Tán sỏi ngoài cơ thể (ESWL) sỏi niệu quản đoạn trên: Kinh nghiệm qua 110 trường hợp tại Bệnh viện Bình Dân (11/ 2000 đến 10/ 2001)

Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 38 TAÙN SOÛI NGOAØI CÔ THEÅ (ESWL) SOÛI NIEÄU QUAÛN ÑOAÏN TREÂN: KINH NGHIEÄM QUA 110 TRÖÔØNG HÔÏP TAÏI BEÄNH VIEÄN BÌNH DAÂN (11/ 2000 ÑEÁN 10/ 2001) Nguyeãn Phuùc Caåm Hoaøng 1 - Vuõ Leâ Chuyeân 2 - Phan Thanh Haûi 3 - Nguyeãn Tieán Ñeä 4 Nguyeãn Thaønh Taâm 5 - Nguyeãn Tuaán Vinh 6 - Leâ Vaên Hieáu Nhaân - Voõ Thò Caåm Haïnh TOÙM LÖÔÏC Muïc tieâu: Trong thôøi gian moät naêm töø ñaàu thaùng 11/ 2000 ñeán cuoái thaùng 10 / 2001 taïi Khoa-Boä moân Nieäu beänh vieän Bình Daân, söû duïng maùy taùn soûi ngoaøi cô theå Sonolith 3000 hôïp taùc vôùi Trung taâm Chaån ñoaùn Y khoa thaønh phoá Hoà Chí Minh (Medic), chuùng toâi ñaõ tieán haønh taùn soûi cho 110 tröôøng hôïp saïn nieäu quaûn ñoaïn treân choïn loïc cho 110 beänh nhaân vôùi keát quaû khaù khaû quan. Baøi nghieân cöùu naøy nhaèm böôùc ñaàu toång keát keát quaû cuûa 110 tröôøng hôïp naøy. Tö lieäu vaø phöông phaùp nghieân cöùu: trong thôøi gian treân chuùng toâi ñaõ taùn soûi nieäu quaûn ñoaïn treân cho 110 beänh nhaân (110 vieân soûi) vôùi tieâu chuaån kích thöôùc soûi töø 5-20mm, soûi moät beân, vò trí töø khuùc noái ñeán ngang moûm ngang L5, chöùc naêng thaän coøn baûo toàn treân UIV. Caùch thöùc taùn laø taùn taïi choã (in situ) vaø khoâng laøm thuû thuaät noäi soi tröôùc taùn. Theo doõi beänh nhaân ñònh kyø sau taùn ñeán 3 thaùng baèng sieâu aâm, phim KUB. Keát quaû: Coù 64 tröôøng hôïp (58,2%) soûi beân traùi vaø 46 tröôøng hôïp (41,8%) soûi beân phaûi. Soûi khuùc noái beå thaän nieäu quaûn coù 44 tröôøng hôïp (40%), ñoaïn L3-L4 coù 62 tröôøng hôïp (56,4%) vaø ñoaïn L4-L5 coù 4 tröôøng hôïp (3,6%). Kích thöôùc soûi choïn loïc töø 5-20mm, trung bình 9,95mm. Coù 43 tröôøng hôïp (39,1%) kích thöôùc soûi töø 5 - < 10mm, 44 tröôøng hôïp (40%) soûi ≥ 10 – 15mm, vaø 23 tröôøng hôïp (20,9%) soûi ≥ 15mm. Hai möôi chín tröôøng hôïp (26,4%) soûi caûn quang maïnh, 78 tröôøng hôïp (70,9%) soûi caûn quang trung bình vaø 3 tröôøng hôïp (2,7%) soûi caûn quang keùm. Trong taát caû caùc tröôøng hôïp chöùc naêng thaän beân coù soûi coøn baûo toàn treân phim nieäu kyù noäi tónh maïch (UIV) vôùi 26 tröôøng hôïp (23,6%) thaän öù nöôùc nheï, 50 tröôøng hôïp (45,5%) thaän öù nöôùc trung bình vaø 34 tröôøng hôïp (30,9%) thaän öù nöôùc naëngï. Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp (107 tröôøng hôïp – 97,3%) chuùng toâi taùn soûi in situ khoâng laøm thuû thuaät tröôùc taùn, chæ coù 3 tröôøng hôïp (2,7%) coù laøm thuû thuaät tröôùc taùn trong ñoù coù 1 tröôøng hôïp “flush” soûi leân thaän vaø 2 tröôøng hôïp ñaët thoâng JJ vöôït qua soûi. Keát quaû ñieàu trò nhö sau: 67 beänh nhaân (60,9%) ñöôïc taùn moät laàn, 19 beänh nhaân (17,3%) phaûi taùn hai laàn, 18 beänh nhaân (16,4%) taùn ba laàn, 5 beänh nhaân (4,5%) taùn 4 laàn, 1 beänh nhaân (0,9%) taùn 5 laàn. Soá laàn taùn trung bình laø 1,67 laàn / beänh nhaân. Soá soác taùn trung bình cho moãi vieân saïn laø 4284 cuù. Keát quaû theo doõi sau ba thaùng coù 64 beänh nhaân (58,2%) keát quaû toát, 24 beänh nhaân (21,8%) keát quaû khaù vôùi tæ leä beänh nhaân “stone-free” chung laø 80%. Chæ coù 5 tröôøng hôïp (4,5%) phaûi laøm thuû thuaät sau taùn (keát quaû trung bình)vaø 17 beänh nhaân (15,5%) thaát baïi do soûi khoâng beå. Keát luaän: Keát quaû naøy – so saùnh vôùi keát quaû cuûa caùc taùc giaû ngoaïi quoác– laø toát ñoái vôùi chuùng toâi trong böôùc ñöôøng coá gaéng aùp duïng caùc kyõ thuaät môùi ít xaâm laán trong chieán löôïc ñieàu trò beänh soûi nieäu voán raát phoå bieán ôû ngöôøi Vieät nam. Keát quaû naøy cuûa chuùng toâi coøn noùi leân taùn soûi ngoaøi cô theå ñoái vôùi soûi nieäu quaûn ñoaïn treân - trong nhöõng chæ ñònh cuï theå - coù theå taùn soûi in situ vaø khoâng caàn phaûi laøm thuû thuaät noäi soi tröôùc taùn. 1 Khoa Nieäu B beänh vieän Bình Daân. TP. Hoà Chí Minh 2 Tröôûng phoøng KHTH beänh vieän Bình Daân. TP. Hoà Chí Minh 3 Giaùm ñoác trung taâm chaån ñoaùn Y khoa (Medic). TP. Hoà Chí Minh 4 Tröôûng Phoøng Taùn soûi beänh vieän Bình Daân TP. Hoà Chí Minh 5 Tröôøng Trung hoïc Y teá tænh Beán Tre. 6 Khoa Noäi soi beänh vieän Bình Daân. TP. Hoà Chí Minh Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 266 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc ABSTRACT: EXTRACORPOREAL SHOCK WAVE LITHOTRIPSY (ESWL) FOR UPPER URETERAL STONES: EXPERIENCE OF 110 CASES AT BINH DAN HOSPITAL (FROM NOVEMBER 2000 TO OCTOBER 2001) Nguyen Phuc Cam Hoang, Vu Le Chuyen, Phan Thanh Hai, Nguyen Tien Ñe, Nguyen Thanh Tam, Nguyen Tuan Vinh, Le Van Hieu Nhan, Vo Thi Cam Hanh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 