Thiết kế và triển khai chủ đề dạy học tích hợp văn học dân gian ở trung học Phổ thông - Trịnh Thị Lan

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2017-0054 Educational Sci., 2017, Vol. 62, Iss. 4, pp. 24-32 This paper is available online at THIẾT KẾ VÀ TRIỂN KHAI CHỦ ĐỀ DẠY HỌC TÍCH HỢP VĂN HỌC DÂN GIAN Ở TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Trịnh Thị Lan Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắt. Định hướng của Chương trình giáo dục phổ thông năm 2017 là chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; theo đó dạy học tích hợp được xác định là một quan điểm xây dựng chương trình, nội dung và phương pháp dạy học. Trong các cách triển khai dạy học tích hợp, xây dựng chủ đề tích hợp là công việc cần thiết đầu tiên, cũng là công việc thể hiện rõ tính khả thi và hiệu quả. Chúng tôi đã thiết kế một chủ đề dạy học tích hợp Văn học dân gian ở Trung học phổ thông và triển khai bằng phương pháp dạy học theo dự án. Hiệu quả khả quan của chủ đề dạy học tích hợp này khẳng định tính đúng đắn của quan điểm tích hợp trong xây dựng và triển khai chương trình Ngữ văn cấp Trung học Từ khóa: Dạy học tích hợp, chương trình Ngữ văn, văn học dân gian. 1. Mở đầu Từ cuối thế kỉ XX, nhà nghiên cứu Xaviers Roegiers đã chỉ ra rằng: nếu nhà trường chỉ quan tâm dạy cho học sinh (HS) các khái niệm một cách rời rạc, thì nguy cơ sẽ hình thành ở HS các “suy luận theo kiểu khép kín”, sẽ hình thành những con người “mù chức năng”, nghĩa là những người lĩnh hội được kiến thức nhưng không có khả năng sử dụng các kiến thức đó hàng ngày. Từ đó ông nhấn mạnh sự cần thiết phải dạy học tích hợp trong nhà trường [6]. Chương trình giáo dục phổ thông (CTGDPT) môn Ngữ văn năm 2006 đã “lấy quan điểm tích hợp làm nguyên tắc chỉ đạo nội dung chương trình, biên soạn sách giáo khoa và lựa chọn các phương pháp giảng dạy” [2]. Theo đó, môn học Ngữ văn được xác lập trên cơ sở hợp nhất ba phân môn Văn học, Tiếng Việt, Tập làm văn trước đây. Dù việc biên soạn sách giáo khoa, các tài liệu phục vụ dạy học đã cố gắng thể hiện “tam vị” phải hướng tới hòa vào “nhất thể”, cũng như những người tham gia dạy học đã nỗ lực tìm tòi và sáng tạo, đối với môn học Ngữ văn ở trường phổ thông, “quan điểm tích hợp vẫn chưa thể được áp dụng một cách triệt để”. Dự thảo CTGDPT năm 2017 được định hướng theo tư tưởng chủ đạo của quan điểm đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục là chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học, theo đó dạy học tích hợp được xác định là một định hướng xây dựng chương trình, nội dung và phương pháp dạy học. Trong các cách triển khai dạy học tích hợp, xây dựng chủ đề tích hợp là công việc cần thiết đầu tiên, cũng là công việc thể hiện rõ tính khả thi và hiệu quả. Trong môn Ngữ văn, từ năm 2013 trở lại đây, cách thức này được áp dụng khá rộng rãi trong thực tiễn dạy học và đem lại những kết quả đáng ghi nhận. Theo tinh thần đó, trong bài viết này, chúng tôi giới thiệu một chủ đề dạy học Ngày nhận bài: 17/1/2017. Ngày nhận đăng: 20/4/2017. Liên hệ: Trịnh Thị Lan, e-mail: lantrinh@hnue.edu.vn 24 Thiết kế và triển khai chủ đề dạy học tích hợp Văn học dân gian ở Trung học phổ thông tích hợp cụ thể cho chương trình Ngữ văn lớp 10 như một minh chứng cho khả năng thiết kế và triển khai thành công các chủ đề dạy học tích hợp trong môn Ngữ văn ở trường phổ thông. 