gom Cao taàng Ngöôøi thueâ nhaø, nhaân vieân phuïc vuï, ngöôøi coi nhaø. Caùc maùng ñoå raùc troïng löïc, caùc baêng chuyeàn chaïy baèng khí neùn, maùy naêng, xe thu gom Thöông maïi Nhaân vieân, ngöôøi gaùc coång Caùc xe thu gom coù baùnh laên, caùc thuøng chöùa, maùy naâng, baêng chuyeàn chaïy baèng khí neùn Coâng nghieäp Nhaân vieân, ngöôøi gaùc coång Caùc xe thu gom coù baùnh laên, caùc thuøng chöùa, maùy naâng, baêng taûi. Khu vöïc ngoaøi trôøi Ngöôøi chuû khu vöïc, caùc nhaân vieân ñoâ thò Caùc thuøng chöùa coù naép che gay naép ñaäy. Traïm xöû lyù Caùc nhaân vieân vaän haønh traïm. Caùc loaïi baêng taûi khaùc nhau, caùc thieát bò vaän haønh thuû coâng. Noâng nghieäp Ngöôøi chuû vöôøn, coâng nhaân Thay ñoåi khaùc nhau tuyø theo saûn phaåm. (Nguoàn: George Tchobanoglous, et al, Mc Graw-Hill Inc, 1993 2.3.2 Thu gom, löu giöõ vaø vaän chuyeån chaát thaûi raén Thu gom chaát thaûi laø quaù trình thu nhaët raùc thaûi töø caùc nhaø maùy, caùc coâng sôû hay töø nhöõng ñieåm thu gom, chaát chuùng leân xe vaø chôû ñeán ñòa ñieåm xöû lyù, chuyeån tieáp, trung chuyeån hay choân laép. Dòch vuï thu gom raùc thaûi thöôøng coù theå chia ra thaønh caùc dòch vuï” sô caáp” vaø “ thöù caáp”. Söï phaân bieät naøy phaûn aùnh yeáu toá laø ôû nhieàu khu vöïc, vieäc thu gom phaûi ñi qua moät quaù trình hai giai ñoaïn: thu gom raùc töø caùc nhaø ôø vaø thu gom raùc taäp trung veà choã chöùa trung gian roài töø ñoù laïi chuyeån tieáp veà traïm trung chuyeån hay baõi choân laép. Giai ñoaïn thu gom sô caáp aûnh höôûng tröïc tieáp ñoái vôùi ngöôøi daân cuõng nhö ñooái vôùi myõ quan ñoâ thò vaø hieäu quaû cuûa caùc coâng ñoaïn sau ñoù. Thu gom sô caáp( thu gom ban ñaàu) laø caùch maø theo ñoù raùc thaûi ñöôïc thu gom töø nguoàn phaùt sinh ra noù( nhaø ôû hay nhöõng cô sôû thöông maïi) vaø chôû ñeán caùc baõi chöùa chung, caùc ñòa ñieåm hoaëc baõi chuyeån tieáp. Thöôøng thì caùc heä thoáng thu gom sô caáp ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån bao goàm nhöõng xe chôû raùc nhoû, xe hai baùnh keùo baèng tay ñeå thu gom raùc vaø chôû ñeán caùc baõi chöùa chung hay nhöõng ñieåm chuyeån tieáp. Thu gom thöù caáp bao haøm khoâng chæ vieäc gom nhaët caùc chaát thaûi raén töø nhöõng nguoàn khaùc nhau maø coøn caû vieäc chuyeân chôû caùc chaát thaûi ñoù tôùi ñòa ñieåm tieâu huûy. Vieäc dôõ ñoå caùc xe raùc cuõng ñöôïc coi laø moät phaàn cuûa hoaït ñoäng thu gom raùc thöù caáp. Nhö vaäy thu gom thöù caáp laø caùch thu gom caùc loaïi chaát thaûi raén töø töø caùc ñieåm thu gom chung ( ñieåm caåu raùc) tröôùc khi vaän chuyeån chuùng theo töøng phaàn hoaëc caû tuyeán thu gom ñeán moät traïm chung chuyeån, moät cô sôû xöû lyù hay baõi choân laép baèng caùc loaïi phöông tieän chuyeân duïng coù ñoäng cô. Do vaäy, thu gom sô caáp seõ ñöôïc caàn ñeán trong moïi heä thoáng quaûn lyù thu gom vaø vaän chuyeån, coøn thu gom thöù caáp laïi phuï thuoäc vaøo caùc loaïi xe coä thu gom ñöôïc löïa choïn hay coù theå coù ñöôïc vaø vaøo heä thoáng vaø caùc phöông tieän vaän chuyeån taïi choã. Khi thu gom raùc thaûi töø caùc nhaø ôû hay coâng sôû thöôøng ít chi phí hôn so vôùi vieäc queùt doïn chuùng töø ñöôøng phoá ñoàng thôøi caàn phaûi coù nhöõng ñieåm chöùa ôû nhöõng khoaûng caùch thuaän tieän cho nhöõng ngöôøi coù raùc vaø chuùng caàn ñöôïc quy hoaïch, thieát keá sao cho raùc thaûi ñöôïc ñöa vaøo thuøng chöùa ñöïng ñuùng vò trí taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho thu gom thöù caáp. 2.3.2.1 Quy hoaïch thu gom chaát thaûi raén. Quy hoaïch thu gom chaùt thaûi raén laø vieäc ñaùnh giaù caùc caùch söû duïng nguoàn nhaân löïc vaø thieát bò ñeå tìm ra moät caùch saép seáp hieäu quaû nhaát. Caùc yeáu toá caàn xem xeùt khi tieán haønh quy hoaïch thu gom chaát thaûi raén goàm: - Chaát thaûi raén ñöôïc taïo ra: soá löôïng, tyû troïng, nguoàn taïo thaønh - Phöông thöùc thu gom: gom rieâng bieät hay gom keát hôïp - Möùc ñoä dòch vuï caàn cung caáp: leà ñöôøng loái ñi,… - Taàn suaát thu gom vaø naêng suaát thu gom: soá coâng nhaân vaø toå chöùc cuûa moät kíp, laäp trình thu gom theo töøng khu vöïc, ghi cheùp nhaät kí vaø baùo caùo. - Thieát bò thu gom: kích côõ, chuûng loaïi, soá löôïng, söï thích öùng vôùi caùc coâng vieäc khaùc. - Khoâi phuïc nguoàn löïc: giaù thaønh, thò tröôøng, thu gom, phaân loaïi,… - Tieâu huyû: phöông phaùp, ñòa ñieåm, chuyeân chôû, tính phaùp lyù. - Maät ñoä daân soá: kích thöôùc nhaø cöûa, soá löôïng ñieåm döøng, löôïng chaát thaûi raén taïi moãi ñieåm, nhöõng ñieåm döøng coâng coäng… - Caùc ñaëc tính vaät lyù cuûa khu vöïc: hình daïng vaø chieàu roäng ñöôøng phoá, ñòa hình, moâ hình giao thoâng (giôø cao ñieåm, ñöôøng moät chieàu…) - Khí haäu, möa gioù, nhieät ñoä…. - Ñoái töôïng vaø khu vöïc phuïc vuï: daân cö (caùc hoä caù theå vaø nhöõng ñieåm döøng coâng coäng), doanh nghieäp, nhaø maùy. - Caùc nguoàn taøi chính vaø nhaân löïc. Caùc tieâu chí chính ñaëc tröng cho hieäu quûa thu gom: 1. Soá taán chaát thaûi ñöôïc thu gom trong moät giôø 2. Toång soá hoä ñöôïc phuïc vuï trong moät giôø 3. Chi phí cuûa moät ngaøy thu gom 4.Chi phí cho moãi laàn döøng ñeå thu gom 5. Soá löôïng ngöôøi ñöôïc phuïc vuï bôûi moät xe trong moät tuaàn. 