Thủ nghiệm và đánh giá vai trò của viện giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Trung học Cơ sở

90♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N 1. Dêîn nhêåp “Tònh traång hoåc sinh àaánh nhau, vö lïî vúái thêìy cö giaáo, boã hoåc, khöng hûáng thuá hoåc têåp xuêët hiïån ngaây möåt nhiïìu. Nguyïn nhên thò coá nhiïìu nhûng chung quy laâ do nhêån thûác, yá thûác vaâ vïì cú baãn vêîn laâ do caác em thiïëu kyä nùng söëng”1. Trïn àêy laâ nhêån àõnh cuãa Tiïën sô Phuâng Khùæc Bònh2 àaä traã lúâi trong möåt buöíi phoãng vêën. Quan àiïím naây cuäng àöìng nhêët vúái nhêån àõnh cuãa rêët nhiïìu khaách múâi laâ nhûäng nhên viïn xaä höåi, giaãng viïn, nghiïn cûáu sinh,... trong buöíi Höåi thaão Cöng taác xaä höåi hoåc àûúâng taåi trûúâng Àaåi THÛÃ NGHIÏåM VAÂ ÀAÁNH GIAÁ VAI TROÂ CUÃA VIÏåC GIAÁO DUÅC KYÄ NÙNG SÖËNG CHO HOÅC SINH TRUNG HOÅC CÚ SÚÃ. Trêìn Vùn Khaánh* . Phaåm Thõ Huïå* . Nguyïîn Thõ Tuá Quyïn* TOÁM TÙÆT Sûå phaát triïín kinh tïë, khoa hoåc kyä thuêåt nhû vuä baäo àaä àûa nïìn vùn minh nhên loaåi tiïën nhûäng bûúác tiïën nhaãy voåt trong viïåc àaáp ûáng caác nhu cêìu cuãa con ngûúâi. Tuy nhiïn mùåt traái cuãa nhûäng bûúác tiïën êëy laâ haâng loaåt caác vêën àïì xaä höåi naãy sinh, àùåc biïåt laâ úã thïë hïå treã nhû: sûå gia tùng caác tïå naån xaä höåi, sûå xoái moân nghiïm troång caác giaá trõ àaåo àûác, cuöåc söëng thiïëu ûúác mú, lyá tûúãng cuãa möåt böå phêån khöng nhoã thanh thiïëu niïn... Nhûäng vêën àïì êëy khiïën cho con ngûúâi phaãi nhòn laåi caác giaá trõ cuãa cuöåc söëng, vïì vai troâ cuãa àaåo àûác trong viïåc àõnh hûúáng phaát triïín nhên caách con ngûúâi trong hoaân caãnh hiïån taåi. Àiïìu àoá àùåt ra nhu cêìu bûác thiïët cho viïåc giaáo duåc kyä nùng söëng cho thïë hïå treã ngaây nay. hoåc Múã TP.HCM vïì viïåc giaáo duåc kyä nùng söëng (KNS) cho hoåc sinh. Trong khi úã nhiïìu nûúác trïn thïë giúái KNS àaä trúã thaânh möåt mön hoåc trong chûúng trònh hoåc chñnh khoáa, thò úã Viïåt Nam KNS múái chó àûúåc daåy löìng gheáp trong caác mön hoåc hay bûúác àêìu tiïën haânh daåy thñ àiïím. Giaáo trònh sûã duång cho viïåc daåy KNS vêîn coân àang trong quaá trònh biïn soaån. Haâng loaåt cêu hoãi àûúåc àùåt ra xoay quanh vêën àïì giaáo duåc KNS cho hoåc sinh úã nûúác ta nhû: Hiïån nay hoåc sinh coá nhu cêìu àûúåc trang bõ KNS úã mûác àöå naâo? Viïåc giaáo duåc KNS cho hoåc sinh laâ vai troâ * Böå mön Cöng taác xaä höåi, Trûúâng ÀHKHXH&NV-ÀHQG-TP.HCM. 1. Theo baãn tin chuã nhêåt ngaây 13/02/2011 cuãa trûúâng Trung hoåc Cú súã Trûng Vûúng, Haâ Nöåi. K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦91 vaâ traách nhiïåm cuãa ai? Mûác àöå quan têm cuãa xaä höåi àïën giaáo duåc KNS cho hoåc sinh nhû thïë naâo? Caác phûúng phaáp giaáo duåc KNS cho hoåc sinh THCS àaåt hiïåu quaã? Viïåc quan têm nghiïn cûáu trong lônh vûåc naây àoâi hoãi sûå cöång taác cuãa nhiïìu chuyïn gia thuöåc nhiïìu lônh vûåc khaác nhau, khöng chó cuãa riïng ngaânh giaáo duåc. Trong àoá phaãi kïí àïën nhiïåm vuå cuãa nhûäng nhên viïn xaä höåi, àùåc biïåt laâ nhûäng nhên viïn cöng taác xaä höåi (CTXH) hoåc àûúâng trong viïåc giaáo duåc àaåo àûác, hònh thaânh nhên caách hoåc sinh, giuáp treã coá kyä nùng giaãi quyïët mêu thuêîn, thay àöíi haânh vi, giaáo duåc giúái tñnh, chùm soác sûác khoãe, giaáo duåc hûúáng nghiïåp3. Vai troâ vaâ nhiïåm vuå cuãa nhên viïn CTXH hoåc àûúâng laâ rêët cêìn thiïët, àùåc biïåt trong lônh vûåc truyïìn thöng, giaáo duåc KNS. Tuy nhiïn, CTXH hoåc àûúâng úã Viïåt Nam vêîn coân laâ möåt lônh vûåc rêët múái meã. Saách vúã, taâi liïåu nghiïn cûáu vïì lônh vûåc naây úã Viïåt Nam coân rêët haån chïë. Chñnh vò thïë, chuáng töi nhêån thêëy cêìn phaãi têåp trung nghiïn cûáu sêu hún vïì lônh vûåc naây. Chuáng töi quyïët àõnh thûåc hiïån àïì taâi: “Thûã nghiïåm vaâ àaánh giaá vai