Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu và Quốc hội Mỹ - Trần Kim Chi

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 32 (57) - Thaùng 9/2017 110 Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu và Quốc hội Mỹ The Paris Climate Change Agreement and the US Congress ThS. Trần Kim Chi, Vụ Đối ngoại, Văn phòng Quốc hội Tran Kim Chi, M.A., Foreign Affairs Department, National Assembly Office of Vietnam Tóm tắt Biến đổi khí hậu là một trong những vấn đề an ninh phi truyền thống nghiêm trọng trên thế giới hiện nay, kéo theo hậu quả là các hiện tượng thời tiết cực đoan và dịch bệnh ở những vùng chịu ảnh hưởng. Đối mặt với tình trạng đó, cộng đồng quốc tế có nhiều nỗ lực quan trọng, trong đó có Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu (năm 2015) với sự tham gia của 195 nước, được xem như một giải pháp cho những bế tắc của Nghị định thư Kyoto năm 1992. Đặc biệt, Thỏa thuận Paris có sự tham gia các nước lớn, đặc biệt là Mỹ, được coi là một thỏa thuận lịch sử. Tuy nhiên, tháng 6/2017, Tổng thống mới của Mỹ Donald Trump đã tuyên bố Mỹ rút ra khỏi Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu. Điều này có những tác động không nhỏ đến nỗ lực ứng phó và giảm thiểu rủi ro của biến đổi khí hậu trên toàn thế giới và đặt ra nhiều vấn đề đối với Quốc hội Mỹ trong thời gian tới. Từ khóa: Quốc hội Mỹ, biến đổi khí hậu, Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, Donald Trump, thỏa thuận hành pháp, Hiệp định quốc tế. Abstract Climate change is one of the most serious nontraditional security threats in the world these days, resulting in extreme weather events and infectious diseases and epidemics in the affected areas. Against that background, the international community has made efforts to cope with climate change worldwide via international agreements such as the Paris Climate Change Agreement in 2015 with 195 signatories, an important step forward to break the deadlock over the Kyoto Protocol which was signed in 1992. More importantly, the Paris Agreement was a historical milestone as big powers like the US also signed the deal. However, in June 2017, the US President Donald Trump declared that the US would withdraw from the Paris Climate Change Agreement, which creates strong impacts on the world’s efforts to respond to climate change and mitigate its risks as well as carries numerous implications for the US Congress in the coming time. Keywords: US Congress, climate change, Paris Climate Change Agreement, Donald Trump, executive agreement, International Treaty. Ứng phó biến đổi khí hậu là chủ đề ngày càng quan trọng để phát triển bền vững với tất cả các quốc gia trên thế giới. Để triển khai công tác này một cách có hiệu quả, cần có sự tham gia của tất cả các quốc gia, tổ chức quốc tế, khu vực – nhất là các quốc gia lớn và phát triển. Việc Mỹ tuyên bố rút ra khỏi Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu đã và sẽ có tác động không nhỏ đến tiến trình ứng phó biến đổi TRẦN KIM CHI 111 khí hậu toàn cầu, đồng thời đặt ra nhiều vấn đề mà Quốc hội Mỹ cần xem xét trong thời gian tới. 1. Vấn đề biến đổi