Thiết kế hệ cơ sở dữ liệu quan hệ

Thi t k C s dế ế ơ ở ữ li u quan hệ ệ (tài li u h ng d n)ệ ướ ẫ 1 M c l cụ ụ L i m đ uờ ở ầ L i gi i thi uờ ớ ệ Mô tả Bài h cọ C s lý lu nơ ở ậ M c tiêu bài h cụ ọ M c tiêuụ N i dungộ Đi u ki n tiên quy tề ệ ế Ph n chầ ữ Ph ng pháp nghiên c uươ ứ Ph n minh h aầ ọ Quy cướ B ngả Th thu tủ ậ Ghi chú Tóm t tắ Ph i h pố ợ Byte ki n th cế ứ L i chuyên giaờ Bài t pậ Th c hànhự Bài t p trên l pậ ớ Bài t p v nhàậ ề Đáp án bài t pậ Đánh giá khóa h cọ 2 M c l cụ ụ L i gi i thi uờ ớ ệ L i m đ uờ ở ầ ................................................................................................................ Mô tả............................................................................................................. C s lý lu nơ ở ậ ................................................................................................ M c tiêuụ ........................................................................................................ Đi u ki n tiên quy tề ệ ế ..................................................................................... Ph ng pháp nghiên c uươ ứ .......................................................................................... Quy cướ ..................................................................................................................... Bài 1A: Gi i thi u v H Qu n tr CSDL quan hớ ệ ề ệ ả ị ệ................ Gi i thi u v H Qu n tr CSDLớ ệ ề ệ ả ị ............................................................................ Ng i s d ngườ ử ụ .............................................................................................. T i sao ph i s d ng H Qu n tr CSDLạ ả ử ụ ệ ả ị ................................................................ L i ích c a ph ng pháp ti p c n CSDLợ ủ ươ ế ậ ................................................... C u trúc c a H Qu n tr CSDLấ ủ ệ ả ị .............................................................................. M c ngoài ứ .................................................................................................... M c đ nh nghĩaứ ị ............................................................................................ M c trong ứ .................................................................................................... Các c u ki n ch c năng c a H Qu n tr CSDLấ ệ ứ ủ ệ ả ị .................................................... Ng i qu n lý CSDLườ ả ................................................................................... Ng i qu n lý fileườ ả ........................................................................................ Ng i qu n lý đĩaườ ả ổ ..................................................................................... L p đ án và thi t k CSDLậ ồ ế ế .................................................................................... S c n thi t ph i l p đ án CSDLự ầ ế ả ậ ồ .............................................................. Chu kỳ phát tri n CSDLể ............................................................................... H u qu c a vi c l p đò án và thi t k CSDL s sàiậ ả ủ ệ ậ ế ế ơ ................................ Tóm t tắ ...................................................................................................................... Bài 1B – Mô hình d li uữ ệ .......................................................... Mô hình d li uữ ệ ......................................................................................................... Mô hình logic d a trên đ i t ngự ố ượ ................................................................ Mô hình logic d a trên b n tinự ả ..................................................................... Đ i s quan hạ ố ệ.......................................................................................................... 3 Các toán t trong đ i só quan hử ạ ệ.................................................................. ng d ng c a H Qu n tr CSDL quan hỨ ụ ủ ệ ả ị ệ............................................................. Tóm t tắ ...................................................................................................................... Bài 1C – Ph i h pố ợ Byte ki n th cế ứ ........................................................................................................... Mô hình phân c p và m ng l iấ ạ ướ .................................................................. Ng i qu n tr CSDLườ ả ị ................................................................................... L i chuyên giaờ ........................................................................................................... Luy n t pệ ậ ...................................................................................................... Th thu tủ ậ ....................................................................................................... Các câu h i th ng g pỏ ườ ặ ............................................................................... Bài t pậ ....................................................................................................................... Bài 1D – Th c hànhự Bài t p l pậ ở ớ ............................................................................................................. Bài 1................................................................................................................ Bài 2................................................................................................................ Bài 3................................................................................................................ Bài 4................................................................................................................ Bài t p v nhàậ ề ........................................................................................................... Bài 2A – Thi t k CSDL logicế ế Mô hình khái ni mệ .................................................................................................... Ánh x l c đ t i b ngạ ượ ồ ớ ả .............................................................................. th thu t thi t k CSDL logicủ ậ ế ế ...................................................................... Tóm t tắ ...................................................................................................................... Bài 2B – Chu n hóa và phi chu n hóa d li uẩ ẩ ữ ệ Chu n hóaẩ .................................................................................................................. Ph ng pháp top-down và bottom-upươ ........................................................... D th a d li uư ừ ữ ệ ............................................................................................. S c n thi t ph i chu n hóaự ầ ế ả ẩ ......................................................................... S khácnhau gi a các d ng chu n và phi chu n hóaự ữ ạ ẩ ẩ .............................................. Các d ng chu nạ ẩ ............................................................................................. Phi chu n hóaẩ ................................................................................................. 4 Tóm t tắ ...................................................................................................................... Baì 2C – Ph i h pố ợ Byte ki n th cế ứ ........................................................................................................... Mi nề ............................................................................................................... D ng chu n th tạ ẩ ứ ư........................................................................................ Các d ng chu n khácạ ẩ ..................................................................................... L i chuyên giaờ ........................................................................................................... Luy n t pệ ậ ....................................................................................................... Th thu tủ ậ ........................................................................................................ Các câu h i th ng g pỏ ườ ặ ................................................................................ Bài t pậ ....................................................................................................................... Bài 2D – Th c hànhự Bài t p l pậ ở ớ ............................................................................................................. Bài 1................................................................................................................ Bài 2................................................................................................................ Bài 3................................................................................................................ Bài t p v nhàậ ề ........................................................................................................... Bài 3A – Thi t k CSDL v t lýế ế ậ ................................................ Ngôn ng h tr mô hình quan hữ ỗ ợ ệ........................................................................... Các ki u quan hể ệ........................................................................................... B ng c sả ơ ở..................................................................................................... K t qu truy v nế ả ấ ........................................................................................... Hi n thể ị.......................................................................................................... Th c hi n hi n th trên H Qu n tr CSDL quan hự ệ ể ị ệ ả ị ệ............................................... Thao tác DML trên hi n thể ị........................................................................... Các lo i hi n thạ ể ị............................................................................................ Hi n th dùng đ làm gìể ị ể ................................................................................. Toàn v n d li uẹ ữ ệ ....................................................................................................... Tóm t tắ ...................................................................................................................... Bài 3B – Th c hi n giao d ch và b o m tự ệ ị ả ậ X lý giao d ch CSDLử ị ............................................................................................... Khôi ph c giao d chụ ị ....................................................................................... 5 Nh t ký giao d chậ ị ........................................................................................... Các v n đ x y ra cùng lúcấ ề ả ........................................................................... Khóa ........................................................................................................................ Các lo i khóaạ ................................................................................................. Khóa ch tế ....................................................................................................... B o m t d li uả ậ ữ ệ ........................................................................................................ Khái ni m v s đ b o m t d li uệ ề ơ ồ ả ậ ữ ệ .......................................................... Xây d ng s đ b o m t d li uự ơ ồ ả ậ ữ ệ ................................................................. Tóm t tắ ...................................................................................................................... Bài 3C – Ph i h pố ợ Byte ki n th cế ứ ........................................................................................................... 12 quy t c c a CODDắ ủ ................................................................................... M c l cụ ụ .......................................................................................................... Khôi ph c t khóa ch tụ ư ế ................................................................................. Khôi ph c CSDLụ ............................................................................................ L i chuyên giaờ ........................................................................................................... Luy n t pệ ậ ....................................................................................................... Th thu tủ ậ ........................................................................................................ Các câu h i th ng g pỏ ườ ặ ................................................................................ Bài t pậ ....................................................................................................................... Đáp án Đáp án cho bài 1C...................................................................................................... Đáp án cho bài 2C...................................................................................................... Đáp án chp bài 3C...................................................................................................... 6 L i gi i thi uờ ớ ệ Mô t v n t t n i dung h c t pả ắ ắ ộ ọ ậ Giáo trình gi i thi u khái ni m, c u trúc c a h th ng qu n lí c s d li uớ ệ ệ ấ ủ ệ ố ả ơ ở ữ ệ (CSDL) và h th ng qu n lí CSDL h th c. Đ ng th i, giáo trình bàn lu n các v nệ ố ả ệ ứ ồ ờ ậ ấ đ v thi t k , phác th o trong quá trình thi t k 1 CSDL và nh ng v n đ thi tề ề ế ế ả ế ế ữ ấ ề ế y u v ngôn ng truy nh p CSDL. Bên c nh đó, giáo trình cũng đ c p đ n nh ngế ề ữ ậ ạ ề ậ ế ứ khái ni m trong giao d ch và b o m t CSDL.ệ ị ả ậ C s lí lu nơ ở ậ S ph bi n c a các ph n m m qu n lí CSDL giúp vi c t o ra các CSDL và ngự ổ ế ủ ầ ề ả ệ ạ ứ d ng c a chúng m t cách d dàng. Tuy nhiên, vi c t o CSDL mà không có m tụ ủ ộ ễ ệ ạ ộ thi t k ch t ch th ng d n đ n các l i CSDL ho c s c h th ng. Vì th ,ế ế ặ ẽ ườ ẫ ế ỗ ặ ự ố ệ ố ế ki n th c v ng ch c v thi t k CSDL c v lý thuy t l n th c ti n là y u t t iế ứ ữ ắ ề ế ế ả ề ế ẫ ự ễ ế ố ố quan tr ng. Giáo trình này cung c p cho h c viên nh ng hi u bi t c n thi t choọ ấ ọ ữ ể ế ầ ế vi c t o 1 CSDL ch t ch .ệ ạ ặ ẽ M c tiêuụ Sau khi hoàn thành khóa h c, h c viêncó th :ọ ọ ể  Đ nh nghĩa h th ng qu n lí CSDLị ệ ố ả  Phân bi t các thành ph n c a h th ng CSDLệ ầ ủ ệ ố  Đ nh nghĩa c u trúc CSDLị ấ  Đ nh nghĩa chu kỳ đ i s ng và ph ng pháp lu n phát tri n c a thi t kị ờ ố ươ ậ ể ủ ế ế CSDKL  Mô t các lo i hình CSDLả ạ  T o gi n đ th c th - quan hạ ả ồ ự ể ệ  Li t kê các h th c gi a các th c thệ ệ ứ ữ ự ể  Đ nh nghĩa h th ng CSDL h th cị ệ ố ệ ứ  Đ nh nghĩa đ i s quan hị ạ ố ệ  T o các CSDL thi t k logicạ ế ế  Đ nh nghĩa chu n hóa và phi chu n hóaị ẩ ẩ  T o thi t k CSDL v t lýạ ế ế ậ  Đ nh nghĩa ngôn ng truy nh p CSDL (SQL)ị ữ ậ 7  Th c thi h th c thông qua SQLự ệ ứ  Đ nh nghĩa khung nhìnị  Gi i thích nh ng h n ch trong xây d ng CSDL gây ra b i SQLả ữ ạ ế ự ở  Đ nh nghĩa, xác nh n, h y các giao d ch CSDLị ậ ủ ị  Nh n di n các v n đ tranh ch p trong x ký CSDL nhi u ng i dùngậ ệ ấ ề ấ ử ề ườ  Th c hi n ch n đ i v i d li uự ệ ặ ố ớ ữ ệ  Th c hi n b o mât CSDLự ệ ả Đi u ki n tiên quy tề ệ ế Đ hoàn thành ch ng trình h c, h c viên c n đáp ng nhũng yêu c u sau:ể ươ ọ ọ ầ ứ ầ Hi u bi t th c ti n v h đi u hànhể ế ự ễ ề ệ ề 8 Ph ng pháp ph i h p h ng d n-t h cươ ố ợ ướ ẫ ự ọ trong gi ng d y (Learning Architecture Basedả ạ on Collaborative Constructivism (LACC) Gi i thi uớ ệ Nhìn chung, các ph ng pháp gi ng d y ch y u đ c th c hi n qua các hìnhươ ả ạ ủ ế ượ ự ệ th c sau:ứ  Đ i tho i, trong đó giáo viên thuy t minh các ki n th c trong các bài gi ng,ố ạ ế ế ứ ả giáo trình, h c viên ghi chép, ghi nh đ l p l i các ki n th c thu nh nọ ớ ể ậ ạ ế ứ ậ đ c.ượ  Đ i tho i, trong đó giáo viên truy n đ t ki n th c trong sách v , h c viênố ạ ề ạ ế ứ ở ọ k t h p xây d ng bài.ế ợ ự  Xây d ng tình hu ng, h c viên t tìm tòi, nghiên c u đ gi i quy t tìnhự ố ọ ự ứ ể ả ế hu ng, qua đó tích lũy ki n th c.ố ế ứ B t kỳ h th ng gi ng d y nào cũng đ u có th k t h p t t c các ph ng th cấ ệ ố ả ạ ề ể ế ợ ấ ả ươ ứ trên đ t o ra hi u qu t t nh t. Ph ng pháp gi ng d y truy n th ng chú tr ngể ạ ệ ả ố ấ ươ ả ạ ề ố ọ vào hình th c đ i tho i đ u tiên. Hai hình th c sau, cùng v i nh ng lý lu n vứ ố ạ ầ ứ ớ ữ ậ ề nh n th c tình hu ng và ph i h p các ph ng pháp, đã đ t ra nh ng th thách toậ ứ ố ố ợ ươ ặ ữ ử l n cho vi c xây d ng ph ng pháp lu n m i trong vi c d y và h c.ớ ệ ự ươ ậ ớ ệ ạ ọ Các giai đo n trong h c t p kinh nghi m:ạ ọ ậ ệ Theo David A Kolb, h c t p kinh nghi m g m 4 giai đo n:ọ ậ ệ ồ ạ  Concrete experiences (c th /c m tính)– CE: h c viên ti p c n bài h c quaụ ể ả ọ ế ậ ọ các ví d c thụ ụ ể  Reflective observation (quan sát/ph n h i) – RO: h c viên d a trên kinhả ồ ọ ự nghi m tích lũy c a mình đ tìm hi u ý nghĩa bài h cệ ủ ể ể ọ  Active experimentation (tích c c/hành đ ng) – AE: h c viên t các ý nghĩaự ộ ọ ừ đ đ a ra k t lu nể ư ế ậ  Abstract conceptualzation (t duy/ tr u t ng) – AC: h c viên th nghi mư ừ ượ ọ ử ệ v i các tr ng h p t ng t đ có nh ng kinh nghi m m iớ ườ ợ ươ ự ể ữ ệ ớ 9 Phân lo i h c viênạ ọ D a trên các giai đo n h c t p kinh nghi m, có th chia thành 4 ki u ng i h cự ạ ọ ậ ệ ể ể ườ ọ v i các phong cách:ớ  H c t p tách bi t (Divergers): ng i h c có kh năng t ng t ng t tọ ậ ệ ườ ọ ả ưở ượ ố  H c t p hòa đ ng (Assimilators): ng i h c có kh năng xác đ nh, phân tíchọ ậ ồ ườ ọ ả ị v n đấ ề  H c t p h i t (Convergers) : ng i h c có kh năng xác đ nh và gi i quy tọ ậ ộ ụ ườ ọ ả ị ả ế v n đấ ề  H c t p ph i h p (Accommodators): ng i h c có kh năng lãnh đ o vàọ ậ ố ợ ườ ọ ả ạ ch p nh n r i ro.ấ ậ ủ Ph ng pháp gi ng d y đ c đáo LACC k t h p nhi u ph ng th c gi ng d y xâyươ ả ạ ộ ế ợ ề ươ ứ ả ạ d ng nên các ph n h c khác nhau thích ng v i kh năng và nhu c u c a t ng h cự ầ ọ ứ ớ ả ầ ủ ừ ọ viên. Các ph n trong ch ng trình:ầ ươ Ph ng pháp gi ng d y LACC c a NIIT g m các ph n sau:ươ ả ạ ủ ồ ầ  C s : ph n m đ u khóa h c, d i s h ng d n c a m t chuyên viên,ơ ở ầ ở ầ ọ ướ ự ướ ẫ ủ ộ gi i thi u v các khái ni m m i, giúp h c viên hình thành ki n th c n nớ ệ ề ệ ớ ọ ế ứ ề t ng. Gi ng viên đ a ra các bài th c hành c th thông qua gi i thích vàả ả ư ự ụ ể ả minh h a, cung c p cho h c viên l ng ki n th c yêu c u cho h c ph nọ ấ ọ ượ ế ứ ầ ọ ầ sau.  Ph i h p: ph n giúp h c viên làm quen v i ng c nh h c t p qua vi c c ngố ợ ầ ọ ớ ữ ả ọ ậ ệ ộ tác. H c viên đ c h ng d n và khuy n khích th ac hành k năng quan sátọ ượ ướ ẫ ế ư ỹ và phán đoán. H c viên có quy n l a ch n nhi u công c h c t p nhọ ề ự ọ ề ụ ọ ậ ư nghiên c u tình hu ng, phân tích gi thi t và v n d ng nh ng ki n th c đãứ ố ả ế ậ ụ ữ ế ứ h c trong các ng c nh l n h n.ọ ữ ả ớ ơ 10  Th c nghi m: T i đây, h c viên đ c tìm hi u c n k v n đ qua vi cự ệ ạ ọ ượ ể ặ ẽ ấ ề ệ th c nghi m ng d ng. h c viên th c nghi m nh ng hi u bi t và quan sátự ệ ứ ụ ọ ự ệ ữ ể ế c a mình đ đ a ra k t lu n, t o đ c hi u qu cao trong h c t p.ủ ể ư ế ậ ạ ượ ệ ả ọ ậ  V n d ng th c ti n: ph n này đ a h c viên vào m t môi tr ng thích h pậ ụ ự ễ ầ ư ọ ộ ườ ợ cho vi c làm sáng t các khái ni m. T i đây h c viên s t tìm tòi, nghiênệ ỏ ệ ạ ọ ẽ ự c u, so sánh, đ i chi u, v n d ng nh n hi u bi t c a mình đ đ a raứ ố ế ậ ụ ữ ể ế ủ ể ư h ng gi i quy t cho tình hu ng mình nghiên c u. H c viên đ c làm quenướ ả ế ố ứ ọ ượ v i vi c th c hi n các công trình nghiên c u, tìm ki m thông tin, th c hànhớ ệ ự ệ ứ ế ự k năng phân tích (ISAS) và k năng đ i chi u (RR).ỹ ỹ ố ế Trang thi t b c n thi tế ị ầ ế  Phòng h c tr c tuy n: phòng h c đ c trang b máy tính n i m ng.ọ ự ế ọ ượ ị ố ạ  Môi tr ng thích h p cho các nhóm ph i h p và v n d ng k năngườ ợ ố ợ ậ ụ ỹ 11 *Tài li u tham kh oệ ả  Kolb, D. (1984a).Experiential learning: Experience as the source of learning and development. Eglewood Cliffs, NJ: Prentice Hall  Kolb, D. (1984b). Learning Styles Inventory. Boston: McBer & Co.  R Dangwal [NIIT] & Mitra [NIIT]. Learning Styles and Perception of Self, Giáo d c qu c t , t p chí đi n t , t p 4, s 4 (12/2000) ISN 1327-9548,ụ ố ế ạ ệ ử ậ ố Australia (2000)  Children and the Internet: Experiments with minimally invasive education in India, Sugata Mitra [NIIT] và Vivek Rana [NIIT], T p chí Công ngh giáoạ ệ d c Anh Qu c, 32,2, trang 221-232 (2001)ụ ố  Minimally Invasive education: A progress report on the “Hole-in-the-wall” experiments, S. Mitra [NIIT], T p chí Công ngh Giáo d c Anh Qu c, 34,3,ạ ệ ụ ố trang 367-371 (2003) 12 Chú thích: C sơ ở M đ u khái ni m m iở ầ ệ ớ Thông tin thêm Th thu tủ ậ Ch ki u ữ ể Courier new Mã ho c cú pháp ch ng trìnhặ ươ Ch in nghiêngữ Gi i thi u thu t ng m iớ ệ ậ ữ ớ Ch in đ mữ ậ Tùy ch n menu, tùy ch n trong các h p tho i, phím gõọ ọ ộ ạ Ph i h pố ợ L i khuyên c a chuyên giaờ ủ Th c hành, bài t p thí nghi mự ậ ệ Bài t p v nhàậ ề 13 Bài 1: 1A Gi i thi u h th ng qu nớ ệ ệ ố ả lý c s d li u h th cơ ở ữ ệ ệ ứ M c tiêu bài h cụ ọ Trong bài này, h c viên s tìm hi uọ ẽ ể  Đ nh nghĩa h th ng qu n lý c s d li u (CSDL)ị ệ ố ả ơ ở ữ ệ  Nh n di n các ng i dùng CSDLậ ệ ườ  Nêu rõ s c n thi t c a h th ng CSDLự ầ ế ủ ệ ố  Đ nh nghĩa c u trúc c a h th ng CSDL d a trên:ị ấ ủ ệ ố ự o M c khung nhìnứ o M c khái ni mứ ệ o M c v t lýứ ậ  Phân bi t các c u ki n ch c năng c a h qu n tr CSDLệ ấ ệ ứ ủ ệ ả ị  Nêu s c n thi t c a vi c quy ho ch CSDLự ầ ế ủ ệ ạ  Phân bi t các giai đo n c a chu kỳ phát tri n CSDL (DDLC)ệ ạ ủ ể  Nh n bi t các h u qu c a s s sài trong quy ho ch và thi t k CSDLậ ế ậ ả ủ ự ơ ạ ế ế Chú ý: Tham kh o trên trang web ả www.niitstudent.com đ tích lũy thêm kinhể nghi m h c t pệ ọ ậ 14 C s d li u là m t t p h p các b n ghi chép d li u. M t trong nh ng nhi m vơ ở ữ ệ ộ ậ ợ ả ữ ệ ộ ữ ệ ụ quan tr ng c a h th ng máy tính là l u tr và qu n lý các d li u. Đ hoàn t tọ ủ ệ ố ư ữ ả ữ ệ ể ấ nhi m v này, h c viên c n m t ph n m m chuyên d ng, đ c g i là H qu n trệ ụ ọ ầ ộ ầ ế ụ ượ ọ ệ ả ị CSDL (DBMS). H qu n tr CSDL đ c thi t k đ duy trì m t l ng l n d li u.ệ ả ị ượ ế ế ể ộ ượ ớ ữ ệ Công tác qu n lý d li u bao g m:ả ữ ệ ồ  Xác đ nh k t c u c a b nhị ế ấ ủ ộ ớ  Cung c p các thi t b cho x lý d li uấ ế ị ử ữ ệ  Đ m b o b o m t d l u tr c các truy nh p trái phépả ả ả ậ ữ ệ ướ ậ H qu n tr CSDL hi n nay có th dùng đ c cho nhi u lo i máy tính khác nhau,ệ ả ị ệ ể ượ ề ạ t máy tính đ bàn đ n các máy tính trung tâm. Kích th c và kh năng c a máyừ ể ế ướ ả ủ tính quy t đ nh đ n các công c c a h th ng, nh b o m t và l u tr .ế ị ế ụ ủ ệ ố ư ả ậ ư ữ H máy tính đ n ng i dùng ch cho phép m t đ i t ng truy c p CSDL t i 1 th iệ ơ ườ ỉ ộ ố ượ ậ ạ ờ đi m. Trong h máy tính nhi u ng i s d ng, nhi u đ i t ng có th truy c pể ệ ề ườ ử ụ ề ố ượ ể ậ CSDL trong cùng 1 th i đi m.ờ ể Cùng v i s phát tri n kh năng c a máy tính đ bàn, h th ng SCDL nhi u ng iớ ự ể ả ủ ể ệ ố ề ườ s d ng có th h tr 1 nhóm ng i s d ng k t n i tr c ti p v i nhau và ti pử ụ ể ỗ ợ ườ ử ụ ế ố ự ế ớ ế c n đ ng th i CSDL. H th ng CSDL này có th nhân lên đ có th h tr hàngậ ồ ờ ệ ố ể ể ể ỗ ợ trăm, th m chí hàng ngàn ng i s d ng, tùy thu c vào c u hình c a ph n c ng màậ ườ ử ụ ộ ấ ủ ầ ứ h th ng SCDL đang v n hành.ẹ ố ậ M c đích chính c a h qu n tr CSDL:ụ ủ ệ ả ị  Cung c p môi tr ng làm vi c thu n ti n và hi u qu , đ c dùng đ l uấ ườ ệ ậ ệ ệ ả ượ ể ư tr và khôi ph c d li u t CSDLữ ụ ữ ệ ừ  Qu n lý thông tin v ng i s d ng h qu n tr CSDL và nh ng tác v màả ề ườ ử ụ ệ ả ị ữ ụ ng i s d ng có th th c hi n đ i v i d li uườ ử ụ ể ự ệ ố ớ ữ ệ Đ i v i ng i s d ngố ớ ườ ử ụ M t ng i s d ng h qu n tr CSDL có th th c hi n các tác v sau trên CSDLộ ườ ử ụ ệ ả ị ể ự ệ ụ  Thêm các t p (file) vào CSDLệ  Chèn d li u vào 1 file hi n hànhữ ệ ệ  Khôi ph c d li u t các fileụ ữ ệ ừ 15  C p nh t d li u cho các fileậ ậ ữ ệ  Xóa d li u trong các fileữ ệ  G b file t CSDLỡ ỏ ừ  Tuân th quy đ nh v b o m t và toàn v n CSDLủ ị ề ả ậ ẹ Có 3 lo i ng i s d ng CSDL:ạ ườ ử ụ  L p trình viên ng d ngậ ứ ụ  Ng i s d ng tr c ti pườ ử ụ ự ế  Nhà qu n tr CSDL (DBA)ả ị L p trình viên ng d ng vi t các ch ng trình h tr ng i dùng s d ng CSDL.ậ ứ ụ ế ươ ỗ ợ ườ ử ụ Các ch ng trình này th ng đ c vi t b ng các ngôn ng nh C, C++, Visualươ ườ ượ ế ằ ữ ư Basic và Visual C++. Các ch ng trình này x lý d li u trong CSDL đ khôi ph c,ươ ử ữ ệ ể ụ chèn, xóa, ho c s a đ i d li u.ặ ử ổ ữ ệ Ng i s d ng t ng tác v i m t h qu n tr CSDL b ng cách yêu c u ch ngườ ử ụ ươ ớ ộ ệ ả ị ằ ầ ươ trình ng d ng ho c b ng cách vi t truy v n trên ngôn ng truy nh p CSDL. Ngônứ ụ ặ ằ ế ấ ữ ậ ng truy nh p c s d li u cho phép ng i s d ng th c hi n các thao tác cữ ậ ơ ở ữ ệ ườ ử ụ ự ệ ơ b n, nh khôi ph c, xóa, chèn, và c p nh t d li u.