Tâm lý học - Chương 1: Khái quát chung về tâm lý học

Th.S. Bùi Thị Thanh Nhàn CHƯƠNG 1 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ TÂM LÝ HỌC NỘI DUNG CHƯƠNG 1.1. Một số khái niệm 1.2. Sơ lược về sự hình thành và phát triển của tâm lý học. 1.3. Đối tượng, nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu của tâm lý học 1.4. Các hiện tượng tâm lý cơ bản 1.5. Một số quy luật tâm lý 1.6. Tâm lý học quản trị kinh doanh 1.1.1. Tâm lý (Psychologie) Theo tiếng Hy Lạp: Psyche: tâm hồn Psychologie Chologie: khoa học Tâm lý: là khoa học về tâm hồn. 1.1. Một số khái niệm 1.1.1. Tâm lý (Psychologie) Theo nghĩa Hán – Việt: - Tâm: lòng người - Lý: lý giải Tâm lý: là lý giải lòng người 1.1. Một số khái niệm 1.1. Một số khái niệm 1.1.1. Tâm lý (Psychologie) Theo chủ nghĩa duy vật biện chứng Mácxít: Tâm lý là thuộc tính của một thứ vật chất có tổ chức cao, là một hình thức phản ánh đặc biệt của chủ thể đối với hiện thực khách quan. Theo Mác – Lênin: Tâm lý là hiện tượng tinh thần này sinh trong não, điều khiển mọi hoạt động của con người, là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan, là sự tiếp thu các kinh nghiệm lịch sử của loài người biến thành cái riêng của từng người. 1.1.2. Tâm lý học: Tâm lý học là khoa học nghiên cứu con người nhận thức thế giới khách quan bằng con đường nào, theo quy luật nào, nghiên cứu thái độ của con người đối với cái mà họ nhận thức được hay tự mình làm được. 1.1. Một số khái niệm 1.2. Sơ lược về sự phát triển của tâm lý học. 1.2.1. Tâm lý học cổ đại (trước CN) Chủ yếu xuất hiện ở Ai Cập, Hi Lạp, Ấn Độ, Trung Quốc, như là một phần của triết học. Häc thuyÕt duy t©m thêi cæ ®¹i quan niÖm: T©m lý hoµn toµn lµ mét hiÖn t­îng phi vËt chÊt, ®ã lµ phÇn hån mµ t¹o ho¸ ®Æt vµo con ng­êi lóc chµo ®êi vµ nã lµ bÊt tö. Häc thuyÕt duy vËt quan niÖm: T©m lý cã nguån gèc tõ vËt chÊt, nã ®­îc t¹o ra tõ : n­íc, löa, kh«ng khÝ vµ c¸c nguyªn tö kh¸c. Một số nhà khoa học tâm lý thời kỳ cổ đại Pơ la tông (428-348): Đi theo chủ nghĩa duy tâm. Ông cho rằng tâm hồn và thể xác là không có mối quan hệ. Con người có 3 loại tâm hồn: - Tâm hồn trí tuệ (ở phần đầu): chỉ có ở giai cấp chủ nô - Tâm hồn dũng cảm (ở phần ngực): chỉ có ở giai cấp quý tộc. - Tâm hồn dinh dưỡng (ở phần bụng): có ở tầng lớp nô lệ. Một số nhà khoa học tâm lý thời kỳ cổ đại Arixtot (384-322): nhà tư tưởng lỗi lạc theo chủ nghĩa duy vật, nổi tiếng với cuốn “Bàn về tâm hồn”. Theo ông, tâm hồn được chia làm 3 loại: - Tâm hồn thực vật: làm chức năng dinh dưỡng, còn gọi là tâm hồn dinh dưỡng. - Tâm hồn động vật: làm chức năng cảm giác, vận động, còn gọi là tâm hồn cảm giác. - Tâm hồn trí tuệ: chỉ có ở con người, còn gọi là tâm hồn suy nghĩ. Tâm hồn bậc cao được nảy sinh trên cơ sở của tâm hồn bậc thấp Hypocrate: đi theo tư tưởng duy vật. Ông nổi tiếng với học thuyết về khí chất (tâm lý con người phụ thuộc vào tỷ lệ pha trộn của 4 chất tiết ra trong cơ thể): - Máu từ tim (đỏ): hoạt bát, sôi nổi - Chất từ gan (vàng): khô khan, u sầu - Chất từ dạ dày (đen): đa cảm, ướt át - Chất