Tính an toàn của điều trị phòng ngừa tái phát tràn khí màng phổi tự phát bằng bơm TALC nhũ tương qua ống dẫn lưu màng phổi: Báo cáo 75 trường hợp

Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 TÍNH AN TOAØN CUÛA ÑIEÀU TRÒ PHOØNG NGÖØA TAÙI PHAÙT TRAØN KHÍ MAØNG PHOÅI TÖÏ PHAÙT BAÈNG BÔM TALC NHUÕ TÖÔNG QUA OÁNG DAÃN LÖU MAØNG PHOÅI: BAÙO CAÙO 75 TRÖÔØNG HÔÏP Nguyeãn Höõu Laân*, Nguyeãn Huy Duõng*, Traàn Ngoïc Thaïch*, Hoaøng Thò Quyù* TOÙM TAÉT Muïc tieâu: Talc laø taùc nhaân hoùa hoïc thöôøng ñöôïc duøng ñeå laøm daøy dính maøng phoåi, coù hieäu quaû cao, ñöôïc dung naïp toát. Tuy coù vaøi baùo caùo veà hoäi chöùng nguy ngaäp hoâ haáp caáp tính lieân quan ñeán söï an toaøn cuûa thuû thuaät naøy, nhöng khoa chuùng toâi (khoa beänh hoâ haáp nam, beänh vieän Phaïm Ngoïc Thaïch, thaønh phoá Hoà chí Minh, Vieät Nam) ñaõ quyeát ñònh söû duïng talc nhuõ töông laøm daøy dính maøng phoåi theo khuyeán caùo ñieàu trò traøn khí maøng phoåi töï phaùt cuûa Hoäi Baùc Só Loàng ngöïc Hoa Kyø naêm 2001. Phöông phaùp: Nghieân cöùu tieàn cöùu ñöôïc thöïc hieän treân 75 tröôøng hôïp traøn khí maøng phoåi töï phaùt, ñöôïc laøm daøy dính maøng phoåi baèng talc nhuõ töông taïi khoa beänh hoâ haáp nam, beänh vieän Phaïm Ngoïc Thaïch. Muïc ñích nghieân cöùu laø ñaùnh giaù taát caû caùc bieán chöùng xaûy ra trong voøng 96 giôø sau khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi. Keát quaû: Coù 75 laàn laøm daøy dính maøng phoåi baèng talc treân 75 beänh nhaân traøn khí maøng phoåi töï phaùt. Taùc duïng phuï bao goàm ñau ngöïc (n = 65; 86,67%), khoù thôû (n = 40; 53,33%), soát > 380C (n=13; 17,33%), nhòp tim nhanh > 100 laàn/phuùt (n=20; 26,67%). Khoâng coù bieán chöùng giaûm oxy maùu, giaûm huyeát aùp, hoäi chöùng nguy ngaäp hoâ haáp caáp tính vaø töû vong. Keát luaän: Keát quaû nghieân cöùu gôïi yù raèng bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi laø thuû thuaät höõu ích trong ñieàu trò traøn khí maøng phoåi töï phaùt. Khoâng coù töû vong lieân quan ñeán thuû thuaät. SUMMARY THE SAFETY OF TALC SLURRY PLEURODESIS FOR TREATMENT FOR SPONTANEOUS PNEUMOTHORAX: REPORT OF 75 CASES Nguyen Huu Lan, Nguyen Huy Dung, Tran Ngoc Thach, Hoang Thi Quy * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 113 – 119 Objective: Talc is a highly efficacious and commonly employed agent for chemical pleurodesis, which has generally been felt to be well tolerated. Some reports of acute respiratory distress syndrome (ARDS) have heightened safety concerns, but our department (Department of Respiratory Medicine for men, Pham Ngoc Thach Hospital, Ho Chi Minh city, Viet Nam) made a decision to use talc slurry for pleurodesis according to an American College of Chest Physicians Delphi Consensus Statement in 2001 for management of spontaneous pneumothorax. Methods: A prospective study was carried out on 75 case spontaneous pneumothorax who received talc slurry pleurodesis at Department of Respiratory Medicine for men, Pham Ngoc Thach Hospital. The purpose of the study is to evaluate all complications occurring within 96 h the procedure. Results: Seventy-five talc pleurodeses were performed on 75 patients spontaneous pneumothorax. Side effects included pain (n = 65; 86,67%), dyspnea (n = 40; 53,33%), fever > 380C (n=13; 17,33%), * Beänh vieän Phaïm Ngoïc Thaïch, thaønh phoá Hoà Chí Minh. 113 tachycardia > 100 b.p.m. (n=20; 26,67%). There were no complications of hypoxemia, hypotension, ARDS and death. Conclusions: These results suggest that intrapleural administration of talc slurry is a useful treatment for spontaneous pneumothorax. There were no procedures-related death. