Tính nhân - Quả trong bệnh lý học răng - Miệng và vai trò của nó đối với tư duy của người thầy thuốc

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 9 * Phụ bản của Số 1 * 2005 TÍNH NHÂN – QUẢ TRONG BỆNH LÝ HỌC RĂNG-MIỆNG VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ ĐỐI VỚI TƯ DUY CỦA NGƯỜI THẦY THUỐC Trần Túy* TÓM TẮT Tính nhân – quả chi phối bệnh lý học răng-miệng. Nó là một qui luật phổ biến không những trong y học mà trong tất cả các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội. Từ tính nhân quả trong bệnh lý răng- miệng tác giả đề tài đã rút ra những ý nghĩa về mặt phương pháp luận trang bị cho người thầy thuốc để trong quá trình chẩn đoán, điều trị và dự phòng người thầy thuốc phải tuân thủ một cách nghiêm ngặt những nguyên tắc này. Và chỉ có như thế người thầy thuốc mới có thể gặt hái được những thành công trong quá trình đi tìm kiếm những nguyên nhân còn bị che khuất trong cơ thể người bệnh. Cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả là một cặp phạm trù rất cần thiết cho tư duy của người thầy thuốc. SUMMARY THE CAUSE AND RESULT EFFECT IN THE PATHOLOGY OF ODONTOLOGY AND ITS ROLE IN THE THINKING OF THE DENTIST Tran Tuy * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 41 – 47 The cause and result effect govern the pathology of odontology. It is a common rule not within medicine but also in all the other fields of society. From the cause & result in odontology, the writer has withdrawn significant points in methodology for the dentist to follow strictly in the process of diagnosis, treatment and prevention. It is only in that way that the doctor can succeed in looking for hidden cause of illness in the patient’s body. This pair of categories of cause and result is essential for the thinking of the dentist.. ĐẶT VẤN ĐỀ Ngày nay, trong tất cả các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, từ lĩnh vực hoạt động khoa học, lý luận đến sinh hoạt đời thường của mỗi một con người, không ai lại không sử dụng cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả. Cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả của triết học đã len lỏi vào tất cả ngõ ngách của đời sống con người. Một chính khách, một nhà lý luận, một nhà khoa học đến một anh nông phu cũng đều "động chạm" tới cặp phạm trù này. Một đường lối chiến lược, sách lược, Nghị quyết của một cấp Ủy Đảng; Một báo cáo tổng kết của một công ty, xí nghiệp, một bệnh viện... đâu đâu người ta cũng tìm ra những nguyên nhân của những thành công và thất bại trong hoạt động nghề nghiệp của mình, riêng đối với y học và y tế thì cặp phạm trù này lại có một ý nghĩa vô cùng quan trọng. Trong tư duy của người thầy thuốc không thể thiếu được cặp phạm trù này, bởi vì muốn điều trị được bệnh, người thầy thuốc phải xác định đúng nguyên nhân của bệnh. Nhưng quá trình đi tìm nguyên nhân của bệnh, người thầy thuốc phải đụng chạm tới rất nhiều vấn đề cần phải giải quyết, chẳng hạn như nguyên nhân là gì? Nó khác gì với điều kiện, nguyên cớ. Sự khác biệt giữa nguyên nhân bên trong và bên ngoài, nguyên nhân cơ bản và không cơ bản, chủ yếu và thứ yếu, nguyên nhân khách quan và chủ quan... ra sao? Rồi thế nào là kết quả, nó có mối quan hệ biện chứng với nguyên nhân ra sao? Như vậy để vận dụng cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả trong quá trình chẩn đoán và điều trị của người thầy thuốc đòi hỏi người thầy thuốc phải hiểu biết một cách sâu sắc về cặp phạm trù này. Song thực tế trong mọi lĩnh