Thay đổi chất lượng cuộc sống người bệnh sau ghép thận: Kết quả tại Bệnh viện Quân y 103 (năm 2016)

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 4 * 2018 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Thận – Niệu 185 THAY ĐỔI CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG NGƯỜI BỆNH SAU GHÉP THẬN: KẾT QUẢ TẠI BỆNH VIỆN QUÂN Y 103 (NĂM 2016) Bùi Văn Mạnh*, Bùi Quang Thịnh*, Phạm Trí Dũng** TÓM TẮT Mục tiêu: Khảo sát chất lượng cuộc sống của người bệnh được ghép thận theo dõi tại BVQY 103 bằng bộ câu hỏi phỏng vấn KDQOL-36 (Kidney Disease Quality Of Life-36) và đánh giá sự thay đổi chất lượng cuộc sống của người bệnh trước và sau ghép thận Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu mô tả, cắt ngang ở 147 người bệnh sau ghép thận đang theo dõi tại Bệnh viện Quân y 103 từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2016. Kết quả: Điểm trung bình chất lượng cuộc sống chung của người bệnh sau ghép thận đạt 75,2 điểm; trong đó điểm trung bình chất lượng cuộc sống khía cạnh chức năng thể chất đạt 62,1 điểm, chức năng tinh thần đạt 72,3 điểm, tác động của bệnh thận đạt 84,6 điểm. Khía cạnh các triệu chứng và các vấn đề đạt đạt điểm cao nhất (89,3 điểm) và gánh nặng bệnh thận đạt thấp nhất (44,9 điểm). Chất lượng cuộc sống của người bệnh tại thời điểm nghiên cứu so với thời điểm trướcghép có chiều hướng tốt hơn một cách rõ ràng, điều này được thể hiện điểm trung bình chấtlượng cuộc sống do người bệnh tự đánh giá (thang điểm từ 0 -10) tại thời điểm trước ghép chỉ ở mức 2,63/1, nhưng ở thời điểm thực hiện nghiên cứu (sau ghép) tăng lên 7,39/104. Kết luận: Phần lớn người bệnh ghép thận có chất lượng cuộc sống trung bình và cao. Chất lượng cuộc sống của người bệnh tại thời điểm nghiên cứu so với thời điểm trước ghép có chiều hướng tốt hơn một cách rõ ràng. ABSTRACT CHANGING OF QUALITY OF LIFE OF KIDNEY TRANSPLANT RECIPIENTS: THE RESULTS AT MILITARY HOSPITAL 103 (YEAR OF 2016) Bui Van Manh, Bui Quang Thinh, Pham Tri Dung. * Ho Chi Minh City Journal Of Medicine * Supplement of Vol. 22 - No 4- 2018: 185 - 190 Objectives: To investigate the Quality Of Life (QOL) of kidney transplant recipients following-up at Military Hospital 103 and assessement of Quality Of Life changing of kidney transplant recipients before and after transplantation. Methods: A cross-sectional study on 147 kidney transplant recipients, using KDQOL-36 (Kidney Disease Quality of Life-36), from March to May, 2016. Kết quả: The overall heath scores of QOL of kidney transplant recipients was 75.2; where as the mean score of physical functioning, psychosocial functioning and effect of kidney disease were 62.1, 72.3 and 84.6 (respectively); the highets score was symptom/problems (89.3) and the lowest was burden of kidney disease (44.9). According to the level, there was 15% with high QOL score, 64.6% with moderate level and 20.4% at low level. The QOL of kidney transplant recipients at the time of study is following to much better trends in compare to pre-transplantation with better mean