Tình trạng dinh dưỡng và chế độ nuôi dưỡng của trẻ em tiêu chảy kéo dài tại Bệnh viện Nhi Đồng 2

Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 1* 2002 25 TÌNH TRAÏNG DINH DÖÔÕNG VAØ CHEÁ ÑOÄ NUOÂI DÖÔÕNG CUÛA TREÛ EM TIEÂU CHAÛY KEÙO DAØI TAÏI BEÄNH VIEÄN NHI ÑOÀNG 2 Traàn Thò Thanh Taâm * TOÙM TAÉT Tieâu chaûy keùo daøi (TCKD) gaëp khoâng nhieàu nhöng thöôøng keát hôïp vôùi suy dinh döôõng thaønh moät voøng xoaén beänh lyù gaây töû vong hoaëc aûnh höôûng ñaùng keå ñeán söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån cuûa treû em. Chuùng toâi nghieân cöùu tình traïng dinh döôõng vaø cheá ñoä nuoâi döoõng cuûa 71 treû bò TCKD nhaäp khoa tieâu hoùa beänh vieän Nhi ñoàng 2 trong hai naêm (3/1999-3/2001). Keát quaû cho thaáy coù 31% treû ñang bò suy dinh döôõng bao goàm 26,8% treû suy dinh döôõng nheï caân vaø 12,7% treû bò suy dinh döôõng gaày moøn. TCKD ñaõ aûnh höôûng ñeán söï taêng caân cuûa treû, bieåu hieän baèng 80% treû bò giaûm, ñöùng caân hoaëc taêng caân chaäm, baùo ñoäng töông lai suy dinh döôõng cuûa nhöõng treû naøy neáu coøn tieáp tuïc tieâu chaûy vaø caùc thöïc haønh nuoâi döôõng sai laàm. Coù 35,2% treû ñöoïc xeáp loaïi thieáu maùu vaø 21,1% treû bò giaûm ñaïm maùu, cuõng laø haäu quaû dinh döôõng tröïc tieáp hay giaùn tieáp cuûa TCKD. Tröôùc khi TCKD, treû döôùi 12 thaùng coù 68,4% ñöoïc nuoâi baèng söõa meï, nhöng cuõng coù 58,6% treû buù bình. Ña soá caùc treû ñöôïc aên daëm ñuùng theo löùa tuoåi. Nhöng khi tieâu chaûy baét ñaàu xaûy ra, 18% treû töø 6-12 thaùng ngöng aên daëm chæ buù maø thoâi, soá coøn laïi tuy ñöôïc aên hoaëc aên daëm nhöng chaát löôïng böõa aên giaûm veà soá löôïng böõa aên, soá löôïng moät böõa aên, vaø chaát löôïng böõa aên. Ña soá ñeàu loaïi boû hoaëc giaûm daàu môõ trong böõa aên, Treû ñöôïc aên thòt heo nhieàu laàn hôn thòt gaø, boø hay toâm caù. Rau caûi, traùi caây ñeàu bò giaûm tieâu thuï. Treân caùc TCKD, treû buù meï coù tình traïng dinh döôõng keùm hôn treû buù bình (p=0,012). Töông töï, treû buù meï ít bò thay ñoåi caân naëng theo chieàu höôùng xaáu hôn treû buù bình (p=0,002). Tình traïng dinh döôõng ít bò aûnh höôûng bôûi thôøi gian keùo daøi cuûa tieâu chaûy maø bò aûnh höôûng bôûi cheá ñoä nuoâi döôõng trong luùc tieâu chaûy, vaø ñaëc tính cuûa tieâu chaûy. Treû bò tieâu chaûy nhieãm truøng coù tình traïng dinh döôõng keùm hôn treû tieâu chaûy khoâng do vieâm nhieãm. SUMMARY NUTRITIONAL STATUS AND FEEDING PRACTICE OF CHILDREN WITH PERSISTENT DIARRHEA HOSPITALIZED IN CHILDREN HOSPITAL N o 2 Tran Thi Thanh Tam * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 6 - No 1 - 2002: 25 - 30 Persistent diarrhea (PD) infrequently occurs but commonly associated with malnutrition to build up a vicious cycle, which markedly affect the growth and development of young children. We examined the nutritional status and feeding practice of 71 children with PD hospitalized in