vực khác nhau của đời sống và ngay cả trong y học và y tế người ta đã sử dụng cặp phạm trù này không thật chính xác, không * Khoa Khoa Học Cơ Bản, Đại Học Y Dược - TP.HCM 41 thật khoa học. Để có một cái nhìn chính xác, khoa học, để người thầy thuốc có thể sử dụng cặp phạm trù này một cách "sành điệu" trong quá trình chẩn đoán và điều trị của mình. Xuất phát từ những đòi hỏi của lý luận và thực tiễn đó, chúng tôi đã chọn vấn đề này (Tính nhân quả trong bệnh lý răng miệng và ý nghĩa của nó đối với quá trình phòng chống - chẩn đoán, điều trị của người bác sĩ răng hàm mặt) làm đề tài nghiên cứu của mình. Vấn đề nhân quả trong y học là một trong những vấn đề triết học của y học. Nó là một vấn đề rất trọng yếu góp phần không nhỏ đến quá trình chẩn đoán và điều trị của người thầy thuốc. Cũng vì lẽ đó mà vấn đề này được hầu hết các nhà triết học lớn của mỗi thời đại quan tâm. Tuy nhiên, những quan điểm và những công trình nêu trên, hoặc là đã nêu lên một cách khái quát nguyên nhân gây nên bệnh tật hoặc là mới đi vào một lĩnh vực nào đó của y học mà chưa nêu được ý nghĩa phương pháp luận của cặp phạm trù Nhân - Quả trong y học. Đề tài mà tác giả chọn không những trình bày được tính tất yếu của mối liên hệ Nhân - Quả trong y học, mà còn nêu được vai trò phương pháp luận của cặp phạm trù này đối với tư duy của người thầy thuốc. Với đề tài "Tính nhân quả trong bệnh lý học Răng - miệng. Ý nghĩa phương pháp luận của nó đối với tư duy của người thầy thuốc", tác giả tự đặt cho mình mục đích: Phân tích làm rõ vai trò phương pháp luận của cặp phạm trù nhân - quả đối với tư duy của người thầy thuốc. Để đạt được mục đích trên, đề tài phải thực hiện những nhiệm vụ sau: Một là, chứng minh tính phổ biến của cặp phạm trù nhân quả trong bệnh lý học Răng - miệng. Hai là, phân tích làm rõ vai trò phương pháp luận của cặp phạm trù nhân quả đối với quá trình chẩn đoán, điều trị và dự phòng của người thầy thuốc. Bằng cách tiếp cận riêng của mình với phương pháp qui nạp, tác giả đã chứng minh tính phổ biến của cặp phạm trù nhân quả trong y học để rồi từ đó rút ra những nguyên tắc phương pháp luận trang bị cho tư duy của người thầy thuốc trong quá trình phòng chống, chẩn đoán và điều trị các bệnh nói chung. Với kết quả nghiên cứu của đề tài, tác giả đã làm phong phú thêm mảng đề tài triết học trong y học. Do vậy đề tài có thể làm tài liệu tham khảo, nghiên cứu và giảng dạy cho các lớp sau đại học chuyên ngành y khoa sau này. Về thực tiễn, đề tài như một khuyến cáo đối với việc giảng dạy triết học cho đối tượng là sinh viên, học viên sau đại học y khoa là cần vận dụng những vấn đề triết học vào trong y học, làm rõ vai trò thế giới quan và phương pháp luận của triết học đối với Y học. NỘI DUNG Tính nhân quả trong bệnh lý học răng miệng Khái niệm Nguyên nhân và Kết quả trong bệnh lý răng - miệng: Nguyên nhân Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng: Nguyên nhân là sự tác động giữa các mặt vốn có của một kết cấu vật chất, cũng như sự tác động giữa các sự vật khác nhau, từ đó dẫn đến những biến đổi nhất định. Một bệnh thường gặp nhất trong nha khoa, đó là bệnh sâu răng. Nguyên nhân của bệnh sâu răng là gì? Câu trả lời tưởng như rất dễ và quá rõ ràng, nhưng trong thực tế đa số các Bác sĩ của chúng ta chưa trả lời vấn đề này một cách thực sự khoa học. Có người lấy sơ đồ Key làm cơ sở khoa học cho việc lý giải nguyên nhân sâu răng. Sơ đồ Key Sâu răng Mảng bám Vi khuẩn Men răng 42 Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 