troâ cuãa viïåc giaáo duåc kyä nùng söëng cho hoåc sinh THCS”. Àïí nghiïn cûáu vêën àïì naây chuáng töi sûã duång kïët húåp caác phûúng phaáp phên tñch àõnh tñnh vaâ àõnh lûúång. Dûúái àêy laâ baãng töíng húåp vïì quy trònh vaâ phûúng phaáp nghiïn cûáu. Vúái caách choån mêîu phi xaác suêët, cuå thïí laâ mêîu thuêån tiïån, trïn caã 2 giai àoaån cuãa quaá trònh nghiïn cûáu, àïì taâi àaä tiïën haânh nghiïn cûáu trïn nhoám hoåc sinh lúáp 8 trûúâng THCS Bònh An thuöåc 3 lúáp laâ 8A1, 8A3 vaâ 8A5. Töíng söë hoåc 2. UÃy viïn Ban chó àaåo phong traâo thi àua "Xêy dûång trûúâng hoåc thên thiïån, hoåc sinh tñch cûåc", Phoá Chuã tõch Thûúâng trûåc Höåi Thïí thao hoåc sinh Viïåt Nam. 3. Kyã yïëu höåi thaão cöng taác xaä höåi hoåc àûúâng (2011), trûúâng Àaåi hoåc Múã TP.HCM, tr. 35. + Àaánh giaá thûåc traång KNS cuãa hoåc sinh THCS, tòm hiïíu mong muöën cuãa caác em trong viïåc trang bõ, giaáo duåc KNS; àöìng thúâi àaánh giaá vai troâ cuãa gia àònh, nhaâ trûúâng vaâ xaä höåi trong viïåc trang bõ, giaáo duåc KNS cho hoåc sinh THCS. + Àaánh giaá vai troâ cuãa kyä nùng söëng àöëi vúái hoåc sinh THCS vaâ hiïåu quaã cuãa phûúng phaáp giaáo duåc chuã àöång trong truyïìn thöng giaáo duåc KNS thöng qua viïåc thûã nghiïåm daåy möåt söë KNS cuå thïí phuâ húåp vúái têm lyá lûáa tuöíi. 92♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N sinh trong mêîu nghiïn cûáu laâ 108 hoåc sinh. Ngoaâi viïåc duâng baãng hoãi, chuáng töi coân tiïën haânh phoãng vêën sêu möåt söë phuå huynh, giaáo viïn, hoåc sinh àïí coá dûä liïåu nghiïn cûáu. Kïët quaã àiïìu tra tûâ baãng hoãi àûúåc xûã lyá nhúâ phêìn mïìm SPSS vaâ kïët quaã tûâ cöng cuå phoãng vêën sêu chuáng töi xûã lyá bùçng caách phên tñch nöåi dung. 2. Thûåc traång kyä nùng söëng cuãa hoåc sinh THCS Kïët quaã nghiïn cûáu thûåc tiïîn cuãa chuáng töi vúái 2 cöng cuå phoãng vêën sêu vaâ baãng hoãi àaä cho thêëy: àa söë hoåc sinh THCS chûa hiïíu roä baãn chêët cuãa KNS (56,8% chûa coá nhêån thûác àêìy àuã khaái niïåm KNS). Caác em múái chó nhêån diïån KNS möåt caách rêët chung chung nhû “Theo em KNS laâ àöång lûåc giuáp ta vui veã, laåc quan trong cuöåc söëng”4; “laâ nhûäng caái coá trong thûåc tïë, kinh nghiïåm maâ ta cêìn phaãi hoåc àïí àöëi phoá, giaãi quyïët nhûäng khoá khùn maâ ta àang gùåp phaãi”5. Dûúái àêy laâ baãng thöëng kï thïí hiïån mûác àöå tiïëp nhêån thöng tin vïì KNS noái chung vaâ 10 KNS cuå thïí daânh cho lûáa tuöíi võ thaânh niïn theo caách phên loaåi cuãa WHO. Qua Baãng 1 coá thïí thêëy viïåc tiïëp nhêån nhûäng thöng tin vïì KNS noái chung vaâ vúái tûâng KNS cuå thïí cuãa hoåc sinh THCS vêîn coân rêët haån chïë. Trong àoá, úã mûác chûa bao giúâ chiïëm tyã lïå cao nhêët 40,8%, vaâ mûác àöå thûúâng xuyïn chiïëm tyã lïå thêëp nhêët 20,6%. Kïët quaã phoãng vêën sêu hoåc sinh cuäng cho thêëy viïåc tiïëp nhêån caác kïnh thöng tin cung cêëp, trang bõ KNS cuãa hoåc sinh vêîn chó giúái haån úã caác tiïët hoåc KN úã trûúâng. Àïí tòm hiïíu roä hún vïì thûåc traång KNS cuãa hoåc sinh THCS, trûúác thûåc nghiïåm KNS chuáng töi coá khaão saát vïì thûåc traång KNS cuãa hoåc sinh àöëi vúái 3 KNS àûúåc àûa vaâo thûã nghiïåm. Kïët quaã khaão saát àöëi vúái 35 hoåc sinh lúáp 8A1 vïì caách caác em thûúâng thïí hiïån khi àöëi phoá vúái stress vaâ nhûäng caách maâ caác em cho laâ caách àöëi phoá tñch cûåc trong kyä nùng àöëi phoá vúái stress àûúåc thïí hiïån qua Baãng 2: Qua Baãng 2 coá thïí thêëy vêîn coân khaá nhiïìu 4. Biïn baãn phoãng vêën sêu söë 3. 