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Quan điểm tích hợp trong dạy học Ngữ văn Tích hợp là một quan điểm dạy học hiện đại được vận dụng nhằm giải quyết mâu thuẫn giữa khối lượng kiến thức ngày càng lớn với thời gian học tập có hạn. Tích hợp tạo ra một chỉnh thể hướng đích từ các thành phần hữu cơ thuộc một hay nhiều chỉnh thể khác nhau, gần nhau. Tích hợp còn là sự thống nhất, gắn kết các phần giống nhau, gần nhau trong những chỉnh thể khác nhau trên cơ sở một vấn đề thực tiễn đang tồn tại. Kết quả của quá trình là sự ra đời một hệ thống mới mà trong đó các thành tố liên hệ với nhau rất chặt chẽ. Trong dạy học, tích hợp là một hướng nhằm phối hợp một cách tối ưu các quá trình học tập riêng rẽ, các môn học, các phân môn khác nhau theo những hình thức, những mô hình, những cấp độ khác nhau hướng tới những mục tiêu, những yêu cầu khác nhau. Dạy học tích hợp làm cho việc học có nhiều ý nghĩa hơn khi xét theo mọi góc độ: sự liên kết giữa HS và HS, HS và GV, sự liên kết các môn học, độ phức hợp và khả năng giải quyết vấn đề. Xét riêng bình diện HS, HS cảm thấy hứng thú hơn vì được thể hiện năng lực của chính mình trong quá trình học tập [7, 9]. Như vậy, dạy học tích hợp xuất phát từ yêu cầu của mục tiêu dạy học phát triển năng lực học sinh, yêu cầu HS phải tăng cường vận dụng kiến thức vào giải quyết những vấn đề thực tiễn. Dạy học Ngữ văn theo quan điểm tích hợp là làm cho quá trình h0ọc tập các kiến thức, kĩ năng ngôn ngữ và văn học có giá trị hơn bằng cách đặt các quá trình học tập vào hoàn cảnh có ý nghĩa đối với HS, làm cho nhà trường và cuộc sống ngoài nhà trường không còn là hai thế giới riêng biệt. Muốn vậy, quá trình dạy học phải giúp HS nắm được những kiến thức ngôn ngữ, văn học cần yếu và các cách thức vận dụng chúng vào các tình huống của cuộc sống để HS trở thành những người lao động có khả năng thích ứng cao và có năng lực sáng tạo. Điều này có nghĩa là trong quá trình dạy học, kiến thức không phải chỉ là lí thuyết chung mà còn là gì thật cụ thể phục vụ cho cuộc đời của mỗi con người để hòa nhập, hội nhập, tự khẳng định mình. Việc đánh giá kết quả học tập của HS chính là đánh giá HS có khả năng sử dụng kiến thức như thế nào trong thực tiễn. Hiện nay, vấn đề cần hay không cần tích hợp trong xây dựng nội dung chương trình, biên soạn sách giáo khoa và lựa chọn các phương pháp giảng dạy môn Ngữ văn không còn đặt ra nữa. Bài toán đang đặt ra trong lĩnh vực lí luận và phương pháp dạy học bộ môn là phải tiếp cận, nghiên cứu và vận dụng dạy học tích hợp vào dạy học Ngữ văn ở trường phổ thông như thế nào cho hiệu quả, để “phối hợp các tri thức gần gũi, có quan hệ mật thiết với nhau trong thực tiễn, để chúng hỗ trợ và tác động vào nhau, phối hợp với nhau nhằm tạo nên kết quả tổng hợp