children hospital N2 during 3/1999-3/2001. The results showed that 31% patients have got under nutrition including 26.8% underweight and 12.7% wasted. Besides overt malnutrition, PD adversely affected the weight increase, manifested by 80% of those children with weight decrease, no or slow weight increase. That implied an inevitable malnutrition if the diarrhea and wrong feeding practice continues. There were 35.2% diarrheal children classified as anemic and 21.1% as hypoproteinemic. Before diarrhea, among under 12-month children, there were 68.4% breast-fed and 58.6% bottled-fed. The majority received supplementary food at the appropriate age. When diarrhea started, 18% of patients from 6-12 months of age stopped eating weaning food and continued consuming milk, either breast milk or animal milk. The rest although continued to have weaning food, the quantity and the quality of weaning food were reduced. Mothers usually eliminated oil or fat from the supplementary food. Children were given pork meat more frequently * Beänh vieän Nhi ñoàng 2 – TP. Hoà Chí Minh Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 1* 2002 Nghieân cöùu Y hoïc 26 than chicken, beef, shrimp or fish. The patients less consumed vegetables and fruits. In the children with persistent diarrhea, breast-fed children had lower nutritional status than the bottled-fed ones (p=0.012). Similarly, the bottled-fed children had worse weight change than the breastfed ones (p=0.002). The nutritional status was not affected by the duration of diarrhea before admission, but by the feeding care during diarrhea and the characteristics of diarrhea. Children with infectious diarrhea had worse nutritional status than the ones with non-infectious diarrhea. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Hieän nay, trong khi tyû leä töû vong trong tieâu chaûy caáp ñaõ giaûm vaø nhöõng tröôøng hôïp maát nöôùc naëng do tieâu chaûy caáp raát hieám gaëp nhôø vaøo buø dòch baèng döôøng uoáng, thì tieâu chaûy keùo daøi (TCKD) noåi leân trong beänh lyù tieâu hoùa cuûa treû em nhö laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây töû vong vaø aûnh höôûng ñeán söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån cuûa treû nhoû ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Beänh gaëp khoâng nhieàu, nhöng TCKD cuøng vôùi suy dinh döôõng taïo neân voøng xoaén beänh lyù phöùc taïp goùp phaàn tröïc tieáp hoaëc giaùn tieàp vaøo töû vong treû em Vieät nam. Nguyeân nhaân TCKD hieän nay coøn coù nhieàu ñieåm chöa roõ. Noù coù theå laø haäu quaû cuûa söï töông taùc nhieàu yeáu toá ñöôïc baøn caõi nhieàu trong nhöõng naêm gaàn ñaây nhö nhieãm truøng ruoät keùo daøi, toån thöông nieâm maïc chaäm phuïc hoài, tính nhaïy caûm cuûa chuû theå, mieãn dòch nieâm maïc, suy dinh döôõng, thieáu vi chaát. Ôû Vieät Nam, caùc coâng trình nghieân cöùu veà TCKD coøn ít (2,7,8) . Chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu veà moät soá nguyeân nhaân TCKD vaø töø ñoù ruùt ra höôùng xöû trí thích hôïp trong hoaøn caûnh Vieät Nam. Baøi baùo naøy nhaèm muïc ñích töôøng trình tình traïng dinh döôõng vaø cheá ñoä nuoâi döôõng cuûa 71 treû tieâu chaûy keùo daøi trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi. Tình traïng dinh döôõng vaø nhöõng sai laàm trong thöïc haønh nuoâi döôõng coù theå vöøa laø yeáu toá thuùc ñaåy vöøa laø haäu quaû cuûa TCKD. Khaûo saùt tình traïng dinh döôõng vaø cheá ñoä nuoâi döôõng cuûa nhöõng treû naøy seõ giuùp ích trong vieäc hình thaønh moät cheá ñoä aên uoáng vaø theo doõi chaêm soùc cho caùc treû TCKD goùp phaàn cho ñieàu trò thaønh coâng caùc tröôøng hôïp TCKD. Muïc tieâu nghieân cöùu 1. Ñaùnh giaù tình traïng dinh döôõng cuûa caùc treû em bò tieâu chaûy keùo daøi 2. Khaûo saùt caùc cheá ñoä nuoâi döôõng tröôùc vaø trong khi bò tieâu chaûy, phaùt hieän caùc vaán ñeà sai laàm trong nuoâi döôõng coù khaû naêng laø yeáu toá thuùc ñaåy tieâu chaûy caáp trôû thaønh tieâu chaûy keùo daøi 3. Khaûo saùt moái lieân heä giöõa tình traïng dinh döôõng, nuoâi döôõng vôùi caùc ñaëc ñieåm laâm saøng cuûa tieâu chaûy keùo daøi. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Ñoái töôïng - Goàm 71 beänh nhaân vaøo khoa tieâu hoùa beänh vieän Nhi ñoàng 2 töø 3/1999 ñeán 3/2001 ñöôïc chaån ñoaùn laø TCKD coù caùc tieâu chuaån sau: + tieâu chaûy phaân nöôùc treân 3 laàn trong 1 ngaøy. + thôøi gian tieâu chaûy keùo daøi treân 14 ngaøy. + tuoåi töø 2 thaùng ñeán 60 thaùng. Loaïi tröø nhöõng beänh nhaân + tieâu chaûy töø luùc môùi sinh lieân tuïc ñeán khi nhaäp vieän. + coù caùc beänh baåm sinh maïn tính. Phöông phaùp nghieân cöùu Phöông phaùp tieàn cöùu, moâ taû caét ngang Caùch thöïc hieän - Moãi beänh nhaân vaøo vieän ñöôïc laøm hoà sô nghieân cöùu rieâng (khaùc vôùi beänh aùn nhaäp vieän cuûa beänh vieän) ñeå theo doõi quaù trình ñieàu trò. - Moãi treû ñöôïc caân, ño chieàu cao, ño voøng ñaàu, voøng caùnh tay. Caân ñöôïc ghi nhaän luùc nhaäp vieän, luùc xuaát vieän, moãi ngaøy moät laàn trong suoát thôøi gian naèm vieän. Caùc soá ño nhaân traéc khaùc ñöôïc ghi nhaän luùc nhaäp vieän, luùc xuaát vieän vaø moãi tuaàn moät laàn trong suoát thôøi gian naèm vieän. - Moät baûng caâu hoûi goàm caùc caâu hoûi lieân quan Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 1* 2002 27 ñeán yeáu toá kinh teá xaõ hoäi, cheá ñoä nuoâi döôõng, tieàn caên tieâu chaûy, ñaëc ñieåm laâm saøng cuûa beänh. Xöû lyù soá lieäu + chöông trình Epinut: xöû lyù caùc soá lieäu nhaân traéc thaønh caùc chæ soá Z score. + chöông trình SPSS 9.05 for windows ñeå thöïc hieän thoáng keâ moâ taû vaø phaân tích. KEÁT QUAÛ VAØ BAØN LUAÄN Ñaëc ñieåm chung khi vaøo vieän Tuoåi nhoû nhaát laø 2 thaùng vaø lôùn nhaát laø 6 tuoåi, tuoåi trung bình laø 10,76 thaùng. Tuy nhieân 84,5% treû cuûa nhoùm nhieân cöùu thuoäc nhoùm döôùi 12 thaùng, nhöng