5. Biïn baãn phoãng vêën sêu söë 4. Baãng 1: Mûác àöå tiïëp nhêån thöng tin vïì KNS cuãa hoåc sinh THCS Bònh An, thõ xaä Dô An, tónh Bònh Dûúng (2012) (Nguöìn: Kïët quaã khaão saát baãng hoãi taåi trûúâng THCS Bònh An, thõ xaä Dô An, tónh Bònh Dûúng) Thöng tin Mûác àöå tiïëp nhêån thöng tin (%) Trung bònh Xïëp loaåi Chûa bao giúâ Thónh thoaãng Thûúâng xuyïn Kyä nùng söëng 27,6 56,2 16,2 1,89 4 Kyä nùng nhêån thûác baãn thên 33,3 45,7 21,9 1,90 3 Kyä nùng suy nghô coá phaán àoaán 41,9 42,9 15,2 1,73 7 Kyä nùng suy nghô saáng taåo 38,1 46,7 17,1 1,83 6 Kyä nùng quyïët àõnh 31,4 34,3 32,3 2,02 2 Kyä nùng thêëu caãm 64,8 23,8 11,4 1,47 11 Kyä nùng truyïìn thöng 61,0 26,7 12,4 1,51 10 Kyä nùng giao tiïëp 12,4 39,0 48,6 2,36 1 Kyä nùng giaãi quyïët vêën àïì 30,5 50,5 19,0 1,86 5 Kyä nùng ûáng phoá vúái caãm xuác 53,3 28,6 18,1 1,65 9 Kyä nùng àöëi phoá vúái stress 48,6 36,2 15,2 1,67 8 Töíng 40,8 39,1 20,6 K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦93 hoåc sinh chûa coá kyä nùng ûáng phoá tñch cûåc khi gùåp stress. Àoá laâ lyá do vò sao vêîn coân 13 hoåc sinh cho rùçng mònh thûúâng caáu gùæt, la heát ngûúâi khaác khi gùåp stress. Tûúng tûå vúái caác caách ûáng phoá tiïu cûåc khaác nhû: uöëng rûúåu (1 hoåc sinh), huát thuöëc laá (3 hoåc sinh), boã ài khoãi nhaâ (1 hoåc sinh), àêåp phaá àöì àaåc (4 hoåc sinh), tûå haânh haå mònh (1 hoåc sinh) laâ nhûäng caách maâ caác em thûúâng thïí hiïån khi gùåp stress. Kïët quaã thöëng kï taåi baãng 2 cuäng cho thêëy hoåc sinh vêîn coân luáng tuáng khi xaác àõnh àêu laâ nhûäng caách ûáng phoá vúái stress möåt caách tñch cûåc vaâ tiïu cûåc. ÚÃ kyä nùng giaãi quyïët vêën àïì, trûúác thûåc nghiïåm, 36 hoåc sinh cuãa lúáp 8A3 àaä àûúåc thûåc hiïån baãng cêu hoãi vïì nhûäng àiïìu nïn laâm khi giaãi quyïët vêën àïì úã 3 mûác khöng cêìn, cêìn, khöng biïët. Kïët quaã àûúåc töíng húåp qua Baãng 3: Ngoaâi viïåc nhêån diïån vêën àïì trûúác khi giaãi quyïët coá 36/36 hoåc sinh cho rùçng nïn laâm thò caác viïåc khaác maâ chuáng töi àûa ra nhû tòm hiïíu nguyïn nhên, thûã àïì nghõ nhûäng giaãi phaáp tñch cûåc nhêët, töët nhêët cho möîi vêën àïì cêìn giaãi quyïët, xem xeát nhûäng àiïìu àûúåc mêët khi giaãi quyïët vêën àïì, xem xeát sûå taác àöång àïën nhûäng ngûúâi xung quanh trûúác khi giaãi quyïët vêën àïì, nhúâ àïën sûå giuáp àúä cuãa ngûúâi khaác (cha meå, thêìy cö, baån beâ,) àïìu coá hoåc sinh cho rùçng khöng nïn laâm khi giaãi quyïët vêën àïì tûúng ûáng vúái söë hoåc sinh laâ 4, 5, 12, 6, 3 hoåc sinh. Àaáng lûu yá, khöng ñt hoåc sinh vêîn coân lûúäng lûå khöng biïët coá nïn laâm caác viïåc trïn khi giaãi quyïët vêën àïì. Nhû vêåy, coá thïí thêëy hoåc sinh trong mêîu nghiïn cûáu STT Àöëi phoá vúái stress 1 Khoác 8 8 2 Têm sûå vúái baån thên 17 21 3 Caáu gùæt, la heát ngûúâi khaác 13 5 4 Chúi mön thïí thao mònh thñch 9 10 5 Cöë gùæng giaãi thñch 5 4 6 Uöëng rûúåu 1 1 7 Àoåc möåt cêu chuyïån vui, möåt baâi baáo ngöå nghônh 15 20 8 Huát thuöëc laá 3 0 9 Boã ài khoãi nhaâ 1 1 10 Àoåc saách, nghe nhaåc, xem phim 29 27 11 Nhúâ thêìy cö, ba meå giuáp àúä 3 7 12 Àêåp phaá àöì àaåc 4 3 13 Tûå haânh haå mònh 2 1 14 Tòm kiïëm sûå giuáp àúä cuãa ngûúâi thên 4 6 15 Tòm kiïëm sûå giuáp àúä cuãa caác dõch vuå tham vêën, tû vêën 0 6 16 Cêìu nguyïån, tônh têm 10 7 17 Nhêëm nhaáp möåt ñt thûác ùn vùåt 7 10 18 Caách khaác 2 0 (Nguöìn: Kïët quaã khaão saát baãng hoãi trûúác thûåc nghiïåm taåi trûúâng THCS Bònh An, thõ xaä Dô An, tónh Bònh Dûúng) Baãng 2: Caách àöëi phoá vúái stress cuãa hoåc sinh Hoåc sinh cho laâ caách àöëi phoá tñch cûåc Hoåc sinh thûúâng thïí hiïån khi àöëi phoá vúái stress 94♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N vêîn coân mú höì vïì kyä nùng nhêån thûác baãn thên. Baãng 4 dûúái àêy thïí hiïån nhêån thûác cuãa hoåc sinh vïì kyä nùng nhêån thûác baãn thên: Trïn àêy laâ baãng töíng húåp kïët quaã traã lúâi cuãa 37 hoåc sinh lúáp 8A5 vïì kyä nùng nhêån thûác baãn thên trûúác thûåc nghiïåm. Theo àoá, úã caác nöåi dung nhû: nhêån thûác àûúåc àiïím maånh, àiïím yïëu cuãa mònh; hiïíu roä vïì baãn thên mònh nhû àùåc àiïím tñnh caách, thoái quen, nhu cêìu, caác möëi quan hïå