nhanh chóng và vững chắc” [2] nhằm hình thành và phát triển năng lực cho HS một cách có hiệu quả hơn, góp phần thực hiện tốt mục tiêu giáo dục và đào tạo của bộ môn. 2.2. Thiết kế và triển khai chủ đề dạy học tích hợp cho phần Văn học dân gian ở THPT Trong dạy học Ngữ văn, ở giai đoạn triển khai CTGDPT năm 2006, nguyên tắc tích hợp đòi hỏi phải lấy khâu đọc văn và làm văn làm hai trục tích hợp chủ yếu, phải xử lí đúng đắn mối quan hệ giữa cung cấp tri thức lí thuyết với rèn luyện kĩ năng và bồi dưỡng năng lực tiếng Việt cho HS. Biểu hiện cụ thể là: trên cơ sở trình độ và khả năng vận dụng tiếng Việt vào hoạt động đọc hiểu và tạo lập các loại văn bản của HS, GV hướng dẫn các em tổng hợp, khái quát hoá thành các tri thức về khái niệm, quy tắc lí thuyết, tạo tiền đề và phương hướng cho HS tiếp tục tự học. CTGDPT 25 Trịnh Thị Lan năm 2017 tiến thêm một bước khi xác định cấu trúc chương trình phổ thông môn Ngữ văn được xây dựng dựa trên các trụ cột chính tương ứng với các năng lực giao tiếp: đọc, viết, nói và nghe. Các năng lực này sẽ được phân giải thành những yêu cầu cần đạt theo độ khó tăng dần và liên tục từ các lớp cấp dưới đến cấp học cao hơn. Mục tiêu phát triển năng lực sẽ bám sát đối tượng trung tâm của bài học là văn bản, định hướng phát triển khả năng đọc, viết, nói và nghe của HS về nhiều kiểu loại văn bản đa dạng, cần thiết cho cuộc sống như: văn bản văn học (literary texts), văn bản nghị luận (persuasive texts), văn bản thông tin (informational texts). Những văn bản này chính là ngữ liệu của bài học Ngữ văn và yêu cầu đầu tiên đối với ngữ liệu phải là thuộc về những đề tài, chủ điểm phù hợp với trải nghiệm thực tiễn và hứng thú của HS. Như vậy, sức hấp dẫn và hiệu quả của các bài học Ngữ văn sẽ phụ thuộc không ít vào việc xây dựng các chủ đề dạy học. Chương trình Ngữ văn THPT chưa bao giờ và không thể thiếu nội dung dạy học kiến thức về văn học dân gian (VHDG) Việt Nam. Ở chương trình Ngữ văn hiện hành, các văn bản VHDG được chọn là văn bản dạy học đọc hiểu cho HS THPT ngay từ những bài học Ngữ văn đầu tiên vừa phù hợp với thông lệ từ trước, vừa đảm bảo tính chất đồng tâm với chương trình Ngữ văn THCS. Ở những bài học này, HS vừa cần phải hiểu được các vấn đề nội dung, nghệ thuật của văn bản VHDG, vừa phải nắm được các vấn đề thuộc về kiểu loại văn bản có trong VHDG Việt Nam như tự sự, trữ tình, kịch; trên cơ sở đó mà hình thành kĩ năng đọc hiểu tất cả các văn bản văn học dân gian khác và chuẩn bị tri thức một cách chu đáo cho việc làm văn - tạo lập văn bản tự sự trong chương trình. Như vậy, việc dạy học đọc hiểu văn bản VHDG ở THPT có ý nghĩa rất quan trọng. Đối với HS, các văn bản VHDG không chỉ là những văn bản văn học cần đọc hiểu đầu tiên ở THPT mà còn là đối tượng tiếp xúc kéo dài trong suốt cả một học kì. Trong chương trình Ngữ văn hiện hành, ở lớp 10 có các bài học về VHDG sau: - Khái quát về VHDG Việt Nam - Ôn tập VHDG Việt Nam - Các bài học về văn bản VHDG Việt Nam bao gồm: sử thi, truyền thuyết, truyện cổ tích, ca dao, chèo. . . [5]. Việc học liên tục các bài học VHDG