2.3.2.2 Caùc phöông thöùc thu gom Thu gom ñònh kyø taïi töøng hoä gia ñình: trong heä thoáng naøy caùc xe thu gom chaïy theo moät quy trình ñeàu ñaën, theo taàn suaát ñaõ ñöôïc thoaû thuaän tröôùc (2-3 laàn/ tuaàn hay haøng ngaøy). Coù nhieàu caùch aùp duïng khaùc nhau nhöng ñieåm chung laø moãi gia ñình ñöôïc yeâu caàu phaûi coù thuøng raùc rieâng trong nhaø vaø mang ñeán cho ngöôøi thu gom raùc vaøo nhöõng ñòa ñieåm vaø thôøi ñieåm ñaõ ñöôïc qui ñònh tröôùc. Thu gom ven ñöôøng: trong moät soá tröôøng hôïp, chính quyeàn Thaønh phoá cung caáp nhöõng thuøng raùc ñaõ ñöôïc tieâu chuaån hoaù cho töøng hoä gia ñình. Thuøng raùc naøy ñöôïc ñaëc tröôùc cöûa nhaø ñeå coâng nhaân veä sinh thu gom leân xe raùc. Heä thoáng thu gom naøy ñoøi hoûi phaûi thöïc hieän ñeàu ñaën vaø moät thôøi gian bieåu töông ñoái chính xaùc. Löu yù raèng, neáu nhöõng thuøng raùc chöa coù daïng chuaån thì coù hieän töôïng raùc khoâng ñoå ñöôïc heát khoûi thuøng (thí duï nhö caùc loaïi gioû, hoäp carton…). Trong nhöõng ñieàu kieän naøy, raùc coù theå bò gioù thoåi bay hay xuùc vaät laøm vöông vaõi ra, do vaäy laøm cho quaù trình thu gom chôû thaønh keùm hieäu quaû. ÔÛ nhöõng nöôùc coù thu nhaäp thaáp, hình thöùc thu gom beân leà ñöôøng khoâng hoaøn toaøn phuø hôïp. Moät soá vaán ñeà thöôøng naûy sinh trong caùch thu gom naøy, ví duï nhöõng ngöôøi nhaët raùc coù theå seõ ñoå nhöõng thuøng raùc naøy ra ñeå nhaän tröôùc, thuøng raùc coù theå bò maát caép, suùc vaät laät ñoå hay bò vöùt laïi ôû treân ñöông phoá trong moät thôøi gian daøi. 2.3.2.3 Heä thoáng thu gom vaø vaän chuyeån chaát thaûi raén Heä thoáng thu gom ñöôïc chia thaønh 2 loaïi döïa theo kieåu vaän haønh goàm (1) heä thoáng thuøng di ñoäng, (2) heä thoáng xe thuøng coá ñònh. - Heä thoáng xe thung di ñoäng laø heä thoáng thu gom trong ñoù caùc thuøng chöùa ñaày raùc ñöôïc chuyeân chôû ñeán baõi thaûi roài ñöa thuøng khoâng veà vò trí taäp keát raùc ban ñaàu. Heä thoáng naøy phuø hôïp ñeå vaän chuyeån chaát thaûi raén töø caùc nguoàn taïo ra nhieàu chaát thaûi raén, cuõng coù theå nhaét thuøng raùc ñaõ ñaày leân xe vaø thay baèng thuøng roãng taïi ñieåm taäp keát. - Heä thoáng xe thuøng coá ñònh laø heä thu gom trong ñoù caùc thuøng chöùa ñaày raùc vaãn coá ñònh ñaëc taïi nôi taäp keát raùc, tröø moät khoaûng thôi gian raát ngaén nhaát leân ñoå raùc vao xe thu gom (xe coù thuøng xung quanh laøm thuøng). Nhöõng loaïi thuøng chöùa söû duïng cho caùc heä thoáng thu gom khaùc nhau ñöôïc trình baøy ôû Baûng 2.11. Baûng 2.11: Caùc loaïi thuøng chöùa söû duïng vôùi caùc heä thoáng thu gom khaùc nhau Xe Kieåu thuøng chöùa Dung tích (yd3) Heä thoáng thuøng chöùa di ñoäng Xe naâng Xe saøn nghieâng Xe coù tôøi keùo Heä thoáng thuøng chöùa coá ñònh Xe eùp, boác dôû baèng maùy Xe eùp, boác dôû baèng maùy Xe eùp, boác dôû baèng maùy - Söû duïng vôùi boä phaän eùp coá ñònh - Hôû phía treân - Söû duïng boä phaän eùp coá ñònh - Thuøng chöùa ñöôïc trang bò maùy eùp - Hôû kín phía treân coù moùc keùo - Thuøng kín coù moùc phía treân ñöôïc trang bò maùy eùp - Phía treân kín vaø boác dôû beân caïnh. -Thuøng chöùa ñaëc bieät ñeå thu gom raùc sinh hoaït töø caùc nhaø ôû rieâng leû. - Caùc thuøng chöùa nhoû baèng nhöïa deûo hay kim loaïi maï ñieän, caùc tuùi nhöïa hay giaáy coù saün. 6-12 12-50 15-40 20-40 15-40 20-40 1-8 0.23-0.45 (60-120gal) 0.08-0.21 (22-55gal) (Nguoàn: George Tchobanoglous, et al, Mc Graw-Hill Inc, 1993) Chuù thích: yd3 * 0.7646 = m3 , Gal * 0.003785 = m3 2.3.2.4 Sô ñoà hoùa heä thoáng thu gom Sô ñoà töï vaän haønh vôùi heä thoáng xe thuøng di ñoäng Kieåu thoâng thöôøng 1 2 3 4 Veà cô quan keteù thuùc ca laøm vieäc Töø cô quan baét ñaàu haønh trình laøm vieäc Ñieåm taäp trung (Baõi choân laáp, traïm trung chuyeån hay xöû lyù ) Hình 2.2: Sô ñoà töï vaän haønh vôùi heä thoáng xe thuøng di ñoängkieåu thoâng thöôøng 1,2,3…: Caùc vò trí ñaët thuøng : Chôû thuøng ñaày : Chôû thuøng khoâng Kieåu thay thuøng (thay ñoåi vò trí thuøng) 1 2 3 4 Töø cô quan ñeán vôùi thuøng khoâng baét ñaàu haønh trình laø vieäc Xe vôùi thuøng khoâng veà cô quan keát thuùc ca laøm vieäc Ñieåm taäp trung (Baõi choân laáp, traïm trung chuyeån hay xöû lyù ) Hình 2.3: Sô ñoà trình töï vaän haønh vôùi heä thoáng xe thuøng di ñoäng kieåu thay thuøng. 1 2 3 4 Xe chôû khoâng taûi ñeán haønh trình tieáp theo hoaëc veà cô quan keát thuùc ca laøm Xe khoâng töø cô quan ñeán Xe ñaõ ñaày thuøng CTR Ñieåm taäp trung Sô ñoà trình töï vaän haønh vôùi heä thoáng xe thuøng coá ñònh Hình 2.4: Sô ñoà trình töï vaän haønh vôùi heä thoáng xe thuøng coá ñònh 2.3.2.5 Choïn tuyeán ñöôøng thu gom vaän chuyeån Caùc yeáu toá caàn xem xeùt khi choïn tuyeán ñöôøng vaän chuyeån - Xeùt ñeán chính saùch vaø qui taéc hieän haønh coù lieân quan tôùi vieäc taäp trung chaát thaûi raén, soá laàn thu gom 1 tuaàn. - Ñieàu kieän laøm vieäc cuûa heä thoáng vaän chuyeån, caùc loaïi xe maùy vaän chuyeån. - Tuyeán ñöôøng caàn phaûi choïn cho luùc baét ñaàu haønh trình vaø keát thuùc haønh trình phaûi ôû ñöôøng phoá chính. - ÔÛ vuøng ñòa hình doác thì haønh trình neân suaát phaùt töø choã cao xuoáng choã thaáp - Chaát thaûi phaùt sinh taïi caùc nuùt giao thoâng, khu phoá ñoâng ñuùc thì phaûi ñöôïc thu gom vaøo caùc giôø coù maät ñoä giao thoâng thaáp. - Nhöõng nguoàn taïo thaønh chaát thaûi raén vôùi khoái löôïng lôùn caàn phaûi toå chöùc vaän chuyeån vaøo luùc ít gaây aùch taéc, aûnh höôûng cho moâi tröôøng. - Nhöõng vò trí coù chaát thaûi raén vaø phaân taùn thì vieäc vaän chuyeån phaûi toå chöùc thu gom cho phuø hôïp. Taïo laäp tuyeán ñöôøng vaän chuyeån - Chuaån bò baûn ñoà vò trí caùc ñieåm taäp trung chaát thaûi raén treân ñoù coù chæ roõ soá löôïng, thoâng tin nguoàn chaát thaûi raén. - Phaûi phaân tích thoâng tin vaø soá lieäu, caàn thieát phaûi laäp baûng toång hôïp thoâng tin - Phaûi sô boä choïn tuyeán ñöôøng theo hai hay ba phöông aùn. So saùnh caùc tuyeán ñöôøng caân nhaéc baèng caùch thöû daàn ñeå choïn ñöôïc tuyeán ñöông hôïp lyù. 2.3.3 Caùc phöông phaùp xöû lyù vaø tieâu huûy chaát thaûi raén Hieän nay treân theá giôùi, caùc nöôùc ñaõ coù nhöõng quy trình coâng ngheä khaùc nhau ñeå xöû lyù chaát thaûi raén ñoâ thò. Vieäc aùp duïng coâng ngheä thích hôïp cho moãi nöôùc tuyø thuoäc vaøo caùc ñieàu kieän kinh teá, töï nhieân vaø xaõ hoäi cuûa caùc vuøng ñaëc tröng thuoäc quoác gia ñoù. Moãi coâng ngheä ñöôïc aùp duïng tuy coù cuøng muïc ñích laø xöû lyù chaát thaûi raén nhöng seõ cho nhöõng hieäu quaû khaùc nhau. Caùc coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi raén ñoâ thò tuy coù quy trình xöû lyù khaùc nhau nhöng giai ñoaïn phaân loaïi, choïn löïa raùc thaûi töông ñoái gioáng nhau Giaáy vuïn, nhöïa deûo, kim