xaä höåi; nhêån thûác àûúåc nhûäng àiïìu mònh thñch, khöng thñch, àùåc àiïím nöíi bêåt cuãa baãn thên; nhûäng àiïìu maâ baãn thên thêëy tin tûúãng vêîn coân nhiïìu hoåc sinh chûa nhêån ra àêy laâ nhûäng nöåi dung cöët loäi cuãa kyä nùng nhêån thûác baãn thên (13/37, 5/37, 12/37, 19/37, tûúng ûáng). ÚÃ nöåi dung chûa hoaân toaân àuáng vïì kyä nùng nhêån thûác baãn thên laâ nhûäng àiïìu coá lúåi cho baãn thên, coá àïën 15/37 cho rùçng àêy laâ nöåi dung cuãa kyä nùng naây. Nhû vêåy, nhêån thûác baãn thên cuäng laâ kyä nùng cêìn àûúåc trang bõ, giaáo duåc cho hoåc sinh thöng qua kïët quaã khaão saát trûúác thûåc nghiïåm. Toám laåi, tuy chó àaánh giaá àûúåc úã 3/10 KNS trûúác thûåc nghiïåm, thïë nhûng kïët quaã nghiïn cûáu àaä cho thêëy thûåc traång KNS, sûå thiïëu huåt caác KNS cú baãn úã hoåc sinh trong nhoám nghiïn cûáu. Àiïìu naây laâ àõnh hûúáng quan troång trong viïåc àaánh giaá vai troâ cuãa viïåc giaáo duåc KNS cho hoåc sinh THCS vaâ khùèng àõnh tñnh khaã thi cuãa viïåc nghiïn cûáu thûåc nghiïåm úã giai àoaån 2 cuãa chuáng töi. 3. Thûåc traång giaáo duåc kyä nùng söëng cho hoåc sinh THCS Gia àònh laâ möi trûúâng xaä höåi hoáa àêìu tiïn vaâ quan troång cuãa möîi àûáa treã. Chñnh vò vêåy KNS cuäng cêìn àûúåc trang bõ tûâ trong gia àònh. Thïë nhûng kïët quaã nghiïn cûáu cuãa chuáng töi àaä cho thêëy mûác àöå quan têm cuãa caác thaânh viïn trong gia àònh, àùåc biïåt laâ cha meå àïën hoåc sinh coân rêët haån chïë. Àiïìu naây aãnh hûúãng khöng nhoã àïën viïåc hònh thaânh caác KNS cú baãn cuäng nhû STT Àiïìu nïn laâm khi giaãi quyïët vêën àïì Khöng cêìn Cêìn Khöng biïët 1 Cêìn nhêån diïån vêën àïì trûúác khi giaãi quyïët 0 36 0 2 Tòm hiïíu nguyïn nhên cuãa vêën àïì 4 27 5 3 Thûã àïì nghõ nhûäng giaãi phaáp tñch cûåc nhêët, töët nhêët cho möîi vêën àïì cêìn giaãi quyïët 5 23 8 4 Xem xeát nhûäng àiïìu àûúåc mêët khi giaãi quyïët vêën àïì 12 14 10 5 Xem xeát sûå taác àöång àïën nhûäng ngûúâi xung quanh trûúác khi giaãi quyïët vêën àïì 6 27 3 6 Nhúâ àïën sûå giuáp àúä cuãa ngûúâi khaác (cha meå, thêìy cö, baån beâ,) 3 30 3 Baãng 3: Quan àiïím cuãa hoåc sinh THCS vïì nhûäng àiïìu nïn laâm khi giaãi quyïët vêën àïì (Nguöìn: Kïët quaã khaão saát bùçng baãng hoãi trûúác thûåc nghiïåm taåi trûúâng THCS Bònh An, thõ xaä Dô An, tónh Bònh Dûúng) STT Nöåi dung Têìn suêët 1 Nhêån thûác àûúåc àiïím maånh, àiïím yïëu cuãa mònh 23 2 Hiïíu roä vïì baãn thên mònh nhû àùåc àiïím tñnh caách, thoái quen, nhu cêìu, caác möëi quan hïå xaä höåi 32 3 Nhêån thûác àûúåc nhûäng àiïìu mònh thñch, khöng thñch, àùåc àiïím nöíi bêåt cuãa baãn thên 24 4 Nhûäng àiïìu coá lúåi cho baãn thên 15 5 Nhûäng àiïìu maâ baãn thên thêëy tin tûúãng 17 Baãng 4: Nhêån thûác cuãa hoåc sinh THCS vïì kyä nùng nhêån thûác baãn thên (Nguöìn: Kïët quaã khaão saát bùçng baãng hoãi trûúác thûåc nghiïåm taåi trûúâng THCS Bònh An, thõ xaä Dô An, tónh Bònh Dûúng) K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦95 khaã nùng àöëi phoá vúái caác vêën àïì, thaách thûác trong cuöåc söëng haâng ngaây cuãa hoåc sinh. Giaáo duåc KNS tûâ nhaâ trûúâng cuäng chó múái giúái haån úã caác tiïët hoåc KNS vúái thúâi lûúång 2 tiïët/tuêìn, nhiïìu hoåc sinh àaánh giaá thúâi lûúång nhû vêåy laâ chûa àuã (31,4%). phêìn úã mûác bònh thûúâng (45,7%), möåt söë ñt cho laâ nùång nïì, khöng böí ñch (1,9%). Viïåc daåy KNS úã trûúâng THCS Bònh An àûúåc àûa vaâo chûúng trònh daåy cho hoåc sinh tûâ 2 nùm nay. Ban àêìu caác tiïët hoåc KNS do möåt vaâi giaáo viïn trong trûúâng phuå traách, vïì sau giaáo viïn chuã nhiïåm lúáp naâo thò daåy taåi lúáp àoá. Theo möåt giaáo viïn cuãa trûúâng THCS Bònh An, viïåc daåy “KNS úã trûúâng múái chó coá KN giao tiïëp, KN noái àïí caác em maånh daån, tûå tin. Coân caác KN khaác thò cuäng coá nhûng chûa mang tñnh baâi baãn”. Cuäng theo giaáo viïn