trong hình thức của các giờ học đọc hiểu văn bản độc lập về nội dung rất khó cuốn hút HS. Dạy và học như thế nào để việc đọc hiểu văn bản đảm bảo sự chính xác, đúng đắn mà vẫn đem lại sự hấp dẫn cho mỗi giờ học? Làm thế nào để gắn kết những giá trị của VHDG Việt Nam với thực tiễn đời sống? Trả lời những câu hỏi này thật không dễ dàng. Chúng tôi cũng đã từng nghĩ cách tích hợp kiến thức Ngữ - Văn (Tiếng Việt - Văn học) trong các bài học học về VHDG. Nhưng nếu thiết kế được chủ đề dạy học tích hợp cho chủ điểm Văn học dân gian Việt Nam, hiệu quả sẽ lớn hơn nhiều. Chúng tôi đề xuất kết hợp các bài học Tiếng Việt, Làm văn khác để có một chủ đề dạy học tích hợp VHDG Việt Nam như sau. Chủ đề dạy học này đã được triển khai dạy học ở 2 lớp 10 (lớp 10D1 và lớp 10D4) - Trường THCS&THPT Nguyễn Tất Thành (Hà Nội) trong năm học 2016-2017. Tên chủ đề: Vẻ đẹp và sức sống của VHDG Việt Nam (Chương trình Ngữ văn 10) * Mục tiêu của chủ đề: Giúp HS - Hiểu rõ các đặc trưng cơ bản của VHDG Việt Nam, hệ thống thể loại và các giá trị về mặt nội dung và nghệ thuật của văn học dân gian; sưu tầm và phân loại các văn bản VHDG Việt Nam; đọc hiểu văn bản VHDG theo đặc trưng thể loại - Chỉ ra được mối quan hệ giữa VHDG và văn hóa dân gian, vai trò của VHDG trong đời sống của dân tộc từ xưa đến nay; nhận diện, phân tích, vận dụng giá trị của VHDG vào đời sống thực tiễn. - Diễn xướng, viết tiếp, viết lại, sáng tác,... các tác phẩm VHDG; sáng tạo các tác phẩm có 26 Thiết kế và triển khai chủ đề dạy học tích hợp Văn học dân gian ở Trung học phổ thông sử dụng chất liệu VHDG. - Vận dụng kết hợp kiến thức liên môn Ngữ văn - Lịch sử - Giáo dục công dân - Nghệ thuật để giải thích các vấn đề cơ bản của VHDG Việt Nam qua từng thời kì lịch sử; hiểu sâu sắc hơn về vai trò của VHDG trong việc gìn giữ những giá trị truyền thống của dân tộc. Từ đó, khơi dậy ở HS niềm yêu thích, trân trọng những sáng tác dân gian của nhân dân lao động xưa; tự hào đối với những giá trị văn hóa, VHDG ông cha để lại cho đời sau; hình thành thái độ và hành vi phù hợp để góp phần tuyên truyền, giữ gìn và phát huy vẻ đẹp, sức sống của VHDG Việt Nam. - Qua quá trình học tập chủ đề này, HS phát triển năng lực tư duy, năng lực giao tiếp xã hội: làm việc nhóm, tìm hiểu, khảo sát thực tiễn, phỏng vấn, báo cáo, thuyết trình; năng lực cảm thụ và sáng tạo văn học (năng lực thẩm mĩ); năng lực sử dụng công nghệ thông tin vào nhiệm vụ cụ thể... Tóm lại, triển khai chủ đề dạy học “Vẻ đẹp và sức sống của VHDG Việt Nam” theo hướng tích hợp liên môn, bằng phương pháp dạy học dự án sẽ mang đến cho học sinh một cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về một vấn đề không chỉ thuộc về văn học mà còn về những vấn đề chung của đời sống xã hội. * Các bài học liên quan Triển khai thành công chủ đề dạy học tích hợp này có thể sẽ đồng thời đạt được mục tiêu của các bài học trong sách giáo khoa Ngữ văn 10 sau: Khái quát VHDG Việt Nam, Ôn tập VHDG Việt Nam, Các bài học về văn bản VHDG, Các bài học Làm văn về văn bản tự sự, Luyện tập về các biện pháp tu từ: ẩn dụ, hoán