score QOL assessed by themsheft (2.63/10 vs 7.39/10). Conclusions: Majority of kidney transplant recipients are living with moderate to high QOL. The QOL of * Bệnh viện Quân y 103; **Trường Đại học Y tế Công cộng Tác giả liên lạc: PGS.TS Bùi Văn Mạnh . ĐT 090 3246471 Email: drmanhbui@gmail.com Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 4 * 2018 Chuyên Đề Thận – Niệu 186 kidney transplant recipients at the time of study is following to much better trends in compare to pre- transplantation ĐẶT VẤN ĐỀ Ghép thận là một biện pháp điều trị thay thế thận tối ưu cho người bệnh bị suy thận mạn giai đoạn cuối; sự phục hồi chức năng thận và nâng cao chất lượng cuộc sống của người bệnh là những ưu điểm cơ bản nhất của kỹ thuật ghép thận(1). Tuy nhiên việc ghép thận thành công chỉ là kết quả mang tính chuyên môn nhưng mong muốn cuối cùng của người bệnh và của toàn xã hội lại là làm thế nào để người bệnh sau ghép có được chất lượng cuộc sống tốt nhất. Y học phát triển đang hướng tới mục tiêu điều trị toàn diện. Người bệnh (NB) không chỉ được chăm sóc, điều trị tốt khi nằm viện mà còn được quan tâm đến chất lượng cuộc sống sau điều trị khi về sinh hoạt tại cộng đồng. Đến nay, Bệnh viện Quân y (BVQY) 103 đã ghép thận thành công cho hơn 300 trường hợp, tuy nhiên, đến nay chưa có nhiều nghiên cứu đề cập sâu về chất lượng cuộc sống của người bệnh sau ghép. Vì vậy chúng tôi thực hiện nghiên cứu: “Đánh giá chất lượng cuộc sống của người bệnh sau ghép thận trong năm 2016” nhằm 2 mục tiêu: 1. Khảo sát điểm chất lượng cuộc sống của người bệnh được ghép thận theo dõi tại BVQY 103 bằng bộ câu hỏi phỏng vấn KDQOL-36 (Kidney Disease Quality Of Life). 2. Đánh giá sự thay đổi chất lượng cuộc sống của người bệnh trước và sau ghép thận. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu 147 người bệnh đã phẫu thuật ghép thận thành công, đang điều trị, theo dõi sau ghép tại Bệnh viện Quân y 103. Tiêu chuẩn lựa chọn đối tượng nghiên cứu NB đã phẫu thuật ghép thận thành công, đang điều trị, theo dõi định kỳ sau ghép tại Bệnh viện Quân y 103. NB có thời gian sau ghép thận ≥ 3 tháng (sau ghép 3 tháng các chỉ số lâm sàng và cận lâm sàng của NB đã ổn định). NB đồng ý tham gia nghiên cứu, có đủ hồ sơ theo dõi theo yêu cầu. Tiêu chuẩn loại trừ NB không đồng ý tham gia nghiên cứu. NB không đạt các tiêu chí trong tiêu chuẩn lựa chọn. Thời gian thu thập số liệu được tiến hành từ tháng 2 đến hết tháng 5 năm 2016. Phương pháp nghiên cứu Thiết kế nghiên cứu Nghiên cứu mô tả cắt ngang; kết hợp định tính và định lượng; mẫu thuận tiện Phương pháp thu thập số liệu Phần thông tin chung: những thông tin chung về NB như: tuổi, giới, ngày ghép, nguồn thận ghépđược thu thập thông qua phỏng vấn bệnh nhân và hồ sơ, bệnh án Phần định lượng: NB đáp ứng tiêu chuẩn nghiên cứu đã được lựa chọn và hướng dẫn tham gia hợp tác. Bộ câu hỏi phỏng vấn KDQOL-36: Bộ câu hỏi gồm 34 câu hỏi (có điều chỉnh so với bản gốc là 36 câu); Tương ứng mỗi câu hỏi có các phương án trả lời, người PV lần lượt hỏi người bệnh theo thứ tự của bộ câu hỏi