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Do nguy cô cao bò taùi phaùt ôû cuøng moät beân phoåi cuûa traøn khí maøng phoåi töï phaùt vaø nguy cô naøy taêng leân nhieàu sau caùc laàn taùi phaùt, do nguy cô töû vong cao cuûa taùi phaùt traøn khí maøng phoåi töï phaùt thöù phaùt(2,7); naêm 2001, Hoäi Baùc Só Loàng ngöïc Hoa Kyø (American College of Chest Physicians) khuyeán caùo neân laøm daøy dính maøng phoåi ngay töø laàn traøn khí maøng phoåi töï phaùt nguyeân phaùt laàn thöù hai, vaø traøn khí maøng phoåi töï phaùt thöù phaùt thöù nhaát(1). Hieän nay, talc laø taùc nhaân hoùa hoïc coù hieäu quaû cao nhaát laøm daøy dính maøng phoåi, ngöøa taùi phaùt traøn khí maøng phoåi töï phaùt. Tuy coù moät soá ít baùo caùo trong y vaên theá giôùi cho raèng talc laø taùc nhaân khoâng an toaøn khi bôm vaøo khoang maøng phoåi do nhöõng taùc duïng phuï nhö ñau ngöïc, soát, vieâm phoåi - maøng phoåi, roái loaïn nhòp tim, giaûm huyeát aùp, co thaét pheá quaûn, hoäi chöùng nguy ngaäp hoâ haáp caáp tính(3,5). Nhöng talc thöôøng ñöôïc xem laø taùc nhaân hoùa hoïc ñöôïc cô theå dung naïp toát(1,6,8,9,11), neân chuùng toâi ñaõ quyeát ñònh söû duïng talc nhuõ töông bôm vaøo khoang maøng phoåi qua oáng daãn löu ñeå laøm daøy dính maøng phoåi, ngöøa taùi phaùt traøn khí maøng phoåi töï phaùt. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Thieát keá nghieân cöùu Chuùng toâi thöïc hieän nghieân cöùu tieàn cöùu töø thaùng 05/2002 ñeán thaùng 12/2004, treân nhöõng beänh nhaân traøn khí maøng phoåi töï phaùt nguyeân phaùt töø laàn thöù hai trôû ñi, vaø beänh nhaân traøn khí maøng phoåi töï phaùt thöù phaùt töø laàn thöù nhaát trôû ñi, taïi khoa beänh phoåi nam, beänh vieän Phaïm Ngoïc Thaïch, thaønh phoá Hoà Chí Minh. Beänh nhaân ñöôïc ñaët oáng daãn löu maøng phoåi khi theå tích phoåi bò traøn khí > 20%. Khi X quang loàng ngöïc cho thaáy phoåi ñaõ nôû hoaøn toaøn, chuùng toâi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi qua oáng daãn löu. Chuùng toâi loaïi khoûi nhoùm nghieân cöùu nhöõng beänh nhaân ñang bò ung thö phoåi, lao phoåi, nhieãm truøng phoåi caáp tính khoâng phaûi lao, suy hoâ haáp maïn tính vôùi PaO2 < 60 mmHg hoaëc SaO2 < 90%, Karnofsky < 60%, beänh nhaân khoâng ñoàng yù tham gia nghieân cöùu hoaëc boû theo doõi ñieàu trò. Qui trình laøm daøy dính maøng phoåi + 33 bệnh nhaân ñầu tieân chuùng toâi cho hoï söû duïng Prodafalgan 1gram (tieâm maïch chaäm) nhöng do khoâng coøn prodafalgan treân thò tröôøng, neân 42 beänh nhaân tieáp theo chuùng toâi cho hoï söû duïng paracetamol 1gram (truyeàn tónh maïch) + Atropin 0,5 mg (tieâm döôùi da) + Diazepam 5 mg (uoáng) + 12ml Lidocain 2% pha trong 30 ml nöôùc muoái sinh lyù bôm vaøo khoang maøng phoåi. 30 phuùt sau, bôm vaøo khoang maøng phoåi 2 gram boät Talc y khoa ñaõ ñöôïc haáp voâ truøng, pha trong 50 ml nöôùc muoái sinh lyù. Sau khi bôm thuoác, oáng daãn löu maøng phoåi vaãn ñöôïc keïp (ñoái vôùi tröôøng hôïp oáng daãn löu maøng phoåi ñaõ ngöng hoaït ñoäng vaø ñöôïc keïp 24 giôø tröôùc ñoù), hay luoân giöõ oáng daãn löu cao hôn thaønh ngöïc trong 6 giôø ñeå löu thuoác laïi trong khoang maøng phoåi (ñoái vôùi tröôøng hôïp phoåi ñaõ nôû hoaøn toaøn nhöng oáng daãn löu coøn hoaït ñoäng). + Thôøi ñieåm ruùt oáng daãn löu: 24 giôø keå töø khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi (ñoái vôùi tröôøng hôïp oáng daãn löu maøng phoåi ñaõ ngöng hoaït ñoäng vaø ñöôïc keïp 24 giôø tröôùc khi bôm), hay 24 giôø keå töø khi keïp oáng daãn löu maøng phoåi ñaõ ngöng hoaït ñoäng sau khi bôm talc (ñoái vôùi tröôøng hôïp phoåi ñaõ nôû hoaøn toaøn nhöng oáng daãn löu coøn hoaït ñoäng). + Chuïp X quang loàng ngöïc kieåm tra xem coù traøn khí maøng phoåi sau ruùt oáng daãn löu. Thu thaäp soá lieäu + Trong laàn khaùm ngay tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi qua oáng daãn löu, chuùng toâi thöïc hieän caùc ñaùnh giaù sau: 1. Möùc ñoä ñau vuøng ngöïc beân ñaët oáng daãn löu maøng phoåi baèng thang ñieåm EVA (Eùchelle Visuelle Analogique). 