dụ, so sánh, phép điệp, phép đối... [5]. * Cách thức triển khai: Chúng tôi thiết kế chủ đề dạy học này bằng ý tưởng dạy học theo dự án (Project- Based Learning) [1]: (1) Tình huống thực tiễn của dự án (vai thực tiễn của HS): Học sinh là thành viên của một Ban Văn hóa - Truyền thông, có nhiệm vụ vận động, chuẩn bị làm hồ sơ giới thiệu về VHDG Việt Nam đề nghị tổ chức UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Mỗi Ban này có 6-8 người. (2) Nhiệm vụ cụ thể của các thành viên dự án là: Tìm hiểu về những “trầm tích” VHDG trong dòng thời gian lịch sử của dân tộc; Khai phá, làm phát lộ vẻ đẹp của những lớp trầm tích ấy, để thêm ngưỡng mộ, trân trọng; Mài giũa, “chế tác”, đem VHDG đến với cuộc sống hiện tại; Tự hào giới thiệu với mọi người, để VHDG có chỗ đứng trong lòng mỗi người Việt và bạn bè quốc tế. (3) Thời gian thực hiện dự án: 5 tuần làm việc (tương ứng với thời gian tiến hành trên lớp các hoạt động đọc hiểu các văn bản thuộc các thể loại VHDGViệt Nam khác nhau trong sách giáo khoa. (4) Sản phẩm dự án (tính với mỗi nhóm gồm 6-8 thành viên) bao gồm: - Bài thuyết trình trước lớp về “Những vẻ đẹp của VHDGViệt Nam”. Tự chọn công cụ hoặc hình thức thể hiện: poster, power point, mind map, Prezi. . . - Tập san tổng hợp, bao gồm: các tác phẩm VHDG Việt Nam đặc sắc, có giá trị trường tồn; những phân tích, đánh giá, cảm thụ tác phẩm VHDG; các sáng tác thơ, nhạc, họa lấy chất liệu từ VHDG, mô phỏng VHDG; các tác phẩm tự sự được phỏng tác hoặc viết tiếp truyện dân gian. Tự chọn hình thức: viết tay hoặc xuất bản. . . - Tiết mục diễn xướng VHDG (dân ca, hát múa, chèo, tuồng,. . . ) được biểu diễn trực tiếp hoặc quay clip. - Nhật kí dự án (dưới dạng phim tư liệu, nhật kí ảnh, nhật kí viết tay, các báo cáo tiến độ. . . ). - Bảng chấm công, đánh giá của nhóm (đối với mỗi thành viên). (5) Quá trình triển khai dự án 27 Trịnh Thị Lan - Hoạt động khởi động dự án (Tuần 1 - Tiết thứ nhất của chủ đề) - GV nêu vấn đề, giới thiệu dự án và tổ chức cho HS thảo luận để xác định các hoạt động chính của dự án. HS nhận nhiệm vụ. - Sắp xếp nhóm theo năng lực, sở thích và điều chỉnh nhóm theo năng lực Ngữ văn và khả năng ứng dụng CNTT của HS. - GV hướng dẫn HS lập kế hoạch nhóm, gợi ý cho HS một số nguồn tài liệu có thể tham khảo giúp các em hoàn thành nhiệm vụ. - Các hoạt động triển khai dự án (Từ tiết thứ 2 trở đi) - HS tìm hiểu thông tin, trải nghiệm thực tế, nhập vai nhân vật, phỏng vấn, thu thập tư liệu. . . - GV giám sát HS hoàn thành các sản phẩm, chuẩn bị sản phẩm cho buổi báo cáo nghiệm thu - Trên lớp, GV hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản VHDG theo thể loại. Các văn bản đọc hiểu có thể thuộc sách giáo khoa, có thể ngoài sách giáo khoa. Việc đọc hiểu văn bản VHDG theo thể loại giúp hoàn thành các sản phẩm của dự án đạt chất lượng tốt nhất. 28 Thiết kế và triển khai chủ đề dạy học tích hợp Văn học dân gian ở Trung học phổ thông - Hoạt động kết thúc dự án (Tuần 5 - 2 tiết cuối cùng của chủ đề) - HS trình bày, báo cáo sản phẩm: tập san, bài thuyết trình, tiết mục diễn xướng. . . - GV