9 * Phụ bản của Số 1 * 2005 Chúng tôi cho rằng nếu chỉ dừng lại ở sơ đồ này thì không hiểu được nguyên nhân của sâu răng vì rằng cả ba yếu tố này ngang bằng nhau. Sơ đồ này không nói lên là phải loại bỏ cái gì để sâu răng không xảy ra. Do vậy theo chúng tôi vấn đề cần phải được làm rõ đâu là nguyên nhân sâu xa, đâu là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến bệnh sâu răng. Với quan điểm của chủ nghĩa Duy vật biện chứng Mác xít chúng tôi cho rằng: Nguyên nhân sâu xa của bệnh sâu răng là mất vệ sinh răng miệng để mảng bám tích tụ trên cổ và kẽ răng. Cụ thể là ăn xong không đánh răng, chỉ khoảng 1 giờ sau chất nhầy musine của nước bọt và cặn bã của thức ăn tạo thành mảng bám, càng lâu thì mảng bám càng dầy và rộng ra. Vi khuẩn tụ tập ở mảng bám trên răng để làm cho các mảng bám lên men tạo thành Acid (acid lactic) làm lủng men răng. Sau đó vi khuẩn Proteoleftic xâm nhập ngà răng tiêu hủy chất hữu cơ của ngà, tiêu hủy hoàn toàn ngà răng, tạo nên xoang sâu. Kết quả Kết quả là những biến đổi do sự tác động giữa các mặt vốn có của một kết cấu vật chất hoặc giữa sự vật này với sự vật khác gây nên. Cũng trong bệnh sâu răng. Do tác động của mảng bám với Axít làm lủng men răng, Vi khuẩn đã tấn công ngà răng tạo thành xoang sâu. Như vậy ở đây kết quả là những biến đổi cụ thể và kết quả bao giờ cũng là kết quả của nguyên nhân. Nghiên cứu tính phổ biến của cặp phạm trù Nhân - Quả không thể chỉ nghiên cứu thế nào là nguyên nhân, thế nào là kết quả trong bệnh lý răng miệng mà còn phải nghiên cứu các tính chất của mối liên hệ nhân quả. Các tính chất của mối liên hệ nhân quả trong răng hàm mặt Chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định rằng: mối liên hệ nhân quả là mối liên hệ khách quan vốn có của bản thân sự vật độc lập với ý thức của con người. Tính phổ biến của mối liên hệ nhân quả Mối liên hệ nhân quả còn mang tính tất yếu Mối quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả trong Răng Hàm Mặt Nguyên nhân là cái sinh ra kết quả Vì vậy nguyên nhân luôn luôn có trước kết quả. Trong Nha khoa chẳng hạn mảng bám là nguyên nhân sâu xa gây nên sâu răng. Mất răng không được phục hình là nguyên nhân gây ra móm, phát âm không chuẩn, già trước tuổi. Tuy nhiên không phải sự nối tiếp nhau nào trong thời gian của các hiện tượng cũng đều biểu hiện mối liên hệ nhân quả. Thí dụ: Răng sữa rụng không phải là nguyên nhân ra đời của răng vĩnh viễn. Như vậy, khi nói về mối liên hệ nhân quả mà chỉ nói về tính liên tục về mặt thời gian không thôi thì chưa đủ. Cái phân biệt liên hệ nhân quả với liên hệ nối tiếp nhau về mặt thời gian là ở chỗ: giữa nguyên nhân và kết quả còn có mối quan hệ sản sinh, quan hệ trong đó nguyên nhân sinh ra kết quả. Như vậy, chúng ta đã khẳng định điều quan trọng nhất trong quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả. Đó là nguyên nhân sinh ra kết quả như thế nào? Phải chăng một nguyên nhân bao giờ cũng sinh ra một kết quả và ngược lại. Thực tế cho chúng ta thấy rằng: + Cùng một nguyên nhân có thể gây nên nhiều kết quả khác nhau, tùy thuộc vào hoàn cảnh cụ thể. Nếu nước bọt bệnh nhân đó có độ pH thấp, nghĩa là môi trường miệng có tính acid thì tương tác giữa mảng bám với men răng trong môi trường này sẽ dẫn đến sự hủy hoại men răng gây nên bệnh sâu răng. Ngược lại nếu nước bọt bệnh nhân đó có độ pH cao, môi trường miệng có tính kiềm thì từ mảng bám răng đó sẽ dần dần hình thành với răng, đến lúc nào đó sẽ gây nên bệnh nha chu. + Cùng một