Tiểu luận Tìm hiểu vai trò của ngân sách nhà nước trong việc điều chỉnh và ổn định thị trường ở Việt Nam hiện nay

Lêi më ®Çu Trong lÞch sö loµi ng­êi, nhµ n­íc ra ®êi trong cuéc ®Êu tranh cña x· héi cã giai cÊp, nã lµ s¶n phÈm cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp, nhµ n­íc xuÊt hiÖn víi t­ c¸ch lµ c¬ quan cã quyÒn lùc c«ng céng ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng vµ nhiÖm vô vÒ nhiÒu mÆt nh­ qu¶n lý hµnh chÝnh, chøc n¨ng kinh tÕ, chøc n¨ng trÊn ¸p vµ c¸c nhiÖm vô x· héi. §Ó thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña m×nh nhµ n­íc cÇn ph¶i cã nguån lùc tµi chÝnh ®ã lµ c¬ së vËt chÊt cho nhµ n­íc tån t¹i vµ ho¹t ®éng. Ngµy nay nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cµng ph¸t triÓn th× vÞ trÝ vµ vai trß cña tµi chÝnh nhµ n­íc ngµy cµng quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. V× vËy x©y dông nÒn tµi chÝnh tù chñ v÷ng m¹nh lµ yªu cÇu c¬ b¶n cÊp b¸ch trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa – HiÖn ®¹i hãa ë n­íc ta, trong ®ã Ng©n s¸ch nhµ n­íc (NSNN) ®ãng vai trß chñ ®¹o trong nÒn tµi chÝnh quèc gia. Ng©n s¸ch nhµ n­íc lµ n¬i tËp trung quü tiÒn tÖ lín nhÊt trong nÒn kinh tÕ, cã mèi quan hÖ chÆt chÏ vëi tæng s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n cïng mèi quan hÖ kh¨ng khÝt víi tÊt c¶ c¸c kh©u cña hÖ thèng tµi chÝnh ®Æc bÞªt lµ tµi chÝnh doanh nghiÖp vµ tÝn dông. H¬n n÷a NSNN lµ kÕ ho¹ch tµi chÝnh vi m« lµ kh©u chñ ®¹o trong hÖ thèng c¸c kh©u tµi chÝnh quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn kinh tÕ, c«ng b»ng x· héi, ®¶m b¶o an ninh quèc phßng thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. Trªn c¬ së nhËn thøc quan träng vai trß trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN, em ®· m¹nh d¹n trän ®Ò tµi ‘’Vai trß cña NSNN trong viÖc ®iÒu chØnh vµ æn ®Þnh thÞ tr­êng ë ViÖt nam hiÖn nay ‘’ nh»m môc ®Ých nghiªn cøu sö dông hiÖu qu¶ vµ ph¸t huy ngµy cµng tèt vai trß cña NSNN. Bµi viÕt gåm 3 phÇn: A:Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ NSNN. B: NhËn thøc vÒ thÞ tr­êng ë ViÖt nam hiÖn nay C: Vai trß cña NSNN trong ®iÒu chØnh vµ æn ®Þnh nÒn KTTT Tuy nhiªn, NSNN lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh vÜ m«, víi tr×nh ®é hiÓu biÕt còng nh­ tr×nh ®é lý luËn cã h¹n nªn bµi viÕt cña em kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. Em mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« ®Ó bµi viÕt ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n PGS – TS D­¬ng §¨ng Chinh ®· h­íng dÉn vµ chØ b¶o tËn t×nh ®Ó em hoµn thµnh bµi viÕt cña m×nh. Sinh viªn: Phone Xay Phong Sa Vanh Líp: K41 01.04 Hµ néi : Ngµy 10/2/2006 A : Nh÷ng lý luËn chung c¬ b¶n vÒ NSNN I.Kh¸i niÖm vÒ NSNN: Trong hÖ thèng tµi chÝnh, NSNN lµ bé phËn chñ ®¹o, lµ ®iÒu kiÖn vËt chÊt quan träng ®Ó thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cña Nhµ n­íc do hiÕn ph¸p quy ®Þnh, nã cßn lµ c«ng cô quan träng cña Nhµ n­íc cã t¸c dông ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ x· héi, muèn sö dông tèt c«ng cô nµy ph¶i nhËn thøc ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ NSNN. ThuËt ng÷ NSNN ‘’Budget’’ b¾t nguån tõ tiÕng anh cã nghÜa lµ c¸i vÝ, c¸i x¾c . Tuy nhiªn trong cuéc sèng kinh tÕ thuËt ng÷ nµy ®· tho¸t ly ý nghÜa ban ®Çu vµ mang néi dung hoµn toµn míi, Do ®ã ®Ó ®¶m b¶o kh¸ch quan chóng ta sÏ tham kh¶o c¸c tµi liÖu kinh ®iÓn cña n­íc ngoµi ®Ó rót ra nh÷ng kÕt luËn cÇn thiÕt võa phï hîp víi chuÈn mùc quèc tÕ, võa ph¶n ¸nh ®­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm cô thÓ cña n­íc ta. Theo cuèn tõ ®iÓn b¸ch khoa toµn th­ cña Liªn X« ‘’cò’’ th× NS lµ: 1.B¶ng liÖt kª c¸c kho¶n thu chi b»ng tiÒn trong giai ®o¹n nhÊt ®Þnh cña NN. 2.Mäi kÕ ho¹ch thu chi b»ng tiÒn bÊt kú mét c¬ q uan, c¸ nh©n nµo trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh Cuèn t­ liÖu xanh cña Ph¸p ®­îc Ên hµnh nh»m h­íng dÉn mét sè luËt ®Þnh tµi chÝnh vµ thuÕ, trong ®ã NS ®­îc hiÓu lµ: 1,Chøng tõ dù kiÕn cho phÐp c¸c kho¶n thu chi hµng n¨m cña NN 2,Toµn bé tµi liÖu kÕ to¸n m« t¶, tr×nh bµy c¸ kho¶n chi phÝ cñaNN trong mét n¨m. 3,Toµn bé c¸c kho¶n tr×nh bµy tiÒn mµ mét Bé ®­îc cÊp trong mét n¨m Tõ nh÷ng tµi liÖu võa nªu, cã thÓ rót ra mét sè kÕt luËn cña NS nh­ sau: Thø nhÊt: NS lµ mét b¶ng liÖt kª, trong ®ã dù kiÕn cho phÐp thùc hiÖn c¸c kho¶n thu, chi b»ng tiÒn cña mét chñ thÓ nµo ®ã ‘’Nhµ n­íc, Bé…’’ Thø hai: NS tån t¹i trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh th­êng lµ mét n¨m Thø ba: NSNN lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh NN huy ®éng vµ sö dông c¸c nguån tµi chÝnh kh¸c nhau XÐt vÒ nhiÒu mÆt th× NSNN lµ mét ho¹t ®éng tµi chÝnh cô thÓ cña nhµ n­íc, v× vËy kh¸i niÖm NSNN ph¶i ®­îc xem xÐt trªn c¸c mÆt h×nh thøc, thùc thÓ vµ quan hÖ kinh tÕ chøa ®ùng bªn