ả ư ụ ậ ậ ữ ệ Qu n tr viên CSDL k t h p ch c năng c a ng i thu th p thông tin v d li uả ị ế ợ ứ ủ ườ ậ ề ữ ệ c n l u tr , thi t k và duy trì CSDL và b o m t. CSDL c n đ c thi t k và duyầ ư ữ ế ế ả ậ ầ ượ ế ế trì đ đ a ra thông tin chính xác cho ng i s d ng.ể ư ườ ử ụ 16 T i sao c n s d ng h th ng qu n lý c s d li u?ạ ầ ử ụ ệ ố ả ơ ở ữ ệ Tr c khi h qu n tr CSDL ra đ i, ph ng pháp x lý d li u truy n th ng đ cướ ệ ả ị ờ ươ ử ữ ệ ề ố ượ th c hi n nh sau. Trong ph ng pháp truy n th ng, m t ch ng trình (ho c m tự ệ ư ươ ề ố ộ ươ ặ ộ t p h p các ch ng trình) đ c xây d ng cho t ng ng d ng, t o ra1 ho c m t vàiậ ợ ươ ượ ự ừ ứ ụ ạ ặ ộ file d li u cho m t ng d ng. nhi u d li u xu t hi n nhi u l n trong các fileữ ệ ộ ứ ụ ề ữ ệ ấ ệ ề ầ khác nhau. Tuy nhiên, m t ng d ng có th đòi h i file ph i đ c s p x p theoộ ứ ụ ể ỏ ả ượ ắ ế t ng ph m vi riêng bi t, trong khi ng d ng khác cũng đòi h i d li u đó. M từ ạ ệ ứ ụ ỏ ữ ệ ộ nh c đi m l n c a ph ng pháp truy n th ng là k thu t l u tr và truy c p g nượ ể ớ ủ ươ ề ố ỹ ậ ư ữ ậ ắ vào vào ch ng trình. Vì th , khi cùng m t d li u đ c yêu c u b i hai ng d ng,ươ ế ộ ữ ệ ượ ầ ở ứ ụ d li u ph i đ c l u tr hai n i khác nhau vì m i ng d ng đòi h i d li u l uữ ệ ả ượ ư ữ ở ơ ỗ ứ ụ ỏ ữ ệ ư tr khác nhau.ữ Ví d , tr ng h p c a m t tr ng đ i h cụ ườ ợ ủ ộ ườ ạ ọ Liên k t gi a ng d ng và file d li uế ữ ứ ụ ữ ệ M t tr ng đ i h c thông th ng c n ghi chép nhi u lo i d li u v ch ng trìnhộ ườ ạ ọ ườ ầ ề ạ ữ ệ ề ươ h c, sinh viên, h c kỳ, gi ng viên… khi b t đ u 1 khóa h c m i. Khi l p th i khóaọ ọ ả ắ ầ ọ ớ ậ ờ bi u, tr ng c n d li u t file d li u khóa h c và file d li u sinh viên. D li uể ườ ầ ữ ệ ừ ữ ệ ọ ữ ệ ữ ệ trong file d li u sinh viên đ c phân chia theo mã khóa h c c a t ng sinh viên.ữ ệ ượ ọ ủ ừ Khi l p danh sách sinh viên trúng tuy n, d li u trong file d li u sinh viên đ cậ ể ữ ệ ữ ệ ượ s p x p theo ngày dăng ký nh p h c. Vì th , m c dù cùng 1 file d li u đ c dùngắ ế ậ ọ ế ặ ữ ệ ượ cho các tác v khác nhau, nó c n đ c sao thành nhi u b n và l u t i nhi u n iụ ầ ượ ề ả ư ạ ề ơ thích h p cho t ng tác v .ợ ừ ụ Th i khóa bi uờ ể File d li u khóa h cữ ệ ọ File d li u sinh viênữ ệ Sinh viên trúng tuy nể File d li u sinh viênữ ệ Th i gian bi u gi ng viênờ ể ả File d li u khóa h cữ ệ ọ File d li u gi ng ữ ệ ả viên K ho ch h c kỳế ạ ọ File d li u khóa h cữ ệ ọ File k ho ch h c kỳế ạ ọ 17 Ph ng th c truy n th ng trong vi c x lý d li u có nh ng nh c đi m sau:ươ ứ ề ố ệ ử ữ ệ ữ ượ ể  D li u sao chép nhi u l n: file d li u khóa h c ch a nh ng thông tin vữ ệ ề ầ ữ ệ ọ ứ ữ ề nhi u khóa h c khác nhau. Thông tin bao g m mã môn h c, tên môn h c,ề ọ ồ ọ ọ đ c thù môn h c, etc. các thông tin này đ c s d ng đ l p th i gian bi uặ ọ ượ ử ụ ể ậ ờ ể cho gi ng viên và l p k ho ch cho kỳ h c. nói cách khác, cùng 1 d li uả ậ ế ạ ọ ữ ệ đ c d d ng v i nhi u m c dích khác nhau. Thay vì l u tr thông tin trongượ ử ụ ớ ề ụ ư ữ 1 file, nhi u file đ c dùng cho nh ng ng d ng khác nhau. Đi u này đ cề ượ ữ ứ ụ ề ượ xem nh d th a d li uư ư ừ ữ ệ  D li u không nh t quán: Cùng 1 d li u l u tr nhi u n i khác nhau d nữ ệ ấ ữ ệ ư ữ ở ề ơ ẫ đ n s thi u nh t quán. Ví d , danh sách sinh viên trúng tuy n thêm vào 10ế ự ế ấ ụ ể sinh viên. D li u v nh ng sinh viên m i này c n đ c c p nh t trong cữ ệ ề ữ ớ ầ ượ ậ ậ ả file d li u dùng cho vi c l p th i khóa bi u. N u s thay đ i này khôngữ ệ ệ ậ ờ ể ế ự ổ đ c c p nh t t t c các b n sao c a file, các b n sao s không nh tượ ậ ậ ở ấ ả ả ủ ả ẽ ấ quán. L i ích c a ph ng th c s d ng CSDLợ ủ ươ ứ ử ụ Ph ng th c s d ng CSDLươ ứ ử ụ Th i khóa bi uờ ể Sinh viên trúng tuy nể Th i gian bi u gi ng ờ ể ả viên K ho ch h c kỳế ạ ọ File d li u khóa h cữ ệ ọ File d li u sinh viênữ ệ File d li u gi ng ữ ệ ả viên File k ho ch h c kỳế ạ ọ 18 u đi m ch y u c a ph ng th c s d ng CSDL trong x lý d li u đ c là hƯ ể ủ ế ủ ươ ứ ử ụ ử ữ ệ ượ ệ qu n tr CSDL có ch đ ki m soát t p trung đ i v i d li u.ả ị ế ộ ể ậ ố ớ ữ ệ D i đây là m t s l i ích c a vi c s d ng CSDL:ướ ộ ố ợ ủ ệ ử ụ  Gi m s r m rà: s d ng c s d li u, các d li u không nh t thi t ph iả ự ườ ử ụ ơ ở ữ ệ ữ ệ ấ ế ả l u tr m t cách đ c l p cho t ng ng d ng.ư ữ ộ ộ ậ ừ ứ ụ  Tránh tình tr ng thi u nh t quán: gi m đ c s ch ng chéo trong l u trạ ế ấ ả ượ ự ồ ư ữ d li u đ ng th i giúp tránh đ c tình tr ng thi u nh t quán.ữ ệ ồ ờ ượ ạ ế ấ  D li u đ c chia s : nhi u tác v hi n th i có th cùng s d ng m t dữ ệ ượ ẻ ề ụ ệ ờ ể ử ụ ộ ữ li u, ho c tác v m i có th đ c th c hi n s d ng chính d li u đó.ệ ặ ụ ớ ể ượ ự ệ ử ụ ữ ệ  Các quy ph m đ c tuân th ch t ch : v i vi c qu n lý d li u m t cáchạ ượ ủ ặ ẽ ớ ệ ả ữ ệ ộ t p trung, qu n tr viên đ m b o tính chu n m c c a d ng th c d li u khiậ ả ị ả ả ẩ ự ủ ạ ứ ữ ệ l u tr và x lý, đ c bi t là trong trao đ i và d ch chuy n d li u gi a haiư ữ ử ặ ệ ổ ị ể ữ ệ ữ h th ng máy tính.ệ ố  Tăng tính b o m t: ch nh ng ng i s d ng h p pháp đ c phép truy c pả ậ ỉ ữ ườ ử ụ ợ ượ ậ vào CSDL. Qu n tr viên có th ki m tra đ an toàn đ i v i t ng công vi cả ị ể ể ộ ố ớ ừ ệ th c hi n trên d li u. Ví d , m t cá nhân có th truy c p vào m t fileự ệ ữ ệ ụ ộ ể ậ ộ nh ng không có quy n xóa ho c thay đ i file đó.ư ề ặ ổ  Đ m b o tính toàn v n: s thi u nh t quán trong vi c nh p d li u th ngả ả ẹ ự ế ấ ệ ậ ữ ệ ườ làm nh h ng đ n tính toàn v n d li u. Ngay c khi d li u không quáả ưở ế ẹ ữ ệ ả ữ ệ r m rà, CSDL v n có kh năng không nh t quán. Ví d , 1 sinh viên đăngườ ẫ ả ấ ụ ký 10 môn h c, trong khi s l ng môn h c t i đa đ c phép ch n là 7 môn.ọ ố ượ ọ ố ượ ọ Tr ng h p khác, sinh viên đăng ký môn h c không trong ch ng trình c aườ ợ ọ ươ ủ kỳ. Chúng ta có th tránh đ c các tình tr ng trên khi s d ng h qu n trể ượ ạ ử ụ ệ ả ị CSDL. H qu n tr CSDL s ti n hành ki m tra tính toàn v n ngay khi cácệ ả ị ẽ ế ể ẹ thao tác c p nh t đ c ti n hành.ậ ậ ượ ế 19 C u trúc c a H th ng Qu n lý C s d li uấ ủ ệ ố ả ơ ở ữ ệ C u trúc c a h qu n tr CSDL có th chia thành 3 m c:ấ ủ ệ ả ị ể ứ  M c khung nhìnứ  M c khái ni mứ ệ  M c v t lýứ ậ M c khung nhìn 1ứ M c khung nhìn 2ứ M c khung nhìn 3ứ M c khái ni mứ ệ M c v t lýứ ậ Ba m c đ c a h qu n tr CSDLứ ộ ủ ệ ả ị _________________________________________________________________ M c khung nhìnứ Đây là m c đ cao nh t, g n nh t đ i v i ng i s d ng, còn đ c g i là ứ ộ ấ ầ ấ ố ớ ườ ử ụ ượ ọ user view. User view khác v i cách l u tr d li u thông th ng trong CSDL. Nh ng gìớ ư ữ ữ ệ ườ ữ hi n th t i đây ch là m t ph n c a CSDL th c t . B i vì m i cá nhân không sể ị ạ ỉ ộ ầ ủ ự ế ở ỗ ử d ng h t toàn b CSDL, ch có nh ng ph n c n thi t cho ng i s d ng đ cụ ế ộ ỉ ữ ầ ầ ế ườ ử ụ ượ hi n th . Ví d , ng i s d ng và l p trình viên s d ng nh ng hi n th bên ngoàiể ị ụ ườ ử ụ ậ ử ụ ữ ể ị khác nhau. Ví d , m t gi ng viên mu n hi n th d li u d i d ng t p h p danh sách sinhụ ộ ả ố ể ị ữ ệ ướ ạ ậ ợ viên và môn h c c a tr ng. Ng i qu n lý hi n th d li u d i d ng t p h pọ ủ ườ ườ ả ể ị ữ ệ ướ ạ ậ ợ các tài li u, giáo trình c a tr ng. M i ng i ch c n ph n d li u liên quan đ nệ ủ ườ ỗ ườ ỉ ầ ầ ữ ệ ế tác v c a mình. Nh ng ph n d li u này đ c xem là hi n th cho ng i s d ngụ ủ ữ ầ ữ ệ ượ ể ị ườ ử ụ (user view), hay hi n th bên ngoài.ể ị 20 M i ng i s d ng dùng m t lo i ngôn ng đ ti n hành thao tác trên CSDL. L pỗ ườ ử ụ ộ ạ ữ ể ế ậ trình viên s d ng c ngôn ng th h th ba, nh COBOL hay C, ho c ngôn ngử ụ ả ữ ế ệ ứ ư ặ ữ th h th t thi t k cho h qu n tr CSDL nh Visual FoxPro hay MS Access.ế ệ ứ ư ế ế ệ ả ị ư Ng i s d ng dùng ngôn ng truy v n đ truy c p cào d li u trong CSDL.ườ ử ụ ữ ấ ể ậ ữ ệ Ngôn ng truy v n là ngôn ng k t h p b i ba lo i ngôn ng th c p:ữ ấ ữ ế ợ ở ạ ữ ứ ấ  Ngôn ng đ nh nghĩa d li u (DDL)ữ ị ữ ệ  Ngôn ng thao tác d li u (DML)ữ ữ ệ  Ngôn ng đi u khi n d li u (DCL)ữ ề ể ữ ệ Ngôn ng đ nh nghĩa d li u đ nh hình và khai báo đ i t ng trong CSDL, ngônữ ị ữ ệ ị ố ượ ng thao tác d li u th c hi n thao tác cho các đ i t ng này. Ngôn ng đi uữ ữ ệ ự ệ ố ượ ữ ề khi n d li u đi u khi n s truy c p c a ng i dùng đ i v i đ i t ng trongể ữ ệ ề ể ự ậ ủ ườ ố ớ ố ượ CSDL. ____________________________________________________________________ M c đ nh nghĩaứ ị Đây là n c n m gi a m c v t lý và m c khung nhìn c a h qu n tr CSDL. ứ ằ ữ ứ ậ ứ ủ ệ ả ị M cứ đ nh nghĩaị trên t ng th đ c coi nh toàn b CSDL, đ c s d ng b i qu n trổ ể ượ ư ộ ượ ử ụ ở ả ị viên. Trong m c khái ni m, d li u đ c hi n th không b gi i h n b i ngôn ngứ ệ ữ ệ ượ ể ị ị ớ ạ ở ữ l p trình nh m c khung nhìn.ậ ư ở ứ Chú ý: m c đ nh nghĩa mô t d li u l u tr trong CSDL và m i quan h c aứ ị ả ữ ệ ư ữ ố ệ ủ chúng v i các d li u khác. ớ ữ ệ ___________________________________________________________________ M c v t lýứ ậ D li u trong m c này gi i quy t v n đ v i l u tr v t lý và là m c th p nh tữ ệ ứ ả ế ấ ề ớ ư ữ ậ ứ ấ ấ c a c u trúc. M c v t lý mô t k t qu v t lý c a nh ng b n l u tr .ủ ấ ứ ậ ả ế ả ậ ủ ữ ả ư ữ D i đây là ví d minh h a cho ba m c:ướ ụ ọ ứ 21 Ánh xạ Ánh x đo m c đ t ng thích gi a các m c. có 2 m c ánh x theo c u trúc này.ạ ứ ọ ươ ữ ứ ứ ạ ấ Th nh t là ánh x gi a m c khung nhìn và m c khía ni m. Th hai là ánh x gi aứ ấ ạ ữ ứ ư ệ ứ ạ ữ m c khái ni m và m c v t lý. Ánh x m c khung nhìn-m c khái ni m đo s t ngứ ệ ứ ậ ạ ứ ứ ệ ự ươ thích gi a hi n th khái ni m và hi n th bên ngoài. Nó c th hóa cách ng i dùngữ ể ị ệ ể ị ụ ể ườ hi n th d li u khái ni m. Ánh x m c khái ni m-m c v t lý đo s t ng thíchể ị ữ ệ ệ ạ ứ ệ ứ ậ ự ươ gi a hi n th khái ni m và hi n th bên trong. Nó giúp làm rõ cách th c l u tr dữ ể ị ệ ể ị ứ ư ữ ữ li u khái ni m.ệ ệ B c đ u tiên trong vi c thi t k 1 CSDL là khái quát m c đ nh nghĩa. M c đ nhướ ầ ệ ế ế ứ ị ứ ị nghĩa sau đó đ c ánh x v i m c khung nhìn, c v hi n th m c khung nhìn l nượ ạ ớ ứ ả ề ể ị ứ ẫ đi u ki n c a nó. Ti p theo, ánh x m c khái ni m-m c v t lý đ c ti n hành.ề ệ ủ ế ạ ứ ệ ứ ậ ượ ế Cách l u tr d li u ph thu c vào m c khái ni m. C u trúc ba m c c a h qu nư ữ ữ ệ ụ ộ ứ ệ ấ ứ ủ ệ ả tr CSDL góp ph n t o nên s đ c l p c a d li u.ị ầ ạ ự ộ ậ ủ ữ ệ 22 Các c u ki n c a h qu n tr CSDLấ ệ ủ ệ ả ị M t h qu n tr CSDL g m có nhi u module v i các ch c năng khác nhau trongộ ệ ả ị ồ ề ớ ứ toàn b h th ng. Các c u ki n ch c năng c a h qu n tr CSDL là:ộ ệ ố ấ ệ ứ ủ ệ ả ị  Qu n tr CSDLả ị  Qu n lý t p tinả ệ  Qu n lý đĩaả ổ Qu n tr CSDLả ị B ph n Qu n tr CSDL là m t c u ki n ph n m m c a H qu n tr CSDL. Ph nộ ậ ả ị ộ ấ ệ ầ ề ủ ệ ả ị ầ m m có ch c năng chuy n đ i truy v n c a ng i s d ng thành các l nh thíchề ứ ể ổ ấ ủ ườ ử ụ ệ h p, góp ph n duy trì tính nh t quán và toàn v n c a CSDL và tăng c ng b o m tợ ầ ấ ẹ ủ ườ ả ậ d li u. Nó cũng đ ng b nh ng thao tác c a nhi u ng i s d ng cùng lúc. Ngoàiữ ệ ồ ộ ữ ủ ề ườ ử ụ ra, ph n m m còn có kh năng ti n hành phòng b và khôi ph c các thao tác. ầ ề ả ế ị ụ Qu n lý t p tinả ệ B ph n Qu n lý t p tin x lý t t c các yêu c u đ i v i d li u. Nó tìm ki mộ ậ ả ệ ử ấ ả ầ ố ớ ữ ệ ế nh ng vùng ch a b n ghi đ c yêu c u. nh ng vùng này sau đó đ c yêu c u tữ ứ ả ượ ầ ữ ượ ầ ừ các t b ph n qu n lý đĩa. B ph n qu n lý t p tin ch n l a b n ghi t vùngừ ộ ậ ả ổ ộ ậ ả ệ ọ ự ả ừ tìm đ c và chuy n qua b ph n qu n lý CSDL. B ph n qu n lý t p tin đ ngượ ể ộ ậ ả ộ ậ ả ệ ồ th i qu n lý dung l ng và c u trúc b nh .ờ ả ượ ấ ộ ớ Qu n lý đĩaả ổ B ph n qu n lý đĩa đi u khi n d li u đ u vào và đ u ra v t lý. Nó t ng tácộ ậ ả ổ ề ể ữ ệ ầ ầ ậ ươ v i b ph n qu n lý t p tin đ đ c và ghi trên các thi t b l u tr khi nh n đ cớ ộ ậ ả ệ ể ọ ế ị ư ữ ậ ượ yêu c u t b ph n qu n lý t p tin. Các hi n th đ c x lý nh d li u ch a xầ ừ ộ ậ ả ệ ể ị ượ ử ư ữ ệ ư ử lý. Các thao tác th c hi n b i b ph n qu n lý đĩa là:ự ệ ở ộ ậ ả ổ  Truy h i các kh i d li uồ ố ữ ệ  Thay th các kh i d li uế ố ữ ệ  G b các kh i d li uỡ ỏ ố ữ ệ 23 Quy ho ch và thi t k CSDLạ ế ế Đ đ m b o chuy n giao hi u qu t l u tr d li u đ n l sang l u tr t p trungể ả ả ể ệ ả ừ ư ữ ữ ệ ơ ẻ ư ữ ậ s d ng H qu n tr CSDL, chúng ta c n có quy ho ch CSDL. Quy ho ch CSDL làử ụ ệ ả ị ầ ạ ạ quá trình chi n l c đ đáp ng nhu c u thông tin cho giai đo n nh t đ nh trongế ượ ể ứ ầ ạ ấ ị t ng lai. Đây là ho t đ ng đ u tiên trong m i d án v n hành, góp ph n r t l nươ ạ ộ ầ ọ ự ậ ầ ấ ớ trong vi c thi t k và th c thi CSDL.ệ ế ế ự Nhu c u quy ho ch CSDLầ ạ Vi c quy ho ch CSDL xu t phát t nhu c u thông tin c a t ch c. Quy ho chệ ạ ấ ừ ầ ủ ổ ứ ạ CSDL đ nh rõ lo i CSDL t ch c c n dùng và s n có, cũng nh tìm ki m thông tinị ạ ổ ứ ầ ẵ ư ế hi n có, theo dõi thông tin và tìm hi u nhu c u t ng lai. Thêm vào đó, quy ho chệ ể ầ ươ ạ CSDL còn giúp ng i s d ng hi u rõ v s chuy n giao thông tin trong t ch c.