khí hậu và Thỏa thuận Paris Biến đổi khí hậu là sự thay đổi của hệ thống khí quyển, trực tiếp hoặc gián tiếp do hoạt động của con người dẫn tới việc thay đổi cấu tạo của khí quyển toàn cầu và góp thêm vào sự biến động của khí hậu tự nhiên trong những khoảng thời gian có thể quan sát và so sánh được. Các biểu hiện của biến đổi khí hậu bao gồm hiện tượng nóng lên của trái đất, băng tan, mực nước biển, đại dương dâng dẫn tới tình trạng ngập úng của các vùng đất thấp, các đảo nhỏ trên biển, các hiện tượng thời tiết cực đoan, a-xít hóa đại dương, sự di chuyển của các đới khí hậu tồn tại hàng nghìn năm trên các vùng khác nhau của trái đất dẫn tới nguy cơ đe doạ sự sống của các loài sinh vật, các hệ sinh thái và hoạt động của con người; sự thay đổi cường độ hoạt động của quá trình hoàn lưu khí quyển, chu trình tuần hoàn nước trong tự nhiên và các chu trình sinh địa hoá khác; Sự thay đổi năng suất sinh học của các hệ sinh thái, chất lượng và thành phần của thuỷ quyển, sinh quyển, các địa quyển [1]. Biến đổi khí hậu đang diễn ra rất nhanh chóng, ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống sinh hoạt và sức khỏe của con người và phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia và cộng đồng khu vực, thế giới. Biến đổi khí hậu thu hút ngày càng nhiều quan tâm của các quốc gia trên thế giới, xem đây là một trong những vấn đề an ninh phi truyền thống quan trọng. Trong mấy thập kỷ qua, tình trạng biến đổi khí hậu trên phạm vi toàn cầu ngày càng tăng với các tác động nhiều mặt đến đời sống con người, khiến các quốc gia phải tăng mạnh sự quan tâm, thảo luận và có các biện pháp ứng phó. Theo các nghiên cứu phổ biến [2], tình trạng nắng nóng đã tăng từ 2 – 4 lần trong 50 năm trở lại đây; nhiều khả năng trong 40 năm tới, số lượng các đợt nắng nóng sẽ tăng 100 lần. Nhiệt độ trái đất ngày càng tăng làm cho băng tan nhanh hơn, làm mực nước biển và đại dương trên toàn thế giới tăng theo. Đi kèm với đó là hiện tượng bão lụt cũng tăng nhanh. Trong vòng 30 năm gần đây, những cơn bão mạnh cấp 4 và cấp 5 đã tăng lên gấp đôi. Sau siêu bão Harvey (8/2017) và Irma (9/2017), dự kiến trong thời gian còn lại của 2017 nước Mỹ có thể sẽ phải đón 2 - 5 cơn bão lớn từ Đại Tây Dương đổ về. Khí hậu ấm hơn cũng làm cho tình trạng hạn hán gia tăng, đặc biệt tại Ấn Độ, Pakistan và vùng cận Sahara ở Châu Phi. Hội đồng liên chính phủ về biến đổi khí hậu tại Châu Phi cho rằng, tới năm 2020, sẽ có 75 – 250 triệu dân châu Phi không có nước sử dụng, và sản lượng nông nghiệp của châu lục này cũng sẽ giảm 50%. Những hiện tượng trên làm dịch bệnh gia tăng do sự phát triển của các loài muỗi và ký sinh trùng, chuột và nhiều sinh vật mang bệnh khác phát triển mạnh; đồng thời có các tác động mạnh mẽ về kinh tế do tác động của biến đổi khí hậu đối với nông nghiệp và sản xuất cũng như tác động của thiên tai, giảm đa dạng sinh học Thống kê sơ bộ, tổng số thiệt hại ước tính do biến đổi khí hậu gây ra trên toàn cầu trong năm 2016 khoảng 175 tỷ USD, mức cao nhất trong 4 năm qua. Tính riêng ở Việt Nam, trong năm 2016, tổng thiệt hại do thiên tai gây ra trên 1,7 tỷ USD - con số thiệt