trong NSNN. XÐt theo h×nh thøc biÓu hiÖn bªn ngoµi vµ ë tr¹ng th¸i tÜnh, NSNN bao gåm nh÷ng nguån thu cô thÓ, nh÷ng kho¶n chi cô thÓ vµ ®­îc ®Þnh h­íng c¸c nguån thu ®Òu ®­îc nép vµo mét quü tiÒn tÖ – quü NSNN vµ c¸c c¸c kho¶n ®Òu ®­îc xuÊt ra tõ quü tiÒn tÖ Êy. Còng cÇn ph¶i thÊy r»ng, thu chi NSNN hoµn toµn kh«ng gièng nh­ bÊt kú mét h×nh thøc thu chi nµo kh¸c. ë ®©y thu chi cña NN lu«n ®­îc thùc hiÖn b»ng luËt ph¸p do luËt ®Þnh ‘’vÒ thu cã c¸c luËt thuÕ vµ c¸c v¨n b¶n kh¸c vÒ chi cã c¸c tiªu chuÈn luËt ®Þnh’’. Trªn c¬ së ®ã nh»m ®¹t môc tiªu c©n ®èi gi÷a thu vµ chi NSNN. MÆt kh¸c NSNN cßn ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a mét bªn lµ NN mét bªn lµ c¸c chñ thÓ trong x· héi, ph¸t sinh khi nhµ n­íc tham gia ph©n phèi c¸c nguån tµi chÝnh theo nguyªn t¾c kh«ng hoµn tr¶ trùc tiÕp lµ chñ yÕu. Nh÷ng kho¶n thu nép vµ cÊp ph¸t qua quü NSNN lµ c¸c quan hÖ ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc, ®­îc ®Þnh l­îng vµ NN sö dông chóng ®Ó ®iÒuchØnh vÜ m« nÒn kinh tÕ. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn, ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc ‘’NSNN ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ kinh tÕ ph¸t sinh g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh t¹o lËp ph©n phèi vµ sö dông quü tiÒn tÖ chung cña NN khi NN tham gia ph©n phèi c¸c nguån tµi chÝnh quèc gia nh»m thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña NN trªn c¬ së luËt ®Þnh’’ §Ó lµm râ thªm quan niÖm vÒ NSNN cÇn thiÕt ph¶i chØ ra c¸c ®Æc ®iÓm vµ vÞ trÝ cña NSNN, chóng ta sÏ ®Ò cËp vÊn ®Ò nµy trong phÇn nghiªn cøu tiÕp theo. II.§Æc ®IÓm cña NSNN: Qua nhËn ®Þnh c¬ b¶n ®· tr×nh bµy ë trªn chóng ta ®· hiÓu ®­îc phÇn nµo vai trß cña nã cô thÓ trong viÖc ®iÒu chØnh æn ®Þnh thÞ tr­êng hiÖn nay §Ó cã ®­îc nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ vÊn ®Ò nµy chóng ta ®i t×m hiÓu ®Æc ®iÓm cña NSNN. Trong hÖ thèng tµi chÝnh quèc gia còng nh­ trong khu vùc tµi chÝnh NN nãi riªng NSNN ®ãng vai trß quan träng trong ®¶m b¶o nguån tµi chÝnh cho sù tån t¹i còng nh­ ho¹t ®éng cña NN. NSNN bao gåm quan hÖ tµi chÝnh nhÊt ®Þnh trong tæng thÓ c¸c quan hÖ tµI chÝnh quèc gia, gåm c¸c quan hÖ sau: -Quan hÖ tµi chÝnh NN víi d©n sù -Quan hÖ tµi chÝnh NN víi c¸c DN thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ -Quan hÖ tµi chÝnh NN víi c¸c tæ chøc x· héi C¸c quan hÖ trªn mang 4 ®Æc ®iÓm sau: Thø nhÊt: T¹o lËp vµ sö dông NSNN g¾n liÒn quyÒn lùc víi viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña NN, ®©y còng chÝnh lµ ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a NSNN víi c¸c kho¶n tµi chÝnh kh¸c. C¸c kho¶n thu NSNN ®Òu mang tÝnh chÊt ph¸p lý, cßn chi NSNN mang tÝnh cÊp ph¸t ‘’kh«ng hoµn tr¶ trùc tiÕp’’. Do nhu cÇu chi tiªu cña m×nh ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô kinh tÕ-X· héi NN ®· sö dông ®Ó quy ®Þnh hÖ thèng ph¸p luËt tµi chÝnh, buéc mäi ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n ph¶i nép mét phÇn thu nhËp cña m×nh cho NN víi t­ c¸ch lµ mét chñ thÓ. C¸c ho¹t ®éng thu chi NSNN ®Òu tiÕn hµnh theo c¬ së nhÊt ®Þnh ®ã lµ c¸c luËt thuÕ, chÕ ®é thu chi…do NNban hµnh, ®ång thêi c¸c ho¹t ®éng lu«n chÞu sù kiÓm tra cña c¸c c¬ quan NN. Thùc vËy khi NN ban hµnh mét lo¹i thuÕ míi hay söa ®æi ph¶i ®­îc Quèc héi th«ng qua’’VÝ dô: luËt thuÕ thu nhËp DN ®i vµo thùc hiÖn ngµy 1/1/2004’’. Theo luËt thuÕ míi nµy c¸c DN chÞu thuÕ suÊt 32% gi¶m 28% riªng DNNN tr­íc ®©y chÞu 25% th× nay t¨ng 28% ®Ó chÝnh x¸ch thuÕ cã hiÖu lùc, tr­íc ®ã Quèc héi ®· häp th«ng qua ngµy 17/6/2003 ‘’ Khãa XI’’ Thø hai: NSNN lu«n g¾n chÆt víi NN chøa ®ùng lîi Ých chung vµ c«ng, ho¹t ®éng thu chi NSNN lµ thÓ hiÖn c¸c mÆt KT-XH cña NN, dï d­íi h×nh thøc nµo thùc chÊt còng lµ qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt quyÒn lîi kinh tÕ gi÷a NN vµ XH thÓ hiÖn qua c¸c kho¶n cÊp ph¸t tõ NSNN cho c¸c môc ®Ých tiªu dïng vµ ®Çu t­. Quan hÖ kinh tÕ gi÷a NN vµ XH dã ®ã thÓ hiÖn ë ph¹m vi réng lín. Thø ba: Còng nh­ c¸c quü tiÒn tÖ kh¸c NSNN còng cã ®Æc ®iÓm riªng cña mét quü tiÒn tÖ, nã tËp chung lín nhÊt cña NN lµ nguån tµi chÝnh nªn NSNN lµ gi¸ trÞ thÆng d­ cña x· héi do ®ã nã mang ®Æc ®IÓm kh¸c biÖt. Thø t­: Ho¹t ®éng thu cho cña NSNN ®­îc thÓ hiÖn theo nguyªn t¾c kh«ng hoµn l¹i trùc tiÕp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao nh»m môc ®Ých rót ng¾n kho¶n thêi gian gi÷a ng­êi giµu vµ nghÌo ®Ó c«ng b»ng x· héi, ‘’VÝ dô: X©y dùng ®­êng x¸, an ninh quèc phßng…’’ng­êi chÞu thuÕ s÷ ®­îc h­ëng lîi tõ hµng hãa nµy nh­ng hoµn tr¶ mét c¸ch trùc tiÕp. Bªn c¹nh ®ã NN cßn trî cÊp cho gia ®×nh chÝnh s¸ch, th­¬ng binh…’’tõ nguån thu ®­îc. III.Thu vµ chi NSNN: 1.Thu NSNN: Thu NSNN lµ mét viÖc lµm nh»m tháa m·n c¸c nhu cÇu cña m×nh ®­îc tËp trung tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau trong ®ã chñ yÕu lµ thu nhËp quèc d©n, gi÷a thu nhËp quèc d©n vµ thu nhËp NSNN cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, t¨ng thu nhËp cho NN còng lµ kÝch thÝch sù t¨ng thu nhËp cho quèc d©n. Thu NSNN ®­îc h×nh thµnh tõ nhiÒu phÝa, viÖc ph©n lo¹i c¸c kho¶n thu cã ý nghÜa thiÕt thùc, ®¸nh gi¸ vµ qu¶n lý c¸c nguån thu NSNN cã hai c¸ch ph©n lo¹i phæ biÕn nh­ sau: 1.1.Ph©n lo¹i néi dung kinh tÕ cã thÓ chia lµm 2 nhãm: a.Nhãm thu th­êng xuyªn cã tÝnh chÊt b¾t buéc gåm thuÕ phÝ, lÖ phÝ víi nhiÒu h×nh thøc cô thÓ cña luËt ®Þnh 1-Thu tõ thuÕ: ThuÕ lµ kho¶n ®ãng gãp theo quy ®Þnh ph¸p luËt b¾t buéc mäi tæ chøc c¸ nh©n cã nghÜa vô ph¶I nép NSNN Kh¸c víi c¸c kho¶n vay NN thu thuÕ tõ c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸c c¸ nh©n nh­ng kh«ng hoµn tr¶ trùc tiÕp cho ng­êi nép sau kho¶ng thêi gian víi kho¶n tiÒn mµ hä ®· nép NSNN ThuÕ cßn lµ ph­¬ng thøc huy ®éng chñ yÕu, nã t¹o lªn bé phËn quan träng quyÕt ®Þnh sù tån t¹i NSNN cña nhiÒu quãc gia trªn thÕ giíi, theo sè liÖu thèng kª cña nhµ n­íc ViÖt nam th× tû lÖ thuÕ chiÕm 91,6% tæng sè thu NSNN ®Õn n¨m 1999 tû lÖ nµy lµ 95,1% ( trÝch theo sè liÖu n¨m 1999). Nã bao gåm c¸c kho¶n sau: 1.ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt 2.ThuÕ GTGT ( VAT) 3.ThuÕ nhµ ®Êt 4.ThuÕ DN 5.ThuÕ tµi nguyªn 6.ThuÕ xuÊt nhËp khÈu 7.ThuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp 8.ThuÕ m«n bµi 9.ThuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt 10.ThuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao. 2-Thu tõ lÖ phÝ: Kh¸c víi thuÕ, lÖ phÝ lµ kho¶n thu mang tÝnh b¾t buéc nh­ng cã tÝnh chÊt d©n bá ra tr¶ Nhµ n­íc khi hä h­ëng nh÷ng dÞch vô hµnh chÝnh do Nhµ n­íc cÊp vÝ dô: lÖ phÝ tr­íc b¹, c«ng chøng, x¸c nhËn, cÊp visa…lÖ phÝ thu tõ c¬ quan c«ng quyÒn thu vµ nã cã tÝnh ®iÒu tiÕt cao. 3-Thu tõ phÝ: PhÝ lµ kho¶n thu cã tÝnh chÊt b¾t buéc do d©n chóng tr¶ cho Nhµ n­íc khi h­ëng dÞch vô, hµng hãa còng nh­ lÖ phÝ nã cã tÝnh chÊt ®èi gi¸. Nh­ng phÝ mang tÝnh chÊt bï ®¾p c¸c kho¶n chi phÝ ®Çu t­ mµ Nhµ n­íc bá ra, ®©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt víi lÖ phÝ, phÝ do c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng thu nh­ phÝ cÇu ®­êng, phÝ chî… b.Nhãm thu kh«ng th­êng xuyªn: +Thu tõ ho¹t ®éng kinh tÕ +Thu tõ vãn ®ãng gãp cña NN +Thu håi vèn cña Nhµ n­íc t¹i c¸c c¬ së kinh tÕ +Thu tiÒn cho vay cña Nhµ n­íc ( c¶ gèc vµ l·i) +PhÇn nép cho NSNN theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt tõ c¸c ho¹t ®éng sù nghiÖp +Thu tõ b¸n hoÆc cho thuª tµI nguyªn thuéc së h÷u cña NN +Thu tõ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cña chÝnh phñ c¸c n­íc, tæ chøc c¸ nh©n, tù nguyÖn cña c¸c c¸ thÓ trong vµ ngoµi n­íc +C¸c kho¶n thu kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh­ tõ: ph¹t, tÞch thu, tÞch biªn tµi s¶n… 1.2.Ph©n lo¹i theo yªu cÇu ®éng viªn vèn vµo NSNN cã thÓ chia thµnh: -Thu trong c©n ®èi NSNN: bao gåm c¸c kho¶n thu th­êng xuyªn vµ kh«ng th­êng xuyªn trõ thu tõ vay nî vµ viÖn trî -Thu ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt NSNN kh«ng ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu NN ph¶i ®i vay, bao gåm vay trong n­íc, c¸c tÇng líp d©n c­, NH… 2.Chi NSNN Chi NSNN lµ viÖc ph©n phèi sö dông quü NSNN nh»m thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña NN theo nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh Chi NSNN lµ sù phèi hîp gi÷a hai qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ sö dông NSNN, qu¸ tr×nh ph©n phèi lµ qu¸ tr×nh cÊp ph¸t kinh phÝ tõ NSNN ®Ó h×nh thµnh c¸c quü tr­íc khi ®­a ra sö dông, qu¸ tr×nh sö dông lµ qu¸ tr×nh trùc tiÕp chi dïng kho¶n tiÒn cÊp ph¸t tõ NSNN vÝ dô nh­: Dïng quü NSNN ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n, c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ cã môc tiªu…. ViÖc ph©n biÖt hai qu¸ tr×nh trong chi tiªu NSNN cã ý nghÜa trong qu¶n lý NSNN Cã nhiÒu tiªu thøc ®Ó ph©n lo¹i c¸c kho¶n chi tiªu NSNN theo môc ®Ých nhÊt ®Þnh ë ®©y ta chØ xÐt c¨n cø theo yÕu tè vµ ph­¬ng thøc qu¶n lý néi dung cña kho¶n chi, ng­êi ta cã thÓ ph©n kho¶n chi thµnh c¸c nhãm sau: 2.1.Nhãm chi th­êng xuyªn: Lµ kho¶n chi cã tÝnh chÊt hµng n¨m mµ ChÝnh phñ ph¶i lªn kÕ ho¹ch vµ dù tÝnh ®Çu mçi n¨m tµi chÝnh, nh»m duy tr× ho¹t ®éng th­êng xuyªn cña NN nã bao gåm: +Chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh bé m¸y NN (Chi tr¶ l­¬ng vµ tiÒn c«ng ) +Chi mua s¾m hµng hãa, dÞch vô… +C¸c kho¶n thanh to¸n cã tÝnh chÊt mét chiÒu : BHXH, BHYT… 2.2.Nhãm chi ®Çu t­ ph¸t triÓn: Ph¸t triÓn kinh tÕ lµ nhiÖm vô hµng ®Çu cña tÊt c¶ c¸c NN hiÖn ®¹i, ®Ó ®¹t sù ph¸t triÓn, chÝnh phñ ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc ®óng ®¾n, phï hîp vèn ®Çu t­ cña NN cho nªn c¸c nhãm chi ®ã cã thÓ chi cho tõng ®¬n vÞ c¸ nh©n hay DN Nhµ n­íc ®Ó x©y