loaïi… Vaûi vuïn, cao su, da thuoäc… Xaø baàn, saønh söù, chaát trô… Chaát höõu cô deã phaân huyû… Raùc thaûi Taùi cheá Thieâu ñoát Choân laáp Choân, ñoát hoaëc cheá bieán phaân Quaù trình phaân loaïi, taùch nguyeân lieäu töø chaát thaûi raén ñoâ thò ñöôïc moâ taû theo sô ñoà nhö sau: Hình 2.5: Sô ñoà phaân loaïi chaát thaûi raén ñoâ thò 2.3.3.1 Xöû lyù chaát thaûi raén baèng coâng ngheä eùp kieän Quy trình coâng ngheä Phöông phaùp eùp kieän ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû toaøn boä raùc thaûi taäp trung thu gom vaøo nhaø maùy. Taïi ñaây, raùc ñöôïc phaân loaïi baèng phöông phaùp thuû coâng treân baêng taûi, caùc chaát trô vaø caùc chaát coù theå taän duïng ñöôïc nhö kim loaïi, nylon, giaáy, thuûy tinh, plastic, … ñöôïc thu hoài ñeå taùi cheá. Nhöõng chaát coøn laïi seõ ñöôïc baêng taûi chuyeån qua heä thoáng eùp neùn raùc baèng thuûy löïc vôùi muïc ñích laøm giaûm toái ña theå tích khoái raùc vaø taïo thaønh kieän vôùi tyû soá neùn cao. Caùc kieän raùc ñaõ eùp neùn naøy ñöôïc söû duïng vaøo vieäc ñaép caùc bôø chaén hoaëc san laáp nhöõng vuøng ñaát truõng sau khi ñöôïc phuû leân caùc lôùp ñaát caùt. Raùc thaûi Pheåu naïp raùc Baêng taûi raùc Phaân loaïi Kim loaïi Thuûy tinh Caùc khoái kieän sau khi eùp Baêng taûi thaûi vaät lieäu Maùy eùp raùc Nhöïa Giaáy Treân dieän tích naøy, coù theå söû duïng laøm maët baèng ñeå xaây döïng coâng vieân, vöôøn hoa, caùc coâng trình xaây döïng nhoû vaø muïc ñích chính laø laøm giaøm toái ña maët baèng khu vöïc xöû lyù raùc. Hình 2.6: Coâng ngheä xöû lyù raùc baèng phöông phaùp eùp kieän  Öu ñieåm + Ñaûm baûo veä sinh moâi tröôøng. + Dieän tích chieám ñaát nhoû. + Taùi taän duïng ñöôïc moät phaàn pheá thaûi raén. + Chi phí ñaàu tö ban ñaàu vöøa phaûi. + Vaän haønh, baûo quaûn khoâng phöùc taïp. Nhöôïc ñieåm Phöông phaùp naøy thöôøng ñöôïc aùp duïng ôû nhöõng nöôùc phaùt trieån, nôi coù haøm löôïng chaát höõu cô trong raùc chieám tyû troïng thaáp döôùi 15%, bôûi vì khi chieám moät tyû leä lôùn veà theå tích trong kieän eùp, caùc chaát höõu cô seõ laøm cho ñoä beàn cô, lyù, hoaù cuûa caáu kieän giaûm xuoáng raát nhieàu, gaây luùn suït caùc hoá laáp. Trong khi ñoù ôû Vieät Nam noùi chung tyû troïng chaát höõu cô trong raùc raát cao. OÅn ñònh chaát thaûi raén baèng coâng ngheä Hydromex Ñaây laø moät coâng ngheä môùi, laàn ñaàu tieân ñöôïc aùp duïng ôû hawai, Hoa Kyø (2/1996). Coâng ngheä hydromex nhaèm xöû lyù raùc ñoâ thò ( caû raùc ñoäc haïi) thaønh caùc saûn phaåm phuïc vuï xaây döïng, laøm vaät lieäu, naêng löôïng höõu ích. Baûn chaát cuûa coâng ngheä hydromex laø nghieàn nhoû raùc, sau ñoù polymer hoaù ôû nhieä ñoä cao ñeå laøm bay hôi nöôùc, phaân raõ caùc chaát höõu cô vaø caùc hôïp chaát deã phaân huûy, bao phuû chuùng baèng caùc voû polymer beàn vöõng caû veà cô lyù laãn hoaù hoïc, sau ñoù neùn eùp caùc khoái ôû aùp löïc cao ñeå giaûm theå tích vaø ñònh hình theo muïc ñích söû duïng. Qui trình coâng ngheä Sau khi thu gom vaø phaân loaïi, raùc thaûi ñöôïc nghieàn nhoû roài ñem polyme hoaù ôû nhieät ñoä vaø aùp suaát cao, sau ñoù söû duïng aùp löïc lôùn ñeå neùn eùp ñònh hình caùc saûn phaåm. Öu ñieåm + Ñaûm baûo veä sinh moâi tröôøng. + Dieän tích chieám ñaát nhoû. + Taän duïng pheá thaûi laøm vaät lieäu xaây döïng. Nhöôïc ñieåm + Coâng ngheä phöùc taïp. + Chi phí ban ñaàu lôùn. + Chi phí vaän haønh baûo quaûn cao. + Giaù thaønh saûn phaåm lôùn so vôùi giaù vaät lieäu taïi Vieät Nam do ñoù khoù tieâu thuï. Chaát thaûi raén chöa phaân loaïi Chaát thaûi raén chöa phaân loaïi Saûn phaåm môùi Eùp hay ñuøn ra Troän ñeàu Laøm aåm Caét xeù hoaëc nghieàn tôi nhoû Kieåm tra baèng maét Chaát thaûi raén chöa phaân loaïi Hình 2.7: Sô ñoà xöû lyù raùc theo coâng ngheä Hydromex 2.3.3.3 Xöû lyù cô hoïc Caùc phöông phaùp xöû lyù cô hoïc bao goàm : Phaân loaïi Giaûm theå tích cô hoïc Giaûm kích thöôùc cô hoïc  Phaân loaïi CTR Phaân loaïi chaát thaûi laø quaù trình taùch rieâng bieät caùc thaønh phaàn coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït, nhaèm chuyeån chaát thaûi töø daïng hoãn hôïp taïp sang daïng töông ñoái ñoàng nhaát. Quaù trình naøy caàn thieát ñeå thu hoài nhöõng thaønh phaàn coù theå taùi söû duïng ñöôïc trong chaát thaûi raén sinh hoaït, taùch rieâng nhöõng thaønhphaàn mang tính nguy haïi vaø nhöõng thaønh phaàn coù khaû naêng thu hoài naêng löôïng. Caùc caùch thöùc phaân loaïi raùc hieän nay goàm coù : Phaân loaïi raùc baèng tay : Quaù trình naøy neân thöïc hieän töø hoä gia ñình, traïm trung chuyeån vaø traïm xöû lyù trung taâm. Vieäc phaân loaïi raùc baèng tay ñöôïc thöïc hieän toát nhaát töø hoä gia ñình. Phaân loaïi raùc baèng khí : Vieäc phaân loaïi raùc baèng khí ñöïoc duøng cho caùc loaïi raùc coù troïng löôïng khaùc nhau vaø khoâ. Raùc seõ ñöôïc khí neùn chia ra goàm hai thaønh phaàn naëng vaø nheï. Thaønh phaàn nheï nhö giaáy, chaát deûo, vaûi, nylon, …Thaønh phaàn naëng nhö kim loaïi, saét, … Trong caùch phaân loaïi naøy, caùc thaønh phaàn raùc ñöôïc doøng khí mang ñi xa hay gaàn tuyø thuoäc vaøo tyû troïng cuûa chuùng, sau ñoù chuùng ñöôïc thu gom theo muïc ñích phaân loaïi. Phaân loaïi raùc baèng töø tính : Laø coâng vieäc thöôøng duøng ñeå choïn caùc vaät lieäu coù chöùa saét. Vaät lieäu coù saét ñöôïc thu gom tröôùc khi raùc bò caét nhoû ra. Trong heä thoáng thieâu raùc hieän nay saét ñöôïc taùch ra töø boä phaän tro taøn coøn laïi. Ngöôøi ta cuõng coù theå thieát laäp heä thoáng töø tính tuyø vaøo muïc ñích mong muoán nhö laøm giaûm ñoä hao moøn caùc thieát bò xöû lyù raùc, hay ñoä tinh khieát cuûa saûn phaåm ñöôïc thu hoài. Saøng : Laø caùch thöùc choïn löïa töø hoãn hôïp raùc nhieàu thaønh phaàn coù kích côõ khaùc nhau thaønh hai hay ba kích côõ raùc baèng moät hay nhieàu hôn lôùp löôùi saøng. Saøng cuõng coù theå laø khaâu naèm tröôùc hay sau khaâu caét raùc naèm sau khaâu phaân loaïi baèng khí. Giaûm theå tích cô hoïc Phöông phaùp neùn, eùp ñöôïc aùp duïng ñeå