hại lớn nhất do biến đổi khí hậu gây ra trong vòng 40 năm qua [3]. Trước tình trạng trên, các quốc gia và tổ chức quốc tế đã rất nỗ lực ứng phó với biến đổi khí hậu. Năm 1992, các nước đã THỎA THUẬN PARIS VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ QUỐC H I MỸ 112 họp tại New York, thông qua Công ước Khung về Biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc. Công ước đặt ra mục tiêu ổn định các nồng độ khí quyển ở mức có thể ngăn ngừa được sự can thiệp của con người đối với hệ thống khí hậu. Mức phải đạt nằm trong một khung thời gian đủ để các hệ sinh thái thích nghi một cách tự nhiên với sự thay đổi khí hậu, bảo đảm việc sản xuất lương thực không bị đe doạ và tạo điều kiện để phát triển kinh tế một cách bền vững [4]. Kể từ đó tới nay, biến đổi khí hậu được coi là một trong những trọng tâm, một mục tiêu quan trọng trong sự phát triển của loài người. Liên hợp quốc đã thông qua 17 Mục tiêu phát triển bền vững trong đó có Mục tiêu số 13, hành động chống lại biến đổi khí hậu và tác động của biến đổi khí hậu, thúc giục các nước thực thi mọi chính sách, biện pháp nhằm giảm thiểu rủi ro, ứng phó với biến đổi khí hậu. Từ chỗ là một chủ đề vốn không được nhiều nước coi trọng, chỉ trong vòng 10 năm trở lại đây biến đổi khí hậu luôn nằm trong chương trình nghị sự của các khuôn khổ hợp tác quốc tế và khu vực, là lĩnh vực hợp tác trọng yếu trong quan hệ giữa các quốc gia. Mặc dù vậy, kết quả thu được của những nỗ lực ứng phó biến đổi khí hậu còn khá hạn chế do 2 nguyên nhân chính: Một là, thế giới vẫn còn đang gặp khó khăn trong việc phải ứng phó với tình trạng biến đổi khí hậu vốn là hệ quả lâu dài của tiến trình phát triển xã hội loài người với các tác động đa dạng và khó lường. Hai là, trong nhiều năm qua hợp tác đa phương (với ý nghĩa có sự tham gia của tất cả các quốc gia trên thế giới) gặp nhiều khó khăn trong việc thống nhất cách nhìn nhận và phương hướng hành động trên cơ sở sự đồng ý của đa số các nước. Đây là tình trạng chung không chỉ với ứng phó biến đổi khí hậu mà còn trên cả các lĩnh vực khác như an ninh hàng hải, chống phổ biến vũ khí hủy diệt, tăng cường hợp tác kinh tế – thương mại Việc tranh cãi về trách nhiệm của các nước phát triển và đang phát triển trong việc khắc phục hậu quả của biến đổi khí hậu là trở lực đối với sự tiến triển trong hợp tác quốc tế. Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến sự bế tắc của Nghị định thư Kyoto mà Mỹ đã không phê chuẩn. Trong bối cảnh đó, Thỏa thuận Paris là bước đi quan trọng trong các nỗ lực đa phương ứng phó với biến đổi khí hậu, rất cần có sự ủng hộ và tham gia của các cường quốc, nhất là Mỹ. Thỏa thuận Paris là một thỏa thuận do 195 nước đạt được tại Hội nghị về Biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc năm 2015 trong khuôn khổ của Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC) chi phối các biện pháp giảm carbon dioxide từ năm 2020. Thỏa thuận này đã được đàm phán trong Hội nghị lần thứ 21 của các bên của Công ước Khí hậu ở Paris và được thông qua ngày 12 tháng 12 năm 2015 [5]. Người đứng đầu Hội nghị Laurent Fabius, Bộ trưởng Ngoại giao Pháp, nói