ườ ử ụ ể ề ự ể ổ ứ L i ích c a quy ho ch SCDL:ợ ủ ạ  Đ nh hình nh ng hi u bi t v qu n lý tài nguyên thông tin.ị ữ ể ế ề ả  Xác đ nh yêu c u c a ngu n thông tin, đ m b o tính kh d ng c a tàiị ầ ủ ồ ả ả ả ụ ủ nguyên.  S d ng hi u qu tài nguyên, bao g m s ph i h p ch t ch gi a các bử ụ ệ ả ồ ự ố ợ ặ ẽ ữ ộ ph n trong t ch c.ậ ổ ứ  C th hóa k ho ch hành đ ng đ đ t đ c m c tiêu đ ra.ụ ể ế ạ ộ ể ạ ượ ụ ề  Phát tri n CSDL phù h p v i yêu c u c a t ch c.ể ợ ớ ầ ủ ổ ứ Chu trình phát tri n CSDLể Chúng ta c n theo sát 1 chu trình khi thi t k và th c thi CSDL cho t ch c. Chuầ ế ế ự ổ ứ trình này đ c g i là chu trình phát tri n CSDL (DDLC). DDLC g m có các giaiượ ọ ể ồ đo n:ạ  Quy ho ch s bạ ơ ộ  Kh o sát tính kh thiả ả  Xác đ nh yêu c uị ầ  Thi t k khái ni mế ế ệ  Cài đ tặ  Đánh giá và b o trì CSDLả 24 Quy ho ch s bạ ơ ộ Đây là b c đ u tiên đ i v i m i d án phát tri n CSDL. T i đây, t ch c c n tìmướ ầ ố ớ ọ ự ể ạ ổ ứ ầ câu tr l i cho các câu h i sau:ả ờ ỏ  Bao nhiêu trình ng d ng đ c s d ng?ứ ụ ượ ử ụ  Các trình ng d ng có nh ng ch c năng gì?ứ ụ ữ ứ  Các file đ c k t h p v i các trình ng d ng nh th nào?ượ ế ợ ớ ứ ụ ư ế  File và ng d ng m i nào đ c t o ra?ứ ụ ớ ượ ạ Nh ng thông tin thu đ c sau đó đ c s d ng đ xác đ nh m i quan h gi a cácữ ượ ượ ử ụ ể ị ố ệ ữ ng d ng và công năng c a các ng d ng đó. Thong tin trên giúp tìm ra yêu c uứ ụ ủ ứ ụ ầ t ng lai c a h th ng và ki m tra ngu n l i tài chính mà h CSDL mang l i.ươ ủ ệ ố ể ồ ợ ệ ạ Kh o sát tính kh thiả ả G m có kh o sát tính th c thi c a d án v công ngh , v n hành và kinh t c aồ ả ự ủ ự ề ệ ậ ế ủ CSDL. Kh o sáy tính kh thi đòi h i m t báo cáo d a trên l i gi i dáp cho các câuả ả ỏ ộ ự ờ ả h i sau:ỏ  Tính kh thi v công ngh : t ch c có đ kh năng công ngh đ phát tri nả ề ệ ổ ứ ủ ả ệ ể ể CSDL hay không?  Tính kh thi cho v n hành: t ch c có đ ngu n nhân l c, ngân sách, chuyênả ậ ổ ứ ủ ồ ự gia trong ngành đ th c thi CSDL.ể ự  Tính kh thi v kinh t : Xem xét l i ích t o ra là gì, có th tính toán đ cả ề ế ợ ạ ể ượ l i nhu n và chi phí hay không?ợ ậ 25 T ch c t p trung vào t ng giai đo n riêng nh sau:ổ ứ ậ ừ ạ ư  Kh o sát tính th c thi v công ngh : ki m tra nh ng ph n c ng và ph nả ự ề ệ ể ữ ầ ứ ầ m m c n thi t s n có đ dáp ng nhu c u thông tin, bao g m ki m tra tàiề ầ ế ẵ ể ứ ầ ồ ể nguyên và h th ng máy tính có đ hay c n nh p thêm. Thêm vào đó, c nệ ố ủ ầ ậ ầ xem xét v nh ng k năng c n dào t o.ề ữ ỹ ầ ạ  Kh o sát v n hành: ki m tra nh ng k năng và ngu n nhân l c c n thi t đả ậ ể ữ ỹ ồ ự ầ ế ể th c thi h CSDLự ệ  Kh o sát tính th c thi kinh t : kh o sát v chi phí – l i nhu n t h CSDLả ự ế ả ề ợ ậ ừ ệ đ su t. V n đ đ c gi i quy t b i các câu h i sau:ề ấ ấ ề ượ ả ế ở ỏ • L i nhu n s có đ c sau bao lâu?ợ ậ ẽ ượ • Các ban các nhau có th s d ng cùng 1 d li u m t cách d dàngể ử ụ ữ ệ ộ ễ hay không? • H CSDL đ c ng d ng nh th nào?ệ ượ ứ ụ ư ế • L i ích c a các ng d ng này trong th c t là gì?ợ ủ ứ ụ ự ế • Chi n l c c a các công ty c nh tranh là gì?ế ượ ủ ạ • H CSDL đóng vai trò th nào trong k ho ch phát tri n c a côngệ ế ế ạ ể ủ ty? Chi phí cho các ph n m m, ph n c ng và nh ng l p trình liên quan đ n phát tri nầ ề ầ ứ ữ ậ ế ể h CSDL c n đ c xác đ nh. Thêm vào đó, c n tính toán các phí t n ng m tệ ầ ượ ị ầ ổ ầ ừ nh ng thay đ i b t ng . Ví d , các ph n m m c n đ c nâng c p đ có th ti pữ ổ ấ ờ ụ ầ ề ầ ượ ấ ể ể ế t c công vi c.ụ ệ Xác đ nh yêu c uị ầ Trong b c này, c n xác đ nh nh ng v n đ sau:ướ ầ ị ữ ấ ề  Lĩnh v c ng d ng c a h CSDLự ứ ụ ủ ệ  Nh ng yêu c u thông tin v vùng ch c năng và vùng qu n lýữ ầ ề ứ ả  Nh ng yêu c u v ph n c ng và ph n m mữ ầ ề ầ ứ ầ ề Chúng ta có th tìm th y nh ng yêu c u thông tin b ng cách s d ng phi u đi uể ấ ữ ầ ằ ử ụ ế ề tra, ph ng v n v i nhân viên, các báo cáo và bi u m u. Chúng ta c n m r ng cácỏ ấ ớ ể ẫ ầ ở ộ mô hình thông tin t ng quát, t o trong quá trình quy ho ch CSDL đ xây d ng môổ ạ ạ ể ự hình cho t ng vùng ch c năng. Các mô hình này s làm n n t ng cho vi c thi t kừ ứ ẽ ề ả ệ ế ế chi ti t h CSDL.ế ệ Nh ng nhi m v c a xác đ nh yêu c u:ữ ệ ụ ủ ị ầ  Phân tích yêu c u thông tin đ xác đ nh lĩnh v c ng d ng c a h CSDL.ầ ể ị ự ứ ụ ủ ệ Chúng ta ph i xác đ nh t o CSDL t p trung hay phân tán. Vi t 1 b n t ngả ị ạ ậ ế ả ườ trình ng n g n v lĩnh v c ng d ng c a h th ng.ắ ọ ề ự ứ ụ ủ ệ ố  Th o văn b n v yêu c u đ i v i ng i s d ng m c v n hành và qu nả ả ề ầ ố ớ ườ ử ụ ở ứ ậ ả lý. Các t li u nên bao g m mô hình thông tin t ng quát cho m i vùng ch cư ệ ồ ổ ỗ ứ năng và ch rõ các ch ng trình c n thi t đ đáp ng các yêu c u. Các tỉ ươ ầ ế ể ứ ầ ư 26 li u cũng có th kèm theo các tài li u t các bi u m u, báo cáo, đi u tra…ệ ể ệ ừ ể ẫ ề th ng kê t ng i s d ng.ố ừ ườ ử ụ 27  Thi t l p các yêu c u v ph n c ng, ph n m m kèm theo h tr cho sế ậ ầ ề ầ ứ ầ ề ỗ ợ ự ho t đ ng. Chúng ta c n có thông tin v các v n đ sau:ạ ộ ầ ề ấ ề • S l ng truy c p vào h th ngố ượ ậ ệ ố • S l ng mua h th ng th ng kê hàng ngàyố ượ ệ ố ố • S l ng đ t muaố ượ ặ Các thông tin này góp ph n xác đ nh H qu n tr CSDL c n dùng. Đ ng th i, chúngầ ị ệ ả ị ầ ồ ờ xác đ nh yêu c u v dung l ng đĩa và h tr in n. Chúng ta có th kèm theoị ầ ề ượ ổ ỗ ợ ấ ể thông tin nh ng báo cáo t ng trình bao g m các bi u đ v c u hình ph n c ng,ữ ườ ồ ể ồ ề ấ ầ ứ ph n m m.ầ ề  Th o m t k ho ch cho t ng b c phát tri n c a 1 h CSDL. Đ ng th i,ả ộ ế ạ ừ ướ ể ủ ệ ồ ờ nh n bi t các ng d ng ban đ u. các ng d ng này c n ph i nh và khôngậ ế ứ ụ ầ ứ ụ ầ ả ỏ quá quan tr ng đ tránh b nh h ng t s th c thi CSDL.ọ ể ị ả ưở ừ ự ự Thi t k khái ni mế ế ệ T i đây, chúng ta có th t o s đ khái ni m c a h CSDL. S đ khái ni m g mạ ể ạ ơ ồ ệ ủ ệ ơ ồ ệ ồ các b ph n c a d li u, m i quan h và h n ch c a chúng. S đ c n th t cộ ậ ủ ữ ệ ố ệ ạ ế ủ ơ ồ ầ ậ ụ th đ có th đ a vào th c t .ể ể ể ư ự ế Đ u tiên, t o mô hình chi ti t c a khung nhìn trong t ng vùng ch c năng. Ti pầ ạ ế ủ ừ ứ ế theo, k t h p các mô hình l i v i nhau thành m t mô hình d li u khái ni m chiế ợ ạ ớ ộ ữ ệ ệ ti t. mô hình t o ra s đ m c CSDL khái ni m. Chúng ta s đ c p đ n mô hìnhế ạ ơ ồ ứ ệ ẽ ề ậ ế d li u khái ni m trong các bài h c sau.ữ ệ ệ ọ Th c thiự T i đây, chúng ta c n có H qu n tr CSDL. Mô hình khái ni m chi ti t đ cạ ầ ệ ả ị ệ ế ượ chuy n thành mô hình th c thi c a H qu n tr CSDL. Ti p theo, chúng ta l p tể ự ủ ệ ả ị ế ậ ừ đi n d li u, đ a CSDL vào s d ng, phát tri n các trình ng d ng, vi t h ngể ữ ệ ư ử ụ ể ứ ụ ế ướ d n cho ng i s d ng. T đi n d li u là b l u tr trung tâm c a các đ nh nghĩaẫ ườ ử ụ ừ ể ữ ệ ộ ư ữ ủ ị c u trúc d li u trong h CSDL. Nó g m các thông tin v nguyên t c b o m t,ấ ữ ệ ẹ ồ ề ắ ả ậ quy n truy c p và các ki m soát liên quan. T đi n d li u đ ng th i đ c dùngề ậ ể ừ ể ữ ệ ồ ờ ượ đ duy trì chu n d li u, gi i quy t các v n đ x y ra khi chia s d li u cho cácể ả ữ ệ ả ế ấ ề ả ẻ ữ ệ ng d ng. Vì v y, t đi n d li u có vai trò nh trung tâm đi u khi n c a hứ ụ ậ ừ ể ữ ệ ư ề ể ủ ệ CSDL. Nh v y, xây d ng t đi n CSDL là b c quan tr ng c a vi c th c thi.ư ậ ự ừ ể ướ ọ ủ ệ ự 28 Đánh giá và b o trì CSDLả Đây là b c đánh giá ch t l ng c a CSDL đã đ a vào s d ng. chúng ta có thướ ấ ượ ủ ư ử ụ ể ph ng v n ng i s d ng v nh ng đi m ch a đ t yêu c u. Sau đó th c hi nỏ ấ ườ ử ụ ề ữ ể ư ạ ầ ự ệ nh ng thay đ i c n thi t.ư ổ ầ ế B o trì h th ng là s c i ti n, thêm vào các ch ng trình và b ph n d li u m i.ả ệ ố ự ả ế ươ ộ ậ ữ ệ ớ nh ng thay th này k t h p v i s thay đ i trong nhu c u th ng m i.ữ ế ế ợ ớ ự ổ ầ ươ ạ H u qu c a vi c quy ho ch và thi t k CSDL s sàiậ ả ủ ệ ạ ế ế ơ N u chúng ta không b nhi u công s c cho thi t k và quy ho ch CSDL, h CSDLế ỏ ề ứ ế ế ạ ệ ch c ch n s th t b i. Nguyên nhân ch y u là:ắ ắ ẽ ấ ạ ủ ế  Đ i t ng s d ng chính b lo i ra kh i quy trình quy ho ch và thi t kố ượ ử ụ ị ạ ỏ ạ ế ế  T p h p quá nhi u hay quá ít thông tinậ ợ ề  CSDL không d dàng ch nh s a theo nhu c u th ng m iễ ỉ ử ầ ươ ạ  Kho ng cách th i gian gi a vi c mua h CSDL và đ a vào s d ng quá ít.ả ờ ữ ệ ệ ư ử ụ  H CSDL không đ c ki m tra tr c khi đ a d li u vào CSDLệ ượ ể ướ ư ữ ệ  H ng h n h n ch ho c không có h ng d n cho ng i s d ngướ ẫ ạ ế ặ ướ ẫ ườ ử ụ  Quá trình quy ho ch b gián đo n khi có s thay đ i v nhân sạ ị ạ ự ổ ề ự  Thi u xác nh n khi phân b tài nguyên (th i gian và ti n b c) cho d ánế ậ ổ ờ ề ạ ự phát tri n CSDL.ể 29 Tóm t t bài h cắ ọ Qua bài h c này, h c viên đã h c:ọ ọ ọ  M t H qu n tr CSDL là m t t p h p các d li u liên k t và các ch ngộ ệ ả ị ộ ậ ợ ữ ệ ế ươ trình khai thác d li u đó.ữ ệ  M c đích chính c a H qu n tr CSDL là:ụ ủ ệ ả ị • T o môi tr ng thu n ti n và hi u qu đ l u tr và truy h i dạ ườ ậ ệ ệ ả ể ư ữ ồ ữ li u t CSDLệ ừ • Qu n lý các thông tin v ng i s d ng H qu n tr CSDL và nh ngả ề ườ ử ụ ệ ả ị ữ tác v h có th làm đ i v i d li uụ ọ ể ố ớ ữ ệ  D li u trong CSDL có th k t h p và chia sữ ệ ể ế ợ ẻ  Ng i s d ng H qu n tr CSDL có th phân thành l p trình viên ngườ ử ụ ệ ả ị ể ậ ứ d ng, ng i s d ng tr c ti p và qu n tr viên (DBA).ụ ườ ử ụ ự ế ả ị  H qu n tr CSDL có nh ng u đi m sau:ệ ả ị ữ ư ể • Gi m b t s r m ràả ớ ự ườ • Nh t quánấ • D li u đ c chia sữ ệ ượ ẻ • Duy trì chu n m cẩ ự • Th t ch t b o m tắ ặ ả ậ • Toàn v nẹ  C u trúc CSDL bao g m m c khung nhìn, m c khái ni m và m c v t lý.ấ ồ ứ ứ ệ ứ ậ  Các c u ki n ch c năng c a H qu n tr CSDL:ấ ệ ứ ủ ệ ả ị • Qu n tr CSDLả ị • Qu n lý fileả • Qu n lý đĩaả ổ  Quy ho ch CSDL là quy trình chi n l c trong vi c tìm hi u nhu c u thôngạ ế ượ ệ ể ầ tin cho t ch c trong kho ng th i gian nh t đ nh trong t ng lai, góp ph nổ ứ ả ờ ấ ị ươ ầ trong thi t k và th c thi CSDL.ế ế ự  Quy trình phát tri n CSDL (DDLC) g m 6 giai đo n:ể ồ ạ • Quy ho ch s bạ ơ ộ • Kh o sát tính kh thiả ả • Xác đ nh yêu c uị ầ • Thi t k khái ni mế ế ệ • Th c thiự • Đánh giá và b o trì CSDLả  N u chúng ta không b nhi u công s c cho vi c quy ho ch và thi t kế ỏ ề ứ ệ ạ ế ế CSDL, CSDL s th t b i.ẽ ấ ạ 30 Bài 1B Mô hình d li uữ ệ M c tiêu bài h cụ ọ Trong bài này, h c viên s tìm hi u:ọ ẽ ể  Mô t các lo i mô hình d li uả ạ ữ ệ  T o mô hình th c th - liên hạ ự ể ệ  Li t kê các m i liên h gi a các th c thệ ố ệ ữ ự ể  Đ nh nghĩa H qu n tr CSDL quan hị ệ ả ị ệ  Mô t h đi u hành ho t đ ng trên các quan hả ệ ề ạ ộ ệ 31 Mô hình d li uữ ệ Mô hình d li u là s mô t c a 1 t ch c d li u trong CSDL. Cùng v i d li u,ữ ệ ự ả ủ ổ ứ ữ ệ ớ ữ ệ mô hình d li u còn mô t m i quan h gi a d li u và các h n ch xác đ nh trênữ ệ ả ố ệ ữ ữ ệ ạ ế ị d li u. Mô hình d li u d c chia thành 2 nhóm:ữ ệ ữ ệ ượ  Mô hình logic d a trên đ i t ng: chú tr ng vào mô t d li u, quan h g aự ố ượ ọ ả ữ ệ ệ ữ các d li u và các h n ch .ữ ệ ạ ế  Mô hình logic d a trên m u tinự ẩ Mô hình logic d a trên đ i t ngự ố ượ Mô hình thông d ng nh t là mô hình th c th - quan h (mô hình E/R). đây đ cụ ấ ự ể ệ ượ coi là mô hình hi uquar nh t trong thi t k CSDL. Peter Chen gi i thi u mô hìnhệ ấ ế ế ớ ệ này vào năm 1976. T đó tr đi, r t nhi u ng i đã góp ph n làm nên giá tr c a nó.ừ ở ấ ề ườ ầ ị ủ Mô hình th c th - quan hự ể ệ Mô hình th c th - quan h d a trên nh n th c th c t g m t h p các đ i t ngự ể ệ ự ậ ứ ự ế ồ ổ ợ ố ượ hay th c th và m i quan h gi a chúng. Chen d a ra không ch mô hình E/R màự ể ố ệ ữ ư ỉ còn đ a ra k thu t v gi n đ t ng ng v i nó. Quan sát gi n đ sau:ư ỹ ậ ẽ ả ồ ươ ứ ớ ả ồ 32 Gi n đ g m nhi u b ph n mô t m i liên h gi a các b ph n đó. Nhi u bả ồ ồ ề ộ ậ ả ố ệ ữ ộ ậ ề ộ ph n c a gi n đ là các th c th : course và semester, m i quan h : taught, thànhậ ủ ả ồ ự ể ố ệ ph n: title, code, start-dt, end-dt và sem #.ầ Th c thự ể Chen đ nh nghĩa ị th c th ự ể là “m t th r t d nh n biêt”. Th c th là b t c v t,ộ ứ ấ ễ ậ ự ể ấ ứ ậ ng i, hành đ ng, v trí nào mà d li u đ c ghi l i. 1 s ví d v th c th là sinhườ ộ ị ữ ệ ượ ạ ố ụ ề ự ể viên, mon h c, đi m. Trong k thu t v gi n đ , th c th đ c đ t tên và đ tọ ể ỹ ậ ẽ ả ồ ự ể ượ ặ ặ trong m t h p ch nh t.ộ ộ ữ ậ SINH VIÊN MÔN H CỌ ĐI M SỂ Ố Th c thự ể Chún ta c n phan bi t gi a ầ ệ ữ t p th c thậ ự ể và th hi n th c thể ệ ự ể. Ki u th c th là t pể ự ể ậ h p nh ng th có d c đi m chung. Ví d , SINH VIÊN, MÔN H C và ĐI M S .ợ ữ ứ ặ ể ụ Ọ Ể Ố T p th c th th ng đ c vi t hoa. M t th hi n th c th là nh ng cá th . Ví d ,ậ ự ể ườ ượ ế ộ ể ệ ự ể ữ ể ụ Jack Ripper là m t th hi n th c th c a th c th SINH VIÊN, Tri t h c là m tộ ể ệ ự ể ủ ự ể ế ọ ộ th hi n th c th c a th c th MÔN H C, A là th hi n th c th c a th c thể ệ ự ể ủ ự ể Ọ ể ệ ự ể ủ ự ể ĐI M S .