Thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em vùng dân tộc thiểu số và vùng núi

Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KHOA HỌC, GIÁO DỤC VÀ CÔNG NGHỆ 57Ngày nhận bài: 14/8/2017; Ngày phản biện: 25/8/2017; Ngày duyệt đăng: 5/9/2017(1) Học viện Dân tộc; e-mail: nguyenhongvi@cema.gov.vn (2) Học viện Dân tộc; e-mail: hoanglenhat@cema.gov.vn Đặt vấn đề Công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em là một trong những nhiệm vụ được ưu tiên hàng đầu trong công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu nhân dân. Để cụ thể hóa công tác này, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 2013/QĐ- TTg ngày 14/11/2011 về việc phê duyệt Chiến lược Dân số và sức khỏe sinh sản Việt Nam giai đoạn 2011-2020, đánh dấu một giai đoạn mới trong công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản, với quan điểm chiến lược: đầu tư cho công tác dân số và chăm sóc sức khỏe sinh sản là đầu tư cho phát triển bền vững, mang lại hiệu quả trực tiếp về kinh tế, xã hội và môi trường. Đồng thời, để tiếp tục chăm sóc sức khỏe tốt cho đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) ở những vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn Quyết định 950/QĐ-TTg ngày 27/7/2007 tiếp tục được thực hiện ưu tiên cho các xã, thị trấn thuộc huyện nghèo 30a về đầu tư cơ sở y tế cho các Trạm Y tế xã 30a. Quyết định 1544/QĐ-TTg ngày 14/11/2007 về đào tạo nguồn nhân lực y tế cho vùng khó khăn nhất theo “Đề án đào tạo nhân lực y tế cho vùng khó khăn, vùng miền núi của các tỉnh miền Bắc, miền Trung, Đồng bằng sông Cửu Long và Tây Nguyên theo chế độ cử tuyển” góp phần đến năm 2020, giải quyết cơ bản số lượng và chất lượng nguồn nhân lực y tế cho vùng miền núi, dân tộc, vùng đặc biệt khó khăn. Đặc biệt, để giải quyết nhân lực tại chỗ, hỗ trợ đồng bào trong công tác chăm sóc sức khỏe (CSSK) ban đầu và CSSK cho bà mẹ và trẻ em đó là chính sách y tế thôn, bản theo Quyết định số 75/2009/QĐ-TTg và Thông tư số 07/2013/TT-BYT và một số chính sách y tế đặc thù khác về bảo hiểm y tế... Việc thực hiện các chính sách này có tác động trực tiếp đến CSSK đồng bào dân tộc thiểu số và đây cũng là hướng tiếp cận đúng đắn, chính xác trong công tác y tế ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi, những vùng khó khăn nhất của cả nước. Công tác CSSK bà mẹ và trẻ em đã đạt được những thành tựu được quốc tế ghi nhận đó là kết THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC CHĂM SÓC SỨC KHỎE BÀ MẸ VÀ TRẺ EM VÙNG DÂN TỘC THIỂU SỐ VÀ MIỀN NÚI Nguyễn Hồng Vĩ(1) - Hoàng Lệ Nhật(2) Trong những năm qua, được sự quan tâm chỉ đạo và đầu tư của Đảng và Nhà nước, công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản/sức khỏe bà mẹ trẻ em đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Các chỉ số về sức khỏe bà mẹ trẻ em mà Việt Nam đạt được là khá tốt so với nhiều quốc gia có thu nhập bình quân/đầu người tương tự. Tỷ số tử vong mẹ đã giảm 3 lần từ 233/100.000 trẻ đẻ sống vào năm 1990 xuống còn 69/100.000 trẻ đẻ sống vào năm 2014. Tử vong trẻ em dưới 1 tuổi đã giảm gần 3 lần từ 44,4‰ vào năm 1990 xuống còn 14,9‰ năm 2014. Tử vong trẻ em < 5 tuổi giảm hơn một nửa từ 58‰ vào năm 1990 xuống còn 22,4‰ năm 2014. Mặc dù đã có sự cải thiện rõ rệt về tình trạng sức khỏe bà mẹ trẻ em nhưng còn có sự khác biệt khá lớn về tử vong mẹ, tử vong trẻ em và tử vong sơ sinh giữa các vùng, miền. Vì vậy, phân tích rõ thực trạng và qua đó đề xuất hệ thống giải pháp nâng cao chất lượng công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em vùng dân tộc thiểu số và miền núi là nhiệm vụ thiết thực nhằm góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực vùng dân tộc thiểu số. Từ khóa: Công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em; vùng dân tộc thiểu số và miền núi; phụ nữ dân tộc thiểu số; trẻ em dân tộc thiểu số. Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KHOA HỌC, GIÁO DỤC VÀ CÔNG NGHỆ 58 Số 19 - Tháng 9 năm 2017 quả thực hiện mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ số 1 về giảm suy dinh dưỡng trẻ em dưới 5 tuổi như: giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em dưới 5 tuổi ở thể nhẹ cân từ 17,5% năm 2010 xuống còn 14,1% năm 2015 và thể thấp còi giảm từ 29,3% năm 2010 xuống còn 24,2% năm 2015. Đồng thời, một số chỉ tiêu khác cũng có kết quả khá khả quan như: mục tiêu số 4 về giảm tử vong trẻ em và mục tiêu số 5 về giảm tử vong mẹ, cụ thể: tỷ số tử vong mẹ từ 69/100.000 trẻ đẻ sống vào năm 2009 xuống còn 58,3/100.000 trẻ đẻ sống năm 2015; tỷ suất tử vong trẻ dưới 1 tuổi/1000 trẻ đẻ sống giảm từ 15,8/1000 trẻ đẻ sống năm 2010 xuống còn 14,7/1000 trẻ đẻ sống vào năm 2015; tỷ suất tử vong trẻ dưới 5 tuổi/1000 trẻ đẻ sống giảm từ 23,8/1000 năm 2010 xuống còn 22,1/1000 trẻ đẻ sống vào năm 2015; các chỉ số khám thai đủ 3 lần, sinh con tại cơ sở y tế, bà mẹ và trẻ sơ sinh được chăm sóc sau sinh,...