114 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 2. Möùc ñoä khoù thôû cuûa beänh nhaân döïa vaøo thang ñeåm Borg, nhòp thôû, SpO2. 3. Maïch, huyeát aùp, thaân nhieät. 4. Trieäu chöùng ho, khaïc ñaøm (soá löôïng, tính chaát ñaøm) 5. Ño ñieän taâm ñoà neáu beänh nhaân coù bieåu hieän roái loaïn nhòp. + Taïi thôøi ñieåm beänh nhaân khoù chòu nhaát keå töø khi bôm talc vaøo khoang maøng phoåi, 24 giôø, trong voøng 24 - 96 giôø keå töø khi ruùt oáng daãn löu maøng phoåi chuùng toâi thöïc hieän caùc ñaùnh giaù sau: 1. Möùc ñoä ñau khi beänh nhaân ñau nhieàu nhaát döïa vaøo thang ñieåm EVA, ghi nhaän thôøi ñieåm xuaát hieän, khoaûng thôøi gian ñau ngöïc. 2. Möùc ñoä khoù thôû khi beänh nhaân khoù thôû nhieàu nhaát döïa vaøo thang ñeåm Borg, ghi nhaän nhòp thôû, chæ soá SpO2. 3. Maïch, huyeát aùp, thaân nhieät. 4. Trieäu chöùng ho, khaïc ñaøm (soá löôïng, tính chaát ñaøm). 5. Ño ñieän taâm ñoà neáu beänh nhaân coù bieåu hieän roái loaïn nhòp. 6. Khaû naêng gaéng söùc cuûa beänh nhaân döïa vaøo nghieäm phaùp ñi boä 6 phuùt (ghi nhaän quaõng ñöôøng beänh nhaân ñi ñöôïc, söï thay ñoåi nhòp tim, nhòp thôû, SpO2) vaø, chæ soá Sadoul sau khi ruùt oáng daãn löu maøng phoåi ñöôïc 24 giôø. KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU Tham gia nghieân cöùu coù 75 beänh nhaân nam, tuoåi trung bình 45,11 ± 18,53 (nhoû nhaát 15 tuoåi, cao nhaát 77 tuoåi), goàm 33 tröôøng hôïp (44%) traøn khí maøng phoåi töï phaùt nguyeân phaùt (32 tröôøng hôïp (42,7%) traøn khí maøng phoåi töï phaùt nguyeân phaùt laàn 2, 1 tröôøng hôïp (1,3%) traøn khí maøng phoåi töï phaùt nguyeân phaùt laàn 3), 42 tröôøng hôïp (56%) traøn khí maøng phoåi töï phaùt thöù phaùt (34 tröôøng hôïp (45,3%) traøn khí maøng phoåi töï phaùt thöù phaùt laàn 1, 8 tröôøng hôïp (10,7%) traøn khí maøng phoåi töï phaùt thöù phaùt taùi phaùt nhieàu laàn); 45 tröôøng hôïp (60%) traøn khí maøng phoåi phaûi, 30 tröôøng hôïp (40%) traøn khí maøng phoåi traùi; 43 tröôøng hôïp (53,7%) phoåi ñaõ nôû hoaøn toaøn nhöng oáng daãn löu coøn hoaït ñoäng tröôùc khi bôm talc vaøo khoang maøng phoåi, 32 tröôøng hôïp (42,7%) oáng daãn löu maøng phoåi ñaõ ngöng hoaït ñoäng vaø ñöôïc keïp 24 giôø tröôùc bôm talc vaøo khoang maøng phoåi; coù 62 (82,7%) beänh nhaân huùt thuoác laù, trong 13 beänh nhaân khoâng huùt thuoác laù, chæ coù 02 beänh nhaân khoâng huùt thuoác laù thuoäc nhoùm traøn khí maøng phoåi töï phaùt thöù phaùt, theå tích trung bình traøn khí maøng phoåi 76,21 ± 22,47% (nhoû nhaát 20%, cao nhaát 100%). Trong 33 tröôøng hôïp traøn khí maøng phoåi töï phaùt nguyeân phaùt, beänh nhaân coù tuoåi trung bình 30,91 ± 11,93 tuoåi, theå tích trung bình traøn khí maøng phoåi 79,52 ± 21,20% (nhoû nhaát 40%, cao nhaát 100%), 22 tröôøng hôïp (66,67%) huùt thuoác laù, vôùi soá bao thuoác laù/naêm laø 15,20 ± 19,32. Trong 42 tröôøng hôïp traøn khí maøng phoåi töï phaùt thöù phaùt, beänh nhaân coù tuoåi trung bình 56,26 ± 14,79 tuoåi, theå tích trung bình traøn khí maøng phoåi 73,55 ± 23,91% (nhoû nhaát 20%, cao nhaát 100%). 40 tröôøng hôïp (95,24%) huùt thuoác laù vôùi soá bao thuoác laù/naêm laø 34,28 ± 16. Baûng 1 ghi nhaän taàn suaát xuaát hieän, chæ soá ñaùnh giaù ñau ngöïc (EVA), khoù thôû (thang ñieåm Borg, nhòp thôû, SpO2) ôû caùc beänh nhaân coù trieäu chöùng naøy. Baûng 2 ghi nhaän taàn suaát ñau ngöïc, khoù thôû, caùc chæ soá EVA, Borg, nhòp thôû, SpO2, nhòp tim, huyeáp aùp, thaân nhieät, löôïng ñaøm cuûa 75 beänh nhaân ôû caùc thôøi ñieåm: (1) ngay tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi, (2) taïi thôøi ñieåm beänh nhaân khoù chòu nhaát sau khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi, (3) 24 giôø sau khi ruùt oáng daãn löu maøng phoåi, (4) trong voøng 24 giôø ñeán 96 giôø sau khi ruùt oáng daãn löu maøng phoåi. Baûng 3 ghi nhaän caùc chæ soá veà quaûng ñöôøng ñi boä 6 phuùt, nhòp tim, nhòp thôû, SpO2 ño tröôùc vaø sau khi laøm nghieäm phaùp ñi boä 6 phuùt, vaø chæ soá Sadoul 24 giôø sau ruùt oáng daãn löu maøng phoåi. Baûng 1: Söï thay ñoåi trieäu chöùng ñau, khoù thôû sau bôm talc vaøo khoang maøng phoåi Tham soá nghieân cöùu (1) (2) (3) (4) Khoù thô û(soá tröôøng hôïp (%)) 5 (6,67%) 40 (53,33%) 2 (2,67%)2 (2,67%) Borg 1,60 ± 0,89 6,30 ± 2,90 1,50 ± 0,71 1,50 ± 0,71 115 Tham soá nghieân cöùu (1) (2) (3) (4) Nhòp thôû (laàn/phuùt) 19,20 ± 1,10 20 ± 0,64 19 ±1,41 19 ±1,41 SpO2 (%) 95 ± 1,41 96,50 ± 1,59 96 ± 1,41 96 ± 1,41 Ñau ngöïc (soá tröôøng hôïp (%)) 12 (16%) 65 (86,67%) 8 (10,67%) 0 (0%) EVA 2,75 ± 1,86 7,29 ± 2,28 2,38 ± 1,41 0 Soát (soá tröôøng hôïp (%)) 0 13 (17,33%) 1 (1,33%) 0 Giôø xuaát hieän ñau ngöïc (giôø) 3,93 ± 6,05 Thôøi gian ñau ngöïc (giôø) 15,29 ± 16,94 Baûng 2: Chæ soá EVA, Borg, nhòp thôû, SpO2, nhòp tim, huyeát aùp, thaân nhieät, soá löôïng ñaøm ño tröôùc vaø sau bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi (thôøi ñieåm (1), (2), (3), (4)). Caùc tham soá nghieân cöùu Trung bình Toái thieåu Toái ña Giôø xuaát hieän ñau sau bôm talc (giôø) 3,43 ± 5,78 0 24 Thôøi gian ñau keùo daøi sau bôm talc (giôø) 13,25 ± 16,60 0 72 EVA (1) 0,44 ± 1,24 0 6 EVA (2) 6,32 ± 3,27 0 10 EVA (3) 0,25 ± 0,86 0 5 EVA (4) 0 0 0 Borg (1) 0,11 ± 0,45 0 3 Borg (2) 3,36 ± 3,80 0 10 Borg (3) 0,04 ± 0,26 0 2 Nhòp thôû (laàn/phuùt) (1) 19,84 ± 0,70 18 22 Nhòp thôû (laàn/phuùt) (2) 19,97 ± 0,68 18 22 Nhòp thôû (laàn/phuùt) (3) 19,87 ± 0,66 18 22 SpO2 (%) (1) 96,48 ± 1,59 91 99 SpO2 (%) (2) 96,48 ± 1,59 91 99 SpO2 (%) (3) 96,56 ± 1,1,49 92 98 Nhòp tim (laàn/phuùt) (1) 91,77 ± 12,48 63 138 Nhòp tim (laàn/phuùt) (2) 92,36 ± 12,79 63 138 Nhòp tim (laàn/phuùt) (3) 91,15 ± 13,34 63 120 Huyeát aùp toái ña (mmHg) (1) 111,87 ± 8,49 100 130 Huyeát aùp toái ña (mmHg) (2) 111,87 ± 8,49 100 130 Caùc tham soá nghieân cöùu Trung bình Toái thieåu Toái ña Huyeát aùp toái ña (mmHg) (3) 112,13 ± 8,27 100 130 Huyeát aùp toái thieåu (mmHg) (1) 66,80 ± 6,40 60 80 Huyeát aùp toái thieåu (mmHg) (2) 66,67 ± 6,44 60 80 Huyeát aùp toái thieåu (mmHg) (3) 66,80 ± 6,40 60 80 Thaân nhieät (oC) (1) 37,05 ± 0,10 37 37,4 Thaân nhieät (oC) (2) 37,28 ± 0,44 37 38,5 Thaân nhieät (oC) (3) 37,06 ± 0,17 37 38,2 Soá löôïng ñaøm (ml/ngaøy) (1) 0,49 ± 2,50 0 20 Soá löôïng ñaøm (ml/ngaøy) (2) 0,83 ± 5,82 0 50 Soá löôïng ñaøm (ml/ngaøy) (3) 0,20 ± 1,73 0 15 Sadoul (3) 0,20 ± 0,68 0 3 Baûng 3: Quaûng ñöôøng ñi boä trong 6 phuùt, nhòp tim, nhòp thôû, SpO2 ño tröôùc vaø sau bôm talc vaøo khoang maøng phoåi, vaø chæ soá Sadoul sau 24 giôø ruùt oáng daãn löu maøng phoåi. Loaïi traøn khí maøng phoåi töï phaùt Caùc tham soá nghieân cöùu Chung hai nhoùm Nguyeân phaùt Thöù phaùt Nghieäm phaùp ñi boä 6 phuùt (m) 356,85 ± 127,76 378,97 ± 111,36 339,48 ± 138,12 Nhòp tim tröôùc ñi boä 6 phuùt (laàn/phuùt) 91,08 ± 13,26 90,06 ± 14,79 91,88 ± 12,07 Nhòp tim sau ñi boä 6 phuùt (laàn/phuùt) 100,64 ± 17,41 98,21 ± 19,05 102,55 ± 15,98 Nhòp thôû tröôùc ñi boä 6 phuùt (laàn/phuùt) 19,87 ± 0,66 19,94 ± 0,35 19,81 ± 0,83 Nhòp thôû sau ñi boä 6 phuùt (laàn/phuùt) 20,01 ± 0,89 19,94 ± 0,35 20,17 ± 1,15 SpO2 tröôùc ñi boä 6 phuùt (%) 96,53 ± 1,50 96,97 ± 1,05 96,19 ± 1,71 SpO2 tröôùc ñi boä 6 phuùt (%) 95,57 ± 2,73 96,73 ± 1,70 94,67 ± 3,04 Sadoul 0,20± 0,68 0 0,36 ± 0,88 BAØN LUAÄN Tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi, taát caû 75 beänh nhaân tham gia nghieân cöùu ñeàu coù thaân nhieät bình thöôøng (nhaèm thoûa maõn tieâu chí