và đánh dấu đáp án trả lời sau khi có phản hồi từ NB, bộ câu hỏi này cho phép đo lường CLCS của NB sau ghép thận. Câu hỏi so sánh CLCS của NB trước ghép và thời điểm hiện tại: NCV đưa ra một dãy số từ 0 đến 10 và quy ước số 0 tương đương với CLCS ở mức thấp nhất, sau đó nâng cao dần từ 1,2,3,4 và số 10 tương đương với CLCS cao nhất (hoàn hảo); NB được đề nghị lựa chọn một số trong dãy số từ 0 đến 10 phù hợp với mức CLCS của mình tại thời điểm trước ghép thận và hiện tại. Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 4 * 2018 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Thận – Niệu 187 Phương pháp đánh giá chất lượng cuộc sống sử dụng trong nghiên cứu Cách tính điểm đánh giá chất lượng cuộc sống theo bộ công cụ KDQOL-36(6) Bộ cộng cụ có 36 câu hỏi, mỗi đáp án trả lời sẽ tương đương với một số điểm nhất định tính từ 0 đến 100. Điểm 0 là điểm thấp nhất, điểm 100 là điểm cao nhất, điểm số càng cao tương đương với chất lượng cuộc sống càng tốt. Sau khi NCV hỏi NB và được trả lời các đáp án, từ đáp án đó được chuyển đổi thành các điểm số theo các bậc từ điểm 0 (thấp nhất) đến 100 (cao nhất). Lưu ý: trong bộ câu hỏi có 36 câu nhưng có 2 câu NCV không sử dụng đó là Câu 28a,b; và câu 29 vì lý do: ở câu 28a và 28b là câu hỏi riêng cho đối tượng NB chạy thận nhân tạo (chưa ghép thận); câu 29 sau khi thu thập số liệu NCV thấy không phù hợp với đối tượng NC nên không tính điểm hai câu này (câu 29 hỏi sự khó chịu của NB về việc hạn chế uống nước trong khi tất cả NB đều không bị hạn chế uống nước nên mức điểm luôn là 100/100). Cách tính điểm CLCS như sau Điểm trung bình chất lượng cuộc sống (ĐTBCLCS) chung của NB được tính bằng trung bình cộng điểm của tất cả các câu hỏi trong bộ câu hỏi KDQOL-36 (34 câu) (từ 0-100 điểm). Trong 34 câu hỏi lại được chia thành 5 khía cạnh, điểm CLCS tại mỗi khía cạnh bằng trung bình cộng điểm của tất cả các câu hỏi trong khía cạnh đó. Cách tính điểm đánh giá chất lượng cuộc sống trước và sau ghép(2) Xin ông/bà hãy nhớ lại và so sánh CLCS của ông/bà thời điểm trước ghép thận và thời điểm hiện tại. Ông/bà hãy tưởng tượng có một dãy số từ 0 đến 10, 0 tương đương với CLCS thấp nhất, từ đó tăng dần lên 1,2,3. đến 10, số 10 tương đương với CLCS cao nhất. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ông/bà cho biết CLCS của mình trước khi ghép tương đương với số nào? Ông/bà cho biết CLCS của mình hiện tại tương đương với con số nào? Phương pháp phân tích số liệu Tổng hợp và phân tích số liệu bằng phần mềm SPSS 18; sử dụng thuật toán thống kê: mô tả tần suất, tỷ lệ cho các biến phân loại, mô tả trung bình (mean) và độ lệch chuẩn (SD) cho các biến liên tục có phân bố chuẩn. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Độ tuổi ≤ 40 chiếm tỷ lệ 67,6% cao hơn so với nhóm NB ở độ tuổi >40 (32,4%). NB là nam chiếm tỷ lệ cao hơn hẳn so với nữ với tỷ lệ giữa hai giới là 74,8% và 25,2% (bảng 1). Nguồn thận từ người cho sống cùng huyết thống chiếm tỉ lệ cao nhất (50,3%), từ người chết não chiếm tỷ lệ rất ít (5,4%). Thời gian sau ghép chủ yếu từ 1-5 năm (63,9%) (bảng 2). Điểm trung bình chất lượng cuộc sống (ĐTBCLCS) chung là 75,2 ± 10,2 điểm. Nhóm NB có ĐTBCLCS thấp là 20,4%; ĐTBCLCS mức trung bình 64,6% và mức ĐTBCLCS cao là 14,4 %. ĐTBCLCS các khía cạnh chức năng thể chất, chức năng tinh thần, các triệu chứng và các vấn đề, tác động của bệnh thận đều khá cao; thấp nhất là ĐTBCLCS khía cạnh gánh nặng bệnh thận (GNBT) chỉ đạt 44,9 ± 18,6 điểm (bảng 3). Bảng 1. Thông tin về đặc điểm cá nhân đối tượng nghiên cứu Thông tin Số lượng (n=147) Tỷ lệ (%) Tuổi * ≤ 40 100 67,6 > 40 47 32,4 Giới tính Nam 110 74,8 Nữ 37 25,2 Tình trạng hôn nhân Chưa từng kết hôn 27 18,3 Có vợ/có chồng 118 80,3 Ly hôn 2 1,4 Tuổi trung bình (năm) là 38,3 ± 10,4 (18-71) Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 4 * 2018 Chuyên Đề Thận – Niệu 188 Bảng 2. Thông tin về đặc điểm liên quan đến bệnh lý của đối tượng nghiên cứu Thông tin Số lượng (n=147) Tỷ lệ (%) Nguồn tạng Cùng huyết thống 74 50,3 Không cùng huyết thống 65 44,2 Từ người cho chết não 8 5,4 Thời gian sau ghép 3 tháng - < 1 năm 16 10,9 1 năm - 5 năm 94 63,9 > 5 năm 37 25,2 Thuốc ƯCMD đang sử dụng Cyclosporine 70 47,6 Prograf 77 52,4 Lần ghép Lần 1 143 97,3 Lần 2 trở đi 3 2,0 Bảng 3. Điểm trung bình CLCS chung và các khía cạnh Tiêu chí ĐTB ± ĐLC Điểm trung bình CLCS chung 75,2 ± 10,2 Chức năng thể chất 61,1 ± 23,7 Chức năng tinh thần 72,3 ± 16,9 Gánh nặng bệnh thận 44,9 ± 18,6 Các triệu chứng và các vấn đề 89,3 ± 9,1 Tác động của bệnh thận 84,6 ± 11,2 ĐTBCLCS trước ghép và sau ghép có sự thay đổi tốt lên một cách rõ ràng và sự khác nhau này có ý nghĩa thống kê với p < 0.005. Bảng 4. So sánh điểm trung bình CLCS chung trước và sau ghép thận Chỉ tiêu đánh giá Trước ghép Thời điểm nghiên cứu  ± SD 2,63 ± 1,28 7,39 ± 1,03 p-values 0,001 BÀN LUẬN Điểm trung bình CLCS chung và các khía cạnh Nghiên cứu sử dụng bộ KDQOL-36 đo lường CLCS qua các câu hỏi phỏng vấn, khai thác 5 khía cạnh cuộc sống của NB sau ghép thận; kết quả cho thấy ĐTBCLCS chung đạt 75,2 điểm, ĐTBCLCS khía cạnh chức năng thể chất đạt 62,1 điểm, chức năng tinh thần đạt 72,3 điểm, gánh nặng bệnh thận đạt 44,9 điểm, điểm các triệu chứng/vấn đề đạt 89,3 điểm và khía cạnh tác động bệnh thận đạt 84,6 điểm. ĐTBCLCS chung đạt 75,2 điểm theo tác giả đã phản ánh đúng thực tế nếu xét thang điểm 100 là cao nhất bởi vì, NB sau ghép đã có một cuộc sống có thể nói là “lột xác”, họ không còn bị phụ thuộc quá nhiều vào bệnh viện và thầy thuốc khi hàng tuần phải chạy thận nhân tạo hai đến ba lần, các triệu chứng thì ngày một nặng nề. Tuy vậy NB vẫn phải khám định kỳ hàng tháng, uống thuốc chống thải ghép trọn đời, ăn ngủ nghỉ, lao động, làm việc hết sức điều độ; họ chỉ đạt được ở mức “gần như những người bình thường” mà thôi. Để có một cái nhìn tổng thể về mức ĐTBCLCS chung, chúng tôi xin đưa ra tham khảo kết quả của một số nghiên cứu khác trên NB bị bệnh thận mạn tính giai đoạn cuối và sau ghép thận: Lê Việt Thắng và cộng sự sử dụng bộ câu hỏi SF-36 nghiên cứu 112 NB thận nhân tạo tại BVQY 103 và Bệnh viện Giao thông vận tải (4); nghiên cứu