dùng nhµ x­ëng, c¬ së h¹ tÇng…. §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã NSNN cÇn ph¶i ®èi chiÕu sao cho phï hîp víi mäi h×nh thøc nh­: Hãa ®¬n, chøng tõ , vµ c¸c h¹ng môc ®Çu t­ ®Ó tõ ®ã ®Çu t­ cho c¸c c«ng tr×nh, xÝ nghiÖp, hoÆc lµ c¸c c¸ thÓ. 2.3.Chi tr¶ nî vµ viÖn trî: ë n­íc ta mÆc dï c¬ cÊu chi NSNN ®­îc s¾p xÕp theo thø tù ­u tiªn nh­ sau: Chi ®Çu t­ ph¸t triÓn, chi th­êng xuyªn vµ chi tr¶ nî nh­ng tû lÖ chñ ®Çu t­ cßn chiÓm mét tû lÖ khiªm tèn kho¶ng 20% tæng chi NSNN vµ trong mét sè n¨m gÇn ®©y cßn cã xu h­íng gi¶m. Trong ®ã tû lÖ chi th­êng xuyªn cßn qu¸ lín gÇn 70% tæng sè chi NSNN, theo thèng kª th× ®Õn cuèi n¨m 2004 kho¶ng 14 tû (74% GDP ) trong ®ã 70% cña chÝnh phñ vµ c¸c kho¶n g¾n nîi ( ®©y lµ sè tiÒn gi·n nî kho¶ng 1,7 tû USD, hµng n¨m chÝnh phñ ph¶i dµnh kho¶ng 10% tæng chi phÝ NSNN ®Ó tr¶ nî cho c¸c chñ ®Õn h¹n. 3.C©n ®èi NSNN: NSNN cña mçi quèc gia cã thÓ ë mét trong ba t×nh tr¹ng sau: ThÆng d­ NS thu > chi C©n b»ng NS khi thu = chi Th©m hôt NS khi thu < chi Tuy nhiªn trong t×nh tr¹ng d­ vµ c©n b»ng rÊt Ýt khi ho¹t ®éng mµ th©m hôt NSNN lµ phæ biÕn ë tÊt c¶ c¸c n­íc. C©n ®èi thu chi NSNN lµ ®iÒu mong muèn cña mäi chÝnh phñ ë c¸c n­íc, nguyªn t¾c c©n ®èi ng©n s¸ch bÒn v÷ng víi c«ng thøc tæng sè thu tõ thuÕ, phÝ vµ lÖ phÝ lín h¬n tæng sè chi th­êng xuyªn, dµnh phÇn tÝch lòy cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, sè béi thu nhá h¬n tæng chi ®Çu t­ ph¸t triÓn vµ tiÕn tíi c©n b»ng thu chi NSNN lµ mét h­íng ®i ®óng ®· vµ ®ang ®­îc c¸c quèc gia hÕt søc coi träng vµ gi÷ v÷ng. Tr¸nh t×nh tr¹ng khñng ho¶ng s¶n xuÊt thõa n¨m 1929 – 1933 ë nh÷ng n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn mÆc dï sau gÇn 80 n¨m nh­ng hËu qu¶ còng nh­ bµi häc nã ®Ó l¹i th× nhiÒu thÕ hÖ sau ®o nh¾c tíi. -VÒ mÆt x· héi, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng môc tiªu cao nhÊt lµ lîi nhuËn, do ®ã cã thÓ c¸c DN’’ doanh nghiÖp ‘’ kh«ng chó ý tíi c¸c vÊn ®Ò gi¶i quyÕt vÊn ®Ò chung vÒ mÆt x· héi, tõ ®ã dÉn ®Õn viÖc sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn m«i tr­êng l·ng phÝ, g©y « nhiÔm m«i tr­êng, khai th¸c kh«ng hîp lý vµ cã quy ho¹ch c¸c nguån kho¸ng s¶n, ®Êt ®ai vïng biÓn …. Tuy nhiªn sù ph¸t triÓn ®éc quyÒn vµ sù ph¸t triÓn tù ph¸t t×nh tr¹ng ph©n hãa x· héi vÉn ®ang tån t¹i vµ ®ang th¸ch thøc chÝnh phñ ®Æc biÖt lµ chÝnh phñ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. 4..Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt nam hiÖn nay: B­íc vµo thêi kú ®æi míi, n­íc ta ®ang thùc hiÖn chuyÓn míi nÒn kinh tÕ, tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa sang nÒn kinh tÕ kÕ hµng hãa’’ M« h×nh cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ‘’ nãi tãm l¹i lµ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng. HiÖn nay nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang ë ®é kÐm ph¸t triÓn bëi c¬ së vËt chÊt, m¸y mãc nghÌo nµn l¹c hËu. Theo UNDP th× ViÖt nam ®ang ®øng 2/7 n­íc cã c«ng nghÖ l¹c hËu nhÊt bëi v× m¸y th­êng th­êng dïng tõ 2-3 thÕ hÖ cho nªn n¨ng xuÊt lao ®éng chØ b»ng 30% møc trung b×nh cña thÕ giíi vµ chÊt l­îng s¶n phÈm th× ch­a cao, nã thÓ hiÖn ë: N«ng nghiÖp vÉn sö dông kho¶ng 70% lùc l­în lao ®éng nh­ng chØ s¶n xuÊt 26% GDP, c¸c ngµnh kinh tÕ c«ng nghÖ cao chiÓm tû träng thÊp. Tõ nguyªn nh©n ë trªn cho ta thÊy sù bÊt æn lín trong kinh tÕ, thÞ tr­êng hµng hãa lµ mét minh chøng cho vÊn ®Ò nµy, nhiÒu hiÖn t­îng tiªu cùc vÉn x¶y ra nh­: nh·n m¸c gi¶, hµng gi¶, nhËp lËu …do b¾t nguån tõ b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nªn kinh tÕ thÞ tr­êng cã mÆt tèt lµ cho phÐp c¸c DN c¹nh tranh, tõ ®ã kÝch thÝch t¨ng tr­ëng s¶n xuÊt t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng. Cô thÓ lµ t¨ng gi¸ mét sè mÆt hµng thiÕt yÕu quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ ng­êi d©n ®ã lµ gi¸ x¨ng dÇu t¨ng nhanh ‘’ hiÖn nay x¨ng lµ 8.800®/l’’ C¸c dÞch vô kh¸c t¨ng tõ 2% - 5%, ®iÖn t¨ng 0,3%, ®­êng s¾t t¨ng 0,7%, ®­êng bé t¨ng 0,2%…ViÖc ®iÒu chØnh l­¬ng c¸n bé kh«ng bï ®¾p cho sù t¨ng gi¸ cña c¸c dÞch vô hµng hãa nh­: thÞt bß, thÞt l¬n, c¸…. t¨ng cao. Ngoµi ra cóm ra cÇm cßn hoµnh hµnh trong c¶ n­íc vµ bïng ph¸t bÖnh SARS còng ®· t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Tuy nhiªn ®Õn nay Nhµ n­íc còng ®ang tiÕn hµnh tõng b­íc cæ phÇn hãa cac DNNN vµ cho phÐp c¸c DNTN cïng tham gia cung cÊp c¸c lo¹i hµng hãa vÝ dô nh­: B­u chÝnh viÔn th«ng, tíi ®©y ®iÖn sinh ho¹t còng ®i vµo ho¹t ®éng… §Ó tham gia APTA vµ gia nhËp WTO ViÖt nam cÇn tiÕn hµnh c¾t gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ tõng b­íc xãa bá chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt trong nhiÒu lo¹i thuÕ gãp phÇn ®Èy gi¸ lªn cao so víi hµng hãa c¸c n­íc ASEAN. V× vËy nhµ n­íc cÇn cã biÖn ph¸p tÝch cùc nh»m æn ®Þnh nÒn kinh tÕ giai ®o¹n thêi më cöa. B. nhËn thøc vÒ thÞ tr­êng cña viÖt nam hiÖn nay Cã thÓ nãi viÖc thùc hiÖn NSNN n¨m 2001 diÔn ra trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÕ giíi vµ trong n­íc cã nhiÒu diÔn biÕn kh«ng thuËn. Kinh tÕ toµn cÇu t¨ng tr­ëng thÊp, trong khi nÒn kinh tÕ trong n­íc cßn nhiÒu khã kh¨n, tån t¹i nh­: chÊt lîng t¨ng tr­ëng thÊp vµ ch­a v÷ng ch¾c, n¨ng lùc c¹nh tranh cña nhiÒu s¶n phÈm cßn yÕu, thÞ tr­êng xuÊt khÈu bÞ thu hÑp, gi¸ c¶ hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhÊt lµ n«ng s¶n gi¶m m¹nh lµm ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng mét bé phËn lín n«ng d©n. Thiªn tai lín ®· diÔn ra t¹i nhiÒu ®Þa ph­¬ng g©y thiÖt h¹i vÒ tÝnh m¹ng vµ tµi s¶n cho nh©n d©n, t¸c ®éng xÊu ®Õn s¶n xuÊt - kinh doanh. Tuy nhiªn, ngay tõ ®Çu n¨m, c¸c Bé, ngµnh, chÝnh quyÒn c¸c cÊp, c¸c doanh nghiÖp vµ ®¬n vÞ ®· khÈn tr­¬ng triÓn khai thùc hiÖn NghÞ quyÕt cña Quèc héi vÒ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ dù to¸n NSNN n¨m 2001, chñ ®éng ®èi phã víi c¸c diÔn biÕn phøc t¹p, ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh. Nhê vËy mµ nhiÒu môc tiªu quan träng trong kÕ ho¹ch n¨m 2001 ®· ®¹t møc dù kiÕn, tèc ®é t¨ng trëng GDP tuy kh«ng ®¹t kÕ ho¹ch ®Ò ra nh­ng cao h¬n n¨m 2000, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp tiÕp tôc t¨ng tr­ëng víi nhiÒu s¶n phÈm chñ yÕu t¨ng kh¸ (nh­ xi m¨ng, ®iÖn, thÐp c¸n, than s¹ch...), s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· cã sù chuyÓn dÞch vÒ c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i (nhÊt lµ thuû s¶n); ho¹t ®éng dÞch vô, du lÞch, vËn t¶i, b­u chÝnh viÔn th«ng... ®· cã b­íc ph¸t triÓn; c¸c nhiÖm vô ph¸t triÓn sù nghiÖp x· héi, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, lao ®éng viÖc lµm v.v. ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ quan träng. Theo chØ ®¹o cña ChÝnh phñ thùc hiÖn nhiÖm vô x©y dùng c¬ b¶n n¨m 2001, nhiÒu c«ng tr×nh ®îc ®Çu t­ b»ng vèn NSNN vµ vèn tÝn dông Nhµ níc ®· hoµn thµnh vµ ®a vµo sö dông trong n¨m nay nh: ngµnh §iÖn hoµn thµnh vµ hoµ vµo líi ®iÖn quèc gia 6 tæ m¸y cña c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn Yaly, Hµm ThuËn - §a Mi vµ nhiÖt ®iÖn Phó Mü víi tæng c«ng suÊt 1.375 MW; hoµn thµnh hµng tr¨m Km ®­êng d©y 220 KV vµ 110 KV, cïng nhiÒu tr¹m biÕn thÕ víi tæng c«ng suÊt trªn 1.300 KVA. Ngµnh Giao th«ng vËn t¶i ®· hoµn thµnh ®· vµo sö dông nhµ ga Hµng kh«ng T1 Néi Bµi, th«ng xe toµn tuyÕn Hµ Néi - L¹ng S¬n, ®o¹n Th­êng TÝn - CÇu GiÒ; nót giao th«ng Nam cÇu Ch­¬ng D¬ng; hoµn thµnh c¸c cÇu s«ng Phan, Phó Quíi, Léc Hµ, Ng©n S¬n, Sa §Ðc. Ngµnh N«ng nghiÖp ®· ®¾p trªn 2,1 triÖu m2 ®ª; trång 16,5 v¹n ha rõng... ®· x©y dùng míi trªn 10.000 phßng häc phæ th«ng, thªm gÇn 1.500 c¬ së b­u ®iÖn - v¨n ho¸ x·, ®a vµo sö dông thªm kho¶ng 5.000 gi­êng bÖnh. Víi ph­¬ng thøc "Nhµ n­íc vµ nh©n d©n cïng lµm", trong n¨m 2001 cïng víi c¸c nguån NS§P vµ huy ®éng tõ d©n c­ theo quy ®Þnh ChÝnh phñ ®· bæ sung 1.500 tû ®ång cho ®Þa ph­¬ng vay kh«ng l·i suÊt thùc hiÖn kiªn cè ho¸ kªnh m­¬ng vµ ph¸t triÓn giao th«ng n«ng th«n, nhê ®ã ®· gãp phÇn lµm míi vµ n©ng cÊp hµng ngh×n km ®­êng giao th«ng liªn th«n, liªn x·; kiªn cè ho¸ trªn 8.000 km kªnh m­¬ng, ®a tæng sè kªnh m­¬ng ®­îc kiªn cè ho¸ lªn kho¶ng 32.000 km. NSNN còng hç trî cho viÖc t×m kiÕm thÞ tr­êng xuÊt khÈu, thùc hiÖn hç trî ng©n s¸ch ®Ó t¨ng tÝn dông ­u ®·i ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm quan träng; hç trî ph¸t triÓn lµng nghÒ t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®· bæ sung 900 tû ®ång vèn cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh c¸c mÆt hµng träng ®iÓm (®iÖn tö, ®ãng tµu, c¬ khÝ, giao th«ng vËn t¶i, dÖt...) vµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®Ó t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp; dµnh gÇn 900 tû ®ång ®Ó th­ëng xuÊt khÈu theo kim ng¹ch ®èi víi 4 mÆt hµng (g¹o, cµ phª, rau qu¶ hép, thÞt lîn), hç trî l·i suÊt t¹m tr÷ g¹o, cµ phª, ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp xuÊt khÈu s¶n phÈm míi, t×m vµ më réng thÞ tr­êng míi. §ång thêi NSTW ®· hç trî NS§P gÇn 1.000 tû ®ång ®Ó ®¶m b¶o ®i¹ ph­¬ng æn ®Þnh nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp - n«ng th«n khi thùc hiÖn viÖc miÔn, gi¶m thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ®èi víi n«ng d©n. Ngoµi nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp tõ NSNN, ChÝnh phñ cßn bæ sung thªm nguån thùc hiÖn cho vay ®Çu t­ ­u ®·i qua hÖ thèng Quü hç trî ph¸t triÓn vµ mét sè ng©n hµng th­¬ng m¹i. Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc, ho¹t ®éng cña ng©n s¸ch nhµ n­íc còng nh­ c¬ chÕ qu¶n lý , ®iÒu hµnh ng©n s¸ch nhµ n­íc ®Õn nay còng cßn béc lé mét sè h¹n chÕ cô thÓ lµ : -Thu ng©n s¸ch nhµ n­íc míi chØ ®¸p øng nhu cÇu chi tèi thiÓu cÇn thiÕt ngµy cµng t¨ng : nguån t¨ng thu còng kh¸ nh­ng thiÕu v÷ng ch¾c ,gÇn 50% tæng thu ng©n s¸ch nhµ n­íc tõ xuÊt khÈu dÇu th« vµ thuÕ xuÊt nhËp khÈu lµ nh÷ng kho¶n thu phô thuéc nhiÒu vµo yÕu tè thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ quèc tÕ ; tû träng thuÕ trùc thu t¨ng chËm do hiÖu qu¶ s¶n xuÊt- kinh doanh trong nÒn kinh tÕ nãi chung cßn thÊp ; t×nh tr¹ng thÊt thu vÉn cßn, nhÊt lµ khu vùc kinh tÕ c«ng th­¬ng nghiÖp , dÞch vô ngoµi quèc doanh vµ xuÊt nhËp khÈu qua biªn giíi. -Chi ng©n s¸ch nhµ n­íc cßn ph©n t¸n, dµn tr¶i ; hiÖu qu¶ chi ng©n s¸ch (c¶ chi x©y dùng c¬ b¶n vµ chi th­êng xuyªn) cßn thÊp ch­a chó träng ®Õn kÕt qu¶ ®Çu ra, do ®ã hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng ®¹t møc mong muèn.TiÕn tr×nh x· héi ho¸ ,c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh, tinh gi¶n biªn chÕ thùc hiÖn chËm, dÉn ®Õn g¸nh nÆng chi th­êng xuyªn, ®Æc biÖt lµ chi tr¶ tiÒn l­¬ng , ngµy cµng lín, (mÆc dï møc l­¬ng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc cßn thÊp ) trong khi ®ã t×nh tr¹ng chi tiªu l·ng phÝ , kÐm hiÖu qu¶ ch­a ®­îc kh¾c phôc.ChÕ ®é c«ng khai ng©n s¸ch nhµ n­íc ®· ®­îc qui ®Þnh,nh­ng ë nhiÒu n¬i thùc hiÖn cßn cã tÝnh h×nh thøc. C.Vai trß cña NSNN trong ®iÒu chØnh vµ æn ®Þnh nÒn KTTT: I.T¹i sao NSNN trong viÖc æn ®Þnh nÒn KTTT mµ c¸c kh©u tµi chÝnh kh¸c kh«ng cã: Chóng ta ®· biÕt NSNN lµ kh©u chñ ®¹o trong tµi chÝnh lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n­íc thùc hiÖn kiÓm so¸t VÜ m« vµ c©n ®èi vÜ m« nÒn kinh tÕ, bëi lÏ NSNN lµ quü tiÒn tÖ tËp trung lín nhÊt cña Nhµ n­íc, lµ t«ng s¶n phÈm quèc néi (GDP ) theo sè liÖu thèng kª th× tû träng ®éng viªn GDP vµo NSNN vµo giai ®o¹n 2001 – 2004 lµ 25,4% ; 1996 – 2000 lµ 19,7% ‘’trÝch thêi b¸o kinh tÕ ViÖt nam’’ MÆt kh¸c NSNN cßn lµ c«ng cô tµi chÝnh quan träng, cã thÓ nãi NSNN cßn lµ mét ‘’tô ®iÓm’’ trong nguån tµi chÝnh ViÖt nam, nã cã vai trß lín trong ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi, an ninh quèc phßng vµ ®èi ngo¹i cña ®Êt n­íc…Th«ng qua NSNN, c¸c nguån tµI chÝnh tËp trung vµo nhµ n­íc nh­ h×nh thøc: thu thuÕ, lÖ phÝ, phÝ….sÏ ®­îc Nhµ n­íc sö dông ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh. Tõ ®ã Nhµ n­íc ®iÒu chØnh vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. II.Gi¶i ph¸p æn ®Þnh thÞ tr­êng: Vai trß cña NSNN ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c ®Æc ®iÓm, b¶n chÊt nhiÖm vô cña nã trong tõng giai ®o¹n, cã thÓ kh¼ng ®Þnh vai trß cña NSNN nh­ sau: -NSNN cã vai trß lµ c«ng cô ®iÒu chØnh æn ®Þnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, vÞ trÝ cña nã rÊt quan träng bëi thÞ tr­êng cÇn sù ®IÒu tiÕt vÜ m« tõ phÝa Nhµ n­íc, song Nhµ n­íc còng chØ hoµn chØnh vai trß cña m×nh b»ng viÖc ®iÒu chØnh thµnh c«ng nguån tµi chÝnh, tøc lµ sö dông hiÖu qu¶ NSNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, thÓ hiÖn hai c«ng cô chñ yÕu sau: 1.Th«ng qua c«ng cô thuÕ: 1.1.Víi t¸c ®éng nÒn kinh tÕ: ThuÕ chÝnh lµ kho¶n chuyÓn giao thu nhËp b¾t buéc tõ c¸c c¸ nh©n, ph¸p nh©n cho Nhµ n­íc theo møc ®é vµ thêi h¹n ph¸p luËt qui ®Þnh nh»m sö dông môc ®Ých c«ng céng. V× vËy thuÕ kh«ng chØ lµ nguån thu quan träng cña NSNN mµ cßn lµ c«ng cô ®IÒu tiÕt vÜ m«, trªn c¬ së ®ã Nhµ n­íc kÝch thÝch c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ®Þnh h­íng ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng. Nhµ n­íc ®· sö dông thuÕ ®Ó t¸c ®éng ®Õn lîi Ých cña chñ thÓ kinh doanh v× lîi Ých nÒn kinh tÕ quèc d©n. ViÖc ®Æt ra c¸c lo¹i thuÕ víi thuÕ ­u ®·i, qui ®Þnh miÔn, gi¶m thuÕ… cã t¸c dông thu hót ®­îc c¸c doanh nghiÖp bá vèn ®Çu t­ vµo n¬i cÇn thiÕt ë n­íc ta nh»m ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ thñ c«ng theo quyÕt ®Þnh 132 cña chÝnh phñ c¸c ngµnh nghÒ thñ c«ng ®­îc h­ëng ­u ®·I, nÕu lµ dù ¸n xuÊt khÈu 30% th× miÔn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ba n¨m ®Çu vµ gi¶m 50% cho 5 n¨m tiÕp theo. 1.2.T¸c ®éng thÞ tr­êng: 1.2.1.ThÞ tr­êng hµng hãa: ThuÕ cã t¸c dông b×nh æn gi¸ c¶ thÞ tr­êng, chu tr×nh b×nh æn cña x· héi gåm 4 kh©u: S¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi, tiªu dïng. ThuÕ thuéc kh©u ph©n phèi cã t¸c ®éng vµo tiÒn c«ng vµ lîi nhuËn lµm thay ®æi nhu cÇu thÞ tr­êng, qua ®ã t¸c ®éng ®Õn s¶n xuÊt vµ tiªu dïng vµ thu nhËp cña mçi c¸ nh©n, thuÕ gi¸n tiÕp vµo thu nhËp th«ng qua gi¸ c¶ thÞ tr­êng, v× thÕ cã thÓ lµm t¨ng hoÆc gi¶m ®i sè l­îng vµ yÕu tè ‘’cÇu’’ trªn thÞ tr­êng, ®èi víi s¶n xuÊt phô thuéc vµo hai yÕu tè chÝnh ®ã lµnhu cÇu vµ gi¸ c¶. Th«ng cã t¸c ®éng thu gi¸n tiÕp vµ trùc tiÕp, th«ng qua ®ã Nhµ n­íc cã thÓ ¸p dông ­u ®·i vÒ thuÕ cho c¸c hµng hãa dÞch vô lµm cho gi¸ c¶ hµng hãa t¨ng khuyÕn khÝch hµng nhËp khÈu nhê ®ã mµ h¹ gi¸ thµnh so víi hµng nhËp khÈu. Th«ng qua ®ã mµ quan hÖ tiªu dïng trªn thÞ tr­êngthay ®æi, ®¶m