kế hoạch "đầy tham vọng và cân bằng" này là một "bước ngoặt lịch sử" trong mục tiêu giảm sự nóng lên toàn cầu [6]. Nội dung chính của Thỏa thuận Paris bao gồm: Đạt mức phát thải lớn nhất càng sớm càng tốt và hạ thấp mức phát thải vào nửa sau của thế kỷ này; giữ nhiệt độ toàn cầu không tăng quá 2 độ C và nỗ lực giới hạn mức tăng ở mức 1,5 độ C; đánh giá quá trình thực hiện 5 năm một lần; đến năm 2020, cung cấp 100 tỷ USD mỗi năm cho các nước đang phát triển và cam kết tiếp tục hỗ trợ trong tương lai. Để Thỏa thuận có hiệu lực trên thực tế, đóng góp vào tiến trình chung ứng phó biến đổi khí TRẦN KIM CHI 113 hậu, việc tham gia tích cực của các quốc gia lớn và liên quan nhiều đến vấn đề biến đổi khí hậu là rất cần thiết. Tuy nhiên, một số quốc gia (Trung Quốc, Ấn Độ, Nam Phi) lại có thái độ lưỡng lự do những quan ngại về ảnh hưởng của việc tham gia đối với sự phát triển kinh tế quốc gia. 2. Sự tham gia của Mỹ vào Thỏa thuận Paris Nước Mỹ có một tiến trình lâu dài quan tâm đến ứng phó biến đổi khí hậu. Năm 1992, Mỹ đã phê chuẩn UNFCCC, bao gồm quy định rằng các nước phát triển (các thành viên của Tổ chức OECD) cam kết đóng góp không hạn chế các nguồn lực tài chính mới và bổ sung nhằm hỗ trợ các chi phí của các nước đang phát triển trong việc thực thi các cam kết của họ. Nói cách khác, vai trò của Mỹ và các nước phát triển là rất quan trọng trong việc hỗ trợ việc thực thi UNFCCC, không chỉ liên quan đến các vấn đề kỹ thuật mà cả các nguồn lực tài chính. Mặc dù Mỹ đã ký Nghị định thư Kyoto năm 1997 nhưng không phê chuẩn, thậm chí Thượng viện còn thông qua Nghị quyết Byrd Hagel nhấn mạnh không đồng ý để nước này trở thành một bên tham gia Nghị định thư Kyoto vì quan ngại Nghị định thư ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế nước này. Nghị quyết Byrd Hagel khẳng định bất cứ nghị định thư, hoặc thỏa thuận nào tương tự cũng cần phải có sự tham vấn và đồng ý của Thượng viện, được Thượng viện phê chuẩn và phải kèm theo bản thuyết minh chi tiết, phân tích chi phí và các nhân tố tác động đối với kinh tế Mỹ do việc triển khai các cam kết trong nghị định thư hoặc thỏa thuận [7]. Trên thực tế, Mỹ đã tham gia đóng góp vào nhiều hoạt động ứng phó biến đổi khí hậu trong các diễn đàn khác nhau, chủ động thúc đẩy các quốc gia khác (nhất là Trung Quốc và Ấn Độ) tích cực và có trách nhiệm hơn trong các hoạt động chung ứng phó biến đổi khí hậu, đề xuất nhiều sáng kiến hợp tác trong quan hệ với các quốc gia khác và ở tầm các khu vực (Sáng kiến hợp tác hạ nguồn sông Mekong – LMI – của Mỹ cũng có thể được xem là một trong những nỗ lực này và được nhiều quốc gia Đông Nam Á đánh giá cao trong thời gian qua). Do vậy, việc Mỹ tham gia Thỏa thuận Paris là một điểm quan trọng để giúp hiện thực hóa nhiều hợp tác cụ thể giữa các quốc gia trên các lĩnh vực khác nhau nhằm đảm bảo thúc đẩy xử lý các vấn đề liên quan biến đổi khí hậu một cách có hiệu quả. Ngày 1/6/2017, Tổng thống Trump tuyên bố sẽ rút Mỹ ra khỏi Thỏa thuận Paris. Cơ sở để Tổng thống Trump có thể làm việc này là do Chính quyền Tổng thống Obama đã xem Thỏa thuận Paris là một thỏa thuận hành pháp và