đều được cải thiện rõ rệt và hầu hết hộ sinh, y sĩ sản nhi, nhân viên y tế cơ sở có kỹ năng cơ bản về chăm sóc sức khỏe sinh sản (CSSKSS) theo hướng dẫn quốc gia1. Bên cạnh, những thành tựu chung của cả nước trong công tác CSSK bà mẹ và trẻ em, thì vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) vẫn là vùng lõm về y tế nói chung và về công tác CSSK bà mẹ và trẻ em nói riêng. Việc tiếp cận dịch vụ CSSK và chất lượng dịch vụ chăm sóc trước, trong và sau khi sinh vẫn còn nhiều hạn chế. Do phong tục tập quán lạc hậu trong chăm sóc bà mẹ và trẻ sơ sinh, tình trạng phụ nữ đẻ tại nhà không được nhân viên y tế đỡ còn phổ biến ở vùng đồng bào các dân tộc thiểu số và miền núi. Cơ sở vật chất, trang thiết bị ở Trạm Y tế xã và các bệnh viện tuyến huyện chưa đáp ứng được nhu cầu CSSK ban đầu tại xã và điều trị cấp cứu sản khoa và sơ sinh tại bệnh viện huyện. Nhân lực chuyên ngành sản phụ khoa và nhi khoa còn rất thiếu, nhất là tại tuyến huyện, tỷ lệ bác sĩ đa khoa làm công tác sản khoa và nhi khoa khá lớn. Năng lực chuyên môn của cán bộ y tế, đặc biệt là y tế cơ sở còn nhiều hạn chế trong việc phân loại, phát hiện nguy cơ, theo dõi, tiên lượng, xử trí cấp cứu và hồi sức sản khoa, sơ sinh. Hơn nữa, biểu hiện chủ quan, chưa kịp thời, chưa thực hiện nghiêm quy chế bệnh viện, quy định chuyên môn trong chẩn đoán, tiên lượng và xử trí cấp cứu hồi sức sản 1. Báo cáo JAHR 2015, do Bộ Y tế và nhóm đối tác thực hiện. phụ, sơ sinh khi có tai biến xảy ra vẫn còn. Điều này, dẫn đến công tác CSSK bà mẹ và trẻ em ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi, đặc biệt là những vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn còn phải đối mặt với nhiều thách thức và khó khăn cần phải sớm được giải quyết. Trong khuôn khổ bài viết này, để đưa ra được những đề xuất giải pháp bổ sung, hoàn thiện chính sách CSSK bà mẹ và trẻ em chúng tôi tổng quan, nghiên cứu, phân tích và trình bày 3 nội dung chính: 1) Kết quả thực hiện chính sách CSSK bà mẹ và trẻ em ở vùng DTTS và miền núi; 2) Những nguyên nhân khó khăn, bất cập trong triển khai thực hiện chính sách ở vùng DTTS và miền núi; 3) Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản và trẻ em vùng dân tộc thiểu số Việt Nam trong thời gian tới 1.Kết quả thực hiện chính sách CSSK bà mẹ và trẻ em ở vùng DTTS và miền núi Theo đánh giá thực trạng và hiệu quả công tác CSSK bà mẹ và trẻ em thông qua phân tích kết quả điều tra thực trạng kinh tế-xã hội 53 dân tộc thiểu số năm 2015 của cơ quan Ủy ban Dân tộc và một số nghiên cứu thuộc Bộ Y tế cho thấy một số kết quả như sau: Theo số liệu điều tra thực trạng kinh tế -xã hội 53 dân tộc thiểu số năm 2015, tỷ lệ phụ nữ đến khám thai ở cơ sở y tế chưa cao và chưa phổ biến ở một số dân tộc Tà Ôi, Hoa, Cơ Ro, Chu Ru, Chăm, Khmer, Chơ Ro, Mường, Tày, Ngái, Mạ (khoảng 80 - 88,5%); một số dân tộc thiểu số có tỷ lệ phụ nữ được khám thai rất thấp dưới 50% là dân tộc La Hủ (9,1%), Hà Nhì (25,4%), Si La (25,5%), La Ha (31,9%), Mảng (34,9%), Mông (36,5%). Điều này cũng một phần giải thích tại sao các dân tộc này thuộc nhóm có tỷ suất tử vong ở trẻ dưới 1 tuổi cao nhất, các dân tộc này có tập quán sinh con tại nhà rất phổ biến với số liệu minh chứng chỉ có 64% các ca sinh được thực hiện ở cơ sở y tế (trong đó, các dân tộc sinh con chủ yếu ở các cơ sở y tế trên 80% là các dân tộc Ngái, Hoa, Khmer, Chơ Ro, Sán Dìu, Chăm, Chu Ru, Tày, Cơ Ho, và Tà Ôi; ngược lại 80% các ca sinh được thực hiện tại nhà là các dân tộc La Hủ, Si La, La Ha, Lự, Mảng và Hà Nhì)2. Theo 2. Nguyễn Cao Thịnh và cộng sự, Báo cáo tại Hội thảo thúc đẩy phát triển dân tộc thiểu số - không để ai bỏ lại phía sau, Hà Nội, 2016 Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KHOA HỌC, GIÁO DỤC VÀ CÔNG NGHỆ 59Số 19 - Tháng 9 năm 2017 nghiên cứu của (MICS) cũng cho thấy: cứ bốn phụ nữ dân tộc thiểu số thì có một người không được chăm sóc trước sinh và chỉ khoảng một nửa trong số phụ nữ nông thôn được khám thai ít nhất bốn lần trong lần mang thai gần nhất. Khoảng 1/5 số phụ nữ thuộc nhóm các hộ gia đình nghèo nhất không được chăm sóc trước khi sinh, tỷ lệ này cao hơn rất nhiều so với phụ nữ thuộc nhóm hộ thu nhập trung bình hoặc giàu nhất (chỉ dưới 1%). Hơn một nửa số phụ nữ không được đi học không được chăm sóc trước sinh, trong khi tỷ lệ này ở nhóm phụ nữ có trình độ văn hoá từ tiểu học trở lên là dưới 6%3. Một kết quả nghiên cứu khác cũng cho thấy: tỷ lệ trẻ đẻ tại nhà: 53,5%, trong đó cao nhất là người Mông – Mù Kang Chải (98,9%). Tỷ lệ trẻ đẻ tại nhà được cán bộ y tế (CBYT) đỡ: 23%, các bà đỡ đỡ: 32,8%, người khác đỡ: 44,3%. Tỷ lệ bà mẹ được khám thai đầy đủ: 31,1%, tiêm phòng uốn ván: 79%4. Sự khác biệt trong việc CSSK trước, trong và sau sinh này