neáu tính ñeán 2 tuoåi thì hôn 90% toång soá treû. Ñieàu naøy phuø hôïp vôùi caùc nghieân cöùu veà tieâu chaûy caáp laø löùa tuoåi thöôøng gaëp laø töø 6 thaùng – 24 thaùng. Tyû leä naøy töông ñöông vôùi caùc nghieân cöùu khaùc cuûa Vieät Nam (8) 86%, cuûa Tunisie (4) 93% treû tieâu chaûy keùo daøi nhoû hôn 12 thaùng. Khoâng coù cheânh leäch veà tyû leä nam/nöõ (1,08) khi maéc beänh tieâu chaûy keùo daøi, nhöng moät nghieân cöùu khaùc cuûa Vieät Nam tyû leä naøy laø 2,6 (3) . 42,5% treû ñeán töø thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø ngoaïi thaønh, phaàn coøn laïi ñeán töø caùc tænh gaàn thaønh phoá ña soá thuoäc mieàn Ñoâng, mieàn Trung vaø mieàn nam Trung boä, hieám thaáy caùc treû ñeán töø mieàn Taây. Coù leõ ñaây laø do ñaëc ñieåm beänh nhi mieàn Taây ít ñeán khaùm vaø ñieàu trò taïi beänh vieän Nhi ñoàng 2. Baûng 1: Ngheà nghieäp cuûa cha meï cuûa treû thuoäc nhoùm nghieân cöùu Ngheà nghieäp Cha Meï Ruoäng raãy 36,6% 33,8% Laøm möôùn 16,9% 12,7% Coâng nhaân vieân, thôï 39,4% 14,1% Buoân baùn 7% 7% Noäi trôï - 29,6% Hoaøn caûnh kinh teá gia ñình taïm ñuû aên hoaëc dö daõ chieám ña soá 80%, trong khi ñoù coù 20% traû lôøi laø hoaøn caûnh kinh teá khoù khaên. Theo nghieân cöùu ôû Tunisie (4) , coù ñeán 2/3 treû TCKD thuoäc gia ñình ngheøo. Caùc treû ña soá laø ñöùa con ñaàu loøng (80%). ñöôïc meï tröïc tieáp chaêm soùc (69%) vì ña soá treû nhoû hôn 1 tuoåi. Saùu möôi laêm phaàn traêm treû nhaäp vieän vaøo muøa khoâ (töø thaùng 1 ñeán thaùng 5). Thôøi gian tieâu chaûy tröôùc khi naèm vieän ít nhaát laø 2 ngaøy, daøi nhaát laø 5 thaùng. Moät soá treû coù thôøi gian tieâu chaûy tröôùc khi naèm vieän nhoû hôn 2 tuaàn (12,7%) laø nhöõng treû vaøo vieän vì tieâu chaûy caáp nhöng sau ñoù tieâu chaûy khoâng caàm vaø trôû thaønh tieâu chaûy keùo daøi ngay trong khi naèm beänh vieän. Cheá ñoä nuoâi döôõng Trong nhoùm treû döôùi 12 thaùng bò TCKD, coù 68,4% treû ñöôïc nuoâi döôõng baèng söõa meï vaø 58,6% treû ñöôïc nuoâi döôõng baèng bình söõa boät (Dielac, Similac...). Theo Khaldi F (4) trong 74 treû TCKD ôû Tunis (Tunisie), coù 69% treû buù meï (töông töï nghieân cöùu naøy) nhöng cuõng coù 82% treû buù bình, cao hôn con soá cuûa chuùng toâi. Quan saùt nhoùm treû döôùi 4 thaùng tuoåi bò TCKD, chuùng toâi ghi nhaän ñöoïc coù 60% treû buù meï tuyeät ñoái, 20% soá treû buù bình tuyeät ñoái, coøn 20% thì buù meï keát hôïp vôùi buù bình nhöng trong ñoù soá cöû buù meï chieám 80% toång soá cöõ buù trong ngaøy. Baûng 2 : Tình hình aên daëm tröôùc vaø trong khi bò tieâu chaûy cuûa treû töø 6 thaùng ñeán 12 thaùng tuoåi n=28) Aên boät Aên chaùo Aên côm Khoâng aên daëm Tröôùc tieâu chaûy 17,9% 67,9% 7,1% 7,1% Trong luùc tieâu chaûy 7,9% 60% 7,1% 25% Tröôùc 4 thaùng tuoåi, caùc treû naøy khoâng aên gì khaùc ngoaøi söõa (söõa meï hoaëc söõa boø). Aên daëm sôùm tröôùc 4 thaùng khoâng coù tröôøng hôïp naøo trong loâ nghieân cöùu