thu dung vaøo nghieân cöùu laø khoâng coù nhieãm truøng tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi). Sau bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi, coù 13 beänh nhaân soát > 38oC, vôùi thaân nhieät 116 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 trung bình 38,17 ± 0,24oC, thôøi ñieåm xuaát hieän soát 3,93 ± 6,05 giôø, keùo daøi 15,29 ± 16,94 giôø. 24 giôø sau ruùt oáng daãn löu khoang maøng phoåi, chæ coøn moät beänh nhaân coøn soát 38,2oC, keùo daøi theâm 12 giôø nöõa thì thaân nhieät trôû veà bình thöôøng. Xeùt treân toaøn boä 75 beänh nhaân ñöôïc bôm talc nhuõ töông qua oáng daãn löu maøng phoåi, coù hieän töôïng taêng thaân nhieät sau khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi (37,28 ± 0,44oC) so vôùi tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi (37,05 ± 0,10oC) (p < 0,0001), vaø 24 giôø sau ruùt oáng daãn löu khoang maøng phoåi (37,06 ± 0,17oC) (p < 0,0001), nhöng khoâng coù khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ giöõa thaân nhieät tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi vaø 24 giôø sau ruùt oáng daãn löu khoang maøng phoåi (p > 0,5). Löôïng ñaøm sau khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi (0,83 ± 5,82 ml/ngaøy) nhieàu hôn so vôùi tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi (0,49 ± 2,50 ml/ngaøy) (p > 0,4), nhieàu hôn so vôùi sau 24 giôø ruùt oáng daãn löu khoang maøng phoåi (0,20 ± 1,73 ml/ngaøy) (p > 0,1). Soá löôïng ñaøm sau 24 giôø ruùt oáng daãn löu khoang maøng phoåi giaûm so vôùi tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi (p < 0,03). Coù moät beänh nhaân khaïc 50 ml ñaøm traéng trong / ngaøy sau khi bôm talc, nhöng tröôùc khi bôm talc beänh nhaân naøyï cuõng khaïc 20 ml ñaøm traéng trong / ngaøy, ñaây laø beänh nhaân bò daõn pheá quaûn sau lao phoåi. Nhö vaäy, taêng thaân nhieät cuûa beänh nhaân nhieàu khaû naêng vì hieän töông vieâm do talc. Beänh nhaân coù taêng soá löôïng ñaøm nhöng khoâng do nhieãm truøng vì soá löôïng ñaøm ít, maøu traéng trong. Söï hieän dieän oáng daãn löu trong khoang maøng phoåi coù theå laøm taêng soá löôïng ñaøm vì 24 giôø sau ruùt oáng daãn löu, löôïng ñaøm giaûm raát nhanh vaø coù yù nghóa thoáng keâ so vôùi khi coøn oáng daãn löu trong khoang maøng phoåi (tröôùc vaø sau khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi). Khoâng coù söï khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ giöõa trò soá maïch, huyeát aùp ño taïi caùc thôøi ñieåm khaùc nhau (p > 0,1). Khoâng xuaát hieän theâm toån thöông phoåi, maøng phoåi sau khi bôm talc vaøo khoang maøng phoåi, khoâng ghi nhaän baát kyø moät tröôøng hôïp naøo coù bieán chöùng vieâm phoåi - maøng phoåi, hoäi chöùng nguy ngaäp hoâ haáp caáp tính. Ñaây laø nhöõng bieán chöùng naëng, coù theå gaây töû vong cho beänh nhaân, maø vì söï ghi nhaän nhöõng bieán chöùng naøy trong moät soá nhoû nghieân cöùu, ngöôøi ta ñaõ khoâng coâng nhaän talc nhö laø hoùa chaát lyù töôûng ñeå laøm daøy dính maøng phoåi, ngöøa taùi phaùt traøn khí maøng phoåi töï phaùt(3,5). Hai taùc duïng phuï thöôøng gaëp, gaây khoù chòu cho beänh nhaân laø ñau ngöïc, caûm giaùc khoù thôû. Tröôùc khi bôm talc vaøo khoang maøng phoåi, coù 12 (16%) beänh nhaân than ñau ngöïc, chæ soá EVA trung bình cuûa 12 beänh nhaân naøy laø 2,75 ± 1,86. Sau khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi, coù 65 (86,67%) beänh nhaân than ñau ngöïc, chæ soá EVA trung bình cuûa 65 beänh nhaân naøy laø 7,29 ± 2,28, xuaát hieän vaøo giôø thöù 3,93 ± 6,05, thôøi gian ñau keùo daøi 15,29 ± 16,94 giôø. 24 giôø sau ruùt oáng daãn löu maøng phoåi, coù 8 (10,67%) beänh nhaân than ñau ngöïc, chæ soá EVA trung bình cuûa 8 beänh nhaân naøy laø 2,38 ± 1,41. Trieäu chöùng ñau