này có so sánh với nhóm 40 người khỏe mạnh (tương đồng về một số chỉ số như tuổi, giới); Kết quả điểm CLCS chung ở nhóm thận nhân tạo đạt 40,78 điểm, nhóm người khỏe mạnh đạt 90,71 điểm. Nghiên cứu của Phan Văn Báu và cộng sự (2014) sử dụng bộ câu hỏi KDQOL- 36 đo lường CLCS cho 360 NB suy thận mạn giai đoạn cuối điều trị thận nhân tạo tại bệnh viện Nhân Dân 115 - TP Hồ Chí Minh (4); kết quả, điểm sức khỏe tổng quát ở mức 48,89 điểm. Kết quả ĐTBCLCS chung của NB thời điểm trước ghép thận trong nghiên cứu tại BV Việt Đức (2014) là 43,1 điểm(5). Trong 5 lĩnh vực của CLCS ta thấy cao nhất là ĐTBCLCS khía cạnh CTCVĐ đạt 89,3 điểm. Các câu hỏi khai thác khía cạnh “các triệu chứng/vấn đề” tập trung hỏi về mức độ tác động ảnh hưởng của một số triệu chứng người mắc bệnh suy thận mạn thường gặp phải trước ghép như: đau nhức cơ, đau ngực, chuột rút, ngứa, khô da, chán ăn, buồn nôn hoặc có vấn đề ở dạ dàyThực tế cho thấy, hầu như tất cả những NB sau ghép đều được cải thiện tích cực nhóm triệu chứng này; qua đó chứng tỏ sau ghép thận, chức năng lọc của thận ghép đã hoạt động tốt, NB không còn các biểu hiện của tình trạng nhiễm độc và tác động của bệnh thận đối với cuộc sống của NB không còn mạnh như trước nữa, đây là lý do dẫn Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 4 * 2018 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Thận – Niệu 189 đến điểm CLCS của lĩnh vực này ở mức cao nhất. Lĩnh vực có điểm trung bình thấp nhất trong 5 lĩnh vực đó là lĩnh vực “gánh nặng bệnh thận” đạt 44,9 điểm. Qua nội dung của các câu hỏi cho thấy vấn đề chăm sóc, theo dõi sau ghép vô cùng quan trọng và có ảnh hưởng rất nhiều đến CLCS của NB, họ phải dành rất nhiều thời gian để giải quyết các vấn đề do bệnh thận gây ra, sau ghép thận thì việc phải dành thời gian để giải quyết các vấn đề ở đây chủ yếu là “kiêng khem” trong ăn uống sinh hoạt, uống thuốc đúng liều đúng giờ, căn thời gian để đi khám định kỳ, làm thủ tục thanh toán, đổi thẻ BHYT đúng hẹn, khi không may mắc bệnh phải nằm viện điều trị thì vô cùng mệt mỏi. Cá biệt có trường hợp cảm thấy chán nản với việc điều trị khi mà họ cùng gia đình đã căng sức một thời gian dài; Một số NB luôn cảm thấy mình là gánh nặng cho gia đình (gánh nặng nhiều mặt đặc biệt về kinh tế). Năm 2011, Farley và cộng sự sử dụng bộ công cụ KDQOL-36 để đo lường CLCS cho 156 NB sau ghép thận(2); kết quả, điểm trung bình khía cạnh chức năng thể chất đạt 43,0 điểm; chức năng tinh thần: 51,4 điểm; gánh nặng bệnh thận: 78,5 điểm; các triệu chứng/vấn đề: 81,7 điểm; tác động bệnh thận 83,8 điểm. Kết quả trên có điểm khác biệt lớn đó là: khía cạnh “gánh nặng bệnh thận” có điểm tương đối cao (78,5) trong khi NC của chúng tôi lĩnh vực này là thấp nhất (44,9); điều này thể hiện NB sau ghép tại Việt Nam vẫn còn mang nhiều gánh nặng và sự hỗ trợ đối với NB sau ghép của chúng ta so với những nước phát triển còn hạn chế. Tuy nhiên sự so sánh này chỉ mang tính tham khảo vì điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội, phong tục tập quán của chúng ta khác hẳn so với các