8 * Supplement of No 1 * 2004: 266 – 275 Objective: From early November 2000 to late October 2001, at the Urologic Department of Binh Dan hospital, using the Sonolith 3000 machine - in cooperation with Medic center - we performed ESWL for 110 selective cases of upper ureteral stones for 110 patients with optimistic results. This study aims at analyzing the results of these 110 cases. Materials and method: we performed ESWL for 110 patients with upper ureteral stone (110 stones) with stone size 5-20mm, unilateral, locating from the UPJ to the tranverse of L5, renal function preserved on IVU. We did the in situ ESWL without pre-ESWL manipulations. Patient’s follow-up until 3 months post-ESWL by sonography and KUB plain films. Results: There were 64 stones (58.2%) on the left side and 46 (41.8%) on the right side. UPJ stones account for 44 cases (40%), those at the level of L3-L4 account for 62 cases (56.4%), and those at L4-L5, 4 cases (3.6%). Stone size ranged from 5-20mm with mean stone size of 9.95mm. There were 43 stones (39.1%) of size of 5 - < 10mm, 44 stones (40%) ≥ 10 –15mm, and 23 stones (20.9%) ≥ 15mm. Twenty-nine stones (26.4%) are of high opacity, 78 stones (70.9%) of medium opacity, and 3 stones (2.7%) of low opacity. In all 110 cases the upper ureters upon the stone appeared on the IVU with 26 cases (23,6%) of mild hydronephrosis, 50 cases (45,5%) of moderate hydronephrosis, and 34 cases (30,9%) of severe hydronephrosis. In almost all cases (107 cases – 97,3%) we performed the in-situ lithotripsy without any pre- ESWL endoscopic manipulations. In only 3 cases (2.7%) did we the pre-ESWL endoscopic manipulations with 1 flush and 2 cases with catheter bypass. Our results were as follows: 67 patients (60.9%) were treated by one session, 19 patients (17.3%) by two sessions, and 18 patients (16.4%) by three sessions, 5 patients (4.5%) by four sessions, and 1 patient (0.9%) by five sessions. The average was 1.67 sessions per patient. The average number of shocks per calculus was 4283. The 3-month results were: 64 patients (58.2%) with good results, 24 patients (21.8%) with encouraging results with the overall stone-free rate as high as 80%. In only 5 cases (4.5%) were post-ESWL manipulations resorted to (fair results) and there were 17 failures (15.5%). Conclusion: These results – compared with those of foreigner authors – appear optimistic in our pathway of practising modern, minimally invasive techniques in strategy of dealing with urinary lithiasis which still remains quite popular in Vietnamese population. Our results also indicate that ESWL for upper ureteral stones – in some particular indications – can be performed in situ and without pre-ESWL manipulations. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Taùn soûi ngoaøi cô theå (Extracorporeal shockwave lithotripsy –ESWL) laø moät kyõ thuaät ñieàu trò soûi nieäu ít xaâm laán phoå bieán taïi caùc nöôùc phaùt trieån nhö laø löïa choïn ñaàu tieân trong vieäc ñieàu trò soûi nieäu vì nhöõng lôïi ích to lôùn cuûa noù. Taïi Khoa – Boä moân Nieäu beänh vieän Bình Daân, töø naêm 1990 ñeán 1999 chuùng toâi ñaõ aùp duïng kyõ thuaät naøy vôùi maùy taùn soûi EDAP LT01 ñeå ñieàu trò soûi nieäu (soûi thaän, soûi nieäu quaûn, soûi boïng ñaùi) vôùi keát quaû toát töø 62- 67%(3,4). Töø cuoái naêm 2000, phoái hôïp vôùi Trung taâm chaån ñoaùn Y khoa (Medic) chuùng toâi söû duïng maùy taùn soûi Sonolith 3000 (Technomed) Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 267 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 laø theá heä maùy taùn soûi thöù hai duøng cô cheá thuûy ñieän löïc cuõng vôùi heä thoáng ñònh vò baèng sieâu aâm. Taùn soûi ngoaøi cô theå cho saïn nieäu quaûn noùi chung cho keát quaû thaáp hôn taùn soûi thaän (3, 4, 5, 6,12,19, 28, 29). Trong chieán löôïc ñieàu trò soûi nieäu quaûn – cuõng nhö trong ñieàu trò soûi nieäu noùi chung - chuùng toâi cuõng söû duïng taùn soûi ngoaøi cô theå nhö vuõ khí löïa choïn ban ñaàu nhöng vì xuaát phaùt töø ñaëc thuø rieâng cuûa maùy, chuùng toâi chæ aùp duïng taùn soûi nieäu quaûn ñoaïn treân (töø khuùc noái nieäu quaûn – beå thaän ñeán treân maøo chaäu) vôùi nhöõng tieâu chuaån choïc loïc rieâng vaø vôùi chuû taâm taùn soûi taïi choã (in situ) vaø khoâng thöïc hieän thuû thuaät noäi soi tröôùc taùn. Vôùi tieâu chuaån choïn beänh vaø caùch thöïc hieän nhö treân, trong thôøi gian moät naêm töø ñaàu thaùng 11 / 2000 ñeán cuoái thaùng 10 / 2001 chuùng toâi ñaõ taùn soûi cho 110 beänh nhaân saïn nieäu quaûn ñoaïn treân vôùi kích thöôùc töø 5-20mm. Baøi baùo caùo naøy nhaèm toång keát keát quaû cuûa 110 tröôøng hôïp treân nhaèm ruùt ra nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán keát