naây thò “möåt tuêìn chó coá 2 tiïët, trong khi giaáo viïn coân phaãi daåy caác mön khaác nûäa. Bïn caånh àoá thò giaáo viïn chûa àûúåc àaâo taåo chuyïn mön, chûa coá taâi liïåu chñnh thûác nïn möîi lêìn daåy phaãi tòm taâi liïåu trïn maång töën rêët nhiïìu thúâi gian, maâ taâi liïåu àoá thò cuäng coá luác àuáng, luác sai nûäa chûá. Heâ vûâa röìi, trûúâng cuäng àaä töí chûác têåp huêën cho giaáo viïn, nhûng thúâi gian khöng nhiïìu nïn thuá thûåc thò nhiïìu giaáo viïn cuäng chûa cûáng trong caác buöíi daåy KN”. Phûúng phaáp àûúåc sûã duång trong caác buöíi daåy KNS úã trûúâng laâ “àêìu tiïn giúái thiïåu vúái caác em vïì chuã àïì vaâ sau àoá laâ giúái thiïåu cho caác em caác nöåi dung seä trònh baây. Trûúác àoá thò cuäng cho caác em chuêín bõ trûúác nöåi dung úã nhaâ, sau àoá thò àïí cho caác em àûáng trûúác lúáp noái. Caác thêìy cö cuäng khöng nhêån xeát maâ àïí cho chñnh caác em nhêån xeát lêîn nhau.” 6 Nhêån àõnh cuãa hoåc sinh vïì caác buöíi hoåc KNS úã trûúâng àûúåc chuáng töi tòm hiïíu qua caác cuöåc phoãng vêën sêu nhû “Em thêëy mêëy höm hoåc tuåi em toaân phaãi viïët vùn khöng aâ, khöng coá àûúåc tham gia hoåc, thaão luêån nhoám, chúi troâ chúi gò hïët”7; möåt hoåc sinh khaác thò cho biïët”Daå, noá coân thiïëu söi nöíi, thiïëu caác hoaåt àöång nhoám, em thñch vûâa hoåc vûâa chúi nhû cuãa mêëy anh chõ hún..., em cuäng thñch cö giaáo giaãng baâi, boån em tham gia phaát biïíu yá kiïën nûäa...”8; “em thêëy thïë àuã röìi, em thñch chuã àïì vaâ hoaåt àöång trong giúâ hoåc phong phuá hún”; “nhiïìu khi phaãi chuêín bõ úã nhaâ, möîi ngûúâi laâm riïng, em thñch hoaåt àöång nhoám hún, em thñch coá caái gò noái caái àoá...”9. Kïët quaã àiïìu tra thûåc traång cho thêëy cêìn phaãi têåp trung nghiïn cûáu àïí àûa ra phûúng phaáp giaáo duåc KNS cho hoåc sinh àaåt hiïåu quaã nhêët. Kïët quaã khaão saát bùçng baãng hoãi vaâ phoãng vêën sêu cuäng cho thêëy nhûäng chûúng trònh KNS úã caác cú quan töí chûác ngoaâi xaä höåi vêîn coân khaá xa laå vúái hoåc sinh THCS. Bïn caånh nhûäng lyá do khaách quan tûâ phña xaä höåi, vêîn coân lyá do tûâ phña baãn thên hoåc sinh khi caác em chûa nhêån thûác àêìy àuã àûúåc têìm quan troång cuãa viïåc trang bõ KNS cho baãn thên. Têët caã hoåc sinh trong mêîu khaão saát cuãa chuáng töi àïìu coá mong muöën àûúåc trang bõ nhûäng KNS cêìn thiïët cho lûáa tuöíi hoåc sinh THCS vaâ bûúác àêìu caác em cuäng thïí hiïån mong muöën àûúåc tiïëp cêån vúái phûúng phaáp giaáo duåc chuã àöång trong caác buöíi thûã nghiïåm KNS úã giai àoaån 2 cuãa chuáng töi. 4. Kïët quaã thûã nghiïåm giaáo duåc kyä nùng söëng cho hoåc sinh THCS 4.1. Nhûäng vêën àïì chung vïì thûã nghiïåm kyä nùng söëng 1/ Muåc àñch thûã nghiïåm Àaánh giaá vai troâ vaâ hiïåu quaã cuãa phûúng phaáp giaáo duåc chuã àöång trong viïåc giaáo duåc KNS cho hoåc sinh. Àaánh giaá vai troâ cuãa KNS trong viïåc thay àöíi nhêån thûác, thaái àöå, haânh vi cuãa hoåc sinh THCS. 2/ Àöëi tûúång thûã nghiïåm Do haån chïë vïì thúâi gian vaâ nhên lûåc nïn thûã nghiïåm chó àûúåc tiïën haânh úã 3 lúáp 8 nùçm trong nghiïn cûáu giai àoaån 1 cuãa chuáng töi. 3/ Quy trònh thûã nghiïåm Thûã nghiïåm KNS àûúåc diïîn ra theo quy trònh sau: - Bûúác 1: Trûúác thûã nghiïåm hoåc sinh cuãa 3 lúáp 8 trûúâng THCS Bònh An seä tham gia traã lúâi caác cêu hoãi trong baãng hoãi (phiïëu ào trûúác thûã nghiïåm). 6. Biïn baãn phoãng vêën sêu söë 1. 7. Biïn baãn phoãng vêën sêu söë 3. 8. Biïn baãn phoãng vêën sêu söë 6. 9. Biïn baãn phoãng vêën sêu söë 7. 96♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N - Bûúác 2: Hoåc sinh cuãa 3 lúáp naây seä tham gia vaâo 3 buöíi daåy KN cuãa chuáng töi. - Bûúác 3: Sau thûã nghiïåm, hoåc sinh cuãa 3 lúáp seä traã lúâi caác cêu hoãi trong baãng hoãi (phiïëu ào sau thûã nghiïåm). Nöåi dung cuãa phiïëu ào trûúác vaâ ào sau cuãa tûâng lúáp seä tûúng ûáng vúái KN maâ lúáp êëy àûúåc tiïën haânh thûã nghiïåm. 