không cần phải tham vấn và đồng ý của Thượng viện Mỹ; do vậy, bất kỳ một Chính quyền Mỹ nào sau đó cũng có thể đơn phương rút ra khỏi Thỏa thuận Paris mà không cần phải xin phép Quốc hội Mỹ [8]. Thỏa thuận hành pháp thông thường là những văn bản do các cơ quan hành pháp Mỹ tiến hành đàm phán với đối tác nước ngoài. Sau khi đồng ý với các điều khoản, người đi đàm phán sẽ được phép ký kết và có hiệu lực. Các thỏa thuận hành pháp không phải chuyển lên Thượng viện để xem xét và phê chuẩn mà chỉ cần được gửi tới Quốc hội trong vòng 60 ngày để thông báo. Khác với thỏa thuận hành pháp, các hiệp định, hiệp ước, thỏa thuận quốc tế khác mà Mỹ ký kết với các nước phải được Thượng viện đồng ý thông qua trước khi Tổng thống ký ban hành. Trong lịch sử, Thượng viện Mỹ đã từng phủ quyết với hơn 20 hiệp ước, thỏa THỎA THUẬN PARIS VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ QUỐC H I MỸ 114 thuận quốc tế đã được ký kết, ví dụ như Công ước Luật biển năm 1960, Công ước về quyền của người khuyết tật tháng 12/2012 [9]. Hơn nữa, trong hệ thống chính trị Mỹ, Quốc hội Mỹ có tiếng nói rất quan trọng bởi đây là cơ quan lập pháp tối cao do dân trực tiếp bầu ra, đại diện cho quyền lợi và nguyện vọng của người dân, có quyền lập pháp, giám sát và quyết định ngân sách. Một chính sách nếu không được Quốc hội Mỹ ủng hộ sẽ khó có thể được triển khai trên thực tế. Thỏa thuận Paris là một tình huống đặc biệt khi mà cả Tổng thống Donald Trump và Quốc hội Mỹ đều không muốn Mỹ tiếp tục tham gia. Về phía Tổng thống Donald Trump, rất dễ hiểu bởi đây là một trong những điểm đã được nêu trong thời kỳ Donald Trump vận động tranh cử đó là xóa bỏ “di sản” của Tổng thống Obama và thay vào đó là những thỏa thuận công bằng hơn đối với nước Mỹ. Về phía Quốc hội, khi Tổng thống Obama tham gia đàm phán Thỏa thuận Paris, các nghị sỹ Mỹ đã đặt vấn đề về tính pháp lý của Thỏa thuận này, yêu cầu Tổng thống minh bạch hóa những cam kết của Tổng thống có ảnh hưởng như thế nào đối với kinh tế nước Mỹ, nhất là cam kết Mỹ mạnh mẽ để giảm tác động của biến đổi khí hậu trong khi vẫn cho rằng đó chỉ đơn giản là một thỏa thuận hành pháp. Các nghị sỹ Mỹ đề nghị Thỏa thuận Paris phải được thông qua theo quy trình đối với những hiệp định, hiệp quốc quốc tế và cần phải được sự đồng ý của Thượng viện Mỹ [10]. Tháng 1/2017, Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ đã giới thiệu dự luật H.R573 “không đóng góp tiền thuế cho Chương trình nghị sự của Liên hợp quốc về khí hậu” trong đó cấm các khoản đóng góp của Mỹ đối với các cơ chế hợp tác liên chính phủ về biến đổi khí hậu, Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu và Quỹ Khí hậu xanh [11]. Chính vì vậy, Tổng thống Donald Trump tuyên bố sẽ rút khỏi Thỏa thuận Paris tuy là một vấn đề gây nhiều phản ứng trái chiều nhưng lại không bất ngờ đối với các Nghị sỹ Mỹ. Ngày 23/5/2017, Chính quyền Trump cũng đưa ra đề xuất ngân sách cho năm tài khóa 2018, trong đó đề nghị “cắt các khoản tài chính của Mỹ dành cho Quỹ khí hậu xanh (GCF) cho năm tài khóa 2018, phù hợp với tuyên bố của Tổng thống Trump sẽ dừng các khoản thanh toán cho các chương