giaûm thieåu chaát thaûi. ÔÛ haàu heát caùc thaønh phoá, xe thu gom thöôøng laép ñaët boä phaän eùp raùc nhaèm taêng khoái löôïng raùc coù theå thu gom trong moät chuyeán. Giaáy, carton, nhöïa vaø lon nhoâm, lon thieác ñöôïc thu gom töø chaát thaûi raén sinh hoaït ñöôïc ñoùng kieän ñeå giaûm theå tích chöùa, chi phí xöû lyù vaø chi phí vaän chuyeån ñeán trung taâm xöû lyù. Thoâng thöôøng, caùc traïm trung chuyeån ñeàu laép ñaët heä thoáng eùp raùc ñeå giaûm chi phí vaän chuyeån raùc thaûi ñeán BCL, ñeå taêng thôøi gian söû duïng BCL, raùc ñöôïc neùn tröôùc khi phuû ñaát. Maùy neùn bao goàm caùc loaïi sau : Maùy neùn yeáu coù söùc neùn < 8 kg/cm3. Maùy neùn maïnh coù söùc neùn > 8 kg/cm3 vaø ñoâi khi ñaït tôùi söùc neùn 350 kg/cm3 taïo ra khoái löôïng raùc coù tyû troïng cao töông ñöông 1 taán/m3. Theå tích raùc sau khi neùn giaûm töø 3 phaàn coøn 1 hay 8 coøn 1. Giaûm kích thöôùc cô hoïc Giaûm kích thöôùc chaát thaûi nhaèm thu ñöôïc chaát thaûi coù kích thöôùc ñoàng nhaát vaø nhoû hôn so vôùi kích thöôùc ban ñaàu cuûa chuùng. Caàn löu yù raèng giaûm kích thöôùc chaát thaûi khoâng coù nghóa laø theå tích chaát thaûi cuõng giaûm theo. Trong moät soá tröôøng hôïp, theå tích chaát thaûi sau khi giaûm kích thöôùc seõ lôùn hôn theå tích ban ñaàu cuûa chuùng. 2.3.3.4 Xöû lyù hoùa hoïc Caùc giaûi phaùp xöû lyù hoaù hoïc thöôøng ñöôïc öùng duïng ñeå xöû lyù CTR coâng nghieäp. Caùc giaûi phaùp xöû lyù hoaù hoïc hieän nay raát nhieàu : oxy hoaù, trung hoaø, thuyû phaân, … chuû yeáu ñeå phaù huyû CTR hoaëc laøm giaûm ñoäc tính cuûa caùc chaát thaûi raén nguy haïi. Söû duïng voâi, kieàm laøm giaûm khaû naêng gaây ñoäc cuûa caùc kim loaïi naëng do taïo thaønh caùc hydroxit khoâng hoaø tan. Ñoái vôùi caùc CTR tính axit coù theå trung hoaø baèng caùc chaát kieàm vaø ngöôïc laïi. 2.3.3.5 Taùi söû duïng vaø taùi cheá pheá lieäu Taùi cheá hay taùi söû duïng raùc thaûi laø moät trong nhöõng löïa choïn haøng ñaàu cuûa coâng vieäc quaûn lyù CTR. Nhöõng bieän phaùp naøy coù theå giaûm ñöôïc vieäc thieáu dieän tích ñaát daønh cho BCL, tieát kieäm ñöôïc naêng löôïng vaø taøi nguyeân thieân nhieân, cung caáp nhöõng saûn phaåm höõu ích vaø ñem laïi caùc lôïi ích veà kinh teá. Baûng 2.12: Ví duï minh hoaï veà lôïi ích trong vieäc söû duïng bieän phaùp taùi cheá trong quaûn lyù chaát thaûi raén Naêng löôïng söû duïng trong saûn xuaát vaø phaân phoái chai loï Naêng löôïng söû duïng Chai loï taùi söû duïng (8 laàn) (kWht) Chai loï duøng moät laàn (kWht) Vaät lieäu thoâ Vaän chuyeån vaät lieäu thoâ Saûn xuaát chai loï Saûn xuaát naép chai loï Vaän chuyeån chai loï Ñoùng chai Vaän chuyeån ñeán nôi baùn 0,36 0,02 2,83 0,57 0,05 1,79 0,17 1,9 0,09 14,93 0,57 0,27 1,79 0,12 Toång 5,79 19,66 (Nguoàn : Thöïc haønh quaûn lyù CTR – phaàn 1 – Döï aùn ñaøo taïo Vieät Nam – Australia, 2002) Chuù thích :kWht = kWh nhieät (1kWht = 0,256 kWh ñieän, phaûn aùnh coâng suaát chuyeån hoaù töø nhieät sang ñieän). Coù hai hình thöùc taùi cheá : taùi cheá tröïc tieáp vaø taùi cheá giaùn tieáp : Taùi cheá tröïc tieáp : Taùi söû duïng moät vaät duïng ôû daïng saün coù, ví duï nhö chai loï, söû duïng thuyû tinh ñeå laøm loï môùi, laøm chaûy lon nhoâm ñeå laøm caùc saûn phaåm töø nhoâm. Taùi cheá giaùn tieáp : Taùi söû duïng vaät lieäu cho moät muïc ñích khaùc vôùi muïc ñích ban ñaàu nhö thu hoài naêng löôïng töø pheá thaûi. 2.3.3.6 Phöông phaùp uû sinh hoïc Thöïc chaát cuûa phöông phaùp naøy laø quaù trình oån ñònh sinh hoaù caùc chaát höõu cô nhôø vi khuaån ñeå chuyeån hoaù thaønh caùc chaát muøn vôùi söï thao taùc vaø kieåm soaùt caån thaän. Phöông phaùp naøy ñöôïc khai sinh ra ôû Haø Lan töø nhöõng naêm 1940, sau ñoù ñöôïc caùc nöôùc khaùc ôû Chaâu AÂu aùp duïng. Ban ñaàu ngöôøi ta laøm phaân compost vôùi muïc tieâu caûi taïo ñaát, laøm cho ñaát tôû neân töôi toát vaø maøu môõ hôn. Nhöng sau ñoù thì muïc ñích chuû yeáu laø xöû lyù caùc chaát thaûi raén höõu cô ôû ñoâ thò vaø söû duïng thaønh phaåm cuûa quaù trình xöû lyù phaân compost. Coâng ngheä uû raùc thöïc chaát laø moät quaù trình phaân giaûi phöùc taïp gluxit, lipit, protein, xenlulo,… vôùi söï tham gia cuûa vi sinh vaät hieáu khí, kî khí. Caùc ñieàu kieän pH, ñoä aåm, thoaùng khí ( vôùi vi khuaån hieáu khí) caøng toái öu, vi sinh vaät caøng hoaït ñoäng maïnh vaø thôøi gian uû phaân caøng ruùt ngaén. Tuyø theo coâng ngheä maø vi sinh vaät kî khí hoaëc vi sinh vaät hieáu khí chieám öu theá. Coâng ngheä uû coù theå laø uû ñoáng tónh thoaùng khí cöôõng böùc, uû luoáng coù ñaûo ñònh kyø hoaëc vöøa thoåi khí vöøa ñaûo. Cuõng coù theå uû döôùi hoá hay trong haàm kín thu khí meâtan. Ôû Chaâu AÂu, phaân compost ñöôïc söû duïng nhieàu ñeå boùn cho caây, nhaát laø caây nho bôûi vì ñaát troàng nho bò baïc maøu raát nhanh. Ôû Myõ, ñaát ñai khaù maøu môõ neân vieäc saûn xuaát phaân compost chöa caàn thieát laém. Nhöng khi phaûi xöû lyù raùc thaûi ñoâ thò coù coâng suaát töø 40 – 200 taán/ngaøy thì phöông aùn xöû lyù raùc laøm phaân compost bao giôø cuõng laø moät trong caùc phöông aùn ñöôïc xem xeùt nghieân cöùu. Quy trình coâng ngheä Raùc ñöôïc thu gom veà nhaø maùy. Taïi ñaây, raùc ñöôïc phaân loaïi ñeå thu hoài caùc chaát coù theå taùi cheá (giaáy, nhöïa, kim loaïi,..), phaân loaïi caùc chaát khoù phaân huûy. Caùc chaát höõu cô deã phaân huûy ñöôïc ñem ñi uû trong caùc beå hieáu khí ñeå phaân huûy thaønh caùc saûn phaåm giaøu chaát muøn vaø chaát dinh döôõng laøm phaân boùn cho muïc ñích noâng nghieäp. Öu ñieåm + Ñaûm baûo veä sinh moâi tröôøng. + Dieän tích chieám ñaát nhoû hôn + Chi phí ñaàu tö ban ñaàu vöøa phaûi, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá cuûa Vieät Nam. + Vaän haønh, baûo quaûn khoâng phöùc taïp. + Phuïc vuï toát cho noâng nghieäp. Noùi chung so vôùi phöông phaùp choân laáp raùc thoâng thöôøng phöông phaùp xöû lyù raùc laøm phaân compost coù nhieàu öu theá hôn haún. Ôû vieät nam do ñieàu kieän kinh teá chöa phaùt trieãn neân haàu