4/ Phûúng phaáp thûã nghiïåm Thûã nghiïåm KNS àûúåc tiïën haânh trïn 2 phûúng phaáp laâ phûúng phaáp àõnh lûúång vaâ phûúng phaáp thûåc nghiïåm. Vúái phûúng phaáp àõnh lûúång, chuáng töi sûã duång cöng cuå baãng hoãi àïí thu thêåp thöng tin trûúác vaâ sau khi tiïën haânh thûã nghiïåm.Vúái phûúng phaáp thûåc nghiïåm, cùn cûá trïn diïîn trònh thûåc nghiïåm, chuáng töi tiïën haânh thûåc nghiïåm cêëp diïîn, tûác xaác àõnh taác àöång, aãnh hûúãng vaâ vai troâ cuãa KNS àïën hoåc sinh THCS trong möåt thúâi gian ngùæn. Giaáo duåc chuã àöång laâ phûúng phaáp chñnh trong quaá trònh thûã nghiïåm. 5/ Giaã thuyïët thûã nghiïåm Trûúác khi tiïën haânh thûã nghiïåm, chuáng töi àaä àûa ra 2 giaã thuyïët sau: - Phûúng phaáp giaáo duåc chuã àöång mang laåi hiïåu quaã tñch cûåc trong viïåc trang bõ KNS cho hoåc sinh THCS. - KNS coá vai troâ quan troång trong viïåc àiïìu chónh, thay àöíi nhêån thûác, thaái àöå, haânh vi cuãa hoåc sinh THCS. 4.2. Kïët quaã thûã nghiïåm Xuêët phaát tûâ nhu cêìu cuãa HS trong giai àoaån 1, 3 KNS àûúåc àûa vaâo thûã nghiïåm laâ KN nhêån thûác baãn thên, KN àöëi phoá vúái stress, KN giaãi quyïët vêën àïì. Kïët quaã nghiïn cûáu cho thêëy hêìu hïët hoåc sinh àïìu hûáng thuá vúái phûúng phaáp giaáo duåc chuã àöång àûúåc chuáng töi sûã duång. Àêy laâ baãng thöëng kï àaánh giaá cuãa hoåc sinh trong nhoám thûã nghiïåm vïì phûúng phaáp sûã duång trong caác buöíi thûåc nghiïåm KNS (xem Baãng 5). Qua Baãng 5 coá 103/108 hoåc sinh cho rùçng caác buöíi hoåc laâ sinh àöång vaâ hêëp dêîn. Trong khi àoá, chó coá 5/108 hoåc sinh cho rùçng chuáng bònh thûúâng vaâ khöng coá hoåc sinh naâo nhêån àõnh phûúng phaáp trong caác buöíi hoåc KNS buöìn nguã vaâ àún àiïåu. Kïët quaã àûúåc thïí hiïån roä trong nhûäng thang àaánh giaá sûå thay àöíi vïì nhêån thûác, thaái àöå vaâ haânh vi cuãa hoåc sinh trûúác vaâ sau thûåc nghiïåm úã caã 3 KNS. Cuå thïí, úã KN nhêån thûác baãn thên, phiïëu ào sau thûã nghiïåm cuãa chuáng töi cho thêëy hêìu hïët hoåc sinh tham gia thûã nghiïåm àïìu coá sûå thay àöíi trong nhêån thûác vïì baãn thên theo chiïìu hûúáng tñch cûåc. Söë hoåc sinh coá nhêån thûác baãn thên laâ “nhêån thûác àûúåc àiïím maånh, àiïím yïëu cuãa mònh”, “hiïíu roä vïì baãn thên mònh nhû àùåc àiïím tñnh caách, thoái quen, nhu cêìu, caác möëi quan hïå xaä höåi”, “nhêån thûác àûúåc nhûäng àiïìu mònh thñch, khöng thñch, àùåc àiïím nöíi bêåt cuãa baãn thên” vaâ “nhûäng àiïìu maâ baãn thên thêëy tin tûúãng” àïìu tùng lïn roä rïåt sau thûã nghiïåm. Trong khi àoá, söë hoåc sinh coá nhêån thûác baãn thên chûa thûåc sûå àuáng nhû “nhûäng àiïìu coá lúåi cho baãn thên” giaãm. Nhûäng lúåi ñch cuãa viïåc nhêån thûác baãn thên maâ chuáng töi àûa ra úã caã phiïëu ào trûúác vaâ sau thûã nghiïåm, söë lûúång hoåc sinh nhêån ra nhûäng lúåi ñch naây àïìu tùng. Trong àoá, coá 2 lúåi ñch cuãa viïåc nhêån thûác baãn thên àûúåc têët caã hoåc sinh nhêån ra sau thûåc nghiïåm laâ “baãn thên caãm thêëy tûå tin” vaâ “tön troång ngûúâi khaác vúái nhûäng àùåc àiïím riïng”. ÚÃ KN àöëi phoá vúái stress, sau thûã nghiïåm, söë hoåc sinh thay àöíi nhêån thûác theo chiïìu hûúáng tñch cûåc khi àöëi phoá vúái stress qua nhûäng haânh vi cuå thïí nhû: “têm sûå vúái baån thên”, “chúi mön thïí thao mònh thñch”, “àoåc möåt cêu chuyïån vui, möåt STT Tïn KN Àaánh giaá cuãa hoåc sinh vïì phûúng phaáp Sinh àöång, hêëp dêîn Taåm àûúåc Buöìn nguã Àún àiïåu 1 KN àöëi phoá vúái stress 32/35 3/35 0 0 2 KN giaãi quyïët vêën àïì 35/36 1/36 0 0 3 KN nhêån thûác baãn thên 36/37 1/37 0 0 Baãng 5: Àaánh giaá cuãa hoåc sinh vïì phûúng phaáp giaáo duåc chuã àöång trong thûåc nghiïåm (Nguöìn: Kïët quaã khaão saát baãng hoãi taåi trûúâng THCS Bònh An, thõ xaä Dô An, tónh Dònh Dûúng, 