được giải thích bởi sự cách trở về địa lý, khoảng cách từ nhà đến Trạm Y tế xã/ bệnh viện xa nên cản trở đến khả năng tiếp cận dịch vụ CSSKSS. Tỷ lệ không sử dụng các biện pháp tránh thai ở các dân tộc thiểu số còn cao, đặc biệt là ở dân tộc Mnông 30%, Mông 31%, Gia rai 33%, Chứt 35%, La Hủ 45% và Mảng 51% ; và có đến 23% phụ nữ dân tộc thiểu số có gia đình không sử dụng biện pháp tránh thai nào. Cá biệt, hơn một nửa phụ nữ dân tộc Mảng không áp dụng biện pháp tránh thai, điều này cũng là một trong những lý do để giải thích tại sao tỷ suất sinh của nữ dân tộc Mảng cao nhất trong số 53 dân tộc thiểu số. Nhóm dân tộc thiểu số có tỷ lệ không sử dụng các biện pháp tránh thai thấp nhất là dân tộc Pà Thẻn, Phù Lá, Lự, Giáy, Mường, La Ha và Lô Lô từ 13-17%5. Nghiên cứu tại tỉnh Yên Bái lại cho thấy: tỷ lệ các cặp vợ chồng áp dụng biện pháp tránh thai đạt tỷ lệ 68,5%; cao nhất là dân 3. GSO, UNICEF, UNFPA. Monitoring thesituation of children and women: MultipleIndicator Cluster Survey (MICS) 2010-2011.Hanoi. 4. Kỷ yếu Hội thảo quốc tế “Phát triển bền vững và xóa đói giảm nghèo cho đồng bào dtts ở các tỉnh miền núi”, NXB. ĐH Thái Nguyên, 2014 (Trích bài: CSSK cho bà mẹ và trẻ em người DTTS ở tỉnh Yên Bái; nghiên cứu 400 bà mẹ Tày ở Lục Yên, người Thái ở Nghĩa Lộ, người Mông ở Mù Kang Chải và người Dao ở Văn Yên, tỉnh Yên Bái). 5. Nguyễn Cao Thịnh và cộng sự, Báo cáo tại Hội thảo thúc đẩy phát triển dân tộc thiểu số - không để ai bỏ lại phía sau, Hà Nội, 2016. tộc Dao (trong đó đặt vòng 58,1%; thuốc tránh thai 20,9%; bao cao su 4,6%)6. Như vậy, việc sử dụng các biện pháp tránh thai cao hay thấp còn phụ thuộc vào điều kiện kinh tế, vùng địa lý và văn hóa dân tộc. Tổng tỷ suất sinh (TFR) của người dân tộc thiểu số cao hơn mức bình quân của cả nước là 2,38 con/phụ nữ DTTS so với mức bình quân cả nước là 2,01 con/phụ nữ và cao hơn mức sinh thay thế là 2,1 con/phụ nữ. Chỉ có 4 dân tộc thiểu số có dưới 2 con/phụ nữ là các dân tộc Hoa, Pu Péo, La Chí và Bố Y, trong khi các dân tộc còn lại có TFR cao hơn 2,1 như dân tộc Mảng, Rơ Măm, Cống, La Hủ, Cơ Lao, Mông, Xơ Đăng, Chứt, Bru Vân Kiều trung bình có từ 4-5 con/phụ nữ7. Tỷ lệ đẻ nhiều nhất, cao nhất là dân tộc Mông (64,5%)8. Các số liệu này cho thấy, các dân tộc có tỷ suất sinh cao thường rơi vào nhóm không sử dụng các biện pháp tránh thai và ngược lại. Về số liệu tỷ suất sinh thô của các dân tộc thiểu số có hơn 80% các DTTS có tỷ suất sinh thô cao hơn trung bình cả nước, trong đó cao nhất ở các nhóm dân tộc Ơ Đu, Cống, Mảng, La Hủ, Mông, Xơ Đăng, Mạ và Rơ Măm và nhóm dân tộc có tỷ suất sinh thô thấp hơn mức trung bình là dân tộc Ngái, Hoa, Sán Chay, Khmer, La Chí, Mường và Nùng9. Tuy nhiên, số liệu tỷ suất chết thô lại cho thấy sự chênh lệch giữa các dân tộc thiểu số là không lớn. Bởi, tỷ suất chết thô trung bình các DTTS là 7,28‰ và sự chênh lệch giữa nhóm thấp nhất và nhóm cao nhất là 6‰10. Về số liệu tỷ suất tử vong ở trẻ em lại có sự chênh lệch rõ ràng giữa các nhóm dân tộc thiểu số. Nhóm có tỷ suất chết trẻ thấp bao gồm các dân tộc Hoa, Chơ Ro, Sán Dìu, Khmer, Thái, Dao, Ê 6. Kỷ yếu Hội thảo quốc tế “Phát triển bền vững và xóa đói giảm nghèo cho đồng bào DTTS ở các tỉnh miền núi”, NXB. ĐH Thái Nguyên, 2014. 7. Nguyễn Cao Thịnh và cộng sự, Báo cáo tại Hội thảo thúc đẩy phát triển dân tộc thiểu số - không để ai bỏ lại phía sau, Hà Nội, 2016. 8. Kỷ yếu Hội thảo quốc tế “Phát triển bền vững và xóa đói giảm nghèo cho đồng bào DTTS ở các tỉnh miền núi”, NXB. ĐH Thái Nguyên, 2014 9. Nguyễn Cao Thịnh và cộng sự, Báo cáo tại Hội thảo thúc đẩy phát triển dân tộc thiểu số - không để ai bỏ lại phía sau, Hà Nội, 2016. 10. Nguyễn Cao Thịnh và cộng sự, Báo cáo tại Hội thảo thúc đẩy phát triển dân tộc thiểu số - không để ai bỏ lại phía sau, Hà Nội, 2016. Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KHOA HỌC, GIÁO DỤC VÀ CÔNG NGHỆ 60 Số 19 - Tháng 9 năm 2017 Đê, Ba Na, Sán Chay và Chăm, dưới 17,2‰ tính riêng trẻ dưới 1 tuổi và dưới 25,6‰ với trẻ dưới 5 tuổi. Nhóm có tỷ suất chết trẻ cao nhất bao gồm các dân tộc Cơ Lao, Rơ Măm, Si La, Mảng, Lự và La Hủ. Đáng chú ý là nhóm dân tộc Mảng, Lự và La Hủ có tỷ suất chết trẻ rất cao, từ 45‰ - 53,9‰ với trẻ dưới 1 tuổi và từ 70‰ - 87‰ với trẻ dưới 5 tuổi11. Hai tỷ suất này lần lượt cao gấp 7 lần và 5 lần so với dân tộc có tỷ suất chết trẻ thấp nhất. Với số liệu này, nhóm nghiên cứu nhận định có sự chênh lệch khác biệt trong CSSK trẻ em giữa các nhóm dân tộc thiểu số và các dân tộc có tỷ lệ hôn nhân cận huyết thống càng cao thì tỷ lệ chết trẻ càng cao. Nhận định này, được chứng minh bởi số liệu nghiên cứu, khảo sát của Tổng cục Dân số- Kế hoạch hóa gia đình năm 2012: trong 224 cặp gia đình hôn nhân cận huyết thống đã sinh ra 558 trẻ, trong đó có 51 trẻ không bình thường. Từ bẩm sinh chúng đã mắc các