heùt caùc ñoâ thò trong caû nöôùc chöa ñaàu tö thích ñaùng cho coâng ngheä xöû lyù raùc. Nhöõng thaønh phoá lôùn nhö Haø Noäi vaø TPHCM ñaõ ñaàu tö xaây döïng nhaø maùy cheá bieán raùc laøm phaân höõu cô. Moät soá ñoâ thò khaùc ñaõ vaø ñang laäp döï aùn ñaàu tö xaây döïng baõi choân laáp raùc hôïp veä sinh cuøng vôùi cheá bieán raùc laøm phaân höõu cô, trong khi ñoù, nhieàu ñoâ thò vaãn ñang söû duïng phöông phaùp truyeàn thoáng laø ñoå raùc thaûi ra baõi raùc hôû. 2.3.3.7 Xöû lyù chaát thaûi raén baèng phöông phaùp ñoát Phöông phaùp ñoát raùc laø phöông phaùp laøm giaûm nhoû nhaát löôïng raùc thaûi cho khaâu xöû lyù cuoái cuøng, neáu söû duïng coâng ngheä tieân tieáncoøn coù yù nghóa cao trong vieäc baûo veä moâi tröôøng. Coâng ngheä ñoát raùc thöôøng aùp duïng ôû caùc quoác gia phaùt trieån vì phaûi coù moät neàn kinh teá ñuû maïnh ñeå bao caáp cho vieäc ñoát raùc thaûi sinh hoaït nhö laø moät dòch vuï phuùc lôïi xaõ hoäi cuûa toaøn daân (giaù thaønh xöû lyù raùc baèng phöông phaùp naøy thöôøng cao gaáp 8 – 10 laàn so vôùi phöông phaùp choân laáp raùc hôïp veä sinh). Naêng löôïng phaùt sinh coù theå söû duïng cho caùc` loø hôi, loø söôûi hoaëc caùc coâng vieäc söû duïng nhieät löôïng khaùc. Tuy nhieân, ñoát raùc sinh hoaït bao goàm nhieàu chaát khaùc nhau deã sinh khoái ñoäc, caùc chaát dioxin,… gaây aûnh höôûng xaáu ñeán söùc khoeû con ngöôøi. Do ñoù, moãi loø ñoát phaûi ñöôïc trang bò moät heä thoáng xöû lyù khoái vaø buïi raát toán keùm. Hieän nay, ôû caùc nöôùc Chaâu AÂu ñang coù xu höôùng giaûm vieäc ñoát raùc vì haøng loaït caùc vaán ñeà kinh teá cuõng nhö veä sinh moâi tröôøng. Phöông phaùp naøy chæ coøn aùp duïng roäng raõi trong vieäc xöû lyù raùc thaûi beänh vieän hoaëc moät soâ raùc thaûi coâng nghieäp maø caùc phöông phaùp khaùc khoâng coù khaû naêng xöû lyù trieät ñeå. Quy trình coâng ngheä Raùc ñöôïc thu gom veà caùc loø ñoát chuyeân duøng, löôïng tro vaø pheá thaûi khoâng chaùy coøn laïi seõ ñöôïc mang ñi choân. Öu ñieåm + Xöû lyù trieät ñeå vi truøng laây beänh coù trong raùc + Dieän tích chieám ñaát nhoû nhaát so vôùi phöông phaùp xöû lyù raùc khaùc. + Khoâng gaây oâ nhieãm nöôùc ngaàm hoaëc nöôùc maët do quaù trình phaân huûy sinh hoïc raùc thaûi ngoaøi töï nhieân. + Coù theå thu hoài ñöôïc nhieät löôïng ñeå saûn xuaát ñieän, cung caáp nhieät, … Nhöôïc ñieåm + Chi phí ñaàu tö ban ñaàu cao (öôùc tính caàn chi 5 tyû ñoàng cho 1 loø ñoát ñuû tieâu chuan veä sinh moâi tröôøng coù coâng suaát 5 taán raùc/ngaøy) + Qui trình coâng ngheä phöùc taïp, chi phí vaän haønh quaûn lyù cao. + Neáu xöû lyù khoâng toát khoùi vaø tro, buïi cuûa loø bay ra seõ gaây oâ nhieãm khoâng khí. Muoán giaûm thieåu ñöôïc nhöôïc ñieåm naøy caàn phaûi laép theâm heä thoáng loïc buïi, khöû muøi, khöû khí,… laøm cho chi phí ñaàu tö ban ñaàu lôùn, vieäc vaän haønh khaù toán keùm. + Khoâng thu hoài ñöôïc caùc saûn phaåm vaø pheá lieäu töø raùc. 2.3.3.8 Xöû lyù chaát thaûi raén baèng phöông phaùp choân laáp Trong caùc phöông phaùp xöû lyù raùc thaûi, choân laáp laø phöông phaùp phoå bieán vaø ñôn giaûn nhaát. Phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng roäng raõi ôû haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi. Veà thöïc chaát, choân laáp laø phöông phaùp löu tröõ raùc thaûi trong moät baõi vaø coù phuû ñaát beân treân. Choân laáp hôïp veä sinh laø moät phöông phaùp kieåm soaùt söï phaân huûy cuûa chaát thaûi raén khi chuùng ñöôïc choân neùn vaø phuû laáp beà maët. Raùc thaûi raén trong baõi choân laáp seõ bò tan röûa nhôø quaù trình phaân huûy sinh hoïc beân trong ñeå taïo ra caùc saûn phaåm cuoái cuøng laø caùc chaát giaøu dinh döôõng nhö caùc axit höõu cô, nitô, caùc hôïp chaát amoân vaø moät soá khí nhö CO2, CH4, … Quy trình coâng ngheä Raùc ñöôïc thu gom veà caùc hoá choân taäp trung- laø caùc hoá ñöôïc ñaøo vaø gia coá theo caùc tieâu chuaån kyõ thuaät ñeå giaûm bôùt söï oâ nhieãm gaây ra bôûi hieän töôïng thaám ngaàm cuûa nöôùc raùc cho moâi tröôøng xung quanh. Taïi caùc hoá naøy, ngöôøi ta ñoå raùc thaønh töøng lôùp daøy < 0,6m, raéc voâi boät leân treân ñeå khöû truøng, sau ñoù môùi laáp ñaát leân treân ñeå taïo moâi tröôøng phaân huûy töï nhieân. Öu ñieåm + Quy trình coâng ngheä ñôn giaûn, chi phí vaän haønh, quaûn lyù thaáp. + Chi phí ñaàu tö xaây döïng ban ñaàu khoâng lôùn laém. + Haïn cheá ñöôïc oâ nhieãm khoâng khí do quaù trình phaân huûy sinh hoïc raùc thaûi raén ngoaøi töï nhieân. + Kieåm soaùt ñöôïc nöôùc do raùc phaân huûy. + Giaûm moät phaàn löôïng vi truøng gaây beänh trong raùc. Nhöôïc ñieåm + Dieän tích chieám ñaát lôùn + Thôøi gian phaân huûy hoaøn toaøn raùc raát laâu, ñaëc bieät laø caùc chaát khoù phaân huûy nhö ñoà nhöïa, thuûy tinh, vaûi,… + Raùc höõu cô khi phaân huûy saûn sinh ra gas laø hoãn hôïp khí nheï neân luoân luoân coù xu höôùng tìm moät loái thoaùt ra ngoaøi. Thaønh phaàn cuûa khí gas goàm coù 55% khí meâtan vaø 45% khí CO2 vaø hôi nöôùc. Löôïng gas thoaùt ra mang laïi moät muøi hoâi voâ cuøng khoù chòu 2.3.3.9 Xöû lyù chaát thaûi raén baèng phöông phaùp uû thu hoài khí sinh hoïc Quy trình coâng ngheä raùc ñöôïc thu gom veà khu xöû lyù. Taïi ñaây raùc ñöôïc phaân loaïi ñeå thu hoài caùc chaát ñeå taùi cheá (giaáy, nhöïa, kim loaïi,.. ) loaïi ñi caùc chaát khoù phaân huûy (gaïch vôõ, ñaát ñaù,..). Caùc chaát höõu cô deã phaân huûy ñöôïc ñem ñi uû trong caùc hoá ñöôïc ñaøo saâu xuoáng ñaát ( tuyø theo chieàu cao cuûa möïc nöôùc ngaàm), ñaùy, thaønh, vaø maët hoá ñöôïc phuû baèng caùc lôùp vaûi ñòa kyõ thuaät vaø nhöïa PE ñeå ngaên khoâng cho nöôùc raùc thaám ra moâi tröôøng xung quanh vaø taïo moâi tröôøng yeám khí cho vi khuaån kî khí hoaït ñoäng phaân huyû raùc. Trong caùc hoá uû coù caùc heä thoáng oáng vaø thieát bò kieåm soaùt ñeå thu hoài khí meâtan töø quaù trình phaân huûy raùc, laøm nhieân lieäu cho quaù trình ñoát. Öu ñieåm + Tieát kieäm ñöôïc naêng löôïng Nhöôïc ñieåm + Dieän tích chieám ñaát lôùn nhö