kết quả có thể được gây nên ở những nguyên nhân khác nhau, tác động riêng rẽ hay tác động cùng một lúc. Trong răng hàm mặt, hô răng cửa hàm trên (kết quả) có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Thứ nhất: Do nhổ răng cửa sớm trước thời gian 43 rụng dẫn đến các răng cối di gần làm thiếu chỗ mọc cho răng trước, nên các răng cửa trước mọc lên sẽ lệch lạc, đa phần là mọc chìa ra phía trước. Thứ hai: Do di truyền: một em bé thừa hưởng đặc điểm hàm nhỏ ở mẹ và răng lớn ở bố (hoặc ngược lại) cũng đưa đến việc thiếu chỗ cho các răng mọc ngay ngắn và đúng chỗ trên cung hàm, kết quả là răng hô hoặc chen chúc trên cung hàm. Thứ ba: Do thói quen thở bằng miệng, đây là thói quen xấu, làm hàm trên kém phát triển, cung hàm hẹp đưa đến việc thiếu chỗ cho răng mọc dẫn đến hô. Tình trạng cắn sâu: Do bờ cắn răng cửa dưới tác động lực lên vùng cổ các răng cửa trên cùng làm cho các răng cửa trên chìa ra phía trước. + Cũng có trường hợp cùng một kết quả được gây nên bởi những nguyên nhân khác nhau khi các nguyên nhân này tác động cùng một lúc. Chủ nghĩa duy vật biện chứng còn khẳng định rằng: khi các nguyên nhân tác động cùng một lúc lên sự vật thì hiệu quả của từng nguyên nhân tới sự hình thành kết quả sẽ khác nhau tùy vào hướng tác động của nó. Nếu các nguyên nhân khác nhau tác động lên sự vật theo cùng một hướng thì chúng sẽ gây nên ảnh hưởng cùng chiều với sự hình thành kết quả. Trong trường hợp ngược lại, nếu các nguyên nhân khác nhau tác động lên sự vật theo các hướng khác nhau thì chúng sẽ làm suy yếu, thậm chí làm yếu đi tác dụng của nhau, triệt tiêu nhau. Do chỗ, kết quả do nhiều nguyên nhân gây nên và hiệu quả của mỗi nguyên nhân rất khác nhau, cho nên trong hoạt động nhận thức cũng như hoạt động thực tiễn của người thầy thuốc cần phải xác định rõ vai trò của các nguyên nhân. Tùy theo tính chất của nguyên nhân người ta có thể phân ra nguyên nhân chủ yếu, nguyên nhân thứ yếu, nguyên nhân bên trong và nguyên nhân bên ngoài, nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan. Mỗi loại nguyên nhân có vị trí vai trò hết sức khác nhau. Chỉ có thể hiểu biết thật đầy đủ những nguyên nhân, người thầy thuốc điều trị mới thành công. Tác động ngược trở lại của nguyên nhân đối với kết quả Trong thực tế, quan hệ nguyên nhân và kết quả bao giờ cũng là quan hệ biện chứng qua lại, trong đó nguyên nhân sinh ra kết quả và kết quả lại tác động trở lại đối với nguyên nhân sinh ra nó. Sự thay đổi vị trí giữa nguyên nhân và kết quả Trong thế giới khách quan, các sự vật hiện tượng luôn luôn tác động qua lại lẫn nhau. Trong sự tác động đó, sự vật, hiện tượng trong mối quan hệ này là nguyên nhân, nhưng trong mối quan hệ khác lại là kết quả và ngược lại. Như vậy có thể nói rằng mối liên hệ nhân quả là “không đầu” và “không đuôi”, chúng vô tận trong quá khứ là cũng vô tận trong tương lai. Do đó có thể khẳng định rằng: một hiện tượng nào đó được coi là nguyên nhân hay kết quả bao giờ cũng phải được xét trong một quan hệ nhất định, cụ thể: Tóm lại: Từ những điều trình bày ở trên chúng ta thấy cặp phạm trù nhân quả là một cặp phạm trù rất phổ biến không những ở những lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội mà còn phổ biến trong lĩnh vực răng hàm mặt. Không một bệnh lý răng miệng nào lại không chịu sự chi phối của cặp phạm trù nhân quả. Tính nhân quả được coi là quy luật tất yếu trong bệnh lý học răng miệng. Nhưng nghiên cứu tính nhân quả trong bệnh lý răng miệng không chỉ vạch ra tính nhân quả ẩn