bệnh như: Bạch tạng, thiểu năng trí tuệ, liệt, câm, lông mi trắng, mù lòa... và có 8 trẻ đã chết yểu12. Về tỷ lệ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân của trẻ dưới 5 tuổi trong một số vùng đồng bào dân tộc thiểu số vẫn có xu hướng cao hơn mức trung bình của cả nước. Thậm trí có vùng tỷ lệ này lên tới trên 40% như khu vực niềm núi phía Bắc và Tây Nguyên.Ví dụ, kết quả nghiên cứu tại tỉnh Yên Bái cũng cho thấy tỷ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ dưới 5 tuổi là 30,2% và cao nhất là dân tộc Mông 35,3%13. Đánh giá chung: Với những số liệu và phân tích trên cho thấy khoảng cách chênh lệch trong CSSK bà mẹ và trẻ em ở các nhóm dân tộc khác nhau là khác nhau và nhóm các dân tộc thiểu số rất ít người thường là nhóm có các chỉ số thấp nhất về CSSK bà mẹ và trẻ em. Tuy nhiên, để đạt được kết quả này là sự nỗ lực rất lớn trong việc thực hiện hàng loạt các Chương trình Mục tiêu Quốc gia, như: Tiêm chủng mở rộng; Phòng, chống nhiễm khuẩn hô hấp cấp; Phòng, chống tiêu chảy cấp; Phòng, chống suy dinh dưỡng trẻ em; Chăm sóc điều trị các bệnh thường gặp ở trẻ 11. Nguyễn Cao Thịnh và cộng sự, Báo cáo tại Hội thảo thúc đẩy phát triển dân tộc thiểu số - không để ai bỏ lại phía sau, Hà Nội, 2016. 12. am-anh-suy-giam-giong-noi-20150109102409698.htm. 13. Kỷ yếu Hội thảo quốc tế, Phát triển bền vững và xóa đói giảm nghèo cho đồng bào DTTS ở các tỉnh miền núi, NXB. ĐH Thái Nguyên, 2014. em; Chăm sóc sức khỏe sinh sản...Song, để đạt được kết quả hai mục tiêu như kế hoạch hành động quốc gia về CSSK bà mẹ, trẻ sơ sinh và trẻ em giai đoạn 2016-2020 theo Quyết định 4177/ QĐ-BYT ngày 03 tháng 8 năm 2016 là một khó khăn thách thức lớn và khó có thể đạt được. Cụ thể, còn hơn 60% các DTTS chưa tiệm cận được mục tiêu tỷ suất tử vong trẻ dưới 1 tuổi thấp hơn 22‰ theo SDG đến năm 2020 trong khi mục tiêu 2 đặt ra dưới 14‰ năm 2020 và hơn 80% chưa đạt mục tiêu thấp hơn 19‰ theo SDG đến năm 2025. Tỷ suất tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi còn khó đạt mục tiêu hơn khi có đến 80% các dân tộc thiểu số có tỷ suất tử vong cao hơn 27‰ và chỉ có 1 dân tộc có tỷ suất tử vong dưới 22‰ (là tỷ suất mục tiêu đến 2025) trong khi mục tiêu 2 đặt ra là 20,4‰ năm 2020. 2.Những nguyên nhân khó khăn, bất cập trong triển khai thực hiện chính sách ở vùng DTTS và miền núi phía Bắc Do công tác quản lý, tổ chức tại các địa phương chưa ổn định, nhiều lúng túng và mang tính hình thức, hiệu quả hoạt động thấp. Do trong 10 năm, tổ chức y tế tuyến huyện thay đổi 3 lần, đã tạo ra những biến động cả về tổ chức, nhân lực và khả năng cung ứng dịch vụ CSSK cấp cơ sở14. Việc cải cách mô hình tổ chức của Sở Y tế, các đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc sở Y tế, phòng Y tế huyện, thị xã, thành phố theo Thông tư liên tịch số 51/2015/TTLT-BYT-BNV ngày 11/12/2015 của liên Bộ Y tế và Bộ Nội vụ về tổ chức y tế địa phương tinh gọn, hiệu quả, đảm bảo sự phối hợp, tính liên tục trong cung ứng dịch vụ y tế còn chậm (đó là sát nhập các trung tâm, đơn vị làm nhiệm vụ dự phòng tuyến tỉnh thành trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh, chuyển nhiệm vụ điều trị sang các bệnh viện). Còn các tuyến huyện, việc thực hiện việc sát nhập bệnh viện huyện và trung tâm y tế huyện thành trung tâm y tế hai chức năng (vừa làm công tác y tế dự phòng và khám, chữa bệnh, đồng thời quản lý các trạm y tế xã) theo Thông tư 37/2016/TT-BYT ngày 25/10/2016, Nghị định 117/2015/NĐ-CP và Thông tư số 33/2015/TT-BYT còn chậm, nhiều lúng túng trong quản lý và chỉ đạo nên vẫn còn nhiều đầu mối, thiếu thống nhất, nhất là ở tuyến cơ sở dẫn đến tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực, chi phí hành chính tăng và hiệu quả hoạt 14. Báo cáo JAHR 2015 của Bộ Y tế và nhó đối tác. Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KHOA HỌC, GIÁO DỤC VÀ CÔNG NGHỆ 61Số 19 - Tháng 9 năm 2017 động chưa cao. Bên cạnh đó, vẫn còn biểu hiện tiêu cực liên quan đến thái độ phục vụ của y, bác sĩ, các vấn đề liên quan đến viện phí và thủ tục khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế. Công tác quản lý, tổ chức hoạt động thiếu thống nhất, kém hiệu quả đã tác động, ảnh hưởng đến hiệu quả trong triển khai, thực hiện chính sách CSSK bà mẹ và trẻ em ở cấp cơ sở vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Công tác kiểm tra, giám sát còn bị buông lỏng, thiếu về số lượng và hạn chế về năng lực. Bởi, ngành y tế chỉ có đội ngũ thanh tra ngành tới cấp tỉnh va số lượng cán bộ chuyên trách hạn chế. Trong khi hoạt động y tế liên quan đến sức khỏe và sự sống của con người. Hoạt động khám chữa bệnh và điều trị sâu, rộng đến cấp thôn, bản. Như vậy, việc kiểm tra, giám sát không thể quản lý chặt chẽ dẫn đến nhiều vi phạm trong quản lý hành chính, quản lý thuốc, sử dụng thuốc và thiết bị y tế