quaû chung töø ñoù khaû dó ruùt ra ñöôïc nhöõng chæ ñònh thích hôïp cho phöông tieän ñieàu trò ít xaâm laán naøy ñoái vôùi saïn nieäu quaûn ñoaïn treân. TOÅNG QUAN (2,5,6,12,18,19,24,27,28,29) Sô löôïc ñaëc ñieåm caùc maùy taùn soûi thöôøng duøng hieän nay Ñaëc ñieåm maùy Technomed Sonolith 3000. (28) Duøng moät maùy phaùt soùng xung kích thuûy ñieän löïc duy nhaát. Khaùc vôùi heä thoáng ñaùnh löûa coå ñieån, maùy coù moät Maùy Taùc nhaân soùng xung kích Hoäi tuï Caëp(Coupling) Hình aûnh Naêm Dornier HM-3 Thuûy ñieän löïc Baùn eâlip Boàn nöôùc Huyønh quang 1980 HM-4 Thuûy ñieän löïc Baùn eâlip Ñeäm nöôùc Huyønh quang 1980 MPL-9000/ 9000X Thuûy ñieän löïc Baùn eâlip Ñeäm nöôùc SAÂ (9000×hôïp vôùi 1987/1989 huyønh quang C-arm MFL-5000 Thuûy ñieän löïc Baùn eâlip Ñeäm nöôùc Huyønh quang 1990 Technomed Sonolith 3000 Thuûy ñieän löïc Baùn eâlip Boàn nöôùc nhoû Sieâu aâm 1985 Medstone STS Thuûy ñieän löïc Baùn eâlip Ñeäm nöôùc X quang Siemens Lithostar Ñieän töø Thaáu kính aâm Ñeäm nöôùc Huyønh quang 1986 (cuoän deït) Lithostar Plus Ñieän töø Thaáu kính aâm Ñeäm nöôùc SAÂ ngang 1989 (cuoän deït) Storz Modulith SL-10 Ñieän töø Thaáu kính aâm Ñeäm nöôùc SAÂ ngang/hôïp vôùi 1991 (cuoän truï) huyønh quang C-arm Modulith SL-20 Ñieän töø Thaáu kính aâm Ñeäm nöôùc Huyønh quang 1989 (cuoän truï) WolfPiezolith2500 Aùp ñieän Daõy h.baùn caàu Ñeäm nöôùc SAÂ/huyønh quang 1989 töông hoã EDAP LT-02 Aùp ñieän Daõy h.baùn caàu Ñeäm nöôùc SAÂngang/huyønh quang 1991 Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 268 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc caëp ñieän cöïc döông vaø aâm ñöôïc ñieàu chænh coá ñònh vôùi nhau vaø vôùi boàn phaûn chieáu baùn eâlip ñieàu khieån bôûi maùy tính, duy trì aùp löïc soùng xung kích ñeàu ñaën vaø ñoä taäp trung ñeàu hôn ñaùnh löûa coå dieån. Cöûa soå soùng xung kích roäng (22 cm) neân ít ñau. Boàn nöôùc nhoû (10 gallons). Ñònh vò baèng sieâu aâm. (maët phaúng beân vaø maët phaúng ngang). - Kieåm tra soûi vôõ baèng sieâu aâm hay maùy X quang xaùch tay (Tomera vaø Hellerstein, 1991). Taùn soûi ngoaøi cô theå ñoái vôùi soûi nieäu quaûn löng. (8,11,15,16,24,26,27,28) Taùn taïi choã (in situ) hay ñaåy soûi leân thaän roài taùn ? Caùc nghieân cöùu gaàn ñaây cho thaáy caùc phöông phaùp ñaåy (flush) soûi leân thaän hay ñaët oáng thoâng vöôït qua soûi (bypass) tröôùc taùn khoâng mang laïi nhieàu lôïi ích (15,16,24,26,27,28). Ngaøy nay caùc taùc giaû gaàn nhö thoáng nhaát nhö sau: - Soûi nieäu quaûn ≤ 1 cm, khoâng taéc ngheõn → taùn taïi choã. - Soûi nieäu quaûn > 1 cm, soûi khoù doø thaáy, soûi gaây beá taéc nhieàu → ñaåy soûi leân thaän hay ñaët oáng thoâng vöôït soûi. - Nhieàu soûi, soûi lôùn, soûi cöùng (cystine), soûi dính chaët (impacted) → moå noäi soi. Vai troø cuûa “buoàng giaõn nôû” (expansion chamber) nhö theá naøo ? Ngaøy nay caùc taùc giaû Myõ (Barr et al., 1990) vaø chaâu Aâu (Becht et al., 1988) ñeàu baùo caùo keát quaû toát maø khoâng coù ñaët stent vöôït soûi (28). Ñieàu naøy cho pheùp nghi ngôø vai troø cuûa oáng thoâng vöôït soûi. Taùn vôùi cöôøng ñoä naøo ? Haàu heát caùc taùc giaû (5,6,12,15,19,28) taùn soûi nieäu quaûn taïi choã duøng hieäu ñieän theá cao hôn (kilovoltage) vaø nhieàu cuù hôn cho soûi thaän. Thöôøng duøng 22-24 kV vaø treân 2000 cuù ñoái vôùi maùy HM-3 (Barr et al.,1990 ; Fuchs et al 1987.,). Keát quaû chung cuûa caùc taùc giaû ? Ñoái vôùi saïn nieäu quaûn löng treân: (töø khuùc noái nieäu quaûn –beå thaän ñeán bôø treân caùnh chaäu) caùc taùc giaû coù tæ leä saïch soûi (stone-free) laø 80 - 99%(Drach et al, 1986; Danuser et al, 1993 ; Ehreth et al,1994 ; Mobley et al,1994 ; Cass 1995) (28). Eisenberger (6) khuyeán caùo soá soác toái ña cho saïn nieäu quaûn (maùy Dornier HM3) trong moät laàn taùn laø 3000 cuù. Khoâng neân queân raèng chæ ñònh ñieàu trò can thieäp saïn nieäu quaûn coøn baøn caõi Coù nhieàu chieán löôïc can thieäp ñöôïc nhieàu taùc giaû ñöa ra (Dretler, 1986; Lingeman, 1986 ; Fuchs, 1988 ; Miller, 1989) (6) vaø seõ phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö: kinh nghieäm cuûa nhaø nieäu khoa, loaïi maùy taùn soûi saün coù, caân nhaéc veà giaù thaønh, chuû tröông ñieàu trò noäi truù hay ngoaïi truù. Khuynh höôùng hieän nay laø phaùt trieån veà caû hai phía: taùn soûi ngoaøi cô theå ít duøng voâ caûm hoaëc taùn soûi noäi soi baèng laser. TIEÂU CHUAÅN CHOÏN BEÄNH VAØ PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HIEÄN: Tieâu chuaån choïn beänh: Nhöõng beänh nhaân saïn nieäu quaûn thoûa maõn nhöõng yeáu toá sau: - Vò trí saïn Saïn nieäu quaûn ñoaïn treân, moät beân, töø khoaûng L2-L3 (khuùc noái) ñeán treân moûm ngang L5. - Kích thöôùc saïn töø 5-20 mm. - Ñoä öù nöôùc cuûa thaän vaø nieäu quaûn ñoaïn treân