giấu trong những bệnh lý răng miệng, một lần nữa còn khẳng định tính phổ biến của những phạm trù triết học. Một vấn đề đặt ra là cặp phạm trù này có vị trí vai trò gì đối với tư duy của người thầy thuốc. Chúng ta sẽ bàn tới vấn đề này trong chương II. Vai trò của cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả trong phòng chống, chẩn đoán và điều trị của người thầy thuốc Vai trò của cặp phạm trù nhân quả trong chẩn đoán bệnh nguyên của bác sĩ răng hàm mặt Điều quan trọng nhất trong quá trình điều trị là chẩn đoán đúng bệnh hay chẩn đoán đúng những tổn thương trên răng, miệng bệnh nhân. Để chẩn 44 Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 9 * Phụ bản của Số 1 * 2005 đoán đúng đòi hỏi người thầy thuốc phải thật sự khách quan, đồng thời phải quán triệt quan điểm toàn diện phát triển và lịch sử cụ thể. Nhưng trong quá trình điều trị muốn đạt kết quả tốt, người thầy thuốc phải chẩn đoán đúng nguyên nhân gây bệnh. Bởi vì theo nguyên tắc điều trị là phải điều trị nguyên nhân, khắc phục nguyên nhân. Sự thiếu trang thiết bị về mặt phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng đã dẫn đến chỗ những người thầy thuốc trong lúc hành nghề không phân biệt được nguyên nhân, điều kiện và hoàn cảnh, nhiều trường hợp đã coi nguyên nhân, điều kiện và hoàn cảnh ngang nhau. Sự lẫn lộn như vậy càng tăng thêm vì tình trạng cho tới nay người ta còn chưa rõ nguyên nhân một số bệnh như ung thư, loét dạ dày tá tràng, bệnh mòn ngót cổ răng, bệnh đau thần kinh mặt vô căn .... Một trong những điều kiện thuận lợi dẫn đến sự lẫn lộn ấy còn ở chỗ nguyên nhân trực tiếp của bệnh, trong đa số trường hợp tác động, đồng thời với những nhân tố khác không phải vô hại đối với cơ thể. Nhiều khi một sự kế tiếp nhau đơn giản theo thời gian của những hiện tượng bệnh lý đã được coi ngang với mối liên hệ nhân quả. Có trường hợp, có những nhân tố thúc đẩy thể hiện và bộc lộ bệnh mà thực tế chỉ là cơ hội để cho bệnh này phát triển thường lại được coi là nguyên nhân của bệnh. Chính vì vậy, sự nhận thức đúng đắn những phạm trù nguyên nhân, nguyên cớ, điều kiện, hoàn cảnh có một ý nghĩa cực kỳ to lớn trong việc tìm nguyên nhân gây bệnh mà như chúng ta đã biết chỉ có thể xác định đúng nguyên nhân thì người thầy thuốc mới có thể khống chế được bệnh. Sự vật, hiện tượng ra đời đều có nguyên nhân chứ không có một sự vật hiện tượng nào ra đời lại không có nguyên nhân cả, chỉ có điều là nguyên nhân ấy đã được phát hiện hay chưa được phát hiện mà thôi. Vận dụng vấn đề này trong quá trình đi tìm bệnh nguyên, nhiệm vụ của người thầy thuốc là phải đi tìm nguyên nhân của bệnh vì điều trị của người thầy thuốc về cơ bản là điều trị nguyên nhân. Ngày nay, với sự phát triển của khoa học nói chung và Y sinh học nói riêng, chúng ta có thể đi tới kết luận một cách chắc chắn rằng: Không có một bệnh lý nào lại không có nguyên nhân, chỉ có điều là nguyên nhân đó đã được phát hiện hay chưa được phát hiện. Khi chưa tìm được nguyên nhân thì người thầy thuốc phải ghi nhận là bệnh này chưa rõ nguyên nhân, tránh những luận điểm duy tâm cho đó là một nguyên nhân trời hại hoặc cho đó là bệnh bản thể. Do đó mà nhiệm vụ của nhận thức khoa học nói chung, của nhận thức Y học nói riêng là phải đi tìm được những nguyên nhân chưa được phát hiện ấy để hiểu đúng về bệnh tật. Trong khi đi tìm nguyên nhân, người thầy thuốc cần lưu ý rằng tìm nguyên nhân gây bệnh đối với một bệnh nhân cụ thể trong thế giới hiện thực, trong hoàn cảnh mà bệnh nhân sinh sống