tại các cơ sở khám, chữa bệnh,Ngoài ra, việc kiểm soát cấp phát và sử dụng thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) của người dân tộc thiểu số còn chậm và nhiều sai sót dẫn đến việc người dân tộc thiểu số khi thăm khám, chăm sóc sức khỏe còn gặp nhiều khó khăn. Kinh phí đầu tư cho trạm y tế cấp xã như hiện nay là chưa hợp lý và không có sự đầu tư đồng bộ, nguồn đầu tư cho Trạm Y tế xã chủ yếu là do các địa phương tự sắp xếp hoặc do Bộ Y tế huy động các dự án viện trợ nước ngoài. Dẫn đến cơ sở, vật chất trạm y tế cấp xã còn hạn chế và lạc hậu, nhiều trạm y tế cấp xã cơ sở, vật chất xuống cấp, thiếu điều kiện phục vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu cho nhân dân, không đảm bảo công tác sơ cấp cứu ban đầu trong CSSKSS và trẻ sơ sinh. Trong khi Trạm Y tế xã lại là cơ sở y tế gần dân nhất và là nơi mà người dân ở các vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa dễ dàng tiếp cận nhất khi ốm đau, thăm khám. Ví dụ, tại Trạm Y tế xã Túc Đán, tỉnh Yên Bái hiện chỉ có 3/5 giường bệnh so với chuẩn y tế cấp xã và hiện cũng chưa có phòng hậu sản dành cho phụ nữ sau sinh15. Thuốc và trang thiết bị phục vụ CSSK bà mẹ và trẻ em còn thiếu và yếu chưa đáp ứng được nhu cầu triển khai thực hiện dẫn đến việc cấp phát và bảo quản vật tư trang thiết bị cũng như thuốc, sinh phẩm của một số chương trình còn nhiều khó khăn, bất cập. Thiếu trầm trọng và yếu về nguồn nhân lực 15. Tài liệu Hội thảo dự án “Chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em dân tộc thiểu số”, thực hiện tại 06 xã của tỉnh Yên Bái phục vụ công tác CSSK bà mẹ và trẻ em tại các bệnh viện cấp huyện, không được thường xuyên đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn. Điều này, được chứng minh bởi số liệu về tỷ lệ bác sĩ đa khoa thực hiện nhiệm vụ sản khoa và nhi khoa còn cao, năng lực y, bác sĩ trong công tác CSSKSS và trẻ em còn nhiều hạn chế. Tại các Trạm Y tế xã có bác sĩ làm việc chỉ đạt 78% và 96% Trạm Y tế xã có nữ hộ sinh hoặc y sĩ sản nhi16. Hệ thống công lập mới chỉ có 0,36 bác sĩ chuyên khoa sản và 0,25 bác sĩ chuyên khoa nhi trên 10.000 dân. Vẫn còn 21,3% bệnh viện đa khoa cấp huyện không có bác sĩ chuyên khoa sản, chỉ có 42,9% bệnh viện có bác sĩ chuyên khoa nhi và còn gần 2.500 thôn, bản ở vùng đặc biệt khó khăn chưa có cô đỡ thôn, bản hoạt động17. Đây là một khó khăn, thách thức lớn đối với công tác CSSK bà mẹ và trẻ em ở các vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Trong khi các xã vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, nơi cần nhất có lực lượng bác sĩ và nữ hộ sinh phục vụ công tác CSSK bà mẹ và trẻ em thì chính các vùng này lại thiếu trầm trọng về đội ngũ y bác sĩ này. Như vậy, điều này cũng đã khẳng định rằng công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu tại các cơ sở y tế còn nhiều hạn chế, bất cập, kém hiệu quả. Việc thực hiện chính sách CSSK ban đầu kém hiệu quả được thể hiện bằng số liệu thăm khám chữa bệnh của đồng bào dân tộc thiểu số tại trạm y tế xã thấp, tỷ lệ chi khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế tại xã mới chỉ đạt từ 3-4%, nếu tính cả cấp huyện mới đạt 32% tổng chi khám, chữa bệnh BHYT. Đặc biệt, chưa thực hiện công tác quản lý, theo dõi sức khỏe các đối tượng chính sách như bà mẹ, trẻ em18. Bất cập trong việc thực hiện chính sách, do nhiều văn bản được ban hành nhưng một số chỉ tiêu MDG chưa được đưa vào kế hoạch của ngành y tế trong khi một số chỉ tiêu khác được đưa vào nhưng tính khả thi không cao. Đặc biệt là phụ cấp cho cô đỡ thôn, bản từ nguồn ngân sách địa phương mới đạt tỷ lệ 44% tổng số cô đỡ được phụ cấp19. Điều này, ảnh hưởng ít nhiều đến chất 16. Báo cáo chung tổng quan ngành y tế năm 2015 của Bộ Y tế và Nhóm đối tác y tế (JAHR 2015) 17. Báo cáo chung tổng quan ngành y tế năm 2015 của Bộ Y tế và Nhóm đối tác y tế (JAHR 2015) 18. Báo cáo tổng kết công tác năm 2016 và phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu năm 2017 của Bộ Y tế 19. Báo cáo chung tổng quan ngành y tế năm 2015 của Bộ Y tế và Nhóm đối tác y tế (JAHR 2015) Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KHOA HỌC, GIÁO DỤC VÀ CÔNG NGHỆ 62 Số 19 - Tháng 9 năm 2017 lượng, hiệu quả của công tác tuyên truyền, thăm khám trước sinh tại các vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Địa bàn xa, hẻo lánh và đồng bào sống phân tán nên công tác tuyên truyền vận động mất nhiều thời gian, đòi hỏi cán bộ làm công tác này phải có kinh phí để đảm bảo mưu sinh thì mới có thể phục vụ công tác CSSK bà mẹ và trẻ em có hiệu quả. Điều kiện kinh tế của đồng bào dân tộc thiểu số còn nhiều khó khăn, trong khi việc cấp thẻ BHYT cấp chậm và nhiều sai sót thông tin, dẫn đến việc thăm khám, chữa bệnh của các bà mẹ và trẻ em còn thấp và nhiều bất cập. Tại thời điểm chưa được cấp thẻ BHYT