soûi töø ñoä I ñeán ñoä III treân sieâu aâm vaø treân nieäu kyù noäi tónh maïch (UIV), tuy nhieân chæ taùn soûi trong nhöõng tröôøng hôïp thaän beân saïn coøn phaân tieát treân UIV. - Ñoä taéc ngheõn cuûa ñöôøng xuaát tieát theå hieän treân UIV: neáu thaáy ñoaïn nieäu quaûn döôùi saïn: taéc ngheõn ít, neáu khoâng thaáy: taéc ngheõn nhieàu. Tuy nhieân chuùng toâi khoâng duøng tieâu chuaån naøy ñeå loaïi tröø. - Caùc yeáu toá ñoä caûn quang cuûa soûi, hình theå soûi khoâng laøm yeáu toá loaïi tröø. 1.6. - Caùc beänh nhaân treân khoâng coù choáng chæ ñònh cuûa taùn soûi ngoaøi cô theå. Phöông phaùp thöïc hieän Coâng taùc tieáp xuùc: giaûi thích cho beänh nhaân veà Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 269 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 phöông phaùp ñieàu trò, caùc öu ñieåm cuõng nhö caùc bieán chöùng coù theå xaûy ra sau taùn, caùc thuû thuaät noäi soi boå sung coù theå caàn ñeán. Xeùt nghieäm tieàn phaãu: coâng thöùc maùu, ñöôøng huyeát, chöùc naêng thaän, chöùc naêng ñoâng maùu toaøn boä, ECG, X quang phoåi,HIV test nhanh, xeùt nghieäm nöôùc tieåu: toång phaân tích nöôùc tieåu, caáy nöôùc tieåu. Chuùng toâi khoâng laøm ñöôïc caáy nöôùc tieåu thöôøng qui vì beänh nhaân thöôøng ôû tænh xa thöôøng yeâu caàu taùn sôùm ngay khi keát quaû caáy chöa veà neân chuùng toâi thöôøng döïa vaøo keát quaû cuûa toång phaân tích nöôùc tieåu (baïch caàu trong nöôùc tieåu quan troïng, nhuoäm Gram tröïc tieáp, Nitrite) ñeå öôùc ñoaùn tình traïng nhieãm truøng nieäu cuûa beänh nhaân. Neáu nghi ngôø nhieãm truøng nieäu, chuùng toâi ñieàu trò baèng khaùng sinh ñöôøng tieåu tröôùc khi taùn toái thieåu 48 giôø. Chaån ñoaùn hình aûnh hoïc: bao goàm sieâu aâm toång quaùt vaø nieäu kyù noäi tónh maïch (UIV). Treân sieâu aâm chuùng toâi chuù yù xem coù doø ñöôïc saïn khoâng, ñoïâ öù nöôùc cuûa thaän; treân UIV chuùng toâi choïn ra nhöõng tröôøng hôïp thaän coøn baøi tieát, chuù yù phaân bieät nhöõng tröôøng hôïp thaáy ñöôïc ñoaïn nieäu quaûn döôùi saïn (beá taéc ít) vôùi nhöõng tröôøng hôïp khoâng thaáy ñöôïc nieäu quaûn döôùi saïn (beá taéc nhieàu). Thuû thuaät baèng noäi soi tröôùc taùn: chuùng toâi chuû tröông taùn soûi taïi choã (in situ) vaø khoâng keøm laøm thuû thuaät ñaët thoâng nieäu quaûn hay thoâng JJ vöôït qua soûi tröôùc taùn moät caùch heä thoáng. Voâ caûm: beänh nhaân ñöôïc voâ caûm baèng tieàn meâ baèng Seduxen 10mg (TM) vaø Dolargan 50-100 mg (TM). Beänh nhaân ñöôïc daën doø nhòn ñoùi tröôùc ñoù 6 giôø. Tö theá beänh nhaân Beänh nhaân ñöôïc ñaët naèm ngöûa, löng chaïm maët nöôùc. Ñoâi khi naèm hôi nghieâng sang beân coù soûi ñeå laøm soûi traùnh ra xa coät soáng. ÔÛ beänh nhaân bò cöùng coïât soáng ñoâi khi chuùng toâi phaûi cheâm goái döôùi chaân ñeå gaäp ñuøi vaø gaäp goái vaøo buïng ñeå cho löng beänh nhaân chaïm nöôùc. Beänh nhaân ñöôïc mang duïng cuï baûo veä tai (head-phone) trong suoát quaù trình taùn. Ñònh vò soûi baèng ñaàu doø sieâu aâm vaø khôûi taùn. Chieán löôïc taùn Chuùng toâi chuû tröông taùn toái ña 3-4 ñôït, moãi ñôït caùch nhau 3-4 tuaàn, moãi ñôït taùn toái ña 3000 soác, naêng löôïng taùn coá ñònh (ôû 14 kV) trong suoát moät laàn taùn. Caùc taùc giaû nöôùc ngoaøi chuû tröông khôûi taùn baèng nguoàn naêng löôïng cao hôn (ôû 18-24 kV) sau ñoù giaûm töø töø khi saïn ñaõ baét ñaàu vôõ (6) hoaëc taùn baèng nguoàn naêng löôïng cao (22-24kV, ñoái vôùi maùy HM-3) trong suoát quaù trình taùn (28). Neáu soûi hôi lôùn seõ baét ñaàu taùn ôû ñaàu treân soûi tröôùc (höôùng beå thaän). Theo doõi söï vôõ cuûa soûi baèng sieâu aâm vôùi nhöõng daáu hieäu ñaëc thuø: boùng soûi to ra, nhoeø ñi, boùng löng yeáu ñi, boùng soûi naèm raïp xuoáng, maûnh soûi vaêng ngöôïc leân thaän, .. ñeå quyeát ñònh ngöng taùn. Theo doõi sau taùn: sau laàn taùn ñaàu beänh nhaân ñöôïc heïn taùi khaùm sau 3-4 tuaàn vôùi phim KUB vaø sieâu aâm ñeå xaùc ñònh soûi ñaõ tan vaø ñaøo thaûi heát maûnh soûi hoaëc coù caàn taùn boå sung (toái ña ba laàn taùn boå sung). Nhöõng laàn sau cuõng ñöôïc taùn gioáng laàn ñaàu. Ñaùnh giaù keát quaû Chuùng toâi ñaùnh giaù keát quaû theo tieâu chuaån sau: Toát: chæ caàn taùn moät laàn, beänh nhaân heát soûi sau 1-2 thaùng. Khaù: caàn phaûi taùn 2-4 laàn, beänh nhaân heát soûi sau 2-3 thaùng. Trung bình: taùn 2-4 laàn vaãn coøn maûnh soûi nhoû hoaëc phaûi laøm thuû thuaät sau laàn taùn ñaàu. Thaát baïi: soûi khoâng beå sau 2-4 laàn taùn. Thaønh coâng: beänh nhaân saïch soûi sau toái ña 4 laàn taùn (“stone-free”) = Toát + Khaù KEÁT QUAÛ Trong thôøi gian 1 naêm töø ñaàu thaùng 11/ 2000 ñeán heát thaùng 10 / 2001 chuùng toâi ñaõ thöïc hieän treân 110 beänh nhaân vôùi soá saïn ñöôïc taùn laø 110 vieân. Yeáu toá beänh nhaân: Tuoåi 20-40 T 57 beänh nhaân (51,8%) 41-60 T 44 