chứ không phải tìm ở ngoài nó. Vai trò của cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả trong quá trình điều trị của người thầy thuốc Chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định: Mối liên hệ nhân quả mang tính tất yếu nên người thầy thuốc có thể dựa vào mối liên hệ nhân quả để hành động. Trong quá trình hoạt động của người thầy thuốc cần lưu ý rằng: Muốn loại bỏ một bệnh nào đó trên một bệnh nhân cụ thể, cần phải loại bỏ các nguyên nhân sinh ra nó. Mặt khác muốn một hiện tượng nào đó xuất hiện (như mập mạp, khỏe mạnh), chúng ta cần tạo ra những nguyên nhân cùng những điều kiện cần thiết cho hiện tượng đó xuất hiện. Trong quá trình điều trị nói chung cần dựa trước hết vào nguyên nhân chủ yếu và nguyên nhân bên trong. Bởi vì nguyên nhân chủ yếu thường là sự biểu hiện của sự vận động tổng hợp của những nguyên nhân cơ bản. Nguyên nhân chủ yếu là nguyên nhân nổi lên hàng đầu trong một giai đoạn, phát triển của sự vật. Giải quyết, khắc phục được nguyên nhân chủ yếu thì kết quả sẽ thay đổi căn bản (bệnh tật sẽ khỏi). Trong điều trị cũng cần phải tính đến tác dụng ngược trở lại của kết quả đối với nguyên nhân sinh ra nó, để dự kiến những phương án hoạt động cho 45 thích hợp. Những điều trình bày ở trên đã chứng tỏ một cách chắc chắn rằng cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả giữ một vai trò rất trọng yếu trong quá trình điều trị của người thầy thuốc nói chung, người bác sĩ răng hàm mặt nói riêng. Vai trò cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả trong quá trình phòng chống bệnh của ngành y tế: Một trong những phương châm của ngành y tế là “Phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Vận dụng phương châm này vào ngành răng hàm mặt, ngành răng hàm mặt đã vạch ra chiến lược chăm sóc răng ban đầu, và cũng từ đó mà Nha khoa phòng ngừa, răng trẻ em, Nha khoa công cộng, Nha học đường phát triển. Nó đã tạo ra một mạng lưới Y tế để chăm sóc, phòng ngừa nha khoa. Trong sự nghiệp chăm sóc và phòng ngừa nha khoa, người thầy thuốc trên lĩnh vực này cũng không thể không vận dụng cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả. Nói cách khác cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả có vị trí vai trò rất quan trọng trong chăm sóc và phòng ngừa nha khoa. Trong công tác chăm sóc và phòng bệnh cho cộng đồng, người bác sĩ răng hàm mặt trong lĩnh vực này cần xác định rõ nguyên nhân chủ yếu và nguyên nhân bên trong và để có được sức khỏe răng miệng tốt cho cộng đồng chúng ta phải khắc phục nguyên nhân và những điều kiện gây nên các bệnh răng miệng cho cộng đồng. Khi xác định đúng nguyên nhân chủ yếu và những điều kiện khách quan và chủ quan, chúng ta mới đề ra các chiến lược phòng bệnh (tức loại bỏ những nguyên nhân và điều kiện dẫn đến những bệnh lý răng mịêng). Một vấn đề khác cũng khá lý thú là người thầy thuốc phải có ý thức phòng bệnh ngay trong quá trình điều trị. Một sự phiến diện hay sai lầm trong chẩn đoán của người thầy thuốc, thiếu chuẩn bị tâm lý cho bệnh nhân, thiếu dự kiến trước sự tiến triển và biến chứng của bệnh trong thời gian điều trị, không thấy được những đặc điểm riêng biệt trên cơ địa của bệnh nhân, thiếu quan điểm toàn diện trong điều trị thường tạo ra “bệnh do bệnh viện” hay bệnh lý do thầy thuốc. Trong công tác phòng chống bệnh, người thầy thuốc cũng cần phải thấy rõ tính phức tạp của mối liên hệ nhân quả. Chẳng hạn một hiện tượng bệnh lý có thể do một hoặc nhiều nguyên nhân gây nên, những nguyên nhân tác