và HS cùng thực hiện đánh giá Sản phẩm tập san và bài thuyết trình trên máy tính Các hình thức thuyết trình Các hình thức diễn xướng văn học dân gian (6) Đánh giá dự án 6.1- Trong quá trình mỗi nhóm triển khai dự án, nhật kí dự án sẽ ghi nhận, xác nhận sự nỗ lực và kết quả đóng góp của mỗi thành viên trong nhóm. 6.2- Trong buổi báo cáo nghiệm thu cả gói sản phẩm dự án, mỗi nhóm HS sẽ cử đại diện chấm điểm từng loại sản phẩm của từng nhóm: thuyết trình, tập san, sản phẩm diễn xướng, nhật kí dự án. Phiếu đánh giá mỗi loại sản phẩm được thiết kế riêng. Ví dụ: Phiếu đánh giá sản phẩm thuyết trình (bao gồm bài thuyết trình và phần thuyết trình của nhóm) được thiết kế như sau: 29 Trịnh Thị Lan PHIẾU ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG THUYẾT TRÌNH Nhóm chấm: ................................ Nhóm thuyết trình:................................................... / Tên bài thuyết trình: Mức điểm: 1 và 2 = Dưới trung bình; 3 = Trung bình; 4 = Tốt; 5 = Xuất sắc (Khoanh tròn điểm tương ứng cho từng mục) Tiêu chí Yêu cầu Điểm Bố cục Tiêu đề rõ ràng, hấp dẫn người xem 1 2 3 4 5 (15 điểm) Cấu trúc mạch lạc, lô gic 1 2 3 4 5 Cấu trúc nội dung phù hợp với tiêu đề 1 2 3 4 5 Nội dung chính rõ ràng, khoa học 1 2 3 4 5 Nội dung Các ý chính đảm bảo sự liên kết 1 2 3 4 5 (25 điểm) Liên hệ chặt chẽ với thực tiễn 1 2 3 4 5 Kết nối với kiến thức đã học 1 2 3 4 5 Sử dụng kiến thức của nhiều môn học 1 2 3 4 5 Lời nói, Giọng nói rõ ràng, khúc chiết; âm lượng vừa phải, đủ nghe 1 2 3 4 5 cử chỉ Tốc độ trình bày vừa phải, hợp lí 1 2 3 4 5 (25 điểm) Ngôn ngữ diễn đạt dễ hiểu, phù hợp 1 2 3 4 5 Thể hiện được cảm hứng, sự tự tin, nhiệt tình khi trình bày 1 2 3 4 5 Có giao tiếp bằng ánh mắt, cử chỉ với người tham dự 1 2 3 4 5 Sử dụng công nghệ Thiết kế sáng tạo, màu sắc hài hòa, có tính thẩm mĩ 1 2 3 4 5 (15 điểm) Phông chữ, màu chữ, cỡ chữ hợp lí 1 2 3 4 5 Hiệu ứng hình ảnh dễ nhìn, dễ đọc 1 2 3 4 5 Tổ chức, Cách dẫn dắt vấn đề thu hút sự chú ý của người dự; không bị lệ thuộc vào phương tiện hỗ trợ 1 2 3 4 5 tương tác Nhiều thành viên của nhóm tham gia trình bày 1 2 3 4 5 (20 điểm) Trả lời được các câu hỏi từ người tham dự 1 2 3 4 5 Phân bố thời gian hợp lí 1 2 3 4 5 Tổng điểm: (trên tổng 100) Điểm trung bình: (quy về điểm 10) 6.3- Mỗi nhóm tập hợp các phiếu đánh giá các loại, thảo luận nhóm và hoàn thành phiếu học tập sau: NHÓM . . . . . . . . . . đánh giá NHÓM. . . . . . . . . . . . . . . . Hãy viết ngắn gọn ý kiến thống nhất của cả nhóm về gói sản phẩm của nhóm . . . . theo các gợi ý sau đây. 3 ưu điểm nổi bật:. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 góp ý để sản phẩm của nhóm bạn hoàn hảo hơn:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Thiết kế và triển khai chủ đề dạy học tích hợp Văn học dân gian ở Trung học phổ thông 1 bài học kinh nghiệm mà anh (chị) thu được từ quá trình làm việc và sản phẩm của nhóm bạn:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Điểm của nhóm . . . .. cho nhóm . . . . . . là: /10 điểm (Điểm này dựa trên các phiếu đánh giá từng loại sản phẩm mà nhóm