hoặc thẻ BHYT sai lệch thông tin dẫn đến người dân không được hưởng chế độ BHYT trong khi điều kiện kinh tế rất khó khăn không có tiền chi phí cho thăm khám, chữa bệnh. Ngoài ra, nếu được hưởng BHYT thì người dân vẫn phải chi trả thêm các chi phí gián tiếp khác khi đi khám, chữa bệnh như chi phí cho mua thuốc, ăn uống và đi lại ....Những khó khăn này góp phần làm giảm hiệu quả việc thực hiện chính sách CSSK bà mẹ và trẻ em ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Địa bàn xa, hiểm trở, giao thông chia cắt. Do khoảng cách từ nhà đến cơ sở khám chữa bệnh là một trong những rào cản trực tiếp tới khả năng tiếp cận trong thăm khám, chữa bệnh và CSSKSS tại cơ sở y tế, đặc biệt là khu vực vùng sâu, vùng xa, khó khăn về giao thông nên việc đi lại. Ví dụ, khoảng cách trung bình từ nhà đến các cơ sở y tế của các dân tộc thiểu số là 3,8 km; dân tộc Mảng cách Trạm Y tế gần nhất là 15,5 km, cách bệnh viện 33,6 km; tương tự dân tộc La Hủ là 9,1 km và 39,2 km20. Với điều kiện địa lý này, khi sản phụ chuyển dạ trong nhiều trường hợp, gia đình không thể vận chuyển tới trạm y tế xã do đường xá đi lại khó khăn, thậm trí chỉ có đường đi bộ qua rừng núi mà chưa có đường giao thông. Trong điều kiện này, cách lựa chọn đẻ tại nhà là điều kiện bắt buộc. Phong tục, tập quán địa phương và tâm lý ngại ngùng, xấu hổ về chuyện sinh đẻ. Trong khi, phần lớn cán bộ y tế thôn, bản là nam giới dẫn đến công tác tuyên truyền về CSSKSS còn gặp nhiều 20. Nguyễn Cao Thịnh và cộng sự, Báo cáo tại Hội thảo thúc đẩy phát triển dân tộc thiểu số - không để ai bỏ lại phía sau, Hà Nội, 2016. khó khăn, bất cập. Điều này càng khiến việc tiếp cận về mặt thăm khám, chữa bệnh trở nên khó khăn hơn, đặc biệt là thăm khám CSSKSS do rào cản văn hóa và phụ nữ dân tộc thiểu số phải tiếp cận với cán bộ y tế là nam giới. Bởi, một số dân tộc còn mạc cảm về giới và mặc cảm về sinh nở. Việc sinh nở là của ngươì phụ nữ, không để người khác biết vì xấu hổ khi để lộ bộ phận sinh dục của mình với người nam giới không phải chồng của mình trong quá trình khám thai cũng như sinh nở. Vì vậy còn tồn tại hiện tượng tự sinh nở tại nhà. Điều này, cũng cho thấy việc tuyên truyền thông tin về công tác CSSKSS sẽ gặp phải những trở ngại bởi rào cản văn hóa và phong tục tập quán tần suất thăm khám và CSSKSS ở vùng dân tộc thiểu số rất thấp. Cũng đồng nghĩa với việc người dân tộc thiểu số sẽ thiếu thông tin về chính sách bảo hiểm y tế dẫn đến tần suất khám chữa bệnh bảo hiểm y tế của đồng bào thấp, kết dư quỹ bảo hiểm y tế lớn trong khi người dân lại chưa được tiếp cận đầy đủ các dịch vụ kỹ thuật trong chăm sóc sức khỏe cơ bản. 3.Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản và trẻ em vùng dân tộc thiểu số Việt Nam trong thời gian tới Qua những số liệu minh chứng về kết quả thực hiện công tác CSSK bà mẹ và trẻ em và những phân tích về nguyên nhân, khó khăn, bất cập có ảnh hưởng, tác động trực tiếp hay gián tiếp đến công tác CSSK bà mẹ và trẻ em ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi trong những năm qua. Nhóm tác giả, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách hỗ trợ công tác CSSK bà mẹ và trẻ em như sau: Giải pháp về hoàn thiện bộ máy tổ chức: Để công tác CSSK bà mẹ và trẻ em được vận hành tốt thì công tác quản lý, chỉ đạo phải thống nhất. Do vậy, Bộ Y tế cần chỉ đạo cấp cơ sở nhanh chóng sát nhập các trung tâm, đơn vị làm nhiệm vụ dự phòng tuyến tỉnh thành trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh, chuyển nhiệm vụ điều trị sang các bệnh viện theo theo Thông tư liên tịch số 51/2015/TTLT-BYT-BNV. Đối với cấp huyện, phải hoàn thành việc sát nhập bệnh viện huyện và trung tâm y tế huyện thành trung tâm y tế hai chức năng theo Thông tư 37/2016/TT-BYT; Nghị định 117/2015/NĐ-CP và Thông tư số 33/2015/ Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KHOA HỌC, GIÁO DỤC VÀ CÔNG NGHỆ 63Số 19 - Tháng 9 năm 2017 TT-BYT. Việc hoàn thành tổ chức, bộ máy và đầu mối quản lý sẽ tránh được tình trạng phân tán và buông lỏng quản lý, giám sát cũng như ổn định cơ cấu bộ máy phục vụ cho công tác CSSK của nhân dân và công tác CSSK bà mẹ và trẻ em. Giải pháp về kiểm tra, giám sát: Hiện nay hệ thống thanh tra y tế mới có tới cấp tỉnh trong khi công tác CSSK liên quan đến sinh mệnh của con người và các hoạt động CSSK diễn ra tới cấp thôn, bản. Do vậy, Bộ Y tế cần thực hiện nghiên cứu một cách tổng thể toàn diện để đề xuất xây dựng hệ thống thanh tra ngành, thanh tra liên ngành một cách hợp lý, giám sát chặt chẽ mọi hoạt động của ngành, từ hành chính, con người, công cụ, máy móc, chất lượng khám, chữa bệnh cũng như cấp phát thuốc và lưu hành thuốc trên thị trường. Đồng thời, quán triệt thực hiện các điều quy định đối với y, bác sĩ trong CSSK cho nhân dân. Hiện nay, năng lực công tác dược lâm sàng ở các bệnh