naøy. Aên daëm muoän sau 6 thaùng chieám 10% toång soá treû trong loâ nghieân cöùu. Möôøi taùm phaàn traêm treû trong löùa tuoåi 6-12 thaùng, ngöng aên daëm boät, chaùo khi treû tieâu chaûy keùo daøi, vaø tieáp tuïc cheá ñoä aên söõa gioáng nhö tröôùc khi treû maéc tieâu chaûy. Caùc treû coøn laïi ñeàu ñöôïc tieáp tuïc aên daëm nhöng giaûm veà soá löôïng vaø chaát löôïng böõa aên, coù ñeán 90% treû naøy bò giaûm hoaëc boû haún daàu, môõ trong cheùn chaùo hay côm. Thòt, caù, tröùng, toâm ñeàu ñöôïc cho vaøo cheùn boät, chaùo nhöng thöôøng aên nhieàu thòt heo hôn caùc loaïi thòt khaùc, hoaëc toâm caù. Caùc thöùc aên ñöôïc daân gian cho laø toát trong tieâu chaûy nhö cuû caûi ñoû ñöôïc aên thöôøng xuyeân trong Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 1* 2002 Nghieân cöùu Y hoïc 28 böõa aên hôn caùc loaïi rau khaùc nhö rau muoáng, rau deàn, caûi xanh. Traùi caây thöôøng bò haïn cheá aên (80% tröôøng hôïp) ñaëc bieät laø nhö cam, chanh, ñu ñuû. Tình traïng dinh döôõng WAZ -2 ñöôïc ñònh nghóa laø suy dinh döôõng nheï caân HAZ -2 ñöôïc ñònh nghóa laø suy dinh döôõng coøi coïc WHZ -2 ñöôïc ñònh nghóa laø suy dinh döôõng gaày moøn Baûng 3: Keát quaû phaân nhoùm tình traïng dinh döôõng cuûa treû trong loâ nghieân cöùu Loaïi suy dinh döôõng Soá treû bò suy dinh döôõng/toång soá Tyû leä (%) Suy dinh döôõng nheï caân 19/71 26,8 Suy dinh döôõng coøi coïc 11/71 15,5 Suy dinh döôõng gaày moøn 9/71 12,7 Nhö vaäy tyû leä treû khoâng suy dinh döôõng (laø treû coù HAZ, WHZ vaø WAZ >-2) laø 69% (49/71) vaø treû suy dinh döôõng (khi coù moät trong 3 chæ soá treân -2) laø 31% (22/71). Tyû leä suy dinh döôõng tính theo Z score cuûa caân naëng theo tuoåi -2 laø 27% theo Lima vaø coäng söï (6) töông ñöông vôùi tyû leä suy dinh döôõng trong loâ nghieân cöùu naøy (26,8%), nhöng theo nghieân cöùu cuûa Khaldi (4) thì suy dinh döôõng caáp chieám ñeán 69%. Baûng 4 : Söï thay ñoåi caân naëng taïi thôøi ñieåm nhaäp vieän so vôùi caân naëng tröôùc khi tieâu chaûy Thay ñoåi caân naëng Soá treû Tyû leä phaàn traêm (%) Suït caân 16 22,5 Ñöùng caân 33 46,5 Taêng caân chaäm 6 8,5 Taêng caân bình thöôøng 16 22,5 Caân naëng laø chæ soá dinh döôõng thay ñoåi nhanh khi tieâu chaûy vaø cuõng caûi thieän nhanh khi ñieàu trò toát. Do ñoù, khi quan saùt söï thay ñoåi veà caân naëng, ta thaáy roõ raøng tieâu chaûy keùo daøi ñaõ aûnh höôûng ñeán dinh döôõng cuûa treû saâu saéc. Gaàn 80% treû bò thay ñoåi veà caân naëng theo chieàu höôùng xaáu ñi trong thôøi gian bò tieâu chaûy bao goàm suït caân, ñöùng caân, taêng caân chaäm. Vaø ñieàu naøy ñaõ khoâng nhöõng ñe doïa tình traïnh dinh döôõng cuûa treû maø coøn thaät söï gaây suy dinh döôõng nheï caân cho 26,8% treû, vaø suy dinh döôõng gaày moøn cho 12,7% treû. Do ña soá treû nhaäp vieän trong voøng thaùng ñaàu cuûa beänh (78%), neân caùc tröôøng hôïp suy dinh döôõng coøi coïc coù theå laø cô ñòa coù saün cuûa caùc treû tieâu