baõi choân laáp vaø xöû lyù thoâng thöôøng. + Chi phí ban ñaàu raát lôùn. + Vaän haønh baûo quaûn phöùc taïp, toán keùm 2.4 Moät soá coâng ngheä xöû lyù raùc ñang aùp duïng ôû Vieät Nam 2.4.1 Nhaø maùy xöû lyù pheá thaûi tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu Nhaø maùy xöû lyù pheá thaûi baèng phöông phaùp vi sinh cheá bieán thaønh phaân boùn höõu cô tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu ñöôïc xaây döïng vaøo naêm 1995 taïi xaõ Hoaø Long – Thò xaõ Baø Ròa – Tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu, naêm 1996 nhaø maùy baét ñaàu hoaït ñoäng vôùi coâng suaát thieát keá giai ñoaïn I laø 150m3/ngaøy. Coâng ngheä xöû lyù cuûa nhaø maùy laø coâng ngheä cheá bieán vi sinh thaønh phaân höõu cô (compost). Baûn chaát cuûa quaù trình naøy laø söû duïng khaû naêng sinh soáng cuûa vi sinh vaät hieáu khí phaân giaûi raùc höõu cô deã bò phaân huyû thaønh muøn baõ höõu cô vaø sinh khoái vi sinh vaät(VSV). Caùc muøn baõ höõu cô vaø sinh khoái VSV seõ ñöôïc taùch ra, pha troän vôùi NPK sau ñoù tinh cheá thaønh phaân höõu cô. Phaàn coøn laïi bao goàm caùc raùc voâ cô vaø höõu cô khoù phaân huyû seõ ñöôïc mang ñi choân laáp. Quaù trình coâng ngheä naøy dieãn ra trong hai giai ñoaïn : Giai ñoaïn I : Giai ñoaïn phaân huyû dieäp luïc (mesophyllic). Noù thích hôïp ôû nhieät ñoä döôùi 40oC vaø vi khuaån mesophyllic chieám öu theá. Hoaït ñoäng cuûa VSV ôû giai ñoaïn mesophyllic laøm cho moâi tröôøng chuyeån daàn sang moâi tröôøng axit nheï. Giai ñoaïn II : Giai ñoaïn naøy nhieät ñoä taêng leân hôn 40oC, hoãn hôïp pheá thaûi böôùc sang phaân giaûi nhieät (thermophyllic), VSV mesophyllic cheát haøng loaït vaø VSV phaân giaûi nhieät chieám öu theá. VSV thermophyllic hoaït ñoäng ñaõ laøm cho moâi tröôøng chuyeån töø moâi tröôøng axit sang moâi tröôøng kieàm qua söï taïo ra amonia. Khi quaù trình phaân giaûi nhieät gaàn ñaõ keát thuùc, hoãn hôïp pheá thaûi trôû neân gaàn trung tính vaø bieán thaønh chaát dinh döôõng (daïng ñaïm NO3-, NH4+, …). Quaù trình phaân giaûi nhieät taïo ra nhieät ñoä treân 55oC, ôû khoaûng nhieät ñoä naøy moät soá vi khuaån ñoäc haïi trong hoãn hôïp pheá thaûi bò tieâu dieät. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng öu ñieåm cuûa quy trình coâng ngheä naøy. Ñeå ñaûm baûo chaéc chaén quaù trình phaân huyû pheá thaûi traûi qua hai giai ñoaïn phaân huyû dieäp luïc vaø phaân giaûi nhieät, caàn cung caáp ñaày ñuû khoâng khí (oxy) vaø ñoä aåm cho vi sinh vaät. 2.4.2 Xöû lyù raùc thaûi taïi Nhaø maùy raùc Caàu Dieãn – Haø Noäi Naêm 1992, Thaønh phoá Haø Noäi tieáp nhaän döï aùn vieän trôï cuûa Lieân hieäp quoác ñaàu tö cho Nhaø maùy Phaân raùc Caàu Dieãn. Nhaø maùy söû duïng coâng ngheä uû hieáu khí nhaèm ruùt ngaén thôøi gian phaân huyû raùc ñeå ñaùp öùng vôùi löôïng raùc khoång loà cuûa Thaønh phoá Haø Noäi. Vieäc uû raùc taïi nhaø maùy ñöôïc thöïc hieän nhôø caùc vi sinh vaät hieáu khí coù saün trong raùc, coù boå sung theâm vi sinh vaät ñaëc tröng ñaõ ñöôïc phaân laäp vaø thuaàn döôõng. Quaù trình uû ñöôïc thöïc hieän trong caùc haàm uû, ñöôïc thoåi khí cöôõng böùc vaø duy trì ñoä aåm thích hôïp. Coâng ngheä uû raùc taïi Nhaø maùy phaân raùc Caàu Dieãn ñöôïc coi laø moät trong nhöõng coâng ngheä xöû lyù raùc tieân tieán nhaát ôû Vieät Nam hieän nay, tuy nhieân noù ñoøi hoûi voán ñaàu tö raát lôùn vaø chi phí vaän haønh cao maø baát kyø moät ñòa phöông naøo khaùc cuõng khoù coù theå aùp duïng ñöôïc neáu khoâng coù söï trôï giuùp veà taøi chính cuûa nöôùc ngoaøi. 2.4.3 Xöû lyù raùc taïi nhaø maùy phaân raùc Hoùc Moân – TPHCM Tröôùc giaûi phoùng vaø sau giaûi phoùng trong moät thôøi gian ngaén, nhaø maùy phaân raùc Hoùc Moân ñaõ söû duïng coâng ngheä uû raùc hieáu khí cuûa Ñan Maïch. Coâng ngheä naøy ñöôïc cô giôùi hoaù, söû duïng 2 loø quay trong moâi tröôøng boå sung vaø duy trì lieân tuïc khoâng khí vaø ñoä aåm ôû möùc thích hôïp. Tuy nhieân, sau moät thôøi gian hoaït ñoäng, coâng ngheä naøy trôû neân khoâng phuø hôïp nöõa vì: + Khoâng ñaùp öùng ñöôïc vôùi löôïng raùc thaûi cuûa thaønh phoá ngaøy moät gia taêng. + Thaønh phaàn vaø tính caáht raùc thaûi ñöa ñeán nhaø maùy ngaøy moät phöùc taïp, khoâng phuø hôïp vôùi coâng ngheä vaø thieát bò hieän coù. + Chi phí vaän haønh raát cao do tieâu toán nhieàu naêng löôïng. Gaàn ñaây nhaø maùy phaân raùc Hoùc Moân chuyeån qua söû duïng coâng ngheä uû raùc yeám khí, haàu heát caùc thao taùc vaän haønh laø thuû coâng. Caùc baõi taäp keát raùc ñöôïc ñoå thaønh nhöõng ñoáng cao 1,5 – 2m vaø ñöôïc phuû baèng moät lôùp voâi boät nhaèm khöû muøi. Tuy nhieân, do löôïng raùc gia taêng quaù nhanh, vieäc uû yeám khí khoâng theå ñaùp öùng ñöôïc do thôøi gian uû quaù laâu, ñoøi hoûi maët baèng lôùn. Hieän nay, do maùy moùc thieát bò vaø coâng ngheä khoâng coøn phuø hôïp, nhaø maùy phaân raùc Hoùc Moân ñaõ ngöøng saûn xuaát. 2.5 Moät soá neùt veà quaûn lyù raùc treân theá giôùi vaø ôû Vieät Nam 2.5.1 Tình hình quaûn lyù raùc treân theá giôùi Treân theá giôùi ñaëc bieät laø caùc nöôùc phaùt trieån vaán ñeà xöû lyù raùc thaûi ñaõ ñöôïc bieát ñeán töø laâu. Vaán ñeà phaân loaïi raùc taïi nguoàn ñöôïc nghieân cöùu vaø trôû thaønh thoùi quen cuûa ngöôøi daân. Ngöôøi daân ôû caùc nöôùc naøy haàu heát ñeàu coù yù thöùc veà quaûn lí raùc thaûi. - Singapore: Singapore laø moät nöôùc nhoû, khoâng coù nhieàu dieän tích ñaát ñeå choân laáp raùc nhö nhöõng nöôùc khaùc neân hoï keát hôïp xöû lí raùc baèng phöông phaùp choân laáp vaø ñoát. ÔÛ Singapore coù 3 nhaø maùy ñoát raùc, nhöõng thaønh phaàn khoâng chaùy ñöôïc choân laáp ôû baõi raùc ngoaøi bieån. Raùc thaûi töø nguoàn khaùc nhau ñöôïc thu gom vaø ñöa ñeán trung taâm phaân loaïi raùc thaønh caùc thaønh phaàn raùc thaûi chaùy ñöôïc vaø khoâng chaùy ñöôïc. Raùc chaùy ñöôïc seõ ñöa ñeán nhaø maùy ñoát raùc, coøn thaønh phaàn raùc thaûi khoâng chaùy ñöôïc ñöa ñi choân laáp. Caùc coâng ñoaïn quaûn lí raùc thaûi cuûa Singapore hoaït ñoäng