viện còn hạn chế. Cơ chế quản lý và giám sát sử dụng thuốc còn yếu. Nguy cơ kháng kháng sinh gia tăng do kê đơn, sử dụng thuốc quá mức cần thiết. Các chính sách y tế vẫn thiếu năng lực và cơ chế để báo cáo và quản lý ADR và sai sót trong dùng thuốc. Quản lý chất lượng thuốc tân dược, thuốc y học cổ truyền, sinh phẩm và dịch vụ truyền máu chưa đồng bộ: Nguồn lực cho việc kiểm nghiệm thuốc còn yếu. Kiểm soát nguồn gốc và chất lượng dược liệu chưa tốt. Do vậy, cần đầu tư thêm nguồn lực và giám sát của Sở Y tế trong tham mưu, tổ chức thực hiện, kiểm tra giám sát hoạt động y tế tại địa phương, thúc đẩy việc chuyển giao kỹ thuật ở tất cả các cấp cơ sở, thực hiện luân phiên cán bộ y tế, xây dựng chuẩn năng lực khám chữa bệnh ở tuyến xã. Đồng thời, phối hợp và sử dụng sự giám sát, phản biện của các tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp tại các địa phương. Giải pháp về hoàn thiện chính sách: Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện, hướng dẫn thực hiện các văn bản qui phạm pháp luật, quy trình, tài liệu hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật về chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em như: Hoàn thiện cơ chế, chính sách trong công tác hành chính nhằm quản lý có hiệu quả việc triển khai, thực thi các hoạt động ngành y tế. Nghiên cứu, bổ sung các quy định về Luật Y tế nhằm quản lý, giám sát chặt chẽ trong quản lý, chỉ đạo, sử dụng máy móc, công cụ, thuốc chữa bệnh cũng như sử dụng thẻ bảo hiểm y tế và khám chữa bệnh. Xây dựng chính sách đặc thù thu hút nguồn nhân lực nữ y, bác sĩ về công tác tại các vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Thực hiện chính sách đãi ngộ đối với cô đỡ thôn, bản nhằm hỗ trợ đảm bảo cơ số thuốc, công cụ và chi phí sinh hoạt phục vụ công tác CSSKSS tại các thôn, bản nơi cứ trú tốt hơn. Thực hiện chính sách hỗ trợ phụ nữ dân tộc thiểu số sinh con tại các cơ sở y tế. Giải pháp về tăng cường đầu tư cơ sở, vật chất cho Trạm Y tế xã và các bệnh viện huyện: Hầu hết các Trạm Y tế cấp xã vùng dân tộc thiểu số đặc biệt khó khăn đều không đảm bảo về cơ sở, vật chất cũng như tủ thuốc, công cụ, dụng cụ, cơ số thuốc phụ vụ CSSK cho nhân dân. Do nhiều năm không có kinh phí duy tu, trạng bị các vật dụng, tủ thuốc, cơ số thuốc,...Đối với các bệnh viện huyện, nhiều cơ sở xuống cấp, giường bệnh thiếu, cơ sở, vật chất, máy móc còn thiếu và kém chất lượng, không đảm bảo cho việc sơ cấp cứu đối với công tác CSSKSS và trẻ sơ sinh. Điều này, ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả công tác CSSK bà mẹ và trả em. Do vậy, cần thiết phải hỗ trợ ngay các bệnh viện huyện thuộc các vùng khó khăn có đủ cơ sở, vật chất thực hiện được cấp cứu sản khoa toàn diện (mổ lấy thai và truyền máu) và lồng nuôi dưỡng trẻ nhỏ; lồng ghép chăm sóc trẻ bệnh. Giải pháp về đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực và bổ sung nhân lực y, bác sĩ sản khoa và nhi, đặc biệt là nữ y, bác sĩ về vùng DTTS và miền núi: Hiện nay bệnh viện tuyến huyện các vùng DTTS còn vắng bóng bác sĩ sản khoa và nhi khoa. Điều này, ảnh hưởng đến chất lượng thăm khám cũng như chữa bệnh đối với bà mẹ và trẻ em cũng như công tác CSSK trước, trong, sau sinh và trẻ em. Do vậy, giải pháp trước mắt phải bồi dưỡng đội ngũ bác sĩ đang làm công tác sản khoa và nhi khoa nhằm nâng cao năng lực cho y, bác sĩ phục vụ công tác này. Đồng thời, tiếp tục thực hiện đề án đào tạo bác sĩ theo địa chỉ nhằm lấp đầy các ”điểm nóng” về y, bác sĩ sản khoa và nhi khoa, đặc biệt là đào tạo nữ y, bác sĩ sản khoa và nhi khoa cho vùng dân tộc thiểu số và miền núi.Đồng thời, đào tạo người đỡ đẻ có kỹ năng; kíp hồi sức nội khoa trong sản khoa cho các bệnh viện; kíp phẫu thuật sản khoa cho bệnh viện huyện. Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KHOA HỌC, GIÁO DỤC VÀ CÔNG NGHỆ 64 Số 19 - Tháng 9 năm 2017 Giải pháp về đổi mới, nâng cao công tác truyền thông về chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em vùng dân tộc thiểu số và miền núi: Tăng thời lượng tuyên truyền và đa dạng hình thức tuyên truyền phù hợp với văn hóa, tập quán của từng dân tộc thiểu số, văn hóa vùng dân tộc thiểu số trên cơ sở tôn trọng yếu tố văn hóa, phung tục, tập quán. Phối kết hợp với các lực lượng chính quyền cơ sở, phụ nữ, thanh niên, đặc biệt là đối tượng Già làng, người có uy tín thôn, bản nhằm thay đổi mạnh mẽ nhận thức của toàn dân trong công tác CSSK bà mẹ và trẻ em Giải pháp về tăng cường nhận thức các cấp ủy đảng cơ sở trong công tác CSSK bà mẹ và trẻ em, Kế hoạch hóa gia đình và Luật hôn nhân gia đình: Nhằm quán triệt nhận thức đầy đủ, sâu rộng về công tác CSSK bà mẹ và trẻ em. Đồng thời, đây là lực lượng nòng cốt trong việc bảo vệ quyền lợi bà mẹ và trẻ em ở cấp cơ sở, góp phần tuyên truyền trong nhân dân về CSSK bà mẹ và trẻ em cũng như ngăn