b¶o sù c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh nghÒ. 1.2.2. Thị trường tiền tệ. Như vậy, tuy thuế ở khâu phân phối nhưng Nhà nước đã sử dụng thuế như một công cụ điều tiết sản xuất và tiêu dùng, điều tiết vĩ mô nền kinh tế thể hiện ở cả thu và chi ngân sách. Tuy nhiên Nhà nước đã không làm thay chức năng của thị trường mà chỉ thông qua các công cụ kinh tế, chính sách đòn bẩy kinh tế để tác động vào thị trường mà thuế chính là công cụ sắc bén nhất. 2. Thông qua công cụ chi NSNN. 2.1. Tác động tới kinh tế. Vai trò của NSNN trong việc điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế còn được thể hiện thông qua chính sách đầu tư của Nhà nước. NSNN cung cấp nguồn kinh phí để Nhà nước đầu tư cho cơ sở hạ tầng, hình thành các doanh nghiệp then chốt, trên cơ sở đó tạo môi trường và điều kiện thuận lợi cho sự ra đời và phát triển các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác, từ đó tác động đến việc hình thành cơ cấu kinh tế mới. Thực tế lịch sử đã chứng minh rằng một nền kinh tế muốn tăng trưởng nhanh, không thể không tạo dựng những tiền để cần thiết như hệ thống kết cấu hạ tầng, khả năng cung ứng các loại vật tư cơ bản như sắt, thép, ximăng… So với các nước khác thì Việt Nam đi lên xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa tự xuất phát điểm rất thấp, cơ sở vật chất nghèo nàn, lạc hậu, nền kinh tế qua hai cuộc chiến tranh bị tàn phá nặng nề do đó các khoản chi kinh tế và chi đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế là một việc làm hết sức cần thiết. Thông qua các khoản chi này Nhà nước ưu tiên phát triển các nhành, các lĩnh vực có tỉ suất lợi nhuận cao, thu hồi vốn nhanh, ưu tiên các ngành mũi nhọn có khả năng cạnh tranh trên thị trường, đẩy mạnh sản xuất các mặt hàng thuộc thế mạnh xuất khẩu… Các khoản chi này của NSNN không thu hồi trực tiếp, nhưng hiệu quả của nó lại được tính bằng sự tăng trưởng GDP, sự phân bố chung hợp lý của nền kinh tế hoặc bằng các chỉ tiêu khác như tạo ra khả năng tăng tốc độ lưu chuyển hàng hoá và dịch vụ, tăng lượng cung ứng hàng hoá trên thị trường, thu hút được một số lượng lao động nhất định… 2.2. Tác động tới thị trường. Về mặt thị trường NSNN có vai trò quan trọng đối với việc thực hiện các chính sách ổn định về giá cả thị trường và chống lạm phát. Bằng công cụ chi NSNN, công cụ thuế và sử dụng quỹ dự trữ Nhà nước có thể điều chỉnh được giã cả thị trường một cách chủ động. Đối với thị trường hàng hoá, hoạt động điều tiết của chính phủ được thực hiện thông qua việc sử dụng các quỹ dự trữ của Nhà nước (bằng tiền, bằng ngại tệ, các loại hàng hoá, vật tư chiến lược) được hình thành từ nguồn thu của NSNN. Trong cơ chế thị trường, Nhà nước không thể bắt buộc các doanh nghiệp bán hàng hoá theo giá cả quy định mà ngược lại, giá cả là do thị trường quyết định, phụ thuộc vào quan hệ cung - cầu và các yếu tố khác. Trong quá trình biến đổi của mình, sẽ có lúc giá cả lên cao, gây ra những cơn sốt nhất thời và có lúc giá cả lại xuống quá thấp. Để bảo vệ quyến lợi của người tiêu dùng và kích thích sản xuất, Nhà nước phải theo dõi sự biến động của giá cả trên thị trường và phải có nguồn dự trữ về hàng hoá và tài chính. Nguồn dự trữ này được hình thành từ kinh phí cấp phát của Nhà nước. Một cách tổng quát, cơ chế điều tiết là: Khi giá cả của một hàng hoá nào đó lên cao, để kìm hãm và chống đầu cơ, chính phủ đưa dự trữ hàng hoá đó ra thị trường để tăng cung, trên cơ sở đó sẽ bình ổn được giá cả và hạn chế khả năng tăng giá đồng loạt, gây nguy cơ lạm phát chung cho nền kinh tế. Còn khi giá cả một loại hàng hoá nào đó bị giảm mạnh, có khả năng gây thiệt hại cho người sản xuất và tạo ra xu hướng di chuyển vốn sang lĩnh vực khác, chính phủ sẽ bỏ tiền để mua các hành hoá đó theo một giá nhất định đảm bảo quyền lợi cho người sản xuất. Năm 2004 là một ví dụ cho vấn đề này, trong bối cảnh kinh tế - xã hội luôn có nhiều biến động khác thường: dịch cúm gia cầm diễm ra trên diện rộng, hạn hán lớn ở cả hai miền Nam - Bắc, thị trường nguyên liệu biến động mạnh, giá cả hàng hoá, vật tư (săng dầu, sắt thép…) gia tăng khôn lường. Những biến động đó của thị trường cần tới sự can thiệp của Nhà nước và công cụ chi NSNN đã xuất nhiều khoản chi bù lỗ xăng dầu nhập khẩu (5700 tỷ đồng); bố trí ngân sách cho cải cách tiền lương (7000 tỷ đồng), chi xử lý nợ tồn đọng trong xây dựng cơ bản… 2.3. Kiềm chế làm phát. Chống lạm phát cũng là một nội dung quan trọng trong quá trình điều chỉnh thị trường. Nguyên nhân gây ra và thucd đẩy làm phát có nhiều và xuất phát từ nhiều lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực thu, chi tài chính của Nhà nước. Chính vì vậy, NSNN phải được nhìn nhận như một công cụ nhằm góp phần khống chế và đẩy lùi lạm phát. Về mặt tổng hợp thì vai trò này của NSNn thể hiện ở tất cả