đã chấm) 6.4- GV chấm từng sản phẩm của nhóm, lấy điểm trung bình làm điểm GV đánh giá (tính trên điểm 10) Căn cứ vào hồ sơ sản phẩm của mỗi nhóm, căn cứ vào kết quả đánh giá ở 6.3, 6.4, GV và đại diện các nhóm sẽ kết luận về gói điểm mỗi nhóm sẽ nhận được. Mỗi nhóm sẽ căn cứ vào 6.1 để chia điểm cho từng thành viên của nhóm. 2.3. Đánh giá ý nghĩa của chủ đề dạy học VHDG ở THPT Chủ đề dạy học tích hợp Vẻ đẹp và sức sống của VHDGViệt Nam đã làm hoạt động học tập VHDG Việt Nam của HS trở nên phong phú, sinh động hơn, gắn kết với nhu cầu và trải nghiệm thực tiễn của HS. Trong các hoạt động dạy học, không chỉ có GV trình bày kiến thức mà HS cũng phải tham gia vào quá trình kiến tạo kiến thức, nhờ đó, vai trò tích cực của HS được phát huy tối đa. Chủ đề dạy học liên môn này cũng góp phần khả năng bao quát vấn đề, liên hệ, liên tưởng ở HS, tạo cho HS thói quen trong tư duy, xem xét một vấn đề là phải đặt chúng trong một hệ quy chiếu rộng, gắn kết đa chiều với thực tiễn, từ đó mới có thể nhận thức vấn đề một cách thấu đáo. GV và HS không chỉ đặt mục tiêu giải quyết các nhiệm vụ rời rạc của môn học Ngữ văn mà còn phải không ngừng trau dồi kiến thức của các môn học khác để có được cái nhìn tổng quát dưới nhiều khía cạnh để HS có thể giải quyết được các tình huống, các vấn đề đặt ra trong các môn học, trong thực tiễn một cách nhanh và hiệu quả nhất. Nhờ vậy, HS hiểu vấn đề một cách sâu sắc và vận dụng kiến thức và kĩ năng vào thực tiễn một cách hợp lí, nhuần nhuyễn hơn. Trên cơ sở, HS phát triển năng lực tư duy, năng lực giải quyết vấn đề và năng lực sáng tạo một cách toàn diện. Hiện nay, sự phát triển của xã hội, sự giao lưu, hội nhập văn hóa quốc tế đang tạo ra những thay đổi quan trọng. Một mặt, sự phát triển đó tạo ra một thế hệ mới năng động, trẻ trung và sáng tạo nhưng mặt khác nó cũng dẫn tới sự mai một dần một số giá trị truyền thống khi văn hóa nước ngoài dần lấn át văn hóa truyền thống dân tộc. Một bộ phận không nhỏ trong giới trẻ đang có dấu hiệu dần bật gốc khỏi những giá trị truyền thống của dân tộc. HS thuộc lứa tuổi thanh thiếu niên có xu hướng thích chạy theo những trào lưu, thị hiếu nước ngoài hơn là tìm tòi, nghiên cứu những giá trị kết tinh của văn học, nghệ thuật dân gian của dân tộc. Xây dựng được những chủ đề dạy học tích hợp khơi gợi được tình yêu, niềm đam mê và ý thức trách nhiệm của HS trong việc bảo tồn những nét đẹp xưa cũ của dân tộc; đồng thời vẫn cuốn hút HS vào những công việc, hoạt động rất thực tiễn, mang tính hiện đại trở nên vô cùng có ý nghĩa, cả về mặt khoa học và thực tiễn. 3. Kết luận Với chủ đề “Vẻ đẹp và sức sống của VHDG Việt Nam” được dạy học tích hợp liên môn ở lớp 10, HS được tiếp cận VHDG không chỉ qua những văn bản văn học trong sách giáo khoa mà còn qua những dấu hiệu văn hóa, những biểu hiện ứng xử, những rung động tâm hồn và kết tinh nghệ thuật vừa rõ ràng, vừa mơ hồ; vừa to tát, lớn lao, vừa nhỏ bé, tinh tế. HS được trực tiếp là người gạn lọc, chắt chiu, trau chuốt những “trầm tích văn hóa” lắng đọng từ bao đời trên dòng chảy lịch sử, truyền