trình ứng phó biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc”. Ngày 4/8/2017, Bộ Ngoại giao Mỹ đã gửi thư thông báo chính thức với Liên hợp quốc để thông báo ý định Mỹ rút ra khỏi Thỏa thuận Paris. Thư thông báo cũng đề nghị Tổng thư ký Liên hợp quốc thông báo thông tin này với các quốc gia thành viên khác của Thỏa thuận Paris. Về mặt kỹ thuật, Điều 28.1 của Thỏa thuận Paris quy định thủ tục rút khỏi Thỏa thuận, theo đó thì “vào thời điểm sau 3 năm kể từ ngày Thỏa thuận có hiệu lực, (một) thành viên có thể rút ra khỏi Thỏa thuận thông qua thông báo bằng văn bản” tới Tổng Thư ký Liên hợp quốc [12]. Ngoài ra, Điều 28.2 của Thỏa thuận cũng quy định thông báo rút ra khỏi Thỏa thuận sẽ không có hiệu lực trước 1 năm sau khi Tổng thư ký Liên hợp quốc nhận được thông báo bằng văn bản. Bởi vì Thỏa thuận Paris có hiệu lực vào 4/11/2016, theo các quy định tại Điều 28, Mỹ không thể rút hoàn toàn khỏi Thỏa thuận trước ngày 4/11/2020 (sau ngày bầu cử Tổng thống mới của Mỹ cho nhiệm kỳ tiếp theo). Mặc dù Tổng thống Trump không có nói rõ trong tuyên bố về dự kiến sẽ rút ra khỏi Thỏa thuận, các nhà phân tích cho rằng Chính quyền Trump sẽ thực thi một tiến TRẦN KIM CHI 115 trình rút ra khỏi Thỏa thuận Paris trong nhiều năm. Trong trường hợp Chính quyền Trump không tuân thủ các quy định tại Điều 28 của Thỏa thuận Paris, đây sẽ được xem là một sự vi phạm đối với Thỏa thuận và sẽ là một chủ đề gây tranh cãi trong nội bộ Mỹ cũng như để lại các hệ lụy tiêu cực cho Mỹ trong quan hệ đối ngoại. 3. Một số vấn đề đặt ra Nếu Mỹ kiên trì rút khỏi Thỏa thuận Paris, theo Cơ quan nghiên cứu Quốc hội Mỹ, sẽ có nhiều tác động (tích cực và tiêu cực) với nước Mỹ. Dưới thời Chính quyền Obama, hàng năm Mỹ hỗ trợ khoảng 1 tỷ USD cho ứng phó biến đổi khí hậu của các nước đang phát triển. Những khoản chi này chiếm khoảng 3% ngân sách cho các hoạt động đối ngoại của Mỹ [13]. Việc cắt giảm những khoản chi này sẽ tạo điều kiện để Mỹ tập trung chi cho các ưu tiên khác trong đối ngoại. Mặt khác, tài chính hỗ trợ ứng phó biến đổi khí hậu có mục đích nhằm hỗ trợ các nước đang phát triển trong việc giảm nhu cầu của họ đối với một số công nghệ và loại năng lượng nhất định. Việc cắt giảm tài trợ sẽ làm tăng nhu cầu thị trường đối với các loại sản phẩm này, qua đó sẽ giúp Mỹ tăng xuất khẩu liên quan các sản phẩm và thu thêm được các lợi ích thương mại. Một số cá nhân cũng cho rằng việc Mỹ rút ra khỏi các cam kết trong Thỏa thuận Paris cũng giúp Mỹ xác định lại một số vấn đề trong quan hệ quốc tế của Mỹ liên quan đến chủ quyền, lợi ích quốc gia, kiểm soát nội bộ đối với kinh tế trong nước, hệ thống luật pháp, các cơ cấu và giá trị về chính trị. Mặt khác, một số nhà kinh tế cũng cho rằng các chi phí tương lai của việc phòng chống các mối đe dọa liên quan biến đổi khí hậu có thể lớn hơn nhiều các chi phí để xử lý khi các mối đe dọa đã xảy ra; do vậy, việc cắt giảm các hỗ trợ tài chính ứng phó biến đổi khí hậu có thể tạo ra các hệ quả tiêu cực về kinh tế. Việc tài trợ ứng phó biến đổi khí hậu cho các nước đang phát triển cũng có thể đem lại lợi ích cho các doanh nghiệp Mỹ có lợi thế trong các