các mặt thu, chi và cân đối NSNN. Thu, chi NSNN phải nhằm mục đích kích thích sản xuất ơhát triển chóng tình trạng bao cấp lãng phí. Khi đồng tiền được sử dụng chặt chẽ và có hiệu quả thì tác dụng của nó rất lớn, trong trường hợp ngược lại sẽ gây ra bất ổn trên thị trường, thúc đẩy làm phát tăng lên. Đối với các khoản chi NSNN có thể kiềm chế làm phát thông qua các khoản chi tiêu dùng và chi cho đầu tư. Thứ nhất: Với các khoản chi tiêu dùng để kiềm chế lạm phát phải tăng cường khối lượng tiêu dùng của Nhà nước, được thực hiện thông qua các biện pháp tằng cường chi thường xuyên, chủ yếu là tăng chi mua sắm trang thiết bị của các bộ, ngành. Điều này có liên quan chặt chẽ đến bội chi NSNN, đến hậu quả quản lý chi NSNN. Thứ hai: Với các khoản chi đầu tư để kiềm chế lạm phát phải tăng tập trung đầu tư của Nhà nước. Việc kích cầu thông qua tăng khống lượng đầu tư trước tiên nhất phải có hai loại: Loại đầu tư có khả năng tạo thêm cung và loại đầu tư không có khả năng tạo ra cung mới cho nền kinh tế. Sử dụng các biện pháp kích cầu nhằm vào tăng đầu tư tập trung Nhà nước cũng cần xem xét kỹ cho phù hợp với từng loại đầu tư. Tuy nhiên, loại đầu tư không có khả năng tạo thêm cung cho nền kinh tế (xây dựng trụ sở hành chính…) sẽ kèm theo làm phát. Loại đầu tư có khả năng tạo thêm cung (đầu tư xây dựng nhà ở cho thuê, xây dựng có sở hạ tầng cho thuê như đường giao thông, kho tàn, bến bãi…) thì tổng cung của nền kinh tế tăng lên, cân đối cung cầu được cải thiện, ngay cả làm phát cũng sẽ được kiềm chế. Bên cạnh đó, việc dùng biện pháp phát hành thêm tiền để bù đắp thâm hụt ngân sách là nguyên nhân trực tiếp của tình trạng lạm phát gia tăng. Ngược lại, biện pháp vay nợ từ dân sẽ gáp phần làm giảm lượng tiền mặt trong lưu thông, tạo ra sự cân đối tiền hàng và làm giảm tốc độ lạm phát. Từ năm 1992 Nhà nước đã chấm dứt việc phát hành tiền bù đắp bội chi NSNN, chuyển sang hình thức vay nợ từ dân (52%) và vay nợ nước ngoài (48%) đến năm 1993 tỷ lệ tương ứng là 71% và 29%. Tuy nhiên biện pháp vay nợ này có hạn chế là gánh nặng về lãi suất, nếu vốn vay sử dụng không có hiệu quả thì không những không có khả năng trả gốc và việc trả lãi cũng gặp rất nhiều khó khăn, tạo ra sự tiềm ẩn nguy cơ lạm phát của chu kỳ sau. Do đó, hạn chế bội chi NSNN luôn luôn là biện pháp tài chính quan trọng nhất để kiềm chế lạm phát. Việc đổi mới cơ cấu ngân sách, tăng tỷ trọng các khoản chi đầu tư, đổi mới hệ thống thuế, đảm bảo mức động viên hợp lý và khuyến khích các thành phần kinh tế phát triển…là những giải pháp đảm bảo sự thành công của công cuộc đấu tranh chống lạm phát. Kết luận Qua nghiên cứu đề tài đã giúp em thấy được tầm quan trọng của NSNN đối với nền kinh tế của mỗi quốc gia. Trên cơ sở xem xét bản chất, đặc điểm của NSNN và mối quan hệ tài chính tiềm ẩn bên trong NSNN thì quyền lực tài chính của Nhà nước đã được biểu hiện thông qua vai trò điều chỉnh và ổn định thị trường của NSNN. Vài trò đó mang tính toàn diện trên nhiều lĩnh vực. Thông qua việc hình thành và sử dụng NSNN, Nhà nước đã thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình như điều tiết hướng dẫn thị trường, định hướng đầu tư, đảm bảo công bằng xã hội, ổn định và tăng trưởng kinh tế. Ở Việt Nam trong những năm gần đây, cùng với chính sách mở cửa của Đảng và Nhà nước, sự phát triển của nền kinh tế đa thành phần với quan hệ hàng hoá tiền tệ, quan hệ thị trường và cơ chế tự chủ tài chính tự chịu trách nhiện ngày càng được khẳng định và phát huy vai trò của mình. Tuy nhiên bên cạnh những thành tựu đã đạt được thì trong quản lý NSNN đang còn tồn tại nhiều hạn chế. Bởi vậy, việc đổi mới NSNN không chỉ liên quan đến việc đổi mới hoạt động thu chi tài chính Nhà nước mà còn gắng liền với việc đổi mới cơ chế phân cấp ngân sách, các phương pháp cân đối ngân sách và đổi mới quy trình ngan sách. Tất cả các vấn đề đó có liên quan chặt chẽ với nhau đòi hỏi phải tiến hành đồng bộ và nhất quán nhằm nâng cao hơn nữa vai trò của NSNN trong nền kinh tế thị trường để NNNN thực sự trở thành công cụ quản lý vĩ mô số một của Nhà nước Môc lôc Lêi më ®Çu……………………………………………….1 A.Nh÷ng lý luËn chung c¬ b¶n vÒ NSNN………………1 I.Kh¸i niÖm vÒ NSNN:…………………………………………….…….1 II.§Æc ®IÓm cña NSNN:…………………………………………………5 III.Thu vµ chi NSNN:…………………………………………………….7 1.Thu NSNN:……………………………………………………..7 2.Chi NSNN………………………………………………………9 2.1.Nhãm chi th­êng xuyªn:……………………………………………9 2.2.Nhãm chi ®Çu t­ ph¸t triÓn:……………………………………….10 2.3.Chi tr¶ nî vµ viÖn trî:………………………………………………10 3.C©n ®èi NSNN: …………………………………………………10 4.Thùc tr¹ng thÞ tr­êng kinh tÕ......................................................11 B: NhËn thøc vÒ thÞ tr­êng………………………………………….13 C.Vai trß cña NSNN trong viÖc ®IÒu chØnh vµ æn ®Þnh nÒn KTTT………………………………………………………………………16 KÕt luËn………………………………………………………………………23