ngöïc hoaøn toaøn bieán maát sau giôø thöù 72 keå töø khi ruùt oáng daãn löu maøng phoåi. Nhö vaäy, tyû leä beänh nhaân coù trieäu chöùng ñau ngöïc trong voøng 24 giôø sau khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi (86,67%) cao hôn so vôùi tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi (16%) (p < 0,0001), vaø cao hôn so vôùi sau 24 giôø ruùt oáng daãn löu khoang maøng phoåi (10,67%) (p < 0,0001); tyû leä beänh nhaân coù trieäu chöùng ñau ngöïc tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi cao hôn so vôùi sau 24 giôø ruùt oáng daãn löu khoang maøng phoåi (p > 0,3); chæ soá EVA cuûa nhöõng beänh nhaân coù trieäu chöùng ñau ngöïc trong voøng 24 giôø sau bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi (7,29 ± 2,28) cao hôn tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi (2,75 ± 1,86) (p < 0,00001) vaø, cao hôn sau 24 giôø ruùt oáng daãn löu khoang maøng phoåi (2,38 ± 1,4) (p < 0,00001); chæ soá EVA cuûa nhöõng beänh nhaân coù trieäu chöùng ñau ngöïc tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi cao hôn nhöng coù yù nghóa thoáng keâ so vôùi sau 24 giôø ruùt oáng daãn löu khoang maøng phoåi (p > 0,6). Xeùt treân toaøn boä 75 beänh nhaân, coù söï khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ giöõa chæ soá EVA tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi 0,44 ± 1,24 vôùi chæ soá EVA trong voøng 24 giôø sau khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi 6,23 ± 3,27 (p < 0,0001), vaø giöõa chæ soá 117 EVA trong voøng 24 giôø sau khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi 6,23 ± 3,27 vôùi chæ soá EVA 24 giôø sau ruùt oáng daãn löu maøng phoåi 0,25 ± 0,86 (p < 0,0001), nhöng khoâng coù söï khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ giöõa chæ soá EVA tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi so vôùi chæ soá EVA 24 giôø sau ruùt oáng daãn löu maøng phoåi (p > 0,3). Nhö vaäy, trieäu chöùng ñau ngöïc thöôøng xuaát hieän trong voøng 10 giôø ñaàu sau khi bôm talc vaøo khoang maøng phoåi, giaûm nhanh trong 24 giôø sau ruùt oáng daãn löu maøng phoåi vaø bieán maát sau giôø thöù 72 keå töø khi ruùt oáng daãn löu maøng phoåi. Neân trieäu chöùng ñau ngöïc ngoaøi nguyeân nhaân vieâm maøng phoåi do taùc duïng cuûa talc, coøn bò laøm naëng theâm bôûi söï hieän dieän cuûa oáng daãn löu trong khoang maøng phoåi. Tuy ñaây laø bieán chöùng thöôøng gaëp, gaây khoù chòu cho beänh nhaân, nhöng hoaøn toaøn laønh tính vaø xaûy ra trong khoaûng thôøi gian ngaén, neân khoâng ñaùng ngaïi, quan troïng laø baùc só phaûi noùi tröôùc cho beänh nhaân ñeå hoï bình tónh khi coù trieäu chöùng ñau ngöïc sau bôm talc. Neáu caàn thieát, ta coù theå taêng lieàu prodafalgan hay perfalgan leân 3g/ ngaøy. Tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi coù 5 (6,67%) beänh nhaân than khoù thôû vôùi nhòp thôû trung bình 19,20 ± 1,10 laàn/phuùt, SpO2 trung bình 95 ± 1,41%, chæ soá borg trung bình 1,60 ± 0,89. Trong voøng 24 giôø sau khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi coù 40 (53,33%) beänh nhaân than khoù thôû vôùi nhòp thôû trung bình 20 ± 0,64 laàn/phuùt, SpO2 trung bình laø 96,50 ± 1,59%, chæ soá borg trung bình 6,30 ± 2,90, thôøi gian xuaát hieän khoù thôû xaûy ra gaàn nhö cuøng luùc vôùi trieäu chöùng ñau ngöïc. 