lĩnh vực có phát thải thấp. Việc cắt giảm các hỗ trợ tài chính theo các cam kết trong Thỏa thuận Paris cũng làm giảm ảnh hưởng của Mỹ với các quốc gia và các chủ thể phi quốc gia liên quan vai trò lãnh đạo toàn cẩu của Mỹ. Việc Mỹ rút ra khỏi Thỏa thuận Paris cũng đặt ra một số vấn đề pháp lý. Theo quy định của Thỏa thuận, các quốc gia thành viên phải tiến hành họp hàng năm để quyết định về việc thực thi Thỏa thuận, đánh giá các tiến bộ trong việc đạt các mục tiêu, thực hiện các chức năng khác (cuộc họp đầu tiên đã diễn ra vào 11/2016 tại Morocco và Mỹ có cử đoàn tham gia). Việc Chính quyền Trump có cử đoàn tham gia cuộc họp lần 2 (dự kiến vào 11/2017) sẽ là dấu hiệu cho thấy việc Mỹ có duy trì vai trò thành viên cho đến năm 2020 hay không (theo quy định tại Điều 28). Dựa trên bản chất và các quy định của Thỏa thuận Paris, cũng khó có thể có thách thức về pháp lý đối với quyết định rút khỏi Thỏa thuận của Tổng thống Trump (ví dụ kiện yêu cầu tuân thủ các quy định tại Điều 28 hay đòi Mỹ phải thực thi Thỏa thuận Paris trong khi tiến hành các thủ tục rút ra khỏi Thỏa thuận trong một tiến trình dài hạn). 4. Kết luận Cho dù việc Mỹ có thực sự rút khỏi Thỏa thuận Paris đặt ra nhiều vấn đề khác. Việc làm này của Mỹ sẽ có tác động lớn đến các nỗ lực ứng phó biến đổi khí hậu trên toàn thế giới. Là một quốc gia có ảnh hưởng lớn cả về vị thế chính trị, mối quan hệ sâu rộng với nhiều quốc gia khác, là thành viên quan trọng trong nhiều thỏa THỎA THUẬN PARIS VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ QUỐC H I MỸ 116 thuận quốc tế và có tiềm lực mạnh, việc Mỹ rút ra khỏi Thỏa thuận Paris có thể làm cho công cuộc ứng phó biến đổi khí hậu (nhất là tại các quốc gia đang phát triển) gặp khó khăn nhiều hơn. Bản thân các cơn bão lớn liên tục xảy ra trong thời gian qua tại Mỹ cũng làm dấy lên mối quan ngại trong nội bộ Mỹ về tính đúng đắn của quyết định này của Tổng thống Trump và trách nhiệm của Mỹ trong việc bảo vệ môi trường chung cũng như cho chính lợi ích của nước Mỹ. Mặt khác, việc rút ra khỏi Thỏa thuận Paris có thể là tiền lệ xấu để Mỹ cũng có các hành động tương tự với các thỏa thuận quốc tế quan trọng khác mà Mỹ đã ký kết. Điều quan trọng cần tiếp tục nghiên cứu trong thời gian tới là Quốc hội Mỹ sẽ hành động như thế nào để ràng buộc hơn đối với Chính quyền trong tăng cường trách nhiệm và ký kết thỏa thuận trong các vấn đề quốc tế quan trọng, tránh để lặp lại một tình huống tương tự việc Mỹ rút khỏi Thỏa thuận Paris. Chú thích: 1. Hồ Đắc Thoàn, Tác động của biến đổi khí hậu đến môi trường và sức khỏe, Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường, 14/12/2015. 2. Những tác động nghiêm trọng của biến đổi khí hậu trên thế giới, hoc/812802/nhung-tac-dong-nghiem-trong- cua-bien-doi-khi-hau-tren-the-gioi- 3. Gia Hân, Thế giới nỗ lực ứng phó với biến đổi khí hậu, Báo Sài gòn giải phóng điện tử (15/5/2017). 4. United Nations Framework Convention on Climate Change, 1992. 5. “Paris climate talks: France releases 'ambitious, balanced' draft agreement at COP21”. ABC Australia. 