nước khác. So sánh với nghiên cứu tại BV Việt Đức (2014) mà theo tác giả có sự tương đồng nhiều nhất với nghiên cứu này ở đối tượng nghiên cứu, bộ công cụ, thời gian nghiên cứu gần cho thấy cơ cấu điểm các lĩnh vực là khá giống nhau, tuy nhiên điểm tuyệt đối thì cao hơn so với nghiên cứu của chúng tôi; cụ thể, ĐTBCLCS chung là 87,5 điểm, khía cạnh chức năng thể chất đạt 74,2 điểm, chức năng tinh thần đạt 82,5 điểm, gánh nặng bệnh thận đạt 73,8 điểm, các triệu chứng/vấn đề đạt 96,6 điểm và khía cạnh tác động bệnh thận đạt 94,4 điểm. Qua kết quả trên chúng tôi thấy bức tranh chung về CLCS của NB sau ghép thận tại Việt Nam nói chung và những NB đang chăm sóc theo dõi, điều trị sau ghép tại BVQY 103 và BV Việt Đức nói riêng có sự tương đồng; Điểm TBCLCS chung trong khoảng 70 - 80 điểm so với 90 điểm của người bình thường, lĩnh vực có ĐTBCLCS thấp nhất và cần được can thiệp hỗ trợ nhiều nhất là gánh nặng bệnh thận. Sự thay đổi CLCS thời điểm trước ghép và hiện tại CLCS của NB trước và sau ghép thận thay đổi như thế nào, tăng hay giảm, nhiều hay ít là một câu hỏi nhận được sự quan tâm của nhiều người, không những chỉ ở NB mà của cả giới chuyên môn. Tuy nhiên, do điều kiện hạn chế về thời gian cũng như nguồn lực và hiện tại bệnh viện chưa có tiền lệ đo lường CLCS cho những NB trước ghép nên việc xác định làm thế nào để so sánh CLCS của NB trước và sau ghép là rất khó khăn. Để đơn giản hóa việc này, chúng tôi đưa ra một dãy số từ 0 - 10 và quy ước, số 0 thể hiện cho CLCS ở mức thấp nhất, sau đó nâng cao dần từ 1,2,3 .10 (10 là con số thể hiện CLCS hoàn hảo). NB được đề nghị nhớ lại thời điểm trước ghép (thời điểm trước ghép được giải thích là lúc NB phải chạy thận, lo lắng tìm nguồn thận, CLCS thấp nhất), sau đó phỏng vấn NB. Theo đánh giá của ông/bà, CLCS của mình tại thời điểm trước ghép khoảng mấy phần mười và CLCS của ông/bà hiện tại khoảng mấy phần mười? NB sẽ suy nghĩ và lựa chọn hai con số phù hợp tương ứng với CLCS của mình tại hai thời điểm là trước ghép thận và hiện tại. Cách đo lường này có ưu điểm là đơn giản, dễ trả lời, phù hợp với điều kiện thực tế nhưng chỉ biết được chiều hướng thay đổi, mức độ thay đổi CLCS chung trước và sau ghép chứ không đánh giá được chiều hướng và mức độ thay đổi của từng khía Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 4 * 2018 Chuyên Đề Thận – Niệu 190 cạnh CLCS(2). Kết quả cho thấy có 3 chiều hướng thay đổi CLCS trước và sau ghép: đa số NB có sự đánh giá là CLCS hiện tại tốt hơn rất nhiều so với thời điểm trước ghép, một vài trường hợp cho rằng CLCS của họ hiện tại ngang bằng, hoặc thấp hơn so với CLCS trước ghép; đó là những trường hợp được ghép thận sớm, khi tình trạng bệnh chưa nặng nề các điều kiện hỗ trợ tốt; lúc đó họ đánh giá CLCS khoảng 7/10 và hiện tại họ cũng chỉ xác định CLCS của mình ở mức 7/10 mà thôi. Còn trường hợp đánh giá CLCS hiện tại không bằng CLCS lúc trước ghép là do trong thời điểm PV, quả thận ghép của NB đang có dấu hiệu “hỏng” hoặc NB đang bị bệnh phải nằm viện điều trị. Có ít trường hợp tự đánh giá CLCS trước