Ể Ố Có hai ki u th c th là ph thu c và đ c l p. M t th c th mà s t n t i phể ự ể ụ ộ ộ ậ ộ ự ể ự ồ ạ ụ thu c vào s t n t i c a m t th c th khác g i là ộ ự ồ ạ ủ ộ ự ể ọ th c th ph thu c. ự ể ụ ộ Ví d , t pụ ậ th c th ĐĂNG KÝ. ĐĂNG KÝ ch ra các môn h c đ c gi ng d y trong khóaự ể ỉ ọ ượ ả ạ h c. m t môn v i cũng mã s môn có th đ c d y nhi u kỳ khác nhau và cácọ ộ ớ ố ể ượ ạ ở ề tr ng khác nhau. S t n t i c a ườ ự ồ ạ ủ ĐĂNG KÝ ph thu c vào s t n t i c a th cụ ộ ự ồ ạ ủ ự th MÔN H C.ể Ọ Th c th B là th c th t n t i ph thu c vào th c th A n u:ự ể ự ể ồ ạ ụ ộ ự ể ế  M t vài th hi n c a A t n t i tr c khi B t n t iộ ể ệ ủ ồ ạ ướ ồ ạ  Khi A ng ng ho t đ ng, kéo theo B cũng ng ng ho t đ ngừ ạ ộ ừ ạ ộ Ví d , tr ng cho phép m KHÓA H C trên thi t ké CSDL trong h c ký II.ụ ườ ở Ọ ế ọ Tr ng có th m khóa h c này ch trong tr ng h p th hi n th c th “thi t kườ ể ở ọ ỉ ườ ợ ể ệ ự ể ế ế CSDL” t n t i. N u tr ng d ng th hi n th c th “thi t k CSDL” vi c m khóaồ ạ ế ườ ừ ể ệ ự ẻ ế ế ệ ở h c cũng s ng ng l i. Th c th ph thu c d c mô t b i m t h p ch nh t 2ọ ẽ ư ạ ự ể ụ ộ ượ ả ở ộ ộ ữ ậ đ ng bao và 1 đ ng d n t i th c th mà nó ph thu c.ườ ườ ẫ ớ ự ể ụ ộ M t th c th đ c l p không ph thu c s t n t i c a th c th khác. Th c th phộ ự ể ộ ậ ụ ộ ự ồ ạ ủ ự ể ự ể ụ thu c g i là th c th y u, th c th đ c l p g i là th c th thông th ngộ ọ ự ể ế ự ể ộ ậ ọ ự ể ườ 33 Th c th ph thu cự ể ụ ộ Chú ý: Th c th thông th ng và nh ng th c th y u c a nó đ cự ể ườ ữ ự ể ế ủ ượ xem nh m t đ i t ng trong CSDL b i vì th c th y u ph thu cư ộ ố ượ ở ự ể ế ụ ộ vào th c th thông th ng.ự ể ườ M i quan hố ệ Chen đ nh nghĩa ị m i quan h ố ệ là “s liên k t gi a các th c th ”. Ví d , sinh viên vàự ế ữ ự ể ụ gi ng viên có m i liên k t v i nhau. M i quan h này th hi n r ng 1 gi ng viênả ố ế ớ ố ệ ể ệ ằ ả d y nhi u sinh viên và 1 sinh viên h c nhi u gi ng viên. M i quan h đây làạ ề ọ ề ả ố ệ ở GI NG D Y. Cũng nh th c th , m i quan h cũng c n đ c phân bi t gi a t pẢ Ạ ư ự ể ố ệ ầ ượ ệ ữ ậ và th hi n.ể ệ T p h p các m i quan hậ ợ ố ệ là s liên k t gi a các t p th c th . Ví d , m i liên k tự ế ữ ậ ự ể ụ ố ế gi a SINH VIÊN và GI NG VIÊN khi SINH VIÊN và GI NG VIÊN đ u là t pữ Ả Ả ề ậ th c th . ự ể Th hi n các m i quan h ể ệ ố ệ là s liên k t gi a các hiên b n th c th , víự ế ữ ả ự ể d , m i liên k t gi a sinh viên J.Reins và gi ng viên là ti n sĩ Jack.ụ ố ế ữ ả ế 34 M i quan h đ c mô t là m t hình qu trám v i tên c a t p h p m i quan h .ố ệ ượ ả ộ ả ớ ủ ậ ợ ố ệ GI NG VIÊN GI NG D Y SINH VIÊNẢ Ả Ạ Các m i quan hố ệ M t m i quan h có th liên k t th c th v i chính nó. Ví d , 1 gi ng viên có thộ ố ệ ể ế ự ể ớ ụ ả ể k t hôn v i 1 gi ng viên khác. Vì v y, m i quan h sau đây có kh năng x y ra:ế ớ ả ậ ố ệ ả ả GI NG VIÊNẢ K T HÔNẾ Liên k t 1 th c th v i chính nóế ự ể ớ Ví d khác v th c th liên k t v i chính nó là m t sinh viên thuy t trình tr c cácụ ề ự ể ế ớ ộ ế ướ sinh viên khác. SINH VIÊN CHUYÊN Đ TH O LU NỀ Ả Ậ Liên k t 1 th c th v i chính nóế ự ể ớ 35 Liên k t đa ph ng cũng có th t n t i gi a các th c th . Ví d :ế ươ ể ồ ạ ữ ự ể ụ QU N LÝẢ GI NG VIÊNẢ GI NG D Y Ả Ạ SINH VIÊN ĐÁNH GIÁ Liên k t đa ph ng v i cùng m t th c thế ươ ớ ộ ự ể Các lo i hình quan h :ạ ệ Có 3 lo i hình quan h là:ạ ệ  M t – m tộ ộ  M t – nhi uộ ề  Nhi u – nhi uề ề Đ t tr ng h p 1 tr ng đ i h c. Đ i v i m i KHOA (nh khoa KH xã h i), chặ ườ ợ ườ ạ ọ ố ớ ỗ ư ộ ỉ có 1 TR NG KHOA. Đây là ví d c a quan h m t – m t.ƯỞ ụ ủ ệ ộ ộ KHOA ĐI U HÀNH B IỀ Ở TR NG KHOAƯỞ Quan h m t – m tệ ộ ộ 36 M t SINH VIÊN có th CHUYÊN MÔN v 1 môn h c, nh ng nhi u SINH VIÊNộ ể ề ọ ư ề cũng có th đăng ký cho 1 CHUYÊN MÔN. ể Đây là ví d cho quan h nhi u – m t.ụ ệ ề ộ SINH VIÊN m ĐĂNG KÝ 1 CHUYÊN MÔN Quan h nhi u – m tệ ề ộ 1 SINH VIÊN có th đăng ký nhi u MÔN H C và nhi u SINH VIÊN có th cùngể ề Ọ ề ể đăng ký 1 MÔN H C. Đây là ví d c a quan h nhi u – nhi u.Ọ ụ ủ ệ ề ề SINH VIÊN m THAM GIA m MÔN H CỌ Quan h nhi u – nhi uệ ề ề Các lo i hình quan h gi a 2 th c th đ c bi u di n b ng l c đ E/R v iạ ệ ữ ự ể ượ ể ễ ằ ượ ồ ớ nh ng ký hi u riêng. M t th c th có th k t h p v i 1 ho c nhi u th c th khác.ữ ệ ộ ự ể ể ế ợ ớ ặ ề ự ể Các thu c tínhộ Thu c tínhộ là đ c đi m c a m t th c th . Ví d , S H S là 1 đ c đi m c aặ ể ủ ộ ự ể ụ Ố Ồ Ơ ặ ể ủ th c th SINH VIÊN. 1 th hi n thu c tính là 1 đ c đi m c th c a m t th hi nự ể ể ệ ộ ặ ể ụ ể ủ ộ ể ệ th c th . Ví d , Peter là 1 th hi n c a th c th SINH VIÊN và h s s 101 là thự ể ụ ể ệ ủ ự ể ồ ơ ố ể h n c a thu c tính S H S , đ ng th i là đ c đi m c a th hi n th c th Peter.ệ ủ ộ Ố Ồ Ơ ồ ờ ặ ể ủ ể ệ ự ể 1 ki u thu c tính là đ c đi m c a ki u th c th . Ví d , “nam gi i” là 1 th hi nể ộ ặ ể ủ ể ự ể ụ ớ ể ệ thu c tính, trong khi “gi i tính” là 1 ki u th c th . Thu c tính đ c ký hi u b ngộ ớ ể ự ể ộ ượ ệ ằ hình elip, đánh d u b ng tên đ c đi m. Các khóa d c g ch chân. 1 khóa duy xácấ ằ ặ ể ượ ạ đ nh th hi n th c th m t cách duy nh t. Trong ví d d i đây, 1 sinh viên dị ể ệ ự ể ộ ấ ụ ướ ễ phân bi t b i s h s h n b ng tên vì có nhi u sinh viên trùng tên, còn s h sệ ở ố ồ ơ ơ ằ ề ố ồ ơ thì không b trùng l p. Quan h cũng có thu c tính.ị ặ ệ ộ 37 Đ A CHỊ Ỉ TÊN SINH VIÊN S H SỐ Ồ Ơ ĐĂNG KÝ Thu c tínhộ T p th c th con và t p th c th chaậ ự ể ậ ự ể 1 t p th c th conậ ự ể là t p con c a m t th c th khác. Ví d , th c th MÔN H Cậ ủ ộ ự ẻ ụ ự ể Ọ g m 2 nhóm – nhóm môn h c theo kỳ và nhóm môn h c t ch n. Trong bi u đồ ọ ọ ự ọ ể ồ sau, MÔN H C là t p th c th cha, còn MÔN THEO KỲ và MÔN T CH N làỌ ậ ự ể Ự Ọ t p th c th con.ậ ự ể M t vài thu c tính rát ph bi n đ i v i c hai t p th c th con, ví d nh , “tên” vàộ ộ ổ ế ố ớ ả ậ ự ể ụ ư “n i dung”. MÔN T CH N có vài thu c tính nh “mã môn h c” không thu c vộ Ự Ọ ộ ư ọ ộ ề t p th c th con MÔN THEO KỲ. t p MÔN THEO KỲ có vài thu c tính nh “sậ ự ể ậ ộ ư ố th t h c kỳ” không thu c v t p MÔN T CH N.ứ ự ọ ộ ề ậ Ự Ọ 38 MÃ SỐ MÔN H CỌ N I DUNGỘ TÊN MÔN T CH NỰ Ọ MÔN THEO KỲ TH I H NỜ Ạ S TH T KỲỐ Ứ Ự T p th c th con và t p th c th chaậ ự ể ậ ự ể T p th c th con luôn luôn ph thu c vào t p th c th cha. Thu c tính c a t pậ ự ể ụ ộ ậ ự ể ộ ủ ậ th c th ch là đúng đ i v i m i t p th c th con. Đi u ng c l i là sai.ự ể ả ố ớ ọ ậ ự ể ề ượ ạ T p th c th con liên k t v i t p th c th cha trên m i quan h vô danh. T p th cậ ự ể ế ớ ậ ự ể ố ệ ậ ự th cha liên k t v i các m i quan h b ng 1 đ ng và m t thanh ngang, nh trênể ế ớ ố ệ ằ ườ ộ ư bi u đ . T p th c th cha d c mô t b i thu c tính c a t t c các t p con. T pể ồ ậ ự ể ượ ả ở ộ ủ ấ ả ậ ậ con đ c mô t b ng thu c tính c a riêng nó.ượ ả ằ ộ ủ Mô hình logic d a trên m u tinự ẩ Sau khi làm quen v i mô hình E/R, đi n hình c a mô hình logic d a trên đ i t ng,ớ ể ủ ự ố ượ chúng ta s xét ti p đ n cácmoo hình d li u khác.ẽ ế ế ữ ệ Có 3 lo i mô hình d a trên m u tin:ạ ự ẩ  Mô hình phân c pấ  Mô hình m ngạ  Mô hình quan hệ Trong mô hình phân c p, d li u đ c di n gi i theo d ng cây. D li u trongấ ữ ệ ượ ễ ả ạ ữ ệ mô hình phân c p bi u hi n b i t p h p các m u tin và các môi quan h gi aấ ể ệ ở ậ ợ ẩ ệ ữ các d li u đ c th hi n b ng các đ ng d n.ữ ệ ượ ể ệ ằ ườ ẫ 39 M t mô hình m ng t ng t v i mô hình phân c p ch d li u và quan hộ ạ ươ ự ớ ấ ở ỗ ữ ệ ệ gi a chúng d c mô t d i d ng m u tin và đ ng d n. Tuy nhiên, các m uữ ượ ả ướ ạ ẩ ườ ẫ ẩ tin trong CSDL đ c mô t b ng l c đ .ượ ả ằ ượ ồ Trong mô hình quan h , CSDL đ c xây d ng nh nh ng b n ghi có khuônệ ượ ự ư ữ ả m u c đ nh. M i lo i b n ghi có m t s thu c tính và tr ng c đ nh, th ngẫ ố ị ỗ ạ ả ộ ố ộ ườ ố ị ườ có đ dài c đ nh.ọ ố ị Trong 3 mô hình này, mô hình quan h là ph bi n nh t.ệ ổ ế ấ Mô hình quan hệ Ti n sĩ E.F. Codd b c đ u mô t mô hình quan h vào năm 1970. Mô hìnhế ướ ầ ả ẹ quan h là s n l c nh m đ n gi n hóa c u trúc CSDL. Nó bi u di n m i dệ ự ỗ ự ằ ơ ả ấ ể ễ ọ ữ li u d i d ng b ng hàng – c t đ n gi n.ệ ướ ạ ả ộ ơ ả B ng danh sách gi ng viênả ả H qu n tr CSDL quan h là H qu n tr CSDL trong đó m i d li u hi n thệ ả ị ệ ệ ả ị ọ ữ ệ ể ị cho ng i s d ng đ c s p x p ch t ch trong b ng s li u, m i thao tác dườ ử ụ ượ ắ ế ặ ẽ ả ố ệ ọ ữ li u đ u đ c th c hi n trên các b ng này.ệ ề ượ ự ệ ả C u trúc d li u quan hấ ữ ệ ệ Nguyên t c t ch c c a CSDL quan h là b ng, h th ng hàng – c t d ng chắ ổ ứ ủ ệ ả ệ ố ộ ạ ữ nh t. M i b ng trong CSDL là m t tên b ng duy nh t quy đ nh n i dung c aậ ỗ ả ộ ả ấ ị ộ ủ nó. B ng d c g i là ả ượ ọ h th cệ ứ . Hàng (b n ghi) trong b ng đ c g i là ả ả ượ ọ bộ, còn c t (tr ng) đ c g i là ộ ườ ượ ọ thu cộ tính. Các c t trong b ng ph i có tên riêng. S các b đ c g i là ộ ả ả ố ộ ượ ọ b n s ,ả ố s cácố thu c tính g i là ộ ọ b cậ c a b ng.ủ ả 40 M t d c tính quan tr ng n a c a m t quan h là các hàng không d c s p x pộ ặ ọ ữ ủ ộ ệ ượ ắ ế theo th t . M t hàng không đ c nh n bi t b ng v trí c a nó trong b ng. T tứ ự ộ ượ ậ ế ằ ị ủ ả ấ c các b ng ph i có m t vài c t ho c t h p các c t đ nh n di n riêng bi tả ả ả ộ ộ ặ ổ ợ ộ ể ậ ệ ệ m i hàng trong b ng. tái m t th i đi m nh t đ nh, không có hai hàng nào trongỗ ả ộ ờ ể ấ ị b ng ch a cùng giá tr trong 1 c t ho c t h p c t đó. C t này đ c g i là ả ứ ị ộ ặ ổ ợ ộ ộ ượ ọ khóa chính c a b ng. Ví d , trong b ng sinh viên, S H S là khóa chính c a phânủ ả ụ ả Ố Ồ Ơ ủ bi t duy nh t m i sinh viên. Trong m t b ng m i hàng khác v i t t c các hàngệ ấ ỗ ộ ả ỗ ớ ấ ả khác đ c g i là h th c nh trong toán h c.ượ ọ ệ ứ ư ọ M t ộ mi nề là m t vùng ch a đ các thu c tính l y giá tr c th . Ví d , mi nộ ứ ể ộ ấ ị ụ ể ụ ề cho thu c tính ộ MÃ S là t p h p các mã s c a nhà cung c p h p pháp.Ố ậ ợ ố ủ ấ ợ M t t p h p giá tr xu t hi n trong m t c t tái m t th i đi m nh t đ nh là m tộ ậ ợ ị ấ ệ ộ ộ ộ ờ ể ấ ị ộ t p con c a mi n đó.ậ ủ ề B ng NHÀ CUNG C Pả Ấ C u trúc d li u c a m t H Qu n tr CSDL quan hấ ữ ệ ủ ộ ệ ả ị ệ Bi u di n các thông tin khuy t thi uể ễ ế ế V n đ khuy t thi u thông tin x y ra r t ph bi n trong th c t . Ví d , 1ấ ề ế ế ả ấ ổ ế ự ế ụ ng i không bi t ngày th o lu n khi ch a đ c công b . Trong m t H Qu nườ ế ả ậ ư ượ ố ộ ệ ả tr CSDL h th c, thông tin khuy t thi u đ c bi u di n b i giá tr NULL trongị ệ ứ ế ế ượ ể ễ ở ị b ng giá tr . N u 1 hàng có giá tr NULL trong c t t c là 1 thu c tính c th c aả ị ế ị ộ ứ ộ ụ ể ủ hàng đó khuy t thi u. NULL không đ ng nghĩa v i v i tr ng ho c 0.ế ế ồ ớ ớ ố ặ 41 Bi u di n các m i quan h trong m t H Qu n tr CSDLể ễ ố ệ ộ ệ ả ị quan hệ Đi m khác nhau c b n trong mô hình quan h và các mô hình d li u đ c pể ơ ả ệ ữ ệ ề ậ tr c là các ch d n rõ ràng nh quan h cha – con trong mô hình phân c p bướ ỉ ẫ ư ệ ấ ị bác b trong mô hình quan h . Tuy nhiên, các quan h này v n t n t i trong môỏ ệ ệ ẫ ồ ạ hình quan h . M c dù v y, các m i quan h này đ c bi u di n b ng các giáệ ặ ậ ố ệ ượ ể ễ ằ tr d li u ph bi n l u tr trong hai hay nhi u b ng. M i quan h đ c bi uị ữ ệ ổ ế ư ữ ề ả ọ ệ ượ ể di n theo cách th c này.ễ ứ 1 c t trong 1 b ng v i các giá tr g n v i khóa chính trong các b ng khác đ cộ ả ớ ị ắ ớ ả ượ g i là ọ khóa phụ. 1 khóa chính và m t khóa ph t o ra m i liên k t cha – conộ ụ ạ ố ế trong các b ng ch a chúng.ả ứ Quan h cha – con trong mô hình quan hệ ệ Cũng nh t h p các c t đ c dùng nh khóa chính trong b ng, khóa ph cũngư ổ ợ ộ ượ ư ả ụ đ c coi n 1 t h p các c t. S c a c t và ki u d li u c a khóa nh t thi tượ ư ổ ợ ộ ố ủ ộ ể ữ ệ ủ ấ ế ph i gi ng nhau. 1 b ng có th ch a h n 1 khóa ph n u liên k t v i h n 1ả ố ả ể ứ ơ ụ ế ế ớ ơ b ng.ả B ng GI NG VIÊNả Ả 42 B ng PH I H Pả Ố Ợ Quan h cha – con trong mô hình quan hệ ệ Trong b ng GI NG VIÊN, mã s gi ng viên (I_CODE) là khóa chính, trongả Ả ố ả b ng ph i h p, I_CODE là khóa ph . Ch có mã s gi ng viên trong b ng gi ngả ố ợ ụ ỉ ố ả ả ả viên là có th truy nh p vào b ng ph i h p.ể ậ ả ố ợ 43 Đ i s quan hạ ố ệ Mô hình quan h d a trên nguyên lý c a đ i s quan h . Đ i s quan h là t pệ ự ủ ạ ố ệ ạ ố ệ ậ h p các toán t th c hi n trên quan h . M i toán t s d ng m t ho c hai quanợ ử ự ệ ệ ỗ ử ử ụ ộ ặ h làm input (đ u vào) đ t o ra các quan h m i, g i là output (đ u ra)ệ ầ ể ạ ệ ớ ọ ầ Các toán t s d ng trong đ i s quan hử ử ụ ạ ố ệ 8 toán t quan h đ c đ nh danh. Nh ng bi u di n t ng tr ng c a li t kêử ệ ượ ị ữ ể ễ ượ ư ủ ệ tóm t t c a chúng đ c thâu g n trong các ph n sau:ắ ủ ượ ọ ầ PHÉP CH NỌ Phép ch n tách các b d li u c th hay hàng ra kh i m t quan h cho tr cọ ộ ữ ệ ụ ể ỏ ộ ệ ướ d a trên 1 đi u ki n nào đó.