6. Doyle, Allister; Lewis, Barbara (ngày 12 tháng 12 năm 2015). “World seals landmark climate accord, marking turn from fossil fuels”. Reuters. Thomson Reuters. 7. Congress.gov, S.Res.98 - 105th Congress (1997-1998). 8. Stephen P. Mulligan, Withdrawal from international Agreements: Legal Framework, the Paris Agreement, and the Iran Nuclear Agreemnt, Congressional Research Service, (2/2017); tr.2. 9. Senate role’s in treaties, US Senate website. 10. US Senator Jim Inhofe released a statement on the final climate agreement at the COP 21 (12/2015), Senate Environment and Public Works website. 11. Congress.gov, No tax dollars for United Nations Climate’s Agenda Act. 12. Congressional Research Services Reports and Analysis, President Trump’s Withdrawal from the Paris Agreement raises legal questions; https://fas.org/sgp/crs/row/withdrawal.pdf. Trang 1. 13. Richard K. Lattanzio, Paris Agreement: U.S. Climate Finance Commitments, Congressional Research Services, (19/6/2017), tr.5. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Doyle, Allister; Lewis, Barbara (ngày 12 tháng 12 năm 2015). “World seals landmark climate accord, marking turn from fossil fuels”. Reuters. Thomson Reuters. 2. Hans Gunter Brauch (2011), Coping with Global Environmental Change, Disasters and Security, Springer-Verlag Berlin Heidelberg. 3. Samuel Kernell và Gary C.Jacobson (2007), sách dịch, Lôgích Chính trị Mỹ, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 4. Richard K. Lattanzio, Paris Agreement: U.S. Climate Finance Commitments, Congressional Research Services (6/2017). 5. Stephen P. Mulligan, Withdrawal from international Agreements: Legal Framework, the Paris Agreement, and the Iran Nuclear Agreemnt, Congressional Research Service, (2/2017); 6. Tạ Ngọc Tấn (2015), An ninh phi truyền thống-Những vấn đề lý thuyết và thực tiễn, TRẦN KIM CHI 117 Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, NXB Lý luận chính trị. 7. Hồ Đắc Thoàn, Tác động của biến đổi khí hậu (Climate change) đến môi trường và sức khỏe, Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường, 14/12/2015. 8. Valerie Volcovici (2015), U.S. senators vow to block climate aid, scrutinize Paris deal, Reuters. 9. CNN, What does the Paris climate deal look like without the United States?, paris-agreement-trump/index.html 10. US Senate Committee on Environment & Public works, Letter of 13 senators urge administration to Administration’s Candidness of US Paris Agreement “Commitments” to International Community, (2016). Trang web bổ trợ https://climate.nasa.gov/evidence/ ung-pho-bien-doi-khi-hau-444889.html https://unfccc.int/files/essential_background /background_publications_htmlpdf/applicati on/pdf/conveng.pdf https://www.congress.gov/bill/105th- congress/senate-resolution/98/text https://fas.org/sgp/crs/row/R44761.pdf https://www.senate.gov/artandhistory/histor y/common/briefing/Treaties.htm https://www.epw.senate.gov/public/index.cf m/2015/12/inhofe-statement-on-final-cop21- climate-deal https://www.congress.gov/bill/115th- congress/house-bill/673?r=3 https://fas.org/sgp/crs/row/R44870.pdf Ngày nhận bài: 02/8/2017 Biên tập xong: 15/9/2017 Duyệt đăng: 20/9/2017