2012) K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦97 baâi baáo ngöå nghônh”, “àoåc saách, nghe nhaåc, xem phim”, “tòm kiïëm sûå giuáp àúä cuãa ngûúâi thên”, “cuãa caác dõch vuå tham vêëm tû vêën”, “cêìu nguyïån, tônh têm”, “nhêëm nhaáp möåt ñt thûác ùn vùåt” àïìu tùng. Trong khi àoá, vúái caác haânh vi tiïu cûåc cuãa hoåc sinh khi àöëi phoá vúái stress nhû: “caáu gùæt, la heát ngûúâi khaác”, “huát thuöëc”, “uöëng rûúåu”, “boã ài khoãi nhaâ”, “tûå haânh haå mònh”, “àêåp phaá àöì àaåc” àïìu giaãm. Vúái möåt söë haânh vi nhû “boã ài khoãi nhaâ”, “tûå haânh haå mònh” trûúác thûã nghiïåm vêîn coân möåt söë hoåc sinh cho rùçng àêy laâ caách àöëi phoá tñch cûåc khi gùåp stress, thò têët caã söë hoåc sinh naây sau thûã nghiïåm àïìu cho rùçng chuáng khöng phaãi laâ caách àöëi phoá tñch cûåc khi gùåp stress. Tuy nhiïn, sau thûã nghiïåm vêîn coân 1 hoåc sinh cho rùçng huát thuöëc laá vaâ 1 hoåc sinh cho rùçng àêåp phaá àöì àaåc laâ caách ûáng phoá tñch cûåc vúái stress. Trûúác thûã nghiïåm chó coá 24/36 hoåc sinh coá nhêån thûác àuáng àùæn vïì KN giaãi quyïët vêën àïì, söë coân laåi coá nhûäng quan niïåm chûa hoaân toaân àuáng khi giaãi quyïët vêën àïì. Sau thûã nghiïåm, söë HS nhêån thûác àuáng vïì KN giaãi quyïët vêën àïì laâ 33/ 36 hoåc sinh. Hêìu hïët hoåc sinh àïìu coá nhûäng thaái àöå tñch cûåc khi giaãi quyïët vêën àïì. Nhû vêåy coá thïí kïët luêån: 2 giaã thuyïët thûåc nghiïåm maâ chuáng töi àùåt ra ban àêìu laâ coá cú súã, coá thïí khùèng àõnh tñnh àuáng àùæn cuãa chuáng trong viïåc àaánh giaá hiïåu quaã maâ phûúng phaáp giaáo duåc chuã àöång mang laåi cho hoåc sinh vaâ vai troâ cuãa KNS trong viïåc thay àöíi nhêån thûác, thaái àöå vaâ haânh vi cuãa hoåc sinh THCS. Kïët luêån Kïët quaã nghiïn cûáu thûåc tiïîn àaä chûáng minh hoåc sinh THCS coân thiïëu KNS, hoùåc àaä àûúåc trang bõ nhûng thiïëu vûäng chùæc. Caã giaáo viïn vaâ hoåc sinh àïìu nhêån thêëy sûå cêìn thiïët phaãi giaáo duåc KNS trong trûúâng hoåc, tuy nhiïn möåt söë GV vêîn coân luáng tuáng trong viïåc xaác àõnh phûúng phaáp cuäng nhû nöåi dung giaáo duåc KNS cho hoåc sinh THCS. Viïåc daåy vaâ hoåc KNS hiïån nay úã trûúâng THCS Bònh An vêîn coân mang tñnh maây moâ tûå phaát, chûa coá möåt khung chûúng trònh cuäng nhû böå giaáo trònh àaä àûúåc chuêín hoáa. Kïët quaã cöng trònh nghiïn cûáu àaä xaác àõnh caác KNS àïí trang bõ, giaáo duåc cho hoåc sinh THCS bao göìm 10 KNS cú baãn theo caách phên loaåi cuãa WHO. Tuy chó àaánh giaá àûúåc úã 3 KNS nhûng kïët quaã nghiïn cûáu cuäng cho thêëy viïåc trang bõ 10 KNS cú baãn naây laâ àïí giaáo duåc cho caác em coá caách söëng tñch cûåc trong xaä höåi hiïån àaåi, laâ xêy dûång hoùåc thay àöíi úã caác em nhûäng haânh vi theo hûúáng tñch cûåc, phuâ húåp vúái muåc tiïu phaát triïín nhên caách ngûúâi hoåc, trïn cú súã àoá giuáp hoåc sinh coá kiïën thûác, thaái àöå vaâ haânh vi àuáng àùæn. Àêy cuäng laâ muåc tiïu maâ viïåc giaáo duåc KNS cho hoåc sinh THCS hûúáng àïën. *** Kïët quaã nghiïn cûáu cuäng cho thêëy àïí giaáo duåc KNS cho hoåc sinh àaåt hiïåu quaã thò traách nhiïåm khöng phaãi cuãa riïng nhaâ trûúâng maâ cêìn phaãi coá sûå phöëi húåp chùåt cheä giûäa gia àònh, nhaâ trûúâng vaâ xaä höåi taåo thaânh möåt “tam giaác” giaáo duåc KNS cho hoåc sinh. Caác thaânh viïn trong gia àònh, àùåc biïåt laâ cha meå, cêìn thûúâng xuyïn quan têm, chùm soác, yïu thûúng, höî trúå cho treã, laâ chöî dûåa vûäng chùæc àïí hoåc sinh chia seã nhûäng vêën àïì khoá khùn cuãa tuöíi múái lúán. Nhaâ trûúâng cêìn xêy dûång vaâ hoaân thiïån nhûäng chûúng trònh hoåc KNS cuå thïí. Vaâ úã ngoaâi xaä höåi thò cêìn nhên röång vaâ phöí biïën caác CLB àöåi nhoám, caác trung têm àaâo taåo giaá trõ söëng vaâ KNS phuâ húåp vúái moåi àöëi tûúång hoåc sinh. TAÂI LIÏåU THAM KHAÃO Tiïëng Viïåt 1. Buâi Thõ Xuên Mai, Nguyïîn Thõ Thaái Lan, Lim Shaw Hui, Giaáo trònh tham vêën, Nxb. Lao àöång - Xaä höåi. 2. Buâi Vùn Trûåc, Phaåm Thïë Hûng (2011), Phûúng phaáp giaãng daåy kyä nùng söëng, Nxb. Vùn hoáa - Thöng tin. 3. Buâi Vùn Trûåc (2011), Têåp truyïån nguå ngön giaáo duåc kyä nùng söëng, Nxb. Vùn hoáa - Thöng tin. 4. Buâi Vùn Trûåc (2011), Tuyïín têåp baâi giaãng kyä nùng söëng cho thiïëu niïn, Nxb. Vùn hoáa - Thöng tin. 5. Dûúng Thõ Diïåu Hoa (chuã biïn) (2008), Giaáo trònh têm lyá hoåc phaát triïín, Nxb. Àaåi hoåc Sû phaåm. 