ghép chỉ đạt ở ngưỡng 0 điểm hoặc có trường hợp đánh giá CLCS hiện tại ở mức 10 điểm; đây là số điểm chưa phù hợp về mặt lý thuyết nhưng trong phần định tính chúng tôi thấy rằng ở những NB bị suy thận mạn giai đoạn cuối tại thời điểm trước ghép, cuộc sống của một số NB có thể nói là “bi đát” và nếu có số âm có thể họ cũng sẽ xác nhận con số đó. Một số NB đánh giá CLCS hiện tại của họ ở mức 10 điểm (hoàn hảo) là bởi vì họ đang có một sức khỏe tốt, lạc quan yêu đời, cuộc sống “viên mãn” và quan trọng hơn cả là NB họ có cái nhìn khác với cái nhìn của những người bình thường. Có một điểm thú vị là ĐTBCLCS hiện tại theo đánh giá của NB đạt mức 7,4/10 gần tương đương với mức 75,2/100 trong phần định lượng. Kết hợp với thông tin định tính, chúng tôi thấy kết quả này là phù hợp với thực tế. KẾT LUẬN Qua nghiên cứu 147 người bệnh sau ghép thận đang theo dõi tại BVQY 103 từ tháng 3 đến thắng 5 năm 2016, chúng tôi có kết luận sau: Điểm trung bình chất lượng cuộc sống chung của người bệnh sau ghép thận đạt 75,2 điểm; trong đó điểm trung bình chất lượng cuộc sống khía cạnh chức năng thể chất đạt 62,1 điểm, chức năng tinh thần đạt 72,3 điểm, gánh nặng bệnh thận đạt 44,9 điểm (thấp nhất), tác động của bệnh thận đạt 84,6 điểm, khía cạnhcác triệu chứng và các vấn đề đạt đạt điểm cao nhất (89,3 điểm). Tính theo mức độ thì 15% có điểm trung bình chất lượng cuộc sống đạt mức cao, 64,6% đạt mức trung bình và 20,4% ở mức thấp. Chất lượng cuộc sống của người bệnh tại thời điểm nghiên cứu so với thời điểm trước ghép có chiều hướng tốt hơn một cách rõ ràng, điều này được thể hiện điểm trung bình chất lượng cuộc sống do người bệnh tự đánh giá tại thời điểm trước ghép chỉ ở mức 2,63/10 còn thời điểm thực hiện nghiên cứu đạt 7,39/10. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Y tế (2006), Quyết định của Bộ Y tế số 43/2006/QĐ-BYT ngày 29 tháng 12 năm 2006 về việc ban hành quy trình kỹ thuật ghép thận từ người cho sống và quy trình ký thuật ghép gan từ người cho sống. 2. Farley R, Charter E, Dickinson S, Johnston P, Stratton J, Party RG (2011) “Report of Single unit experience with KDQOL-36 (Kidney Disease Quality of Life-36)”, Medical School and Renal Unit, Royal Comwall Hospital. 3. Franke GH et al (2004), “Aspects of quality of life through end - stage renal disease”, Qual Life Res, Vol. 12, pg. 103. 4. Lê Việt Thắng và Nguyễn Văn Hùng (2012), “Khảo sát chất lượng cuộc sống bệnh nhân suy thận mạn tính thận nhân tạo chu kỳ bằng thang điểm SF36”, Tạp chí Y học thực hành, 802(1), tr. 45 – 47. 5. Nguyễn Thị Thu Hương (2014), “Đánh giá chất lượng cuộc sống của bệnh nhân sau phẫu thuật ghép thận và một số yếu tố liên quan tại bệnh viện hữu nghị Việt Đức”, Luận văn Thạc sỹ Quản lý bệnh viện, Đại học Y tế công cộng. 6. Phan Văn Báu và Phạm Huy Tuấn Kiệt (2012), “Chi phí của người bệnh suy thận mạn giai đoạn cuối điều trị bằng lọc màng bụng tại nhà”, Tạp chí Nghiên cứu Y học, 425(1), tr.71 - 74. Ngày nhận bài báo: 10/05/2017 Ngày phản biện nhận xét bài báo: 01/06/2018 Ngày bài báo được đăng: 20/07/2018