beänh nhaân (40%) Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 270 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc 61-80 T 9 beänh nhaân (8,2%) Giôùi Nam: 60 (54,5%) Nöõ: 50 (45,5%) Ñòa dö TPHCM: 46 (41,8%) Tænh mieàn Trung: 12 (10,9%) Caùc tænh mieàn Taây: 23 (20,9%) Tænh mieàn Baéc: 1 (0,9%) Caùc tænh mieàn Ñoâng: 28 (25,5%) Yeáu toá soûi Vò trí soûi Soûi beân traùi: 64 (58,2%) Soûi khuùc noái: 44 (40%) Soûi beân phaûi: 46 (41,8%) Soûi L3 – L4: 62 (56,4%) Soûi L4 – L5: 4 (3,6%) Kích thöôùc soûi 5 - < 10 mm: 43 (39,1%) 10 – < 15 mm: 44 (40%) ≥ 15 mm: 23 (20,9%) Thay ñoåi: 5mm - 20mm, Trung bình: 9,95 mm ~ 10 mm Ñoä caûn quang Maïnh: 29 (26,4%) Vöøa: 78 (70,9%) Yeáu: 3 (2,7%) Hình theå soûi Trôn laùng: 19 (17,3%) ; Xuø xì: 91 (82,7%) Ñoä öù nöôùc cuûa thaän vaø nieäu quaûn Nheï: 26 (23,6%) Vöøa: 50 (45,5%) Naëng: 34 (30,9%) Ñoä taéc ngheõn cuûa saïn (thaáy nieäu quaûn beân döôùi saïn treân UIV): Nhieàu: 46 (41,8%) ; Ít: 64 (58,2%) Chieán thuaät taùn 97,3 % tröôøng hôïp taùn taïi choã (in situ), khoâng laøm thuû thuaät tröôùc taùn: 107 tröôøng hôïp. Coù 3 tröôøng hôïp (2,7%) laøm thuû thuaät tröôùc taùn: “Flush” + thoâng JJ: 1 TH Thoâng vöôït soûi (bypass): 2 TH Ñaây laø 3 tröôøng hôïp ñaàu tieân chuùng toâi coøn deø daët, chöa daùm taùn taïi choã. Coù 2 tröôøng hôïp phaûi laøm thuû thuaät sau laàn taùn ñaàu: 2 TH “ flush” + thoâng JJ Keát quaû ñieàu trò: . Soá laàn vaø soá soác taùn: Soá beänh nhaân taùn moät laàn: 67 (60,9%) Soá beänh nhaân taùn boán laàn: 5 (4,5%) Soá beänh nhaân taùn hai laàn: 19 (17,3%) Soá beänh nhaân taùn 5 laàn: 1 (0,9%) Soá beänh nhaân taùn ba laàn: 18 (16,4%) Soá soác taùn cho moãi vieân saïn (beänh nhaân): töø 800 – 10 200 Trung bình: 4283 ± 1937 Soá laàn taùn cho moãi vieân saïn (beänh nhaân): töø 1 - 5 laàn Trung bình: 1,67 laàn 4.2. Bieán chöùng gaàn sau taùn: 10 / 110 (9,1 %) “Steinstrasse”: 1 (giaûi quyeát baèng taùn soûi noäi soi) Ñau quaën thaän: 6 (ñieàu trò noäi) Taéc ngheõn nieäu quaûn + nhieãm truøng nieäu: 3 (1 TH phaûi chuyeån moå baùn khaån) Keát quaû ñieàu trò cuoái cuøng: Keát quaû chung: Soá beänh nhaân Tæ leä % Toát 64 / 110 58,2 Khaù 24 / 110 21,8 Thaønh coâng (toát+ khaù): “stone-free” 88 / 110 80 Trung bình 5 / 110 4,5 Thaát baïi 17 / 110 15,5 Keát quaû theo caùc yeáu toá rieâng reõ: Kích thöôùc soûi: (110 vieân) Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 271 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Soá ca Soá laàn taùn TB Soá cuù taùn TB Toát Khaù Thaønh coâng Trung bình Thaát baïi 5 - <10mm 43 1,2 2446 35 (81,4 %) 7 (16,3 %) 42 (97,7 %) 1 (2,3% ) 0 10- < 15mm 44 1,7 3618 26 (59,1 %) 12 (27,3 %) 38 (86,4 %) 0 6 (13,6 %) ≥ 15 mm 23 2,3 4608 3 (13%) 5 (21,7 %) 8 (34,8 %) 4 (17,4 %) 11 (47,8 %) Duøng MS Excel, Chi test ñeå kieåm ñònh Söï khaùc bieät giöõa nhoùm 1 vaø 2 coù yù nghóa thoáng keâ (P = 0,05) Söï khaùc bieät giöõa nhoùm 2 vaø 3 coù yù nghóa thoáng keâ (P = 0,0003) Ñoä caûn quang cuûa soûi: (110 vieân) Soá ca Soá laàn taùn TB Soá cuù taùn TB Toát Khaù Thaønh coâng Trung bình Thaát baïi Maïnh 29 2 3986 12 (41,4 %) 8 (27,6 %) 20 (69%) 1 (3,4%) 8 (27,6% ) Vöøa 78 1,6 3124 49 (62,8 %) 16 (20,5 %) 65 (83,3% ) 4 (5,1%) 9 (11,5% ) Yeáu 3 1 1800 3 (100% ) 0 3 (100% ) 0 0 Söï khaùc bieät giöõa nhoùm 1 vaø 2 coù yù nghóa thoáng keâ (P = 0,046) Vò trí soûi: (110 vieân) Soá ca Soá laàn taùn TB Soá cuù taùn TB Toát Khaù Thaønh coâng Trung bình Thaát baïi L2– L3 (KN) 44 1,8 3663 23 (52,3 %) 13 (29,5% ) 36 (81,8% ) 1 (2,3%) 7 (15,9% ) L3 - L4 62 1,5 3066 40 (64,5 %) 10 (16,1% ) 50 (80,6% ) 3 (4,8%) 9 (14,5% ) L4 – L5 4 1,8 3725 1 (25%) 1 (25%) 2 (50%) 1 (25%) 1 (25%) Söï khaùc bieät giöõa nhoùm 1 vaø 2 khoâng coù yù nghóa thoáng keâ (P = 0,8) Ñoä beá taéc cuûa soûi döïa treân UIV: (110 vieân) Soá ca Soá laàn taùn TB Soá cuù taùn TB Toát Khaù Thaønh coâng Trung bình Thaát baïi Nhieà u 46 1,7 3439 26 (56,5 %) 4 (8,7%) 30 (65,2 %) 3 (6,5%) 13 (28,3 %) Ít 64 1,6 3218 38 (59,4 %) 20 (31,3 %) 58 (90,6 %) 2 (3,1%) 4 (6,3%) Söï khaùc bieät giöõa nhoùm 1 vaø 2 coù yù nghóa thoáng keâ (P = 0,001) Ñoä trôn laùng cuûa soûi: (50 vieân) Soá ca Soá laàn taùn TB Soá cuù taùn TB Toát Khaù Thaønh coâng Trung bình Thaát baïi Trôn laùng 19 1,6 3152 11 (57,9 %) 3 (15,8 %) 14 (73,7 %) 0 5 (26,3 %) Xuø Xì 91 1,7 3347 53 (58,2 %) 21 (23,1 %) 74 (81,3 %) 5 (5,5%) 12 (13,2 %) Söï khaùc bieät giöõa nhoùm 1 vaø 2 khoâng coù yù nghóa thoáng keâ (P = 0,449) Hoài cöùu 17 tröôøng hôïp thaát baïi Kích thöôùc trung bình: 15,2 ± 2,6 mm Soá laàn taùn trung bình: 2,8 laàn Soá soác taùn trung bình: 5753 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Toån g ≥15 mm × × × × × × × × × × × 11/1 7 L 4 -5 × 1/17 Beá taéc nhieàu × × × × × × × × × × × × × 13/1 7 Caûn