24 giôø sau ruùt oáng daãn löu maøng phoåi chæ coøn 2 (2,67%) beänh nhaân than khoù thôû, ñaây laø 2 beänh nhaân traøn khí maøng phoåi töï phaùt thöù phaùt do beänh phoåi taéc ngheõn maïn tính, coù khoù thôû tröôùc khi bôm talc vaøo khoang maøng phoåi, trieäu chöùng khoù thôû, chæ soá borg khoâng thay ñoåi sau khi ruùt oáng daãn löu maøng phoåi so vôùi tröôùc khi bôm talc vaøo khoang maøng phoåi. Nhö vaäy, tyû leä beänh nhaân coù trieäu chöùng khoù thôû trong voøng 24 giôø sau khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi (53,33%) cao hôn so vôùi tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi (6,67%) (p < 0,0001), vaø cao hôn sau 24 giôø ruùt oáng daãn löu khoang maøng phoåi (2,67%); tyû leä beänh nhaân coù trieäu chöùng khoù thôû tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi cao hôn so vôùi sau 24 giôø ruùt oáng daãn löu khoang maøng phoåi (p > 0,2); chæ soá Borg cuûa nhöõng beänh nhaân coù trieäu chöùng khoù thôû trong voøng 24 giôø sau bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi (6,30 ± 2,90) cuõng cao hôn tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi (1,60 ± 0,89) (p < 0,00001) vaø cao hôn sau 24 giôø ruùt oáng daãn löu khoang maøng phoåi (1,50 ± 0,71); chæ soá Borg cuûa nhöõng beänh nhaân coù trieäu chöùng khoù thôû tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi cao hôn so vôùi sau 24 giôø ruùt oáng daãn löu khoang maøng phoåi. Xeùt treân caû 75 beänh nhaân, coù söï khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ giöõa chæ soá Borg tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi 0,11 ± 0,45 vôùi chæ soá Borg trong voøng 24 giôø sau khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi 3,36 ± 3,80 (p < 0,0001); giöõa chæ soá Borg trong voøng 24 giôø sau khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi 3,36 ± 3,80 vôùi chæ soá Borg 24 giôø sau ruùt oáng daãn löu maøng phoåi 0,04 ± 0,26 (p < 0,0001), nhöng khoâng coù söï khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ giöõa chæ soá Borg tröôùc khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi vôùi chæ soá Borg 24 giôø sau ruùt oáng daãn löu maøng phoåi (p > 0,1). Khoâng coù söï khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ giöõa nhòp thôû, nhòp tim, SpO2, huyeát aùp cuûa beänh nhaân ño taïi caùc thôøi ñieåm khaùc nhau (p > 0,1). Ñieàu naøy coù theå giaû thuyeát raèng caûm giaùc khoù thôû cuûa beänh nhaân laø do haïn cheá cöû ñoäng hoâ haáp vì ñau ngöïc. Vieäc laøm dính maøng phoåi baèng talc nhuõ töông gaây lo ngaïi taïo neân hoäi chöùng haïn cheá, aûnh höôûng ñeán chöùc naêng hoâ haáp cuûa beänh nhaân. Tuy nhieân ñaùnh giaù sô boä cho thaáy sau 24 giôø ruùt oáng daãn löu maøng phoåi ñaõ ñöôïc laøm daøy dính baèng bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi, khoâng thaáy coù hieän töôïng gaây suy hoâ haáp cho beänh nhaân: chæ soá Sadoul chung cho caû 2 nhoùm laø 0,20± 0,68 (Sadoul cuûa nhoùm traøn khí maøng phoåi töï phaùt nguyeân phaùt laø 0 ñieåm, Sadoul cuûa nhoùm traøn khí maøng phoåi töï phaùt thöù phaùt laø 0,36 ± 0,88 ñieåm), quaûng ñöôøng ñi boä 6 phuùt chung cho caû 2 nhoùm laø 356,85 ± 127,76 m (378,97 ± 111,36 m ñoái vôùi nhoùm traøn khí maøng 118 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 phoåi töï phaùt nguyeân phaùt, 339,48 ± 138,12 m ñoái vôùi nhoùm traøn khí maøng phoåi töï phaùt thöù phaùt), so vôùi quaûng ñöôøng trung bình ñi ñöôïc trong 6 phuù cuûa moät ngöôøi tröôûng thaønh khoûe maïnh laø 500m. Tuy nhieân veà aûnh höôûng laâu daøi cuûa bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi leân chöùc naêng hoâ haáp vaø khaû naêng gaéng söùc cuûa beänh nhaân ñang ñöôïc chuùng toâi theo doõi vaø ñaùnh giaù. Nhö vaäy, chuùng toâi ghi nhaän ñöôïc caùc taùc duïng phuï gaây khoù chòu cho beänh nhaân laø soát, ñau ngöïc, khoù thôû trong voøng 72 giôø sau khi bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi. Ghi nhaän naøy phuø hôïp vôùi nhaän ñònh trong caùc nghieân cöùu tröôùc ñaây veà laøm daøy dính maøng phoåi baèng talc(1,2,6,9). Nhöng chuùng toâi khoâng ghi nhaän bieán chöùng roái loaïn nhòp nhó, giaûm huyeát aùp, vieâm muû maøng phoåi, vieâm phoåi, co thaét pheá quaûn, suy