thống. Tự làm, tự hiểu biết, tự vận dụng và sáng tạo, làm sao các em không nhận thức được vẻ đẹp và giá trị, làm sao các em không yêu mến VHDG của dân tộc mình? Qua những trải nghiệm của bản thân, HS sẽ hiểu rõ cần phải làm gì để lưu truyền và phát huy những giá trị văn hóa của VHDG Việt Nam. Chúng tôi cho rằng, đây cũng là minh chứng rõ ràng nhất cho hiệu 31 Trịnh Thị Lan quả của việc thiết kế và triển khai những chủ đề dạy học tích hợp trong nhà trường để mỗi bài học trở thành cầu nối từ kiến thức tới thực tiễn, để mỗi HS thực sự trở thành nhân tố tích cực trong quá trình định hướng tương lai cho chính mình. Lời cảm ơn. Bài báo được nghiên cứu dưới sự tài trợ của đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ: B2016-SPH-11. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Blumenfeld P.C., Soloway E., Marx R.W., Krajcik J.S., Guzdial M. & Palincsar A., 1991, Motivating Project-Based Learning: Sustaining the Doing, Supporting the Learning, Educational Psychologist, Volume 26, Issue 3-4, p.369-398 [2] Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chương trình giáo dục phổ thông 2006. [3] Bộ Giáo dục và Đào tạo, Dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông năm 2017. [4] Nguyễn Thanh Hùng, 2006, Tích hợp trong dạy học Ngữ văn, Tạp chí Khoa học Giáo dục, Số 6, trang 9-13. [5] Phan Trọng Luận (Chủ biên), 2012, Sách giáo khoa Ngữ văn 10 tập 1, Nxb Giáo dục Việt Nam. [6] Xavier Roegiers, 1996, Khoa sư phạm tích hợp hay làm thế nào để phát triển các năng lực tích hợp ở nhà trường? (Người dịch: Đào Trọng Quang, Nguyễn Ngọc Nhị), Nxb Giáo dục. [7] Đỗ Hương Trà, 2009, Dạy học tích hợp theo chủ đề trong dạy học Vật lí, Tạp chí Khoa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, 54 (5), trang 111-120. [8] Đỗ Hương Trà (chủ biên), 2015, Dạy học tích hợp phát triển năng lực học sinh, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội. [9] Wraga, W.G., 2009, Toward a connected core curriculum. Educational Horizon, 87(2), p.88-96. ABSTRACT Design and deploy intergrated teaching themes of folk-literature in high school Trinh Thi Lan Faculty of Philology, Hanoi National University of Education The orientation of the 2017 High School Curriculum is to sharply change the education process from predominantly knowledge-based to the comprehensive development of the learner’s abilities and qualities; in which integrated teaching is defined as a viewpoint for developing the curriculum, the contents and teaching methods. In many ways of deploying integrated teaching, building an integrated theme is the first essential task giving feasibility and effectiveness. We have designed a teaching theme integrating folk literature in high school and implementing it using the project-based teaching method. The positive effect of this integrated teaching theme confirms the accuracy of the integrated viewpoint in the development and implementation of the High School Literature and linguistics curriculum. Keywords: Integrated teaching, literature and linguistics curriculum, folk literature. 32