quang maïnh × × × × × × × × 8/17 Laùng × × × × × 5/17 BAØN LUAÄN Chæ ñònh taùn soûi nieäu quaûn ñoaïn treân: Laø moät chæ ñònh thích hôïp trong khuynh höôùng chung cuûa caùc nöôùc laø ñieàu trò can thieäp toái thieåu, trong ñoù taùn soûi ngoaøi cô theå thöôøng laø trò lieäu ñaàu tieân.Vieäc duøng maùy Sonolith 3000 vôùi heä thoáng ñònh vò baèng sieâu aâm ñôn thuaàn khoâng cho pheùp chuùng toâi taùn saïn nieäu quaûn ôû baát kyø vò trí naøo, tuy nhieân, chuùng toâi chuû tröông giôùi haïn chæ ñònh chæ cho saïn Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 272 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc nieäu quaûn ñoaïn treân. Tieâu chuaån choïn beänh Chuùng toâi choïn nhöõng tröôøng hôïp thaän coøn baøi tieát treân UIV ñeå traùnh nhöõng saïn nieäu quaûn quaù dính chaët (chronically impacted) vaøo nieâm maïc nieäu quaûn vaø tröông löïc nieäu quaûn treân saïn vaãn coøn khaù ñeå coù theå toáng thoaùt ñöôïc maûnh saïn. Chuùng toâi nghó raèng ñieàu naøy cuõng giuùp loaïi tröø nhöõng tröôøng hôïp thaän öù nöôùc nhieãm truøng hoaëc thaïân muû do saïn gaây beá taéc laâu ngaøy. Kích thöôùc saïn khoâng quaù lôùn (≤ 20mm) cuõng ñeå traùnh nhöõng tröôøng hôïp coù bieán chöùng nhieãm truøng vaø traùnh bieán chöùng taéc ngheõn nieäu quaûn do maûnh saïn (steinstrasse). Chieán löôïc thöïc hieän Taùn soûi taïi choã heä thoáng khoâng ñi keøm thuû thuaät tröôùc taùn trong ñaïi ña soá tröôøng hôïp (tröø 3 ca ñaàu coøn deø daët maø sau naøy cho thaáy laø khoâng caàn thieát) laø moät chuû tröông maïnh daïn, phuø hôïp vôùi khuynh höôùng chung trong Y vaên maø keát quaû beänh nhaân saïch soûi khoâng phaûi keát hôïp thuû thuaät sau taùn laø 80% vôùi hôn moät nöûa (58,2%) soá beänh nhaân chæ taùn moät laàn cho keát quaû toát, moät keát quaû phuø hôïp vaø ñaùng khích leä trong hoaøn caûnh thöïc teá cuûa beänh nhaân coøn quaù nhieàu khoù khaên (quaù nöûa soá beänh nhaân ôû caùc tænh, ñieàu kieän kinh teá coøn giôùi haïn, baûo hieåm Y teá chöa thanh toaùn hoaøn toaøn, taâm lyù ngöôøi Vieät nam cuõng nhö ngöôøi AÙ ñoâng thöôøng sôï laøm thuû thuaät noäi soi .). Keát quaû ñieàu trò: So saùnh vôùi caùc taùc giaû nöôùc ngoaøi, keát quaû cuûa chuùng toâi gaàn nhö töông ñöông vôùi nhöõng thoâng soá khaù toát sau: Tæ leä saïch soûi chung 80% vôùi gaàn hai phaàn ba soá beänh nhaân (61%) chæ taùn moät laàn. Tæ leä thaát baïi laø 15,5%. Keát quaû naøy coù veû khaû quan hôn cuûa Chuyeân 1992 (3,4) treân 303 tröôøng hôïp vôùi tæ leä toát laø 64,32% vaø thaát baïi laø 24,12%. Naêng löôïng duøng ñeå taùn saïn coù veû thích hôïp vôùi theå traïng ngöôøi Vieät Nam, vôùi soá laàn taùn trung bình laø 1,67 (Chuyeân, 1992: 2,3 laàn) vaø soá soác taùn trung bình laø 4283 ± 1937, luoân ôû möùc 14kV trong suoát quaù trình taùn. Ñieàu naøy coù theå giaûi thích tæ leä bieán chöùng thaáp (9,1%) vaø ôû möùc ñoä nheï (ñau quaën thaän). So vôùi caùc taùc giaû nöôùc ngoaøi laø khaù thaáp: Kirkaly: 6826 ± 834 soác, 18,4kV (15). Egail khuyeân neân taùn ít nhaát 3 laàn tröôùc khi chuyeån moå, chuùng toâi taùn chuû yeáu toái ña 3 laàn (104 / 110 tröôøng hôïp). Nhaän xeùt veà caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán keát quaû chung Yeáu toá kích thöôùc soûi Nhìn chung soûi caøng lôùn thì naêng löôïng caàn caøng lôùn vaø keát quaû chung caøng thaáp. Ñieàu naøy phuø hôïp vôùi caùc taùc giaû vaø ñöôïc kieåm chöùng baèng pheùp kieåm Chi test, MS Excel (p=0,05 vaø p = 0,0003). Theo muïc (4.3.2.1.) thì soûi coù kích thöôùc ≥ 15mm coù tæ leä thaønh coâng chæ khoaûng 1 / 3 vaø tæ leä thaát baïi gaàn moät nöûa. Nhoùm kích thöôùc trung gian (10 - < 15mm) coù tæ leä thaønh coâng chaáp nhaän ñöôïc: 86,4%. Nhö vaäy, neáu soûi ≥ 15mm thì neân laøm thuû thuaät tröôùc taùn hoaëc taùn soûi phöông phaùp khaùc. Caùc taùc giaû caån thaän hôn: hoï khuyeân neân laøm thuû thuaät tröôùc taùn ñoái vôùi soûi ≥ 10mm (6, 28). Yeáu toá ñoä caûn quang cuûa soûi: Trong loaït naøy chuùng toâi thaáy raèng soûi caøng caûn quang thì keát quaû taùn caøng thaáp. Ñieàu naøy phuø hôïp vôùi caùc taùc giaû vaø ñöôïc kieåm chöùng baèng pheùp kieåm Chi test (p = 0,046). Yeáu toá vò trí soûi: So saùnh giöõa hai nhoùm soûi L2-L3 (khuùc noái) vaø L3-L4 chuùng toâi nhaän thaáy keát quaû töông ñöông caû veà tæ leä thaønh coâng vaø tæ leä thaát baïi (p = 0,8). Ñieàu naøy coù theå laø khoâng phuø hôïp vôùi lyù thuyeát “ buoàng giaõn nôû” (expasion chamber), tuy nhieân, coù theå giaûi thích laø soûi ôû khuùc noái tuy tieáp xuùc vôùi nöôùc tieåu nhieàu hôn nhöng cuõng di ñoäng theo nhòp thôû nhieàu hôn neân naêng löôïng nhaän ñöôïc coù theå thaáp hôn theo tính toaùn. Ñoái vôùi saïn L4 -5 keát quaû coù veû thaáp hôn roõ reät tuy khoâng ñöôïc kieåm chöùng thoáng keâ, tuy nhieân saïn