từ não (trắng): thông minh, lạnh lùng, điềm tĩnh. Một số nhà khoa học tâm lý thời kỳ cổ đại 1.2.2. T©m lý häc truyÒn thèng: ThuËt ng÷ t©m lý ®­îc nh¾c ®Õn vµ sö dông vµo cuèi thÕ kû 16  thÕ kû 19. §Õn thÕ kû 19, t©m lý häc chÝnh thøc trë thµnh khoa häc ®éc lËp. Cuèi thÕ kû 19, t©m lý häc trë thµnh khoa häc thùc nghiÖm vµ phßng thÝ nghiÖm lµ trung t©m chÝnh cho viÖc nghiªn cøu t©m lý. Phßng thÝ nghiÖm t©m lý ®Çu tiªn ®­îc x©y dùng ë thµnh phè Laixic n­íc §øc vµo n¨m 1879 do c«ng cña gi¸o s­ Wunt, mét nhµ duy t©m néi quan, t¸c gi¶ cña cuèn T©m lý häc ®¹i c­¬ng. Sau ®ã, nã tiÕp tôc ®­îc x©y dùng phæ biÕn réng r·i ë §øc, Nga, Mü, Anh, Ph¸p. 1.2. Sơ lược về sự phát triển của tâm lý học. Một số đóng góp quan trọng của các nhà tâm lý học truyền thống R. Decac, người Pháp (1556-1650): vật chất và tâm hồn là 2 thực thể tồn tại song song. Ông giải thích theo quan điểm duy vật về những hành vi đơn giản của con người bằng cơ chế phản xạ. Von Phơ: nhà triết học người Đức với 2 tác phẩm nổi tiếng về tâm lý thế kỷ 18: Tâm lý học kinh nghiệm và Tâm lý học lý trí. Dac Uyn (1809-1882), người Anh với học thuyết tiến hoá. Ông đã giải thích các mức độ tâm lý theo sự tiến hoá của các loài từ thấp đến cao và vai trò của tâm lý với quá trình thích nghi để tồn tại và phát triển của các thực thể sinh vật 1.2.3. T©m lý häc hiÖn ®¹i: Dßng t©m lý häc kh«ng theo ph­¬ng ph¸p luËn cña häc thuyÕt M¸c-Lªnin: Nghiªn cøu vµ lý gi¶i t©m lý ng­êi chñ yÕu trªn quan ®iÓm sinh häc hoÆc vËt lý, ch­a chó träng tíi gãc ®é lÞch sö x· héi. Dßng t©m lý häc theo häc thuyÕt M¸c-Lªnin: Lý gi¶i mét c¸ch logÝc nguån gèc, b¶n chÊt cña t©m lý vµ ý thøc cña con ng­êi. Nãi ®Õn t©m lý lµ nãi ®Õn mèi quan hÖ t­¬ng t¸c gi÷a con ng­êi víi con ng­êi vµ víi thÕ giíi xung quanh. 1.2. Sơ lược về sự phát triển của tâm lý học. 1.2.3. T©m lý häc hiÖn ®¹i: Bốn chuyên ngành cơ bản của tâm lý học ngày nay: - Tâm lý học hành vi (do Watson khởi xướng tại Mĩ năm 1913): chỉ khai thác tâmlý ở góc độ bản năng của con người, nghĩa là khi các giác quan con người nhận được kích thích thì sẽ có trả lời. - Tâm lý học cấu trúc (do các nhà tâm lý học Đức sáng lập): bản chất của các hịên tượng tâm lý đều có cấu trúc hệ thống phức tạp vì thế phải theo xu hướng tổng thể với cả một cấu trúc chỉnh thể. - Tâm lý học phân tâm (do Freud, bác sĩ người Áo đề ra): Tâm lý người bao gồm cả cái vô thức, tiềm ý thức và ý thức, chúng hoà quện với nhau và hình thành nên bản chất con người. - Tâm lý học Macxit: nhìn nhận và nghiên cứu tâm lý con người đưới góc độ biện chứng, tòan diện hơn. 1.2. Sơ lược về sự phát triển của tâm lý học. 1.3. §èi t­îng, nhiÖm vô vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cña t©m lý häc 1.3.1. §èi t­îng nghiªn cøu Lµ c¸c khÝa c¹nh ho¹t ®éng t©m lý ng­êi. T©m lý lµ mét hiÖn t­îng tinh thÇn, v× thÕ nghiªn cøu nã lµ mét viÖc rÊt khã kh¨n, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu t©m lý chØ cã thÓ ®Þnh tÝnh, kh«ng ®Þnh l­îng ®­îc. 1.3.2. NhiÖm vô Lµ ph¸t hiÖn c¸c ®Æc ®iÓm, c¬ chÕ vµ quy luËt cña c¸c hiÖn t­îng t©m lý. Đưa ra c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng con ng­êi. 1.3.3. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu Quan sát, thực nghiệm, trắc nghiệm, điều tra, phỏng vấn,... 1.4. Các hiện tượng tâm lý cơ bản Tâm lý người Các quá trình tâm lý Các trạng thái tâm lý Các thuộc tính tâm lý 1.4.1. Các quá trình tâm lý Diễn ra có sự khởi đầu, diễn biến và kết thúc Nội dung: bao gồm Quá trình nhận thức (cảm tính và lý tính) Quá trình cảm xúc Qúa trình ý chí 1.4.1.1. Quá trình nhận thức Nhận thức cảm tính: là những trình độ nhận thức đầu tiên của con người, bao gồm 2 quá trình: - cảm giác - tri giác b. Nhận thức lý tính: trí nhớ, tư duy, tưởng tượng và ngôn ngữ. 1.4.1. Các quá trình tâm lý 1.4.1.1. Quá trình nhận thức Cảm giác là gì? - Là một quá trình tâm lý phản ánh từng thuộc tính riêng lẻ của sự vật, hiện tượng khi chúng tác động trực tiếp vào các giác quan, và cơ quan cảm giác cho biết trang thái bên trong của con người. - Nó là công cụ để nối ý thức của con người với môi trường. Đặc tính của cảm giác: Cảm giác phụ thuộc vào độ nhạy cảm của các giác quan Cảm giác của con người được phát triển dưới ảnh hưởng của giao tiếp và hoạt động Muốn có cảm giác phải có tác nhân kích thích. Muốn các tác nhân gây kích thích có kết quả, phải tính đến các quy luật của cảm giác Các quy luật của cảm giác QUY LUẬT NGƯỠNG CẢM GIÁC QUY LUẬT THÍCH ỨNG QUY LUẬT TÁC ĐỘNG QUY LUẬT NGƯỠNG CẢM GIÁC Là giới hạn mà tại đó các tác nhân kích thích gây ra được cảm giác, bao gồm: Ngưỡng cảm giác phía dưới (ngưỡng tuyệt đối): là cường độ kích thích tối thiểu đủ để gây ra cảm giác Ngưỡng cảm giác phía trên: là cường độ kích thích tối đa mà ở đó vẫn gây ra cảm giác. Ngưỡng cảm giác phía trên Vùng phản ánh tốt nhất Ngưỡng cảm giác phía dưới QUY LUẬT NGƯỠNG CẢM GIÁC Ngưỡng sai biệt: là mức chênh lệch tối thiểu về cường độ và tính chất của 2 kích thích cùng một loại đủ để ta phân biệt được sự sai lệch đó. QUY LUẬT NGƯỠNG CẢM GIÁC Độ nhạy cảm của các giác quan sẽ bị thay đổi khi tác nhân kích thích lặp đi lặp lại nhiều lần. QUY LUẬT THÍCH ỨNG QUY LUẬT TÁC ĐỘNG Là quy luật về sự tác động lẫn nhau giữa các cảm giác: tính nhạy cảm của một cảm giác có thể thay đổi đưới ảnh hưởng của một cảm giác khác 1.4.1. Các quá trình tâm lý1.4.1.1. Quá trình nhận thức a. Nhận thức cảm tính: * Tri gi¸c: Lµ mét qu¸ tr×nh ph¶n ¸nh mét c¸ch trän vÑn sù vËt, hiÖn t­îng khi chóng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¸c gi¸c quan. §©y lµ qu¸ tr×nh lùa chän, tæ chøc vµ gi¶i thÝch c¸c kÝch thÝch. NhiÒu c¶m gi¸c riªng sÏ ®­îc hîp thµnh sÏ trë thµnh mét tri gi¸c. Các quy luật của tri giác Quy luËt vÒ tÝnh lùa chän: ThÓ hiÖn møc ®é vµ c¸ch thøc tËp trung chó ý cña con ng­êi khi quan s¸t sù vËt - hiÖn t­îng. Quy luËt nµy phô thuéc vµo: ®èi t­îng, bèi c¶nh tri gi¸c, vÞ trÝ quan s¸t, môc tiªu, nhu cÇu, th¸i ®é cña ng­êi tri gi¸c. Quy luËt nµy ®­îc ®Æc biÖt øng dông trong qu¶ng c¸o mét s¶n phÈm míi. Các quy luật của tri giác Quy luËt vÒ tÝnh cã ý nghÜa cña tri gi¸c: Quy luËt nµy g