heát söùc nhòp nhaøng, aên khôùp vôùi nhau töø thu gom, phaân loaïi, vaän chuyeån ñeán khi xöû lyù baèng ñoát hoaëc choân laáp. - Nhaät : ôû Nhaät ngöôøi phuï nöõ trong gia ñình phaân chia raùc ra laøm loaïi ñoát ñöôïc vaø loaïi khoâng ñoát ñöôïc, boû vaøo trong caùc tuùi ñöïng raùc coù maøu saéc khaùc nhau. Cöù moãi buoåi saùng, hoï ñem tuùi ñöïng raùc ñaët vaøo choã quy ñònh. Ngaønh veä sinh moâi tröôøng thaønh phoá cho xe ñeán boác ñi. Ñoái vôùi chaát thaûi raén coù kích thöôùc lôùn nhö tuû laïnh, maùy giaët, xaloâng cuõ… quy ñònh moãi thaùng thu 1 laàn. - Myõ : ôû Myõ quy ñònh moãi hoä daân hay moãi daõy nhaø taäp theå coù thuøng ñöïng raùc baèng nhöïa vaø hoøm ñöïng raùc baèng nhöïa hình vuoâng. Raùc sinh hoaït haèng ngaøy ñöïng vaøo tuùi ñöïng raùc boû vaøo thuøng nhöïa ñöïng raùc, coøn caùc loaïi raùc thuyû tinh kim loaïi … thì boû vaøo thuøng ñöïng raùc hình vuoâng. Xe vaän chuyeån raùc cuõng ñöôïc phaân loaïi vaø chuyeân chôû ñeán caùc choã khaùc nhau. - Ñöùc : Treân ñaát nöôùc Ñöùc, tröôùc moãi cöûa nhaø coù 3 thuøng nhöïa maøu khaùc nhau ñen, vaøng, xanh. Thuøng nhöïa vaøng ñöïng pheá lieäu, nhöïa oáng kim loaïi vaø tuùi nhöïa moûng. Trong thuøng xanh chæ ñöïng giaáy loaïi vaø thuøng ñen chæ ñöïng raùc thaûi sinh hoaït. 2.5.2 Hieän Traïng quaûn lyù raùc ôû Vieät Nam 2.5.2.1 Hieän traïng quaûn lyù raùc taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh a. Hieän traïng quaûn lyù raùc thaûi ôû TP.HCM Veà raùc sinh hoaït : - Tuy ngaønh veä sinh ñoâ thò ñaõ coù nhieàu noå löïc trong vaán ñeà giöõ gìn veä sinh nhöng chaát löôïng veä sinh ñoâi khi chöa ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa ngöôøi daân trong tình hình Thaønh phoá coù nhieàu chuyeån ñoåi veà caùc maët kinh teá xaõ hoäi. Do ñoù trong thôøi gian gaàn ñaây, vieäc cacù phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng, baùo chí vaø ngöôøi daân lieân tuïc phaûn aùnh veà chaát löôïng veä sinh treân ñòa baøn caùc quaän, huyeän cuõng nhö ñoái vôùi caùc coâng trình haï taàng cuûa ngaønh, ñieàu naøy ñoøi hoûi ngaønh veä sinh moâi tröôøng caàn coù söï chuyeån ñoåi cô baûn, ñeàø ra caùc giaûi phaùp ñoàng boä ñeå khaéc phuïc tình traïng naøy baèng moät cô cheá quaûn lyù thu gom löu chöùa vaø vaän chuyeån chaát thaûi hôïp lyù höõu hieäu. - Veà quy trình coâng ngheä vaø cô sôû vaät chaát kó thuaät haï taàng: + Thieáu moät quy hoaïch toång theå quaûn lyù chaát thaûi raén toaøn Thaønh phoá laøm cô sôû cho vieäc xaây döïng heä thoáng quy trình coâng ngheä thu gom, löu chöùa, vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc caùc loaïi hieän ñaïi baûo ñaûm veä sinh moâi tröôøng. + Toaøn boä quy trình, coâng ngheä cuûa ngaønh veä sinh moâi tröôøng vaãn chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu thöïc teá giaûi quyeát hôïp lyù hieäu quaû khoái löôïng raùc, xaø baàn thaûi ra treân toaøn Thaønh phoá. + Coâng ngheä heä thoáng coâng trình thu gom, löu chöùa,trung chuyeån raùc, xaø baàn cuûa ngaønh coøn cuõ kyõ, laïc haäu khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu veà veä sinh moâi tröông ñoâ thò cuûa Thaønh phoá hieän taïi vaø töông lai. + Caùc boâ raùc, traïm trung chuyeån raùc (löu chöùa taïm) thieáu vaø söû duïng coâng ngheä laïc haäu, khoâng ñaït yeâu caàu veà veä sinh moâi tröôøng ñaët bieät coøn thieáu maët baèng duøng cho coâng taùc veä sinh ñoâ thò (trong caùc quy hoaïch xaây döïng phaùt trieån ñoâ thò). + Phöông tieän thu gom, löu chöùa vaø vaän chuyeån raùc, xaø baàn phaàn lôùn quaù cuõ kyõ khoâng ñaït tieâu chuaån, thöôøng xuyeân chöùa raùc vöôït coâng suaát cho pheùp, khoâng ñaûm baûo veâ sinh moâi tröôøng. Toác ñoä ñaàu tö phöông tieän löu chöùa vaø vaän chuyeån raùc raát thaáp so vôùi toác ñoä taêng tröôûng raùc vaø xaø baàn (chæ coù 3% so vôùi 13%). - Veà vieäc quaûn lyù toå chöùc hoaït ñoäng saûn xuaát: Hieän nay treân ñòa baøn TP.HCM, coâng taùc veä sinh ñoâ thò (ñöôïc giao cho 25 ñôn vò cuøng thöïc hieän vaø quaûn lyù: Trong ñoù toaøn boä khaâu queùt, thu gom thoâ sô thuoäc 22 coâng ty, Xí nghieäp dòch vuï coâng ích quaän, huyeän quaûn lyù thöïc hieän vaø nghieäm thu nhanh choùng tieâng vôùi caùc phoøng taøi chaùnh quaän , huyeän, thu gom, vaän chuyeån cô giôùi do caû quaän, huyeän vaø Coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò thöïc hieän quaûn lí theo cô cheá hôïp ñoàng thueâ bao, ñaëc bieät coù Quaän 1 coâng taùc veä sinh ñoâ thò hoaøn toaøn quaûn lyù thöïc hieän thanh toaùn ñoäc laäp (ñaàu naêm 2003 caùc huyeän Cuû Chi, Bình Chaùnh, Caàn Giô seõ thöïc hieän theo moâ hình naøy). Nhö vaäy veà chaát löôïng veä sinh ñoâ thò ñòa baøn queùt gom khoâng thoáng nhaát ( coù 22 teâu chuaån chaát löôïng veä sinh ñòa baøn). Ngoaøi ra, ñoái vôùi khaâu thu gom raùc sinh hoaït sô caáp coøn moät löïc löôïng tham gia thu gom raùc nöõa laø löïc löôïng thu gom raùc daân laäp, phuï traùch thu gom raùc töø caùc hoä daân trong caùc heûm ñöa ñeán caùc ñieåm taäp trung raùc (ñieån heïn, boâ, traïm trung chuyeån) vaø vieäc thu tieàn raùc do hoï tröïc tieáp thu töø hoä daân (theo quyeát ñònh 5425 cuûa UBND.TP). Khoái löôïng raùc do löïc löôïng naøy thöïc hieän ñöôïc chieám treân khoaûng 60% toång khoái löôïng raùc thu gom thoâ sô toaøn thaønh phoá. Veà quaûn lyù caáp voán: Tröôùc naêm 1997, Sôû Taøi Chính laø cô quan tham möu cho UBND.TP veà vieäc caáp voán ñoái vôùi coâng taùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc cuûa Thaønh phoá maø ñaàu moái nghieäm thu thanh quyeát kinh phí thöïc hieän laø Coâng ty MTÑT. Sau 1997 ñöôïc söï chaáp thuaän cuûa UBND.TP, ban QLDA khu coâng trình töø voán söï nghieäp GTCC (nay la Khu QLGTÑT) laø cô quan chuyeån quaûn tham möu cho Sôû GTCC veà giaùm saùt, kieåm tra, xaùc nhaän khoái löôïng vaø chaát löôïng veä sinh do caùc ñôn vò thöïc hieän, caên cöù keát quaû ñoù Sôû Taøi Chính seõ xem xeùt caáp phaùt voán. Thöïc traïng quaûn lyù naøy heát söùc manh muùn, loân xoän khoâng coù cô sôû ñeå