chaûy keùo daøi. Ngoaøi ra, do thieáu döõ kieän caân naëng cuûa treû tröôùc khi bò tieâu chaûy, tình traïng suy dinh döôõng hieän taïi (31% treû) coù theå ñöôïc xem laø haäu quaû maø cuõng coù theå laø yeáu toá cô ñòa goùp phaàn ñöa ñeán tình traïng tieâu chaûy keùo daøi cuûa treû. Khi tham khaûo ñieåm ngöôõng xaùc ñònh thieáu maùu cuûa Toå Chöùc Y Teá Theá Giôùi naêm 1972 (5) , tyû leä thieáu maùu trong loâ nghieân cöùu laø 35,2%. Protein maùu ñöôïc cho laø thaáp khi <6g/dl+. Tieâu chaûy keùo daøi coù caùc toån thöông nieâm maïc ruoät daãn ñeán tình traïng thaát thoaùt protein qua ruoät, haäu quaû laø laøm giaûm protein maùu, ñaëc bieät laøø albumine maùu. Theo Rosalind, ñieåm ngöôõng cuûa giaûm albumine maùu theo caùc löùa tuoåi nhö sau: 0 - 11 thaùng laø döôùi 2,5g/dl; 12 thaùng - 6 tuoåi laø döôùi <3g/dl. Theo ñoù, tyû leä treû tieâu chaûy keùo daøi coù protein maùu giaûm vaø albumine giaûm laàn löôït laø 21,1% vaø 11,3%. Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 1* 2002 29 Moái lieân quan cuûa tình traïng dinh döôõng, cheá ñoä nuoâi döôõng vôùi moät soá ñaëc ñieåm laâm saøng cuûa tieâu chaûy keùo daøi Baûng 5: Lieân quan giöõa suy dinh döôõng (SDD) coøi coïc vaø cheá ñoä nuoâi döôõng ôû treû TCKD döôùi 12 thaùng tuoåi (n=57) Tình traïng dinh döôõng Buù meï Buù bình (söõa nhaân taïo) Soá treû Tyû leä% Soá treû Tyû leä % Coøi coïc so vôùi tuoåi 2 3,5 6 10,5 Khoâng coøi coïc so vôùi tuoåi 34 59,6 15 26,3 Fisher’s exact test, p=0,023 Baûng 6: Lieân quan giöõa SDD nheï caân vaø cheá ñoä nuoâi döôõng ôû treû TCKD döôùi 12 thaùng tuoåi (n=57) Tình traïng dinh döôõng Buù meï Buù bình (söõa nhaân taïo) Soá treû Tyû leä% Soá treû Tyû leä % Nheï caân so vôùi tuoåi 2 3,5 8 14 Khoâng nheï caân so vôùi tuoåi 34 59,6 13 22,8 Fisher’s exact test, p=0,003 Baûng 7: Lieân quan giöõa tình traïng dinh döôõng vaø cheá ñoä nuoâi döôõng cuûa caùc treû tieâu chaûy keùo daøi. Cheá ñoä nuoâi döôõng Tình traïng dinh döôõng WAZ a Giaù trò trung bình ñoä leäch chuaån HAZ b Giaù trò trung bình ñoä leäch chuaån WHZ c Giaù trò trung bình ñoä leäch chuaån Buù meï (n=38) -0,602 1,109 -0,323 1,191 -0,282 1,268 Buù bình (n=28) -1,733 1,272 -1,309 1,321 -1,007 1,321 a: ANOVA (coù kieåm tra tham soá thay ñoåi caân naëng trong khi tieâu chaûy) p= 0,012 b : ANOVA, (coù kieåm tra tham soá thay ñoåi caân naëng trong khi tieâu chaûy) p= 0,012 c: ANOVA, (coù kieåm tra tham soá thay ñoåi caân naëng trong khi tieâu chaûy) p=0,47 Trong loâ nghieân cöùu, treû buù meï coù tyû leä suy dinh döôõng nheï caân hay coøi coïc ñeàu thaáp hôn treû buù söõa nhaân taïo moät caùch coù yù nghóa thoáng keâ. Ñieàu naøy cuõng phuø hôïp vôùi tính chaát öu vieät cuûa söõa meï trong baûo veä ñöôøng ruoät choáng beänh tieâu chaûy. Khi maéc tieâu chaûy duø coù suy dinh döôõng hay khoâng suy dinh döôõng, treû ñöôïc buù meï ít bò thay ñoåi caân naëng theo chieàu höôùng xaáu (suït caân, ñöùng