động cùng chiều sẽ làm cho kết quả sớm xuất hiện. Ngược lại những nguyên nhân tác động ngược chiều sẽ làm suy yếu nhau mà kết quả sẽ không xảy ra. Để khắc phục tình trạng những nguyên nhân tác động ngược chiều nhau làm suy yếu nhau dẫn đến tình trạng sức khỏe cộng đồng không được cải thiện, bệnh vẫn phát triển. Ngành y tế phải xây dựng những phác đồ phòng bệnh một cách khoa học. Tuyên truyền sâu rộng trong nhân dân sao cho quần chúng nhân dân thực hiện tốt, đúng đắn quá trình phòng chống bệnh răng miệng. Có như vậy bệnh mới không xảy ra cho cộng đồng. Tóm lại, qua những điều trình bày trên chúng ta có thể đi tới kết luận rất quan trọng, đó là cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả không những có vai trò to lớn trong việc xác định nguyên nhân (bệnh nguyên), điều trị mà còn có vai trò to lớn trong y học dự phòng. Do vậy nó có một vai trò rất trọng yếu đối với tư duy của người thầy thuốc, người thầy thuốc phải nghiên cứu, nắm vững vận dụng nó trong mọi hoạt động của mình, có như vậy mới mang lại những thành công tốt đẹp trong mọi bước đường khám phá ra những nguyên nhân còn bí ẩn trong con người, để phục vụ sức khỏe cộng đồng được tốt hơn. KẾT LUẬN Cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả là một cặp phạm trù phổ biến trong mọi lĩnh vực nhận thức cũng như hoạt động thực tiễn của con người. Đặc biệt trong lĩnh vực Y học. Nó như một quy luật chi phối tất cả các hiện tượng sinh lý thường cũng như sinh lý bệnh. Nói cách khác, các hiện tượng sinh lý thường cũng như sinh lý bệnh xuất hiện đều tuân theo quy luật nhân quả. Do vậy việc nắm vững quy luật nhân quả vận dụng nó một cách khéo léo trong quá trình chẩn đoán nguyên nhân, điều trị và dự phòng sẽ mang lại những thành công to lớn cho người thầy 46 Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 9 * Phụ bản của Số 1 * 2005 thuốc. Vì thế chúng tôi cho rằng để có thể phòng chống, tìm ra nguyên nhân và vạch ra được một phác đồ điều trị khoa học, người thầy thuốc phải tích cực nghiên cứu và phải nắm được những vấn đề cơ bản sau đây: – Nắm một cách chính xác những phạm trù nguyên nhân và kết quả. Phân biệt rõ nguyên nhân, nguyên cớ điều kiện, hoàn cảnh. – Thấy được tính nhân quả mang tính khách quan, tính tất yếu và phổ biến trong Y học. – Hiểu được mối quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả trong Y học. – Đồng thời thấy rõ vai trò của cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả đối với quá trình phòng chống, tìm ra nguyên nhân và vạch ra một phác đồ điều trị khoa học. Chỉ có như thế người thầy thuốc mới có thể có những thành công trong hoạt động nghề nghiệp của mình. Từ những thành công trong quá trình nghiên cứu vai trò của nguyên nhân và kết quả trong hoạt động của người thầy thuốc, chúng tôi đi đến một khẳng định mang tính phương pháp luận rằng: Triết học Mác-xít với một hệ thống những nguyên lý, quy luật và phạm trù của nó xứng đáng đóng vai trò thế giới quan và phương pháp luận cho các khoa học, đặc biệt là đối với Y học. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Engel Ph. - Chống Duy rinh, Nxb. Sự thật, H. 1971 2. Engel Ph.- Biện chứng của tự nhiên, Nxb. Sự thật - H.1974 3. Lênin VI.: Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán, Nxb Tiến Bộ M. 1976 4. Mác C.: Góp phần phê phán chính trị kinh tế học, Nxb Sự thật. H1971 5. Bộ y tế: Chủ nghĩa duy vật biện và y học. Tài liệu dịch. 1968 6. Nguyễn Trinh Cơ dịch: Những vấn đề triết học của y học, NXB khoa học. H 1966. 47