6. Huyânh Vùn Sún (2009), Nhêåp mön kyä nùng söëng, Nxb. Giaáo duåc. 7. Lï Chñ An, Nhêåp mön cöng taác xaä höåi caá nhên, Nxb. Àaåi hoåc Múã Baán cöng TP.HCM. 8. Lï Chñ An (2006), Taâi liïåu hûúáng dêîn hoåc têåp mön: Nhêåp mön cöng taác xaä höåi, Àaåi hoåc Múã - Baán cöng Thaânh phöë Höì Chñ Minh. 9. Lï Vùn Phuá, Cöng taác xaä höåi, Nxb. Àaåi hoåc Quöëc gia Haâ Nöåi. 98♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N SUMMARY Testing and Evaluating the Role of Life - skill Education for Secondary School Students. Tran Van Khanh . Pham Thi Hue . Nguyen Thi Tu Quyen The development of economy and technical science, like a rush has led human civilization to great leaps in rustling up human’s needs. However, the reverse side of the step was a series of social problems arising, especially in the younger generation such as the increase in social evils, the serious erosion of moral values, the life without dreams and ideals of a small part of teenagers Such issues are causing people to perceive the value of life, the role of ethics in orientating the development of man’s personality in the present circumstances. This was set as an urgent need fot ecducating life skill for the young nowadays. 10. Nguyïîn AÁnh Höìng (2000), Giaáo trònh Têm lyá hoåc lûáa tuöíi. 11. Nguyïîn Ngoåc Lêm (2006), Cöng taác xaä höåi nhoám, Àaåi hoåc Múã Baán cöng thaânh phöë Höì Chñ Minh. 12. Nguyïîn Ngoåc Lêm, Saách boã tuái daânh cho nhên viïn xaä höåi, Nxb. Àaåi hoåc Múã Baán cöng TP.HCM. 13. Nguyïîn Thõ Nhêîn, Huyânh Minh Hiïìn (2011), An sinh nhi àöìng vaâ gia àònh, Nxb. Thanh Niïn. 14. Nguyïîn Thõ Oanh (1998), Cöng taác xaä höåi àaåi cûúng, Nxb. Giaáo duåc. 15. Nguyïîn Thõ Oanh (2006), 10 caách thûác reân kyä nùng söëng cho tuöíi võ thaânh niïn, Nxb. Treã. 16. Nguyïîn Thõ Oanh( 2009), Gia àònh vaâ treã em truúác nhûäng thûã thaách múái, Nxb. Treã. 17. Nguyïîn Thõ Oanh (2009), Tû vêën têm lyá hoåc àûúâng, Nxb. Treã. 18. Nguyïîn Thõ Oanh, Giaáo duåc chuã àöång. 19. Nguyïîn Thõ Oanh (2010), Kyä nùng söëng cho tuöíi võ thaânh niïn, Nxb. Treã. 20. Nguyïîn Thõ Oanh (2011), Taãn maån vïì giaáo duåc thanh niïn, Nxb. Thanh niïn. 21. Nguyïîn Thú Sinh (2006), Tû vêën têm lyá cùn baãn, Nxb. Lao Àöång, Haâ Nöåi. 22. Nguyïîn Vùn Siïm (2007), Têm bïånh hoåc treã em vaâ thanh thiïëu niïn, Nxb. Àaåi hoåc Quöëc gia Haâ Nöåi. 23. Phan Thanh Vên (2010), Giaáo duåc kyä nùng söëng cho hoåc sinh trung hoåc phöí thöng thöng qua hoaåt àöång giaáo duåc ngoaâi giúâ lïn lúáp, Luêån aán Tiïën sô chuyïn ngaânh Lyá luêån vaâ lõch sûã giaáo duåc, Trûúâng Àaåi hoåc Thaái Nguyïn. 24. Trêìn Thõ Kim Xuyïën, Nguyïîn Thõ Höìng Xoan (2007), Nhêåp mön xaä höåi hoåc, Nxb. Àaåi hoåc Quöëc gia TP.HCM. 25. Trûúâng Àaåi hoåc Múã thaânh phöë Höì Chñ Minh - khoa Xaä höåi hoåc vaâ Cöng taác xaä höåi (2011), Kyã yïëu Höåi thaão Cöng taác xaä höåi hoåc àûúâng. 26. Vuä Thõ Nho (2008), Têm lyá hoåc phaát triïín, Nxb. Àaåi hoåc Quöëc gia Haâ Nöåi. Tiïëng Anh 27. Chu Shiu - Kee (2003), Understanding Life Skill, Baáo caáo taåi Höåi thaão “Chêët lûúång giaáo duåc kyä nùng söëng”, Haâ Nöåi 23-25/10/2003. 28. Life Skills Education, UNICEF East Asia and The Pacific Regional Office, Bangkok, 1998/1999. 29. Waterhouse, Lorraine vaâ Mc ghee, Janice, Social Work with Children and Families.