ngang möùc naøy thuoäc loaïi khoù doø thaáy ñoái vôùi maùy Sonolith 3000 (ñònh vò sieâu aâm). Nhìn chung caùc taùc Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 273 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 giaû khoâng thaáy coù söï khaùc bieät veà keát quaû theo vò trí soûi. (1,11,14,21,23,24,27,28) Yeáu toá ñoä beá taéc cuûa soûi (treân UIV): Trong loaït naøy thaáy raèng soûi gaây beá taéc nhieàu coù keát quaû thaáp hôn roõ reät so vôùi soûi ít gaây beá taéc (p=0,001). Tæ leä thaønh coâng theo thöù töï: 65,2% vaø 90,6%, tæ leä thaát baïi theo thöù töï: 28,3% vaø 8,3%. Tuy nhieân Kirkaly (15) treân 503 beänh nhaân khoâng thaáy coù söï khaùc bieät giöõa hai nhoùm soûi beá taéc nhieàu vaø beá taéc ít (tæ leä saïch soûi theo thöù töï laø 90% vaø 85%). Ngöôïc laïi, Nuzarello (13) tin raèng ñoä beá taéc cuûa soûi laø raát coù yù nghóa neân taùc giaû duøng duïng cuï chaûi soûi qua noäi soi ñeå laáy ñi nhöõng maûnh vuïn naèm quanh vieân soûi. Ñoä trôn laùng cuûa soûi Trong loaït naøy: soûi xuø xì coù veû coù keát quaû cao hôn soûi trôn laùng, tæ leä thaønh coâng theo thöù töï: 81,3% vaø 73,7% tuy nhieân ñieàu naøy vaãn khoâng roõ raøng vì möùc cheânh leäch thaáp vaø khoâng ñöôïc kieåm chöùng baèng thoáng keâ (p=0,449). Duø sao, ñieàu naøy cuõng phuø hôïp vôùi lyù thuyeát daãn truyeàn soùng xung kích tuy caùc taùc giaû ít ñeà caäp ñeán yeáu toá naøy. Veà 17 tröôøng hôïp thaát baïi Hoài cöùu 17 tröôøng hôïp thaát baïi (muïc 4.3.3.), chuùng toâi thaáy neáu beänh nhaân coù 2 trong 3 yeáu toá: Beá taéc nhieàu (13/17) Kích thöôùc soûi ≥ 15 mm (11/17) Caûn quang maïnh (8/17). thì phaûi deø chöøng khaû naêng thaát baïi cao, trong ñoù 2 yeáu toá soûi gaây beá taéc nhieàu vaø soûi ≥ 15 mm ñoùng vai troø roõ reät. Nhöõng tröôøng hôïp naøy neáu chæ ñònh taùn soûi ngoaøi cô theå thì neân laøm thuû thuaät tröôùc taùn. KEÁT LUAÄN Taùn soûi ngoaøi cô theå ñoái vôùi saïn nieäu quaûn laø moät trong nhöõng choïn löïa toát, ñoái vôùi soûi nieäu quaûn ñoaïn treân neân thöïc hieän taùn soûi taïi choã khoâng laøm thuû thuaät tröôùc taùn vaãn cho keát quaû thaønh coâng khaù cao, nhaát laø ñoái vôùi soûi < 15mm. Ñieàu naøy giuùp ích cho beänh nhaân raát nhieàu nhaát laø trong hoaøn caûnh beänh nhaân Vieät Nam coøn quaù khoù khaên veà nhieàu maët. Ñoái vôùi maùy taùn soûi thuûy ñieän löïc Sonolith 3000 coù theå cho keát quaû toát nhö caùc taùc giaû nöôùc ngoaøi maø löôïng naêng löôïng caàn duøng laïi thaáp hôn, thích hôïp vôùi theå löïc cuûa ngöôøi Vieät Nam, ñieàu trò toát treân cô sôû ngoaïi truù, ít bieán chöùng, giaù thaønh chaáp nhaän ñöôïc. Tæ leä thaønh coâng khaù cao: saïch soûi 80%, thaát baïi 15.5%. Soá laàn taùn thaáp: 1,67 laàn vôùi gaàn hai phaàn ba soá beänh nhaân chæ taùn moät laàn, khoaûng nöûa soá beänh nhaân taùn moät laàn cho keát quaû saïch soûi, bieán chöùng nheï khoâng ñaùng keå. Caùc yeáu toá aûnh höôûng leân keát quaû chung goàm: ñoä beá taéc do soûi gaây ra (beá taéc nhieàu), kích thöôùc soûi (≥ 15mm), ñoä caûn quang cuûa soûi (caûn quang maïnh). Neáu beänh nhaân coù 2 treân 3 yeáu toá nguy cô thì phaûi deø chöøng nguy cô thaát baïi cao. ÔÛ nhöõng tröôøng hôïp naøy coù theå thöïc söï caàn phaûi laøm thuû thuaät tröôùc taùn hoaëc choïn phöông phaùp taùn soûi qua noäi soi. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Cass AS: Extracorporeal shock wave lithotripsy for ureteral calculi. Journal of endourology. Program and abstracts. 10th World Congress on Endourology and ESWL. September 3 - 6,1992. Mary Ann Liebert, Inc. publishers. 2. Chaussy Ch., Schmiedt E., Jocham D., Walther V., Brendel W.: Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy. New aspects in the treatment of kidney stone disease. Karger AG.1982. 3. Chuyeân Vuõ Leâ: Kinh nghieäm taùn soûi ngoaøi cô theå taïi beänh vieän Bình Daân trong 6 naêm (1990 – 1996). Toùm löôïc nhöõng coâng trình khoa hoïc vaø caûi tieán Khoa hoïc kyõ thuaät 10 naêm Beänh vieän Bình Daân 1990 – 1999 ; 270-276. 4. Chuyeân Vuõ Leâ: Expeùrience de la Lithotriptie Extracorporelle aø l’ hoâpital Binh Dan. Deuzieømes Journeùes Meùdicales Franco-Vietnamiennes. 8-1992. 5. David L. McCullough: Extracorporeal Shockwave Lithotripsy. Campbell’s Urology, 6th Ed.,1992, Vol.3, pp 2157-2182. 6. Eisenberger F., Miller K., and Rassweiler J.: Extra Corporeal Shockwave Lithotripsy (ESWL). Stone therapy in Urology. Thieme Med. Pub. NewYork. 1991, pp 29-77. 7. Evan R. J., Wingfield D. D., Morolo B. A., and Jenkin A. D.: Ureteral stone manipulation before extra corporeal shockwave lithotripsy. J. Urol., 139: 33, 1988. 8. Fetner C. D., Preminger G. M., Seger. J. and Lea T. A.: Treatment of ureteral calculi by extra corporeal shockwave lithotripsy at a multi-use center. J. Urol., 139: 1192, 1988. Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 274 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc 9. Fuchs G. J., Chaussy C. G. and Stenzl A.: Current management concepts in the treatment of ureteral stones. J. Endourol., 2:117,1988. 20. Mueller S. C., Wilbert D., Thueroff J. W. and Alken P.: Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy for ureteral stones: clinical experience and experimental findings. J. Urol.,135: 831, 1986. 10. Geert G. T.: Insitu ESWL of ureteral stones on the Dornier MPL 9000 using X ray localisation. Journal of endourology. Program and abstracts. 10th World Congress on Endourology and ESWL. September 3-6, 1992. Mary Ann Liebert, Inc. publishers. 21. Neisius D., Alloussi S., Zwergel T., Netzer M., and Ziegler M.: extracorporeal piezoelectric lithotripsy for ureteral stone treatment. Journal of endourology. Program and abstracts. 10th World Congress on Endourology and ESWL. September 3-6,1992. Mary Ann Liebert, Inc. publishers. 11. Graff J; Pastor J; Funke P.-J., Mach, P. and Senge, Th.: Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy for uteteral stones: a retrospective analysis of 417 cases. J. Urol., 139: 513, 1988. 22. Oka T., Hara T., Miyake O., Kobayashi Y., Yasunaga Y., Matsumiya K., Takaha M.: Clinical application of Sonolith 3000 type on extracorporeal shockwave lithitripsy for renal and ureteral stones. Hinyokika Kiyo 1990 Oct ;36 (10):1203-11. 12. Segura JW: Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy. Urologic Surgery, 4th Ed. 1991, pp 132-137. 13. Nuzarello J. Marc A. Rubenstein and Norris D M: Extra Corporeal Shockwave Lithotripsy and the ureteral stone brush: initial results. The Journal of Urology Vol. 143, February 1990, pp 261-262. 23. Puppo P., Bottino P., Germinal F., Caviglia C., Riccioti G. and Giuliani L.: Techniques and results of extracorporeal shock wave lithotripsy in the ureter. J. Endourol., 2:1, 1988. 14. Kim HH, Lee JH, Park MS, Lee SE, Kim SW: In situ extracorporeal shock wave lithotripsy for ureteral calculi: investigation of factors influencing stone fragmentation and appropriate number of sessions for changing treatment modality. J Endourol 1996 Dec ; 10 (6): 501- 5. 24. Said M. T., Abomelha M. S., El- Etaibi K. E., Kourah M. A.: Insitu ESWL in ureteric calculi. Journal of endourology. Program and abstracts. 10th World Congress on Endourology and ESWL. September 3- 6,1992. Mary Ann Liebert, Inc. publishers. 25. Sae Chul Kim, Young Rae Moon, and Kyung Do Kim: Extracorporeal Shockwave Lithotripsy monotherapy: Experience with piezoelectric second generation lithotriptor in 642 patients. J. Urol. May 2001. 165 (50): 1412-22. 15. Kirkaly Z., Esen A. A., Guler C.: Extracorporeal lithotripsy of ureteral stones in situ. Journal of endourology. Program and abstracts. 10th World Congress on Endourology and ESWL. September 3- 6,1992. Mary Ann Liebert, Inc. publishers. 26. Shi- Chung CHANG, Hann_Chorng KUO, Tsi HSU: Should an obstructed upper ureteral stone be stented before extracorporeal shock wave lithotripsy ? Journal of endourology. Program and abstracts. 10th World Congress on Endourology and ESWL. September 3- 6,1992. Mary Ann Liebert, Inc. publishers. 16. Lingeman J. E.. Newman D. M., Mertz J. H. O., Mosbaugh P. G., Steele R. E., Knapp P. M., Jr. and Kulb T. B.: ureteral stone manipulation preceding extracorporeal shockwave lithotripsy. J. Urol., part 2, 135: 153A, abstract 197, 1986. 17. Masuyoshi H., Yoko I., Masayuki O.: Treatment of ureteral stones by extracorporeal shock wave lithotripsy: with ureteral catheter or in situ. Journal of endourology. Program and abstracts. 10th World Congress on Endourology and ESWL. September 3- 6,1992. Mary Ann Liebert, Inc. publishers. 27. Siddiq A. E., Mamun Y. E.: Insitu extracorporeal shock wave lithotripsy for ureteral stones. Journal of endourology. Program and abstracts. 10th World Congress on Endourology and ESWL. September 3- 6,1992. Mary Ann Liebert, Inc. publishers. 28. Thomas V. Martin and R. Ernest Sosa: Shock Wave Lithotripsy. Campbell’s Urology 7th edition. Vol. 3. 1998, pp 2735-2752. 18. Manzone D.J. and Chiang B: Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy of stones in the upper, mid, and lower ureter. J. Endourol., 2:107, 1988. 19. Marshall L. Stoller: Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy. Smith’s General Urology, 15th Ed. 2000, pp 321-328. 29. Trieàu Nguyeãn Böûu vaø coäng söï: Keát quaû taùn soûi ngoaøi cô theå baèng maùy Storz Modulith SLX taïi beänh vieän Vieät Ñöùc. Taïp chí Y hoïc Vieät Nam, chuyeân ñeà Tieát Nieäu – Thaän hoïc. 2001: 1-4. Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 275