caân, hay taêng caân chaäm) so vôùi treû buù bình coù yù nghóa thoáng keâ. Ngay caû nhöõng treû suy dinh döôõng, treû buù meï coù tyû leä thay ñoåi caân naëng theo chieàu höôùng xaáu thaáp hôn so treû buù bình. Quan saùt naøy phuø hôïp vôùi nghieân cöùu cuûa Jimenez R vaø coäng söï (3) keát luaän raèng caùc treû buù meï vaãn taêng caân trong 4 tuaàn leã ñaàu cuûa beänh tieâu chaûy vaø khuyeán caùo buù meï laø moät phöông phaùp hieäu quaû ñeå treû phuïc hoài dinh döôõng khi bò tieâu chaûy keùo daøi. Baûng 8 : Söï thay ñoåi caân naëng khi maéc TCKD theo cheá ñoä nuoâi döôõng ôû treû <12 thaùng (n=57) Thay ñoåi caân naëng Buù meï Buù bình (söõa nhaân taïo) Soá treû Tyû leä% Soá treû Tyû leä% Coù thay ñoåi caân naëng theo chieàu höôùng xaáu (suït, ñöùng, taêng caân chaäm) 21 59 20 95,2 Taêng caân bình thöôøng theo löùa tuoåi 15 41 1 4,8 Fisher’s exact test, p=0,002 Baûng 9: Tình traïng dinh döôõng theo nguyeân nhaân beänh tieâu chaûy keùo daøi (n=71) Tình traïng dinh döôõng (Z score) Trung bình ñoä leäch chuaån ANOVA 1 chieàu p ANOVA coù kieåm tra caùc ñoàng tham soá * P’ Ñaïi traøng kích thích, khoâng dung naïp lactose, dò öùng protein söõa boø (n=34) Tieâu chaûy nhieãm truøng, nhieãm kyù sinh truøng, AIDS (n=37) Caân naëng theo chieàu cao (WHZ) -0,242 1,270 -1,096 1,325 0.007 0.009 Chieàu cao theo tuoåi (HAZ) -0,342 1,304 -1,249 1,194 0.003 0.03 Caân naëng theo tuoåi (WAZ) -0,550 1,175 -1,737 1,153 0.000 0.007 * : phaân tích hoài qui vaø phaân tích variance cho bieát hieäu quaû chính cuûa yeáu toá sau khi loaïi tröø caùc hieäu quaû phuï vaø töông taùc cuûa caùc ñoàng tham soá: cheá ñoä nuoâi döôõng, tuoåi. Qua phaân tích cho thaáy, haàu nhö khoâng coù moái Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 1* 2002 Nghieân cöùu Y hoïc 30 töông quan giöõa tình traïng dinh döôõng cuûa treû maéc TCKD vôùi thôøi gian beänh ôû nhaø tröôùc khi döôïc ñöa ñeán beänh vieän (heä soá töông quan Pearson r = - 0,35, p<0,001). Thay vaøo ñoù, tình traïng dinh döôõng cuûa treû TCKD theo nghieân cöùu naøy coù lieân quan vôùi caên nguyeân cuûa beänh tieâu chaûy. Chuùng toâi chia laøm hai nhoùm beänh lôùn: nhoùm tieâu chaûy do vieâm hay nhieãm (tieâu chaûy nhieãm vi khuaån, kyù sinh truøng, celiac, AIDS) vaø nhoùm tieâu chaûy khoâng do vieâm nhieãm (ñaïi traøng kích thích, khoâng dung naïp lactose sau tieâu chaûy caáp, dò öùng protein söõa boø sau tieâu chaûy caáp). Nhoùm tieâu chaûy do vieâm nhieãm coù tình traïng dinh döôõng xaáu hôn coù yù nghóa thoáng keâ so vôùi tình traïng dinh döôõng cuûa nhoùm TCKD khoâng do nhieãm. Phaûi chaêng tình traïng dinh döôõng keùm cuûa nhoùm tieâu chaûy do vieâm nhieãm ngay töø tröôùc khi bò maéc tieâu chaûy ñaõ laø moät yeáu toá thuaän lôïi cho vieâm nhieãm tieâu hoùa xaûy ra vaø khi vieâm nhieãm ruoät xaûy ra thì ñeán phieân noù laøm cho tình traïng dinh döôõng caøng xaáu hôn trong voøng xoaén beänh lyù cuûa tieâu chaûy