tính ñuùng hieäu quaû söû duïng ñoàng voán, khoâng ñaùp öùng cho nhu caàu ñaûm baûo traät töï VSÑT Thaønh phoá hieän taïi vaø töông lai (nhaát laø khoù ñaàu tö phaùt trieån hieäu quaû, khoù toå chöùc thu phí veä sinh vaø thöïc hieän tö nhaân hoùa, xaõ hoäi hoùa ngaønh VSÑT). Veà raùc coâng nghieäp vaø raùc y teá: - Raùc y teá: song song vôùi toác ñoä taêng tröôûng raùc sinh hoaït, xaø baàn thì raùc y teá cuõng laø moät trong nhöõng moái quan taâm cuûa caùc caáp chính quyeàn vaø ban ngaønh Thaønh phoá, töø naêm 2000, Thaønh phoá ñaàu tö vaø ñöa vaøo söû duïng 1 loø xöû lyù raùc y teá ñaït tieâu chuaån vôùi coâng suaát 7,5 taán/ ngaøy ñoát gas hieän ñaïi, xöû lyù trieät ñeå raùc y teá, ñaûm baûo veä sinh moâi tröôøng. Ngoaøi ra, Coâng ty MTÑT cuõng phoái hôïp vôùi Sôû Y teá töøng böôùc hoaøn chænh khaâu phaân loaïi löu chöùa, thu gom, vaän chuyeån raùc y teá baèng vieäc toå chöùc höôùng daãn thöïc hieän phaân loaïi raùc töø caùc khoa, phoøng trong cô sôû y teá. Ñaàu tö theâm caùc trong thieát bò xe maùy (xe taûi thuøng kín thuøng raùc 240lít), hoã trôï söõa chöõa naâng caáp caùc nhaø chöùa raùc y teá (33 nhaø chöùa raùc theo döï aùn Haø Lan). Nhaèm tieán tôùi chuaån hoùa toaøn boä coâng taùc quaûn lyù raùc y teá, naêm 2002 Coâng ty MTÑT ñaõ xaây döïng heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng tieâu chuaån ISO 9001:2000 ñoái vôùi coâng taùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc y teá vaø ñaõ ñöôïc caáp giaáy chöùng nhaän phuø hôïp vaøo cuoái thaùng 8/2002. - Veà raùc coâng nghieäp: Hieän taïi vieäc quaûn lyù vaø xöû lyù raùc thaûi coâng nghieäp treân ñòa baøn thaønh phoá vaãn coøn boû ngoû chöa coù ñôn vò chuyeân traùch naøo thöïc hieän, coâng ty MTÑT chæ thöïc hieän xöû lyù ñoát moät soá löôïng caùc raùc coâng nghieäp khoâng ñoäc haïi nhö haøng hoùa pheá phaåm, döôïc phaåm, … Ñöôïc sôû khoa hoïc coâng ngheä moâi tröôøng chaáp thuaän phöông phaùp xöû lyù. b. Heä thoáng thu gom, vaän chuyeån raùc taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh Heä thoáng kyõ thuaät thu gom vaø vaän chuyeån raùc sinh hoïat taïi TP HCM ñöôïc ñaûm nhaän bôûi caùc ñoäi vaän chuyeån cuûa coâng ty coâng ty MTÑT thaønh phoá, caùc coâng ty, xí nghieäp coâng trình ñoâ thò cuûa 22 quaän, huyeän, HTX Vaän Taûi Coâng Noâng vaø heä thoáng thu gom raùc daân laäp. Goàm coù ba hình thöùc thu gom: Hình thöùc 1: haøng ngaøy, raùc ñöôïc thu gom baèng xe ñaåy tay vaø taäp keát taïi ñieåm heïn, vaø sau ñoù raùc töø xe ñaåy tay seõ ñöôïc ñoå sang xe eùp nhoû(töø 2-4 taán) chuyeån ñeán traïm trung chuyeån. Taïi traïm trung chuyeån, xe taûi lôùn laáy raùc töø xe eùp raùc nhoû vaø vaän chuyeån ñeán baõi xöû lyù. Hình thöùc 2: Raùc ñöôïc thu gom baèng xe ñaåy tay vaø taäp trung taïi ñieåm heïn, sau ñoù raùc töø xe ñaåy tay seõ ñöôïc ñoå sang xe eùp lôùn (hay heä thoáng eùp raùc lôùn) vaø chôû thaúng ñeán baõi choân laáp. Hieän nay coâng ngheä naøy ñang ñöôïc aùp duïng vaø ngaøy caøng môû roäng ñeå giaûm daàn nhöõng ñieåm taäp trung raùc quaù nhieàu vaø haïn cheá oâ nhieãm. Hình thöùc 3: Raùc chöùa saün trong caùc thuøng chöùa(240-600L) ôû doïc caùc tuyeán ñöôøng hay taïi caùc nguoàn phaùt sinh raùc lôùn (chôï, khu thöông maïi, vaên phoøng cô quan… ) ñöôïc ñoå sang xe eùp loïai nhoû (töø 2-4 taán) vaø vaän chuyeån ñeán traïm trung chuyeån. Taïi traïm trung chuyeån, xe taûi lôùn nhaän raùc töø xe eùp nhoû vaø vaän chuyeån ñeán ñoå taïi baõi choân laáp. Trong hình thöùc naøy, neáu raùc töø caùc thuøng chöùa ñoå vaøo caùc xe eùp lôùn, noù seõ vaän chuyeån ñeán thaúng baõi choân laáp. c. Hieän traïng xöû lyù raùc taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh Hieän nay, tuy ñaõ coù nhieàu phöông phaùp vaø coâng ngheä xöû lyù raùc ñöôïc nghieân cöùu vaø öùng duïng treân theá giôùi, nhöng do moät soá ñieàu kieän kinh teá- xaõ hoäi cuûa Vieät Nam noùi chung vaø cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh noùi rieâng, raùc thaûi ñoâ thò chuû yeáu ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp choân laáp chuû yeáu taïi hai baõi Ñoâng Thaïnh vaø Goø Caùt. Tröôùc ñaây, coâng ty xöû lyù chaát thaûi thaønh phoá vôùi söï taøi trôï cuûa Bæ ñaõ tieán haønh saûn xuaát phaân boùn töø raùc nhöng do khoâng hieäu quaû neân ñaõ ngöøng hoaït ñoäng. Rieâng ñoái vôùi raùc y teá ñöôïc coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò xöû lyù raùc rieâng vaø vaän chuyeån taäp trung veà trung taâm xöû lyù raùc y teá Bình Höng Hoøa ñeå xöû lyù baèng phöông phaùp ñoát. Hieän nay, raùc sinh hoaït vaø raùc xaø baàn ôû thaønh phoá ñöôïc choân laáp ôû hai baõi raùc Goø Caùt taïi huyeän Bình Chaùnh vaø baõi raùc Phöôùc Hieäp taò huyeän Cuû Chi. Baõi choân laáp Goø Caùt naèm taïi xaõ Bình Höng Hoaø- Bình Chaùnh, laø baõi choân laáp hôïp veä sinh, coù dieän tích 25 ha, coâng suaát xöû lyù 2000 taán raùc/ ngaøy. Taïi ñaây coù ñaët lôùp loùt choáng thaám, lôùp ñaát phue vaø taám che, heä thoáng thu gom – xöû lyù khí thaûi vaø nöôùc ræ raùc. Nöôùc thai sau khi ñöôïc xöû lyù ñoå ra keânh 19/5 (keânh ñen) Baõi choân laáp Phöôùc Hieäp naèm taïi xaõ Phöôùc Hieäp (Cuû Chi), tieáp giaùp vôùi tænh Long An qua keânh Thaày Cai. Baõi coù dieän tích ñöôïc chính phuû duyeät 109 ha, coâng suaát 3000 taán raùc/ ngaøy. Ñaây laø baõi choân laáp hôïp veä sinh, baét ñaàu hoaït ñoäng naêm 2002, nöôùc thaûi sau khi xöõ lyù ñöôïc ñoå ra keânh Thaày Cai. Ñeå xöû lyù heát löôïng chaát thaûi raén ñoâ thò trong 20 naêm tôùi, thnaøh phoá HCM trieån khai xaây döïng khu lieân hôïp xöû lyù raùc ôû 3 xaõ Phöôùc Hieäp (Cuû Chi), xaõ Ña Phöôùc (Bình Chaùnh), huyeän Thuû Thöøa (Long An) vôùi toång dieän tích khoaûng 2500 ha. Ngoaøi ra tnaøh phoá cuõng ñang chuaån bò caùc döï aùn nhaèm naêng cao hieäu quaû xöû lyù raùc nhö: döï aùn phaân loaïi raùc taïi nguoàn, döï aùn xaây döïng nhaø maùy xöû lyù raùc thaønh phaàn höõu cô, moät soá döï aùn xöû lyù raùc baèng coâng ngheä ñoát coù taùi sinh naêng löôïng.