ự ề ệ Phép ch n tách các b d li u hay hàngọ ộ ữ ệ Ví d , 1 b ng sinh viên có thu c tính ROLLNO (s h s ), STUDNAME (tênụ ả ộ ố ồ ơ sinh viên), AGE (tu i) và GENDER (gi i tinh). Đi u ki n đ tách d li u làổ ớ ề ệ ể ữ ệ nh ng sinh viên tu i trên 25. K t qu nh sau:ữ ổ ế ả ư Ví d c a phép ch nụ ủ ọ 44 PHÉP CHI UẾ Phép chi u tách d li u nh ng thu c tính ho c c t nh t đ nh kh i quan h choế ữ ệ ữ ộ ặ ộ ấ ị ỏ ệ tr c.ướ Phép chi u tách thu c tính ho c c tế ộ ặ ộ Ví d , n u ch tách tên và tu i c a sinh viên, k t qu s nh sau (coi nh b ngụ ế ỉ ổ ủ ế ả ẽ ư ư ả sinh viên ch có 6 b d li u)ỉ ộ ữ ệ Ví d c a phép chi uụ ủ ế PHÉP NHÂN Phép nhân xây d ng quan h m i d a trên hai quan h nh t đ nh. Nó bao g mự ệ ớ ự ệ ấ ị ồ t t c các t h p có th c a các b d li , m i b t m t trong hai quan h .ấ ả ổ ợ ể ủ ộ ữ ệ ỗ ộ ừ ộ ệ Ví d c a phép nhânụ ủ 45 Cho t ng x ng, hai b ng c n có nh ng thu c tính chungươ ứ ả ầ ữ ộ Phép nhân t o ra tích Cartesian gi a hai b ng. Ví d , theo dõi hai b ng sau:ạ ữ ả ụ ả B ng GI NG VIÊNả Ả B ng PH I H Pả Ố Ợ Tích Cartesian c a các b ng này s là t t c nh ng t h p kh năng c a các bủ ả ẽ ấ ả ữ ổ ợ ả ủ ộ d li u.ữ ệ 46 Tích Cartesian c a b ng gi ng viên và b ng ph i h pủ ả ả ả ố ợ PHÉP H PỢ Phép h p xây d ng quan h m i t các b xu t hi n trong 1 trong 2 quan h cợ ự ệ ớ ừ ộ ấ ệ ệ ụ th .ể Phép h pợ Đ phép h p t ng x ng, hai b ng c n có chung t p thu c tính (t p h p cácể ợ ươ ứ ả ầ ậ ộ ậ ợ c t có cùng ki u d li u).ộ ể ữ ệ Xem xét hai b ng A và B. A g m các s h s và tên c a t t c các sinh viênả ồ ố ồ ơ ủ ấ ả h c chuyên ngành Toán. Các b ng này t ng thích vì có th á d ng đ c phépọ ả ươ ể ụ ượ h p.ợ 47 AB A – B Ví d c a phép h pụ ủ ợ PHÉP GIAO Phép giao xây d ng quan h g m các b d li u cùng xu t hi n trong 2 quanự ệ ồ ộ ữ ệ ấ ệ h .ệ Phép giao Xem xét 2 b ng A và B. Nancy đang theo h c cùng lúc 2 ngành. Vì th , tên c aả ọ ế ủ cô y xu t hi n trong c hai b ng. Phép giao c a 2 b ng tách 1 hàng chung choấ ấ ệ ả ả ủ ả c hai b ng. PHÉP GIAO có th áp d ng khi các b ng t ng thích nhau trongả ả ể ụ ả ươ phép h p.ợ 48 Ví d c a PHÉP GIAOụ ủ PHÉP TRỪ Phép tr xây d ng quan h gi a các b d li u xu t hi n trong quan h thừ ự ệ ữ ộ ữ ệ ấ ệ ệ ứ nh t mà không xu t hi n trong quan h th hai.ấ ấ ệ ệ ứ PHÉP TRỪ Phép tr áp d ng cho các b ng t ng thích nhau trong phép h p. trong tr ngừ ụ ả ươ ợ ườ h p b ng A và B, toán t “A TR B” tách t t c các hàng thu c v A chợ ả ử Ừ ấ ả ộ ề ứ không thu c v B.ộ ề A-B Ví d cho PHÉP TRụ Ừ PHÉP K T N IẾ Ố Phép k t n i xây d ng quan h t hai quan h c th . Quan h này g m t t cế ố ự ệ ừ ệ ụ ể ệ ồ ấ ả các t p h p có th c a các b d li u, m i b t 1 quan h th a mãn đi uậ ợ ể ủ ộ ữ ệ ỗ ộ ừ ệ ỏ ề ki n.ệ Ví d , cho 2 b ng X và Y. B ng X g m s h s c a sinh viên và mã môn h cụ ả ả ồ ố ồ ơ ủ ọ h đăng ký. B ng Y g m mã s c a các gi ng viên và mã môn h c h d y.ọ ả ồ ố ủ ả ọ ọ ạ N u c n t h p c a c a sinh viên h c V t lý và gi ng viên môn V t lý, chúngế ầ ổ ợ ủ ủ ọ ậ ả ậ ta ph i th c hi n phép k t n i. Phép k t n i đòi h i ph i có các thu c tínhả ự ệ ế ố ế ố ỏ ả ộ gi ng nhau.ố 49 PHÉP K T N IẾ Ố Bi u đ sau đây minh h a cho phép k t n i gi a b ng X và Y.ể ồ ọ ế ố ữ ả X Y PHÉP K T N IẾ Ố Ví d c a PHÉP K T N Iụ ủ Ế Ố 50 PHÉP CHIA Phép chia s d ng 2 quan h và xây d ng quan h m i g m giá tr c a 1 thu cử ụ ệ ự ệ ớ ồ ị ủ ộ tính t 1 quan h , g n v i m i giá tr trong quan th kia. PHÉP CHIA ng c l iừ ệ ắ ớ ọ ị ệ ượ ạ v i PHÉP NHÂNớ PHÉP CHIA Quan sát tr ng h p sau:ườ ợ Nhân công Thành phố K t qu phép chiaế ả Chia Ví d c a PHÉP CHIAụ ủ 51 ng d ng c a H Qu n tr CSDL quan hỨ ụ ủ ệ ả ị ệ H Qu n tr CSDL quan h đ c s d ng trong:ệ ả ị ệ ượ ử ụ  Đ t vé máy bay ho c tàu h aặ ặ ỏ  ng d ng trong ngành ngân hàngỨ ụ  Công nghi p s n xu tệ ả ấ  X lý đ t l nhử ặ ệ  H th ng qu n lý b nh vi nệ ố ả ệ ệ  H th ng qu n lý th vi nệ ố ả ư ệ  H th ng qu n lý khách s nệ ố ả ạ Nh ng s n ph m c a H Qu n tr CSDL quan h ph bi n ngày nay:ữ ả ẩ ủ ệ ả ị ệ ổ ế  Sybase  Oracle  Microsoft SQL Server  Ingress  DB2 52 Tóm t tắ Trong bài này, h c viên n m đ c:ọ ắ ượ  Mô hình quan h đ c chia thành:ệ ượ • Mô hình quan h d a trên đ i t ngệ ự ố ượ • Mô hình quan h d a trên m u tinệ ự ẩ  K năng v gi n đ th c th - quan hỹ ẽ ả ồ ự ể ệ • Th c th ký hi u b ng hình ch nh tự ể ệ ằ ữ ậ • Quan h ký hi u b ng hình thoiệ ệ ằ • Thu c tính ký hi u b ng hình elipộ ệ ằ  Quan h bao g m nhi u-nhi u, m t-nhi u, m t-m t đ u đ c th hi nệ ồ ề ề ộ ề ộ ộ ề ượ ể ệ b ng bi u tr ng.ằ ể ư  Th c th y u bi u hi n b ng hình h p hai đ ngự ể ế ể ệ ằ ộ ườ  T p th c th con n i v i t p th c th cha b ng 1 quan h cô danh, đánhậ ự ể ố ớ ậ ự ể ằ ệ d u b ng thanh ngang trên đ uấ ằ ầ  Trong mô hình quan h , d li u th hi n b ng b ng (quan h ) c a cácệ ữ ệ ể ệ ằ ẳ ệ ủ hàng (b d li u) và các c t (thu c tính)ộ ữ ệ ộ ộ  S các b g i là b n s c a b ng, s các thu c tính g i là b c c aố ộ ọ ả ố ủ ả ố ộ ọ ậ ủ b ng.ả  1 thu c tính (ho c t p thu c tính) là duy nh t đ i v i b d li u g i làộ ặ ậ ộ ấ ố ớ ộ ữ ệ ọ khóa chính  Thông tin khi m khuy t đ c th hi n b ng NULL trog b ngế ế ượ ể ệ ằ ả  Khóa ph là m t c t g n v i khóa chính c a b ng khác.ụ ộ ộ ắ ớ ủ ả  Mô hình quan h d a trên nguyên lý đ i s quan hệ ự ạ ố ệ  8 toán t c a quan h là, phép ch n, phép chi u, phép h p, phép giao,ử ủ ệ ọ ế ợ phép nhân, hép chia, phép tr , phép kêt n i.ừ ố 53 Bài 1C: Ph i h pố ợ 54 Byte ki n th cế ứ Trong ph n này, chúng ta s nghiên c u v :ầ ẽ ứ ề  Mô hình m ng và mô hình phân c pạ ấ  Qu n tr d li uả ị ữ ệ Mô hình m ng và mô hình phân c pạ ấ Trong mô hình m ng, d li u th hi n d i d ng các b n ghi. Nh ng b n ghiạ ữ ệ ể ệ ướ ạ ả ữ ả này liên h v i nhau b ng các đ ng d n. M i b n ghi g m có các tr ng vàệ ớ ằ ườ ẫ ỗ ả ồ ườ m i tr ng gòm 1 giá tr d li u. M i b n ghi trong mô hình m ng t ng tỗ ườ ị ữ ệ ỗ ả ạ ươ ự nh 1 th c th trong mô hình E/R. M i tr ng là m t thu c tính và m i đ ngư ự ể ỗ ườ ộ ộ ỗ ườ d n gi ng nh 1 quan h . 1 đ ng d n liên k t 2 b n ghi.ẫ ố ư ệ ườ ẫ ế ả Ví d , tài kho n c a m t khách hàng trong CSDL ngân hàng đ c th hi nụ ả ủ ộ ượ ể ệ trong mô hình m ng v i 2 b n ghi sau:ạ ớ ả  KHÁCH HÀNG • Tên • Đ a chị ỉ • Thành phố  TÀI KHO NẢ • S tài kho nố ả • K t toánế Các tr ng trong m i b n ghi KHÁCH HÀNG s là tên, đ a ch và thành ph .ườ ỗ ả ẽ ị ỉ ố T ng t , các tr ng trong m i b n ghi TÀI KHO N là s tài kho n và k t toán.ươ ự ườ ỗ ả Ả ố ả ế Gi n đ c u trúc d li u đ c dùng đ thi t k mô hình m ng. L c đ c u trúcả ồ ấ ữ ệ ượ ể ế ế ạ ượ ồ ấ d li u t ng t v i l c đ E/R. Nó đ c dùng đ xác đ nh c u truc logic c aữ ệ ươ ự ớ ượ ồ ượ ể ị ấ ủ CSDL. Bi u đ sau bi u di n b n ghi KHÁCH HÀNG, b n ghi TÀI KHO N vàể ồ ể ễ ả ả Ả m i liên h gi a chúngố ệ ữ Gi n đ c u trúc d li uả ồ ấ ữ ệ Bi u đ trên th hi n r ng khách hàng tên Mike có 568 trong ngân hàng.ể ồ ể ệ ằ 55 Nh mô hình m ng, mô hình phân c p cũng g m nhi u b n ghi. M i b n ghi g mư ạ ấ ồ ề ả ỗ ả ồ các tr ng, hai b n ghi liên k t b ng đ ng d n. Tuy nhiên, trong mô hình phânườ ả ế ằ ườ ẫ c p, các b n ghi đ c t ch c b ng c u trúc cây. Gi n đ c u trúc cây bi u di nấ ả ượ ổ ứ ằ ấ ả ồ ấ ể ễ thi t k c a mô hình phân c p, bao g m các h p và các đ ngế ế ủ ấ ồ ộ ườ Đ c ví d trên v i b n ghi KHÁCH HÀNG và TÀI KHO N. Bi u đ sau th hi nọ ụ ớ ả Ả ể ồ ể ệ l c đ c u trúc cây g m b n ghi KHÁCH HÀNG và TÀI KHO N và liên k tượ ồ ấ ồ ả Ả ế gi a chúng.ữ L c đ c u trúc câyượ ồ ấ Bi u đ trên bi u di n khách hàng tên Mike có tà kho n 568, Tim có tài kho n 749ể ồ ể ễ ả ả và 114, Mitchell có tài kho n 254.ả Th y r ng các b n ghi đ c t ch c d i d ng cây v i 1 r . R là m t đi m phânấ ằ ả ượ ổ ứ ướ ạ ớ ễ ễ ộ ể nhánh hình th c. CSDL phân c p là t p h p các cây v i các r , t p h p này t oứ ấ ậ ợ ớ ễ ậ ợ ạ thành r ng.ừ Ch có quan h m t-m t và quan h m t-nhi u có th t n t i gi a nút cha và nútỉ ệ ộ ộ ệ ộ ề ể ồ ạ ữ con. Qu n tr CSDLả ị Nhà qu n tr CSDL đóng vai trò nh trung gian gi a d li u l u trong CSDL và truyả ị ư ữ ữ ệ ư v n báo cáo v i h CSDL. Nhà qu n tr CSDL có các nhi m v sau:ấ ớ ệ ả ị ệ ụ  T ng tác v i ng i qu n lý t p tin: Nhà qu n tr CSDL d ch ngôn ngươ ớ ườ ả ệ ả ị ị ữ qu n tr CSDL sang các l nh đ i v i h th ng têp tin c p th p. Đi uả ị ệ ố ớ ệ ố ấ ấ ề này là c n thi t vì d li u l u trong đĩa c ng s d ng h th ng t p tinầ ế ữ ệ ư ổ ứ ử ụ ệ ố ệ cung c p b i h đi u hành. Vì v y, nhà qu n tr CSDL thao tác v i l uấ ở ệ ề ậ ả ị ớ ư tr , khôi ph c và c p nh t d li uữ ụ ậ ậ ữ ệ 56  Duy trì s nh t quán: nhi u h n ch đ c ch rõ cho toàn b CSDL đự ấ ề ạ ế ượ ỉ ộ ể d m b o giá tr d li u trong CSDL là h p l . Ví d , trong CSDL c a 1ả ả ị ữ ệ ợ ệ ụ ủ tr ng đ i h c, sinh viên có th đăng ký t i đa là 4 môn. N u s mônườ ạ ọ ể ố ế ố v t quá 4, CSDL s báo l i. H n ch này đ c đ nh rõ b i Nhà qu nượ ẽ ỗ ạ ế ượ ị ở ả tr CSDL. Trách nhi m c a ng i qu n lý CSDL là ki m tra nh ng h nị ệ ủ ườ ả ể ữ ạ ch này có b vi ph m hay không. N u có, ng i qu n lý CSDL c n cóế ị ạ ế ườ ả ầ nh ng bi n pháp thích h p.ữ ệ ợ  Duy trì b o m t: gi i h n b o m t nh h n ch truy c p vào nh ngả ậ ớ ạ ả ậ ư ạ ế ậ ữ vùng khác nhau c a CSDL đ c ch rõ b i nhà qu n tr CSDL. Ng iủ ượ ỉ ở ả ị ườ qu n lý CSDL c n đ m b o tuân th nh ng gi i h n này.ả ầ ả ả ủ ữ ớ ạ  Quy trình thi hành d phòng và khôi ph c: h CSDL có th b l i b t cự ụ ệ ể ị ỗ ấ ứ khi nào do l i ngu n, l i ph n m m ho c s c đĩa. Ng i qu n lýỗ ồ ỗ ầ ề ặ ự ố ườ ả CSDL ch u trách nhi m tìm ra các l i và ph c h i CSDL t i n i b l i.ị ệ ỗ ụ ồ ạ ơ ị ỗ Đ làm đ c đi u này, ng i qu n lý CSDL c n ti n hành d phòng vàể ượ ề ườ ả ầ ế ự khôi ph c.ụ  Ki m tra đ ng th i: CSDL th ng đ c s d ng b i nhieuf ng i cùngể ồ ờ ườ ượ ử ụ ở ườ lúc. Đi u này có th gây ra vi c d li u thi u nh t quán khi t t cề ể ệ ữ ệ ế ấ ấ ả ng i s d ng cùng c p nh t d li u m t lúc. Ng i qu n lý CSDLườ ử ụ ậ ậ ữ ệ ộ ườ ả c n tránh tình tr ng này b ng cách ki m soát s t ng tác gi a nh ngầ ạ ằ ể ự ươ ữ ữ ng i s d ng.ườ ử ụ 57 L i c a chuyên giaờ ủ Trong ph n này, chúng ta h c v cách luy n t p t i u đ bi u th các m iầ ọ ề ệ ậ ố ư ể ể ị ố quan h trong các m i quan h , k năng v l c đ E/R ch a h th c nh phân,ệ ố ệ ỹ ẽ ượ ồ ứ ệ ứ ị và nh ng câu h i th ng g p v h CSDL và mô hình E/R.ữ ỏ ườ ặ ề ệ Luy n t p ệ ậ Bi u th các m i quan h trong các m i quan hể ị ố ệ ố ệ Mô hình E/R có 1 nh c đi m là chúng ta không th bi u th các m i quan hượ ể ể ể ị ố ệ trong các m i qua h . Ví d , v i 1 CSDL ch a thông tin v nhân viên. M i nhânố ệ ụ ớ ứ ề ỗ viên làm m t ph n vi c c th s d ng máy móc khác nhau. L c đ E/R trongộ ầ ệ ụ ể ử ụ ượ ồ tr ng h p này nh sauườ ợ ư 58 L c đ E/R mô t các m i quan h trong các m i quan hượ ồ ả ố ệ ố ệ Quan h gi a WORKS (công vi c) và USE (s d ng) có th liên k t nh ngệ ữ ệ ử ụ ể ế ư phái thay đ i c u trúc logic c a CSDL. L c đ E/R tr c đó có th thay đ iổ ấ ủ ượ ồ ướ ể ổ đ c nh phép g p. Phép g p có th xem nh s rút g n trong đó ta s d ngượ ờ ộ ộ ể ư ự ọ ử ụ m i quan h nh th c th b c cao h n. Vì th , trong ví d tr c, chúng ta cóố ệ ư ự ể ậ ơ ế ụ ướ th coi th c th EMPLOYEE (nhân công) và PROJECT (d án) cùng v i th cể ự ể ự ớ ự th WORKS nh m t th c th b c cao h n. Nh ng th c th này cũng gi ngể ư ộ ự ể ậ ơ ữ ự ể ố nh các th c th khác. Bi u đ sau v l c đ E/R s d ng phép g p.ư ự ể ể ồ ẽ ượ ồ ử ụ ộ 59 L c đ E/R v i phép g pượ ồ ớ ộ Th thu tủ ậ S d ng quan h tam phânử ụ ệ Chúng ta có th đ n gi n l c đ E/R có ch a quan h nh phân b ng cách sể ơ ả ượ ồ ứ ệ ị ằ ử d ng l c đ E/R có ch a quan h tam phân. Quan h tam phân là m i quan hụ ượ ồ ứ ệ ệ ố ệ gi a 3 th c th . Ví d , ngân hàng New Edge gi CSDL v t t c các kháchữ ự ể ụ ữ ề ấ ả hàng. Qu n tr CSDL, Mary Peterson, mu n d ng l c đ E/R cho tr ng h pả ị ố ự ượ ồ ườ ợ sau: 1 khách hàng có th có nhi u tài kho n. các tài kho n này có th nh ng chiể ề ả ả ể ở ữ nhánh khác nhau c a ngân hàng.ủ 60 Tình hu ng có th đ c mô t b i s d ng 2 quan h nh phân nh trong l cố ể ượ ả ở ử ụ ệ ị ư ượ đ sau:ồ L c đ E/R s d ng quan h nh phânượ ồ ử ụ ệ ị L c đ E/R trên có th chuy n thành l c đ E/R sau s d ng quan h tamượ ồ ể ề ượ ồ ử ụ ệ phân 61 L c đ E/R s d ng quan h tam phânượ ồ ử ụ ệ Trong l c đ này, quan h tam phân l y tên t ch cái đ u c a m t th c th .ượ ồ ệ ấ ừ ữ ầ ủ ộ ự ể Ví d , C t CUSTOMER (khách hàng), A t ACCOUNT (k toán), B tụ ừ ừ ế ừ BRANCH (chi nhánh) quan sát th y l c đ E/R trên đ m gi n h n so v i l cấ ượ ồ ơ ả ơ ớ ượ đ s d ng quan h nh phân.ồ ử ụ ệ ị Các câu h i th ng g pỏ ườ ặ  L c đ E/R cho 1 doanh nghi p có th đ c thi t k b ng nhi u cách.