hoâ haáp coù giaûm oxy maùu, hoäi chöùng nguy ngaäp hoâ haáp caáp tính nhö trong caùc baùo caùo cuûa A. Brant, L Kennedy, R.W.Ligh, vaø JM Tschopp(3,4,5,10). Trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, coù 43 tröôøng hôïp oáng daãn löu maøng phoåi coøn hoaït ñoäng nhieàu ngaøy sau khi phoåi ñaõ nôû hoaøn toaøn (coù kieåm chöùng cuûa X quang loàng ngöïc). Sau khi thöïc hieän bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi qua oáng daãn löu khoâng ñöôïc keïp laïi, ñaõ giuùp oáng daãn löu maøng phoåi ngöng hoaït ñoäng, vaø chuùng toâi ñaõ ruùt oáng daãn löu maø khoâng coù taùi phaùt traøn khí maøng phoåi trong caû 43 tröôøng hôïp. Ñaây laø ñieåm raát môùi maø chuùng toâi chöa tìm thaáy y vaên naøo treân theá giôùi noùi ñeán. Bôûi leõ trong nhöõng nöôùc phaùt trieån, vieäc phaãu thuaät loàng ngöïc ñieàu trò traøn khí maøng phoåi ñöôïc tieán haønh neáu traøn khí maøng phoåi töï phaùt keùo daøi treân 4 ngaøy(1). 43 beänh nhaân naøy khoâng chaáp nhaän ñieàu trò phaãu thuaät loàng ngöïc, nhöng ñöôïc ñieàu trò heát traøn khí maøng phoåi nhôø bôm talc nhuõ töông qua oáng daãn löu maøng phoåi, khi phoåi ñaõ nôû heát nhöng oáng daãn löu maøng phoåi coøn hoaït ñoäng. KEÁT LUAÄN Maëc duø gaây ñau ngöïc, taêng nheï thaân nhieät, vaø caûm giaùc khoù thôû cho beänh nhaân, nhöng chuùng toâi cho raèng talc laø taùc nhaân an toaøn ñeå laøm daøy dính maøng phoåi ngöøa taùi phaùt traøn khí maøng phoåi töï phaùt. Vieäc bôm talc nhuõ töông vaøo khoang maøng phoåi qua oáng daãn löu khoâng ñöôïc keïp laïi, trong tröôøng hôïp oáng daãn löu maøng phoåi coøn hoaït ñoäng nhieàu ngaøy sau khi phoåi ñaõ nôû hoaøn toaøn, ñaõ giuùp cho beänh nhaân traùnh ñöôïc thuû thuaät moå noäi soi loàng ngöïc, hay phaãu thuaät môû loàng ngöïc ñeå vaù laïi veát raùch maøng phoåi. Tuy nhieân, chuùng toâi caàn tieáp tuïc nghieân cöùu ñeå theo doõi thôøi gian daøi hôn (> 2 naêm) nhaèm muïc ñích khaúng ñònh tính an toaøn, cuõng nhö hieäu quaû laøm daøy dính maøng phoåi cuûa talc nhuõ töông bôm qua oáng daãn löu maøng phoåi. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO: 1 Baumann, M. H., Strange, C., Heffner, J. E., Light, R., Kirby, T. J., Klein, J., Luketich, J. D., Panacek, E. A., Sahn, S. A. (2001). Management of Spontaneous Pneumothorax: An American College of Chest Physicians Delphi Consensus Statement. Chest, 119: 590-602. 2 Bouttrin C., Viallat J. R. (1996). Pathologie Pleurale. Trong: Michel Aubier, Michel Fournier, Reneù Pariente. Pneumologie, trang 443-473. Flammarion Meùdecine- Sciences. Paris. 3 Brant A., Eaton T. (2001), Serious complications with talc slurry pleurodesis, Respiratory, 6, 181-185. 4 Kennedy L., Rusch V.W., Strange C., Ginsberg R.J. and Sahn S.A. (1994). Pleurodesis using talc slurry Chest, 106, 342-346. 5 Light R. W. (2000), Talc Should not be used for Pleurodesis. Am J Respir Crit Care Med. Vol 162. pp 2023-2026. 6 Milanez J. R., Vargas F. S., Filomeno L. T., Fernandez A., Jatene A. and Light R. W. (1994). Intrapleural talc for the prevention of recurrent pneumothorax. Chest, 106, 1162-1165. 7 Peters J. I., Sako E. Y. (1998). Pneumothorax. Trong: Fishman. Fishman s Pulmonary Diseases and Disorders, trang 1439-1451. International Edition. New York. 8 Sahn, S. A., Heffner, J. E. (2000). Spontaneous Pneumothorax. N Engl J Med 342: 868-874. 9 Shan S. A. (2000), Talc Should be used for Pleurodesis. Am J Respir Crit Care Med. Vol 162. pp 2023-2026. 10 Tschopp J.M., Brutsche M. and Frey J.G. (1997). Treatment of complicated spontaneous pneumothorax by simple talc pleurodesis under thoracoscopy and local anaesthesia. Thorax, 52, 329-332. 11 Weissberg D. and Refaely Y. (2000). Pneumothorax. Experience With 1,199 Patients. Chest;117: 1279- 1285. 119