vaø suy dinh döôõng. Cheá ñoä nuoâi döôõng (buù meï hay buù bình) coù theå vöøa coù lieân quan ñeán tình traïng dinh döôõng maø cuõng laø yeáu toá thuaän lôïi cho TCKD. Tuoåi cuõng nhö theá, tuoåi caøng nhoû caøng coù nguy cô suy dinh döôõng vaø deã maéc TCKD. Phaân tích thoáng keâ so saùnh caùc giaù trò trung bình cuûa Z score giöõa hai nhoùm TCKD sau khi ñaõ loaïi boû tham gia cuûa hai ñoàng tham soá (covariate) cheá ñoä nuoâi döôõng vaø tuoåi cuõng cho thaáy nhoùm treû bò tieâu chaûy do vieâm nhieãm coù tình traïng dinh döôõng keùm hôn nhoùm TCKD khoâng do nhieãm. KEÁT LUAÄN Qua nghieân cöùu 71 tröôøng hôïp tieâu chaûy keùo daøi nhaäp khoa tieâu hoùa beänh vieän Nhi ñoàng 2 chuùng toâi ruùt ra moät soá nhaän xeùt sau: 1. Beänh xaûy ra phaàn lôùn ôû treû döôùi 12 thaùng vôùi tyû leä laø 84,5%. 2. ÔÛ caùc treû döôùi 12 thaùng tuoåi, coù 68,4% buù meï vaø 58,6% buù bình. 3. Tyû leä treû maéc suy dinh döôõng laø 26,8%. Baûy möôi taùm phaàn traêm treû bò suït caân, ñöùng caân hay taêng caân chaäm trong thôøi gian bò tieâu chaûy keùo daøi baùo ñoäng moät tinh traïng dinh döôõng bò ñe doïa. 4. Tình traïng dinh döôõng cuûa nhoùm treû maéc beänh tieâu chaûy do vieâm nhieãm xaáu hôn treû tieâu chaûy keùo daøi khoâng do vieâm nhieãm. 5. Duø bò maéc tieâu chaûy keùo daøi, treû buù meï vaãn coù tình traïng dinh döôõng toát hôn treû buù bình, goùp phaàn khuyeán khích nuoâi treû baèng söõa meï ngay caû trong khi bò tieâu chaûy. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. GIBSON RS. Principles of nutritional assessment. New York Oxford, Oxford University Press, USA, 1990 2. HOAØNG THÒ THANH, NGUYEÃN GIA KHAÙNH. Böôùc ñaàu ñaùnh giaù vai troø cuûa nguyeân toá keõm trong ñieàu trò beänh tieâu chaûy keùo daøi ôû treû em. Nhi Khoa 1997, taäp 6 soá 2: 99-103. 3. JIMENEZ-R, FRAGOSO. T, SAGARO E., BACALLAO J. Influence of breastfeeding on nutritional development of infants with persistent diarrhea. Acta-Gastroenterol latinoam. 1995; 25 (1):41-8. 4. KHLADI F, BEN MANSOUR A, BEN NACEUR B. Characteristics of persistent diarrhea in pediatric services in Tunis. Arch Pediatr 1995 Mar;2(3):227-31. 5. LABORATORY TESTS FOR THE ASSESSMENT OF NUTRITIONAL STATUS. CRC Press, Inc., Boca Raton, FL., and the Minister of Supply and Services Canada, 19 6. LIMA A.A., FANG G., SCHORLING J B, ALBUQUERQUE L, MCAULIFFE J F, MOTA S, LEITE R, GUERRANT R L. Persistent diarrhea in Northeast Brazil: etilogies and interactions with malnutrition. Acta Pediatr. Suppl 381:39-44, 1992. 7. PHAÏM NGOÏC THANH, ÑAØO THÒ LYÙ, PHAÏM TRUNG DUÕNG, PHAÏM ÑÖÙC LEÃ. Clinical aspects of acute vs persistent diarrhea in Ho Chi Minh city Vietnam. Acta Pediatr Suppl, 1992; 381:121-3. 8. PHAN KIM NGAÂN, NGUYEÃN GIA KHAÙNH, CHU VAÊN TÖÔØNG, PHAN PHUÙ QUÙY, ÑOAØN NGOÏC ANH VAØ HOAØNG THU THUÛY. Persistent diarrhea in Vietnamese children: a preliminary report. Acta Pediatr Suppl, 1992; 381:124-6.