ượ ồ ệ ể ượ ế ế ằ ề Nh ng tiêu chí nào c n đ c xem xét khi đ a ra quy t đ nhữ ầ ượ ư ế ị • S d ng quan h nh th c hay tam th cử ụ ệ ị ứ ứ • S d ng thu c tính hay th c thử ụ ộ ự ể • S d ng phép g pử ụ ộ • S d ng th c th th ng hay th c th y uử ụ ự ể ườ ự ể ế • S d ng th c th hay quan hử ụ ự ể ệ 62  Nh ng nh c đi m c a vi c s d ng h CSDL là gì?ữ ượ ể ủ ệ ử ụ ệ Nh ng nh c đi m c a s d ng h CSDL là:ữ ượ ể ủ ử ụ ệ • L i h th ng: N u máy tính l u tr CSDL b h ng, t t c ng iỗ ệ ố ế ư ữ ị ỏ ấ ả ườ s d ng CSDL s ph i ch cho đ n khi máy tính ho t đ ng bìnhử ụ ẽ ả ờ ế ạ ộ th ng tr l i. Thêm n a, n u ph n m m ng d ng có nhườ ở ạ ữ ế ầ ề ứ ụ ả h ng t i CSDL b l i, CSDL có th b phá h y lâu dài. Vì v y,ưở ớ ị ỗ ể ị ủ ậ khi h CSDL đ c s d ng trong m t t ch c, t t c các ph nệ ượ ử ụ ộ ổ ứ ấ ả ầ m m tác đ ng tr c ti p lên CSDL c n đ c xác đ nh rõ. Ti p đó,ề ộ ự ế ầ ượ ị ế c n th ng xuyên b o d ng đ đ m b o t t c các ph n m mầ ườ ả ưỡ ể ả ả ấ ả ầ ề khôngcó sai sót. M t t ch c không s d ng h CSDL thì khôngộ ổ ứ ử ụ ệ g p ph i các s c h th ng vì các d li u và ph n m m b phânặ ả ự ố ệ ố ữ ệ ầ ề ị tán. • Xung đ t trong t ch c: S d ng CSDL chung có th d n đ nộ ổ ứ ử ụ ể ẫ ế xung đ t trong t ch c. M t s ng i s d ng không mu n m tộ ổ ứ ộ ố ườ ử ụ ố ấ quy n ki m soát đ i v i d li u. Chia s d li u còn gây ra cácề ể ố ớ ữ ệ ẻ ữ ệ v n đ khác. Ví d , m t nhóm ng i s d ng có th gây h i choấ ề ụ ộ ườ ử ụ ể ạ d li u c a nhóm khác.ữ ệ ủ • S c c a k ho ch phát tri n: m t d án phát tri n ph n m mự ố ủ ế ạ ể ộ ự ể ầ ề trong 1 t ch c có th g p s c vì m t s lý do. Ví d , l i íchổ ứ ể ặ ự ố ộ ố ụ ợ c a h CSDL không thuy t ph c đ c Ban qu n tr ho c th iủ ệ ế ụ ượ ả ị ặ ờ gian hoàn thi n c a d án dài h n cho phép.ệ ủ ự ơ • Yêu c u ngu n nhân l c trình đ cao: vi c đ a h CSDL vàoầ ồ ự ộ ệ ư ệ ho t đ ng c n nhân viên trình đ cao đ có th ki m soát CSDL.ạ ộ ầ ộ ể ể ể Chi phí chung cho nhân công s b đ y cao vì chi phí cho banẽ ị ẩ qu n tr CSDL là kho n chi phí lâu dài.ả ị ả • Chi phí chung : Phí t n cho vi c s d ng CSDL là r t l n. nhuổ ệ ử ụ ấ ớ c u v CSDL trong t ch c đòi joir ph i đ u t cho c ph nầ ề ổ ứ ả ầ ư ả ầ m m và ph n c ng. Thêm n a, chi phí v n hành cũng s giaề ầ ứ ữ ậ ẽ tăng. Ví d , công vi c liên quan đ n h qu n tr CSDL di n raụ ệ ế ệ ả ị ễ ch m h n so v i công vi c không c n H qu n tr CSDL.ậ ơ ớ ệ ầ ệ ả ị  Vai trò là gì và chúng đ c bi u di n th nào trong l c đ E/R?ượ ể ễ ế ượ ồ Vai trò là ch c năng m t th c th th c hi n trong m t m i quan h . Vaiứ ộ ự ể ự ệ ộ ố ệ trò th ng không đ c ch ra trên l c đ E/R. Tuy nhiên, chúng c nườ ượ ỉ ượ ồ ầ đ c ch rõ khi c n làm sáng t các quan h . Chúng ta có th ch d n cácượ ỉ ầ ỏ ệ ể ỉ ẫ vai trò trên l c đ E/R b ng cách ghi tên trên các đ ng d n n i cácượ ồ ằ ườ ẫ ố th c th và quan h . Ví d , trong l c đ E/R d i đây TEAMự ể ệ ụ ượ ồ ướ LEADER (tr ng nhóm) và TEAM MEMBER (thành viên nhóm) làưở nh ng ch d n vai trò gi a th c th EMPLOYEE (nhân viên) và quan hữ ỉ ẫ ữ ự ể ệ WORK-FOR (làm vi c cho).ệ 63 L c đ E/R ch d n vai tròượ ồ ỉ ẫ  Vì sao mô hình quan h l i ph bi n h n mô hình m ng l i và mô hìnhệ ạ ổ ế ơ ạ ướ phân c p?ấ Mô hình quan h không s d ng con tr ho c đ ng d n nh mô hìnhệ ử ụ ỏ ặ ườ ẫ ư m ng l i và mô hình phân c p. Thay vào đó, mô hình quan h nh n d ngạ ướ ấ ệ ậ ạ các b n ghi s d ng giá tr l u trong đó. Đi u đó cho phép s d ng các toánả ử ụ ị ư ề ử ụ t trong mô hình quan h .ử ệ  Nh ng nhi m v chính c a nhà qu n tr CSDL là gì?ữ ệ ụ ủ ả ị Nhi m v chính c a nhà qu n tr CSDL là:ệ ụ ủ ả ị • Đ nh nghĩa s đ : Nhà qu n tr CSDL t o ra các s đ CSDl b ngị ơ ồ ả ị ạ ơ ồ ằ cách vi t đ nh nghĩa cho c u truc logic c a CSDL. Nh ng đ nh nghĩaế ị ấ ủ ữ ị này sau đó s đ c chuy n thành các b ng trong CSDL.ẽ ượ ể ả • Đ nh nghĩa c u trúc b nh và ph ng pháp truy nh p: nhà qu n trị ấ ộ ớ ươ ậ ả ị CSDL t o ra c u trúc b nh và ph ng pháp truy nh p b ng cáchạ ấ ộ ớ ươ ậ ằ vi t đ nh nghĩa cho chúng. Nh ng đ nh nghĩa này sau đó đ cế ị ữ ị ượ chuy n thành c u trúc b nh và ph ng pháp truy nh p.ể ấ ộ ớ ươ ậ • Ch nh s a s đ và t ch c v t lý: Nhà qu n tr CSDL ch nh s a sỉ ử ơ ồ ổ ứ ậ ả ị ỉ ử ơ đ d li u và b nh v t lý khi c n thi t. Vi c này đ c th c hi nồ ữ ệ ộ ớ ậ ầ ế ệ ượ ự ệ nh vi t các đ nh nghĩa s d ng b i trình biên d ch ngôn ng đ nhờ ế ị ử ụ ở ị ữ ị nghĩa d li u hay b nh d li u và trình biên d ch ngôn ng đ nhữ ệ ộ ớ ữ ệ ị ữ ị nghĩa đ thay đ i.ể ổ • C p quy n truy nh p d li u: Nhà qu n tr CSDL c n ch rõ quy nấ ề ậ ữ ệ ả ị ầ ỉ ề h n s d ng cho m i ng i s d ng. Đi u đó giúp ki m soát s sạ ử ụ ỗ ườ ử ụ ề ể ự ử d ng CSDL, đ ng th i h n ch vi c truy c p vào m t s vùng c aụ ồ ờ ạ ế ệ ậ ộ ố ủ CSDL. • Ch rõ nh ng ràng bu c v tính nh t quán: c n ch rõ s ràng bu cỉ ữ ộ ề ấ ầ ỉ ự ộ v nh t quán đ i v i CSDL. Nh ng ràng bu c này đ c l u trong 1ề ấ ố ớ ữ ộ ượ ư c u trúc h th ng đ c bi t.ấ ệ ố ặ ệ 64 Luy n t pệ ậ 1. Ng i s d ng h qu n tr CSDL nào tham gia thi t k và b o trì CSDL và b oườ ử ụ ệ ả ị ế ế ả ả m t CSDL?ậ 2. M c cao nh t rong c u trúc c a 1 h qu n tr CSDL là m c __________.ứ ấ ấ ủ ệ ả ị ứ 3. Thành ph n nào c a h qu n tr CSDL x lý thao tác nh p và xu t v t lý v iầ ủ ệ ả ị ử ậ ấ ậ ớ d li u?ữ ệ 4. M t ______________ là m t đ c đi m c a m t th c th cho s n.ộ ộ ặ ể ủ ộ ự ể ẵ 5. Toán t quan h nào sau đây tách b d li u hay hàng c th ra kh i quan hử ệ ộ ữ ệ ụ ể ỏ ệ cho tr c, d i 1 đi u ki n nào đó?ướ ướ ề ệ a. Phép chi uế b. Phép ch nọ c. Phép k t n iế ố d. Phép chia 6. _____________ là s rút g n trong đó ta s d ng m i quan h nh th c th b cự ọ ử ụ ố ệ ư ự ể ậ cao h n.ơ 7. M t khách hàng có th có nhi u tài kho n trong m t ngân hàng nh ng m t tàiộ ể ề ả ộ ư ộ kho n ch có th dùng cho 1 khách hàng. Đây là quan h ____________.ả ỉ ể ệ 8. Đúng hay sai? T p th c th con t n t i ngay c khi đ c l p v i t p th c th cha.ậ ự ể ồ ạ ả ộ ậ ớ ậ ự ể 65 9. N i toán t quan h v i đúng mô t :ố ử ệ ớ ả Toán t quan hử ệ Mô tả 1. Phép chi uế A. Tách các thu c tính hay hàng cộ ụ th kh i quan h cho tr cể ỏ ệ ướ 2. Phép chia B. S d ng hai quan h đ t o quanử ụ ệ ể ạ h m i ch a giá tr c a 1 quanệ ớ ứ ị ủ h mà g n v i giá tr c a quanệ ắ ớ ị ủ h kia.ệ 3. Phép k t n iế ố C. Dùng hai quan h đ t o quan hệ ể ạ ệ m i ch a t t c các k t h p cóớ ứ ấ ả ế ợ th c a các b , m i b t m tể ủ ộ ỗ ộ ừ ộ trong hai quan h .ệ 4. Phép nhân D. S d ng hai quan h đ t o quanử ụ ệ ể ạ h m i ch a t t c các k t h pệ ớ ứ ấ ả ế ợ có th c a các b , m i b t 1ể ủ ộ ỗ ộ ừ quan h sao cho th a mãn đi uệ ỏ ề ki n c th .ệ ụ ể 10. Trong mô hình nào d li u đ c bi u di n d i d ng cây?ữ ệ ượ ể ễ ướ ạ 11. V l c đ E/R cho tr ng h p sau:ẽ ượ ồ ườ ợ M t t ch c có hai lo i nhân viên, nh n l ng ho c nh n ti n công. C haiộ ổ ứ ạ ậ ươ ặ ậ ề ả lo i đ u có nh ng đ c tính chung là mã nhân viên, tên và đ a ch . Tuy nhiên,ạ ề ữ ặ ị ỉ nhân viên nh n l ng có nh ng đ c tính kèm theo là l ng c b n, ph c p vàậ ươ ữ ặ ươ ơ ả ụ ấ tr c p y t . Nhân viên làm công óc nh ng đ c tính riêng là ti n công theo ngàyợ ấ ế ữ ặ ề và ti n công làm ngoài gi .ề ờ 66 Bài 1D: Th c hànhự 67 Bài t pậ Bài 1: New Era là m t công ty ch t o máy có hai ngu n cung ng. Nhà cung ng thộ ế ạ ồ ứ ứ ứ nh t đ ng ý thanh toán tín d ng, nhà cung ng th hai ch cho phép chi tr b ngấ ồ ụ ứ ứ ỉ ả ằ ti n m t tr c khi giao hàng. Công ty mu n l u tr thông tin v hai nhà cungề ặ ướ ố ư ữ ề ng m t cách riêng r . Đ i v i nhà cung ng thanh toán qua tín d ng, “creditứ ộ ẽ ố ớ ứ ụ period” (th i h n tín d ng) và “credit limit” (m c tín d ng) c n đ c ghi l i.ờ ạ ụ ứ ụ ầ ượ ạ Đ i v i nhà cung ng thanh toán ti n m t, “date of payment” (ngày thanh toán)ố ớ ứ ề ặ c n đ c ghi l i.ầ ượ ạ John là qu n tr viên CSDL t i New Era. Anh c n v l c đ E/R th hi n tìnhả ị ạ ầ ẽ ượ ồ ể ệ hu ng trên.ố Bài 2: Ron Floyd là qu n tr viên CSDL m i vào làm ngân hàng Standard. Ban qu nả ị ớ ở ả tr c a ngân hàng mu n vi tính hóa các ho t đ ng ngân hàng. Theo chính sáchị ủ ố ạ ộ c a c a ngân hàng, m t khách hàng có th có nhi u tài kho n nh ng m t tàiủ ủ ộ ể ề ả ư ộ kho n không th chung cho nhi u khách hàng. B c đ u thi t k CSDL, Ronả ể ề ướ ầ ế ế đ c yêu c u t o l c đ E/R th hi n quan h gi a khách hàng và tài kho nượ ầ ạ ượ ồ ể ệ ệ ữ ả c a h .ủ ọ Bài 3: Red Sky Systems là m t công ty IT m i thành l p. Công ty chuyên th c hienj cácộ ớ ậ ự d án ph n m m cho khách hàng. Công ty duy trì 1 CSDL g m b n ghi v cácự ầ ề ồ ả ề nhân viên và d án. M i thông tin liên quan đ n nhân viên l u trong 1 b ng cóự ọ ế ư ả tên là Employee (nhân viên). Thông tin v d án l u trong b ng có tên Projectề ự ư ả (d án). M t b ng khác có tên là Assignment (phân công) l u tr thông tin vự ộ ả ư ữ ề d án nào đ c giao cho nhân viên nào. Ba b ng đó nh sau:ự ượ ả ư EMPLOYEE 68 PROJECT ASSIGMENT Chris là qu n tr viên CSDL t i Red Sky Systems. Anh mu n ch ra các đi u sau:ả ị ạ ố ỉ ề 1. T t c chi ti t v nhân viên trong b ph n tài chínhấ ả ế ề ộ ậ 2. Tên và tuôit c a nhân viên.ủ 3. Tên d án, tên nhân viên và b ph n làm vi c c a t t c các nhân viênự ộ ậ ệ ủ ấ ả 4. Tên c a các nhân viên d i 25 tuôit và có mã nhân viên l n h n 100.ủ ướ ớ ơ Ch ra cách đ th c hi n các nhi m v trên và k t qu c a chúng.ỉ ể ự ệ ệ ụ ế ả ủ 69 Bài 4: Jack là ch m t c a hàng bách hóa. Anh có nh ng khách hàng th ng xuyênủ ộ ử ữ ườ mua rau qu , đ ng th i cũng có nh ng ng i cung c p rau qu th ng xuyên.ả ồ ờ ữ ườ ấ ả ườ Anh đ t mã khách hàng và mã cung c p cho nh ng khách hàng và nhà cung c pặ ấ ữ ấ th ng xuyên c a mình đ đ n gi n hóa vi c kinh doanh. Jack t o m t b ngườ ủ ể ơ ả ệ ạ ộ ả đ l u các b n ghi v khách hàng th ng xuyên và m t hàng h mua. Anh cũngể ư ả ề ườ ặ ọ l p m t b ng khác đ l u các b n ghi v nh ng ngu n cung ng th ng xuyênậ ộ ả ể ư ả ề ữ ồ ứ ườ và s n ph m mà h cung c p. Jack c n t o 1 b ng th 3, Customer-Supplierả ẩ ọ ấ ầ ạ ả ứ (khách hàng-nhà cung c p) bi u di n các b n ghi v khách hàng th ng xuyênấ ể ễ ả ề ườ và s n ph m h mua cùng v i ngu n cung c p m t hàng đó. Ch ra cách đả ẩ ọ ớ ồ ấ ặ ỉ ể Jack có th t o b ng th 3 và k t qu c a nó.ể ạ ả ứ ế ả ủ Chú ý: S d ng b n ghi Customer (khách hàng) và b n ghi Supplier (Nhà cungử ụ ả ả c p) đ gi i bài t p.ấ ể ả ậ B n ghi Customerả B n ghi Supplierả 70 Bài t p v nhàậ ề 1. Khái ni m nào sau đây đ nh nghĩa liên k t gi a các th c th ?ệ ị ế ữ ự ể a. L c đ E/Rượ ồ b. T p th c th chaậ ự ể c. Quan hệ d. Thu c tínhộ 2. Khái ni m nào d i đây th hi n đ c tính c a 1 th c th ?ệ ướ ể ệ ặ ủ ự ể a. T p th c th conậ ự ể b. Thu c tínhộ c. L c đ E/Rượ ồ d. T p th c th chaậ ự ể 3. Ki u quan h nào sau đây đ c th hi n n u 1 sinh viên đăng ký 2 mônể ệ ượ ể ệ ế h c cùng 1 lúc?ọ a. M t – m tộ ộ b. Nhi u – m tề ộ c. M t – nhi uộ ề d. Nhi u – nhi uề ề 4. Trong mô hình nào d i đây d li u đ c bi u di n d i d ng cây?ướ ữ ệ ượ ể ễ ướ ạ a. Mô hình phân c pấ b. Mô hình quan hệ c. Mô hình th c th - quan hự ể ệ d. Mô hình m ng l iạ ướ 5. Toán t quan h nào đ c dùng đ tách m t c t ra kh i quan h choử ệ ượ ể ộ ộ ỏ ệ tr c?ướ a. Phép ch nọ b. Phép nhân c. Phép chia d. Phép chi uế 71 6. Ai là ng i th c hi n nhi m v thay th kh i d li uườ ự ệ ệ ụ ế ố ữ ệ a. Qu n tr viên CSDLả ị b. Ng i qu n lý fileườ ả c. Ng i qu n lý đĩaườ ả ổ d. Ng i qu n lý CSDLườ ả 7. Giai đo n cu i cùng c a chu kỳ phát tri n CSDL?ạ ố ủ ể a. Xác đ nh yêu c uị ầ b. Đánh giá và b o trì CSDLả c. Thi t k khái ni mế ế ệ d. Th c thiự 8. Nh c đi m c a ph ng pháp truy n th ng trong x lý d li u?ượ ể ủ ươ ề ố ử ữ ệ a. D li u nh t quánữ ệ ấ b. Gi v ng tiêu chu nữ ữ ẩ c. Nh ng h n ch trong b o m tữ ạ ế ả ậ d. G p đôi s l ng d li u c n thi tấ ố ượ ữ ệ ầ ế 9. Th c th ph thu c là:ự ể ụ ộ a. Th c th y uự ể ế b. Th c th th ng ự ể ườ c. Th c th conự ể d. Th c th chaự ể 10. khái ni m nào sau đây th hi n vùng ch a c a d li u t đó 1 ho cệ ể ệ ứ ủ ữ ệ ừ ặ nhi u thu c tính l y giá tr th c c a nó?ề ộ ấ ị ự ủ a. Quan hệ b. Th c thự ể c. Mi nề d. B ngả 72 Bài 2A: Thi t k CSDL logicế ế Trong bài này, chúng ta nghiên c u:ứ  V l c đ E/R cho các b n trong quan h v i các chi ti t:ẽ ượ ồ ả ệ ớ ế • Th c th th ngự ể ườ • Thu c tínhộ • Quan hệ • Th c th y uự ể ế • Th c th con và th c th chaự ể ự ể  Phân bi t các khóaệ  Đ nh nghĩa Chuyên bi t hóa và T ng quát hóa ị ệ ổ 73 Mô hình khái ni mệ Mô hình khái ni m ph n ánh các th c th và quan h c a chúng d a trên nh ng yêuệ ả ự ể ệ ủ ự ữ c u v x lý d li u c a t ch c. Đ phát tri n m t CSDL th a mãn nhu c uầ ề ử ữ ệ ủ ổ ứ ể ể ộ ỏ ầ thông tin c trong hi n t i l n t ng lai, tr c h t chúng ta c n thi t k m t môả ệ ạ ẫ ươ ươ ế ầ ế ế ộ hình khái ni m cho CSDL.