chặn dứt điểm tình trạng hôn nhất cận huyết thống tại các vùng dân tộc thiểu số và miền núi, thực hiện tốt công tác kế hoạch hóa gia đình để đảm bảo sức khỏe, ổn định kinh tế gia đình, chăm sóc và nuôi dạy con cái, đảm bảo giống nòi và phát triển trí lực. Bởi, uy dinh dưỡng trẻ em, đặc biệt tỷ lệ thấp còi, còn cao có liên quan mật thiết với dinh dưỡng của bà mẹ và dinh dưỡng của trẻ em trong giai đoạn sớm và gây ảnh hưởng lớn đến việc cải thiện thể lực và tầm vóc giống nòi Việt Nam. Giải pháp về đổi mới trong việc cấp phát thẻ bảo hiểm y tế: Hiện nay công tác cấp phát thẻ BHYT còn chậm, nhiều sai lệch thông tin. Do vậy, cần sử dụng cơ sở dữ liệu thông tin điện tử, thúc đẩy việc sử dụng mã số cá nhân, đặc biệt mã số cá nhân quốc gia trong công tác cấp phát thẻ và sử dụng thẻ bảo hiểm y tế nhằm thay đổi phương thức sao, nhập dữ liệu thông tin cá nhân thủ công như hiện thời. Việc mã hóa thông tin cá nhân điện tử, thông tin cá nhân sẽ đảm bảo chính xác và sử dụng để theo dõi, cấp phát thẻ hàng năm không bị sai lệch và dễ dàng quản lý (do họ tên của nhiều dân tộc thiểu số có các ký tự đặc biệt dẫn đến nhiều sai lệch thông tin cá nhân)./. Tài liệu tham khảo [1] Báo cáo JAHR 2015, do Bộ Y tế và nhóm đối tác thực hiện; [2] Báo cáo tổng kết công tác năm 2016 và phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu năm 2017 của Bộ Y tế; [3] GSO, UNICEF, UNFPA. Monitoring thesituation of children and women: MultipleIndicator Cluster Survey (MICS) 2010-2011, Hanoi; [4] can-huyet-va-noi-am-anh-suy-giam-giong-noi- 20150109102409698.htm; [5] Kỷ yếu Hội thảo quốc tế “Phát triển bền vững và xóa đói giảm nghèo cho đồng bào dtts ở các tỉnh miền núi”, NXB. ĐH Thái Nguyên, 2014 [6] Quyết định số 4177/QĐ-BYT ngày 03/8/2016 của Bộ Y tế về việc phê duyệt kế hoạch hành động quốc gia về chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ sơ sinh và trẻ em giai đoạn 2016-2020; [7] Quyết định 950/QĐ-TTg ngày 27/7/2007 về đầu tư Trạm Y tế xã thuộc vùng khó khăn giai đoạn 2008-2010; [8] Quyết định 1544/QĐ-TTg ngày 14/11/2007 về phê duyệt Đề án đào tạo nhân lực y tế cho vùng khó khăn, vùng núi của các tỉnh thuộc miền Bắc và miền Trung, vùng đồng bằng sông Cửu long và vùng Tây Nguyên theo chế độ cử tuyển; [9] Quyết định số 75/2009/QĐ-TTg ngày 11/5/ 2009 về việc quy định chế độ phụ cấp đối với nhân viên y tế thôn, bản; [10] Tài liệu Hội thảo dự án “Chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em dân tộc thiểu số”, thực hiện tại 06 xã của tỉnh Yên Bái; [11] Nguyễn Cao Thịnh và cộng sự, Báo cáo tại Hội thảo thúc đẩy phát triển dân tộc thiểu số - không để ai bỏ lại phía sau, Hà Nội, 2016; [12] Thông tư số 07/2013/TT-BYT ngày 08/3/2013 của Bộ Y tế về quy định tiêu chuẩn, chức năng, nhiệm vụ của nhân viên y tế thôn, bản; [13] Thông tư liên tịch số 51/2015/TTLT- BYT-BNV ngày 11/12/2015 về hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Sở Y tế thuộc Ủy ban Nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và Phòng y tế thuộc Ủy ban Nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KHOA HỌC, GIÁO DỤC VÀ CÔNG NGHỆ 65Số 19 - Tháng 9 năm 2017 [14] Thông tư 37/2016/TT-BYT ngày 25/10/2016 của Bộ Y tế về hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Trung tâm Y tế huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương; [15] Thông tư số 33/2015/TT-BYT ngày 27/10/2015 của Bộ Y tế về chức năng , nhiệm vụ của Trạm y tế xã, phường, thị trấn. PATTERNS AND PROPOSALS FOR IMPROVING THE QUALITY OF CHILD HEALTH AND EDUCATION IN ETHNIC MINORITIES AND MOUNTAINOUS AREAS Abstract: Over the past years, under the attention and direction of the Party and State, maternal health care/maternal health has made many important achievements. The maternal and child health indicators show that Vietnam’s achivements are quite good compared to many other countries with similar per capita incomes. Maternal mortality has dropped three-fold from 233 per 100,000 live births in 1990 to 69 per 100,000 live births by 2014. Under-1 mortality has dropped nearly threefold from 44.4 per year 1990 to 14.9 ‰ in 2014. The mortality rate for children <5 decreased by more than half from 58 ‰ in 1990 to 22.4 ‰ in 2014. Although there has been a marked improvement in health status, there are significant differences in maternal mortality, infant mortality and neonatal mortality between regions. Thus, a clear analysis of the current situation and hence the proposed system of solutions to improve the quality of health care for mothers and children in ethnic minorities and mountainous areas is a practical task to contribute to enhance the quality of human resources in ethnic minority areas. Key words: Maternal and child health care; Ethnic minority and mountainous areas; Ethnic minority women; children of ethnic minorities.