ệ Thi t k mô hình khái ni m không liên quan t i giai đo n th c thi và v n hành c aế ế ệ ớ ạ ự ậ ủ CSDL. Mô hình khái ni m có th ánh x t i mô hình quan h , phân c p hay m ngệ ể ạ ớ ệ ấ ạ l i. Nó đ c l p v i t ng ng d ng đ n l , h qu n tr CSDL, ph n c ng và bướ ộ ậ ớ ừ ứ ụ ơ ẻ ệ ả ị ầ ứ ộ nh v t lý c a d li u.ớ ậ ủ ữ ệ Phân tích d li u là b c đ u tiên trong thi t k mô hình hái ni m, b t đ u v i thuữ ệ ướ ầ ế ế ệ ắ ầ ớ th p thông tin v d li u. B c này th ng bao g m m t b n đi u tra ho c m tậ ề ữ ệ ướ ườ ồ ộ ả ề ặ ộ ph ng pháp t ng t đ có đ c m t danh sách d li u mà t ch c c n. Cácươ ươ ự ể ượ ộ ữ ệ ổ ứ ầ bi u m u, hóa đ n, báo cáo là nh ng đi m kh i đ u đ thu th p d li u. B cể ẫ ơ ữ ể ở ầ ể ậ ữ ệ ướ ti p theo là ki m tra suqj v n hành và x lý d li u và lo i b các d li u trùng l pế ể ậ ử ữ ệ ạ ỏ ữ ệ ặ ho c không h p lý.ặ ợ Phân tích d li u bao g m nh n bi t các th c th , thu c tính c a chúng và m iữ ệ ồ ậ ế ự ể ộ ủ ố quan h gi a các th c th d a trên d li u thu th p đ c.ệ ữ ự ể ự ữ ệ ậ ượ Sau khi hoàn thành phân tích d li u, chúng ta v l c đ th c th - quan h . L cữ ệ ẽ ượ ồ ự ể ệ ượ đ t ng quan v thi t k , d dàng truy n đ t ý t ng cho ng i s d ng. Ánh xồ ổ ề ế ế ễ ề ạ ưở ườ ử ụ ạ c a v t th c cho các bi u t ng c a th c th - quan h là ch quan. Thôngủ ậ ự ể ượ ủ ự ể ệ ủ th ng, nh ng đ i t ng ban đ u là thu c tính, sau khi duy t l i thi t k s trườ ữ ố ượ ầ ộ ệ ạ ế ế ẽ ở thành th c th . Vì v y, không có quy lu t rõ ràng đ nh n bi t m t đ i t ng làự ể ạ ậ ể ậ ế ộ ố ượ th c th , thu c tính hay quan h .ự ể ộ ệ Ánh x l c đ th c th - quan h t i b ngạ ượ ồ ự ể ệ ớ ả CSDL phù h p v i l c đ E/R có th đ c bi u di n b i t p h p các b ng trongợ ớ ượ ồ ể ượ ể ễ ở ậ ợ ả h th ng quan h . Hãy xem xét s ánh x c a l c đ th c th - quan h t i b ngệ ố ệ ự ạ ủ ượ ồ ự ể ệ ớ ả trong quan h v i:ệ ớ  Th c th th ngự ể ườ  Thu c tínhộ  Quan hệ  Th c th y uự ể ế  Th c th cha và th c th conự ể ự ể 74 Th c th th ngự ể ườ C n nh c l i r ng th c th th ng không ph thu c. Chúng có th t n t i đ c l pầ ắ ạ ằ ự ể ườ ụ ộ ể ồ ạ ộ ậ v i các th c th khác. Chúng là m t “kh i h p nh t” c a CSDL. M i th c thớ ự ể ộ ố ợ ấ ủ ỗ ự ể th ng ánh x t i 1 b ng. Ví d , quan sát l c đ E/R d i đây:ườ ạ ớ ả ụ ượ ồ ướ Th c th th ngự ể ườ Th c th th ng STUDENT (sinh viên) và BOOKS (sách) ánh x t i 2 b ng riêngự ể ườ ạ ớ ả bi t.ệ Thu c tínhộ M i đ c tính ho c thu c tính th hi n trong l c đ E/R ánh x t i m t thu c tínhỗ ặ ặ ộ ể ệ ượ ồ ạ ớ ộ ộ c a b ng t ng ng. Đ c tính ho c thu c tính c a STUDENT và BOOKS ánh xủ ả ươ ứ ặ ặ ộ ủ ạ t i thu c tính c a b ng thích h p.ớ ộ ủ ả ợ Thu c tínhộ 75 Khóa chính c a b ng đ c xác đ nh là khóa c a l c đ E/R, ROLL_NO (s hủ ả ượ ị ủ ượ ồ ố ồ s ) và CODE (mã s ). Ghi nh r ng khóa ph i xác đ nh đ c duy nh t m i b dơ ố ớ ằ ả ị ượ ấ ỗ ộ ữ li u trong b ng.ệ ả Quan hệ Ánh x c a quan h d a vào ki u quan h , đ c nói đ n trong ph n tr c. M iạ ủ ệ ự ể ệ ượ ế ầ ướ ỗ ki u d li u ánh x t i các b ng theo m t cách th c khác nhau trong h qu n trể ữ ệ ạ ớ ả ộ ứ ệ ả ị CSDL h th ng.ệ ố Nguyên lý quan tr ng nh t là t o các b ng sao cho thông tin t th gi i th c đ cọ ấ ạ ả ừ ế ớ ự ượ l u tr và ph c h i theo cách t i u; theo đó, s l ng b ng ít nh t , s l ngư ữ ụ ồ ố ư ố ượ ả ấ ố ượ thu c tính ít nh t. trong h th ng quan h , phép k t n i ph c h i t t c thông tinộ ấ ệ ố ệ ế ố ụ ồ ấ ả b ng cách k t h p hai hay nhi u b ng.ằ ế ợ ề ả Quan h m t – m tệ ộ ộ Trong quan h m t – m t, m i th hi n th c th có th liên k t v i ch 1 th hi nệ ộ ộ ỗ ể ệ ự ể ể ế ớ ỉ ể ệ c a th c th liên quan.ủ ự ể Ví d , cho r ng m t sinh viên ch làm m t đ tài và không sinh viên nào khác làmụ ằ ộ ỉ ộ ề cùng đ tài. Nh v y, đây là m i quan h m t – m t gi sinh viên và đ tài.ề ư ậ ố ệ ộ ộ ữ ề Chúng ta bi u di n quan h gi a hai th c th ể ễ ệ ữ ự ể Student (Sinh viên ) và Project (đề tài) d i d ng l c đ E/R nh sau:ướ ạ ượ ồ ư Quan h m t - m tệ ộ ộ Ki u quan h này có th phân tích b ng nhi u cách. M t cách là phân tích nhể ệ ể ằ ề ộ ư trong quan h m t – nhi u b ng cách gi khóa ph trong m t trong hai b ng. cáchệ ộ ề ằ ữ ụ ộ ả khác là h p nh t hai b ng thành m t b ng đ truy c p nhanh h n. Ví d , n u truyợ ấ ả ộ ả ể ậ ơ ụ ế v n yêu c u d li u t hai b ng ấ ầ ữ ệ ừ ả Student và Project, cách t t nh t là h p nh t haiố ấ ợ ấ b ng đ c i thi n ho t đ ng truy v n.ả ể ả ệ ạ ộ ấ 76 Quan h m t – nhi uệ ộ ề Trong quan h m t – nhi u, m t th hi n c a m t th c th có th liên k t h n 1ệ ộ ề ộ ể ệ ủ ộ ự ể ể ế ơ th hi n c a th c th liên quan.ể ệ ủ ự ể Ví d , m t phòng có nhi u h n m t nhân viên.ụ ộ ề ơ ộ 77 Chúng ta bi u di n quan h gi a nhân viên và phòng theo d ng l c đ E/R nhể ễ ệ ữ ạ ượ ồ ư sau: Ánh x quan h m t – nhi uạ ệ ộ ề Dept_ID (ký hi u phòng) c a m t nhân viên có th l u tr trong b ng ệ ủ ộ ể ư ữ ả Employee nh trên. Ví th , ư ể Dept_ID trong b ng ả Employee là khóa ph trong b ng ụ ả Employee. Quan h nhi u – nhi uệ ề ề Quan sát l c đ sau:ượ ồ Quan h nhi u – nhi uệ ề ề 78 M t sinh viên có th m n nhi u quy n sách, m t quy n sách có th m n b iộ ể ượ ề ể ộ ể ể ượ ở nhi u sinh viên. Quan h ISSUES (cho m n) liên quan đ n c sinh viên và sách.ề ệ ượ ế ả ISSUES cũng có nhi u thu c tính riêng bi t, ví d , ngày m n sách và ngày trề ộ ệ ụ ượ ả sách. Vì th , chúng ta c n hi u r ng thu c tính không ch thu c v duy nh t m tế ầ ể ằ ộ ỉ ộ ề ấ ộ th c th . Chúng còn thu c v m i quan h . m i quan h ISSUES là quan h nhi uự ể ộ ề ố ệ ố ệ ệ ề – nhi u.ề B ng ả ISSUE ph i bao g m khóa chính c a c hai b ng ả ồ ủ ả ả STUDENT và BOOKS (ROLL_NO và CODE). Đây là khóa ph c a b ng ụ ủ ả ISSUE, giúp n i hai b ngố ả STUDENT và BOOKS. Ánh x quan hạ ệ Nh l i phép k t n i nói đ n trong đ i s quan h . N u m t ng i s d ng mu nớ ạ ế ố ế ạ ố ệ ế ộ ườ ử ụ ố bi t cu n sách nào đ c m n b i sinh viên nào và vào ngày nào, chúng ta có thế ố ượ ượ ở ể s d ng khóa ph trong b ng ISSUE đ k t n i c ba b ng. K t qu thu đ c làử ụ ụ ả ể ế ố ả ả ế ả ượ b n mô t hoàn ch nh c a vi c cho m n sách nh sau:ả ả ỉ ủ ệ ượ ư B ng k t n iả ế ố Khóa chính c a b ng ủ ả ISSUE là gì? Có hai kh năng. Th nh t là k t h p hai khóaả ứ ấ ế ợ ph (ụ ROLL_NO và CODE) n u s k t h p nh n d ng duy nh t đ c m i hàngế ự ế ợ ậ ạ ấ ượ ọ trong b ng. Khóa này đ c xem nh khóa ph c h p, t o b i nhi u h n m t thu cả ượ ư ứ ợ ạ ở ề ơ ộ ộ tính. Kh năng th hai là t o m t thu c tính m i cho khóa chính, ví dả ứ ạ ộ ộ ớ ụ ISSUENUM. 79 Chúng ta có th bi u di n ki u quan h gi a hai th c th trong l c đ th c th -ể ể ễ ể ệ ữ ự ể ượ ồ ự ể quan h b ng nh ng ký hi u t ng tr ng. M t th c th có th k t h p v i m t,ệ ằ ữ ệ ượ ư ộ ự ể ể ế ợ ớ ộ nhi u ho c không k t h p v i th c th khác.ề ặ ế ợ ớ ự ể Th c th y uự ể ế Th c th y u là th c th t n t i ph thu c vào th c th khác. Ví d , nh ng phự ể ế ự ể ồ ạ ụ ộ ự ể ụ ữ ụ thu c c a m t nhân viên.ộ ủ ộ Th c th y uự ể ế 80 Trong ví d trên, xhungs ta có th c th y u là DEPENDENT (ph thu c) ph thu cụ ự ể ế ụ ộ ụ ộ vào th c th EMPLOYEE (nhân viên). Th c th DEPENDENT có th đ c ánh xự ể ự ể ể ượ ạ t i các b ng riêng bi t nh sauớ ả ệ ư Th c th y u ánh x t i b ngự ể ế ạ ớ ả T p th c th con và t p th c th chaậ ự ể ậ ự ể T p th c th con là t p con c a m t th c th khác. T p th c th con luôn phậ ự ể ậ ủ ộ ự ể ậ ự ể ụ thu c vào t p th c th cha đ t n t i.ộ ậ ự ể ể ồ ạ T p th c th con và t p th c th chaậ ự ể ậ ự ể M i ki u th c th ( th c th con và th c th cha) ánh x t i m t b ng riêng bi t.ỗ ể ự ể ự ể ự ể ạ ớ ộ ả ệ Ví d :ụ EMPLOYEE (nhân viên) 81 HOURLY EMPLOYEE SALARIED EMPLOYEE (nhân viên làm theo gi )ờ (nhân viên làm h ng l ng)ưở ươ Ánh x th c th con và th c th chaạ ự ể ự ể Khóa chính c a th c th cha là khóa ph c a th c th con. Nó t o ra m t đ ngủ ự ể ụ ủ ự ể ạ ộ ườ d n gi a hai th c th . Khóa ph c a th c th con cung đ ng th i là khóa chínhẫ ữ ự ể ụ ủ ự ể ồ ờ c a nó. Thu c tính đ c mã hóa n m trong b ng EMPLOYEE ch ra th c th con.ủ ộ ượ ằ ả ỉ ự ể Ví d , “S” cho nhân viên làm h ng l ng, “H” cho nhân viên làm theo gi .ụ ưở ươ ờ HOURLY EMPLOYEE SALARIED EMPLOYEE C u trúc b ng v i thu c tính đ c mã hóaấ ả ớ ộ ượ Th thu t trong thi t k CSDL logicủ ậ ế ế Thu c tínhộ Không t o thêm nh ng thu c tính không c n thi t. M t thu c tính ph i đáp ng baạ ữ ộ ầ ế ộ ộ ả ứ m c đích:ụ  Nh n d ng th c th ch ậ ạ ự ể ủ  Rút ra th c th khácự ể  D n gi n hóa mô t c a m t th c thơ ả ả ủ ộ ự ể 82 SALES (bán hàng) Thu c tính c a m t b ngộ ủ ộ ả N u các th c th có chung nhi u thu c tính, ti n hành h p nh t các th c th . L uế ự ể ề ộ ế ợ ấ ự ể ư ý r ng m c tiêu chính khi thi t k CSDL là t i thi u s l ng b ng v i t i thi uằ ụ ế ế ố ể ố ượ ả ớ ố ể s l ng thu c tính.ố ượ ộ H p nh t th c th có thu c tính chungợ ấ ự ể ộ Khóa M t H Qu n tr CSDL quan h s d ng đ nh ch k t h p, nh n d ng và xác đ nhộ ệ ả ị ệ ử ụ ị ỉ ế ợ ậ ạ ị v trí các hàng b ng giá tr . Đ a ch v t lý là vô hình đ i v i ng i s d ng. Vì th ,ị ằ ị ị ỉ ậ ố ớ ườ ử ụ ế h th ng quan h yêu c u các khóa ph i nh n d ng duy nh t đ c các hàng trongệ ố ệ ầ ả ậ ạ ấ ượ b ng.ả Có nhi u lo i khóa khác nhau:ề ạ  Khóa chính  Khóa phụ  Khóa ch nọ  Khóa thay đ iổ  Khóa ph c h pứ ợ 83 B t c thu c tính nào (hay t p h p thu c tính) xác đ nh duy nh t m t hàng trongấ ứ ộ ậ ợ ộ ị ấ ộ b ng là m t l a ch n cho khóa chính c a b ng. Thu c tính nh v y g i là ả ộ ự ọ ủ ả ộ ư ậ ọ khóa ch n. ọ m t trong nh ng khóa ch n đ c dùng làm khóa chính, d a vào m c đ phộ ữ ọ ượ ự ứ ộ ổ bi n, m c đ s d ng. Thu c tính nào là l a ch n cho khóa chính nh ng khôngế ứ ộ ử ụ ộ ự ọ ư tr thành khóa chính đ c g i là ở ượ ọ khóa thay đ iổ . Khi khóa xác đ nh duy nh t cácị ấ hàng trong b ng đ c t o nên b i nhi u thu c tính g i là ả ượ ạ ở ề ộ ọ khóa ph c h pứ ợ . Khóa ph luôn luôn bi u di n quan h .ụ ể ễ ệ C n ph i hi u r ng khóa chính là cách duy nh t đ xác đ nh các hàng trong b ng.ầ ả ể ằ ấ ể ị ả Vì v y, giá tr NULL không đ c phép làm khóa chính. N u làm nh v y, s r tậ ị ượ ế ư ậ ẽ ấ khó đ xác đ nh đ c duy nh t các hàng.ể ị ượ ấ Quan sát b ng VEHICLE (ph ng ti n giao thông) sau:ả ươ ệ Khóa ch n, khóa chính và khóa thay đ iọ ổ Trong b ng trên, ả ENGINE# và REGN# là duy nh t m i b d li u. Vì th ,ấ ở ỗ ộ ữ ệ ế chúng đ u là khóa ch n. N u ề ọ ế ENGINE# đ c ch n là khóa chính, ượ ọ REGN# s làẽ khóa thay đ i.ổ Khóa có th đ n gi n ho c ph c h p. Khóa đ n gi n t o nên b i 1 thu c tính.ể ơ ả ặ ứ ợ ơ ả ạ ở ộ Khóa ph c h p, ng c l i, g m hai ho c nhi u thu c tính.ứ ợ ượ ạ ồ ặ ề ộ Quan sát b ng ả Accounts (tài kho n)ả Trong ví d trên, n u ch có m t giao d ch đ c ti n hành đ i v i m t tài kho nụ ế ỉ ộ ị ượ ế ố ớ ộ ả t i m t th i đi m. chúng ta có th chon AccountNumber (s tài kho n),ạ ộ ờ ể ể ố ả TransactionDate (ngày giao d ch), TransactionTime (gi giao d ch) làm khóa ph cị ờ ị ứ h p.ợ 84 Th c thự ể M t s thu c tính đòi h i thu c tính nâng cao đ xác đ nh tính ch t trong quá trìnhộ ố ộ ỏ ộ ể ị ấ thi t k CSDL và tr thành th c th . Chúng ta có th t o th c th m i đ bi uế ế ở ự ể ể ạ ự ể ớ ể ể di n các nhóm thu c tính l p l i nhi u l n. Ví d , thu c tính “ address” (đ a ch )ễ ộ ặ ạ ề ầ ụ ộ ị ỉ có th l y các thu c tính nâng cao nh “block” (khu nhà), “street” (đ ng), “city”ể ấ ộ ư ườ (thành ph ), “state” (bang) và “pin” (mã s cá nhân). Trong tr ng h p này, thu cố ố ườ ợ ộ tính “address” tr thành th c th nh trong ví d d i đây:ở ự ể ư ụ ướ Thu c tính có th tr thành th c thộ ể ở ự ể Th c th conự ể Xem ví d sau. Th c th PLANT (phân x ng) có các thu c tính th hi n trongụ ự ể ưở ộ ể ệ l c đ sau. Tuy nhiên, m t vài thu c tính không áp d ng đ c cho t t c cácượ ồ ộ ộ ụ ượ ấ ả phân x ng. Ví d , thu c tính “pressure” (áp su t) ch áp d ng cho phân x ngưở ụ ộ ấ ỉ ụ ưở h i n c. trong tr ng h p này, t t c các phân x ng không s d ng h i n cơ ướ ườ ợ ấ ả ưở ử ụ ơ ướ có giá tr NULL trong c t “pressure”. M t cách hi u qu là thay th thu c tínhị ộ ộ ệ ả ế ộ b ng th c th con. Đây là ph ng th c ằ ự ể ươ ứ chuyên bi t hóaệ . Chuyên bi t hóa là k t qu c a vi c l y t p con c a m t th c th b c cao h n đệ ế ả ủ ệ ấ ậ ủ ộ ự ể ậ ơ ể t o thành t p th c th b c th p h n. Trong ví d này, PLANT là t p th c th b cạ ậ ự ể ậ ấ ơ ụ ậ ự ể ậ cao h n, trong khi HYDRO (khí Hydro), STEAM (h i n c) và NUCLEAR (h tơ ơ ướ ạ nhân) là các t p th c th b c th p h n.ậ ự ể ậ ấ ơ 85 Chuyên bi t hóaệ Quan sát s đ i l p c a ví d trên. Hai th c th , SAVING – ACCOUNT (tài kho nự ố ậ ủ ụ ự ể ả ti t ki m) và CURRENT – ACCOUNT (tài kho n vãng lai), có nh ng thu c tínhế ệ ả ữ ộ chung. Trong tr ng h p này, l a ch n t t h n là t o m t th c th cha đ đ nườ ợ ự ọ ố ơ ạ ộ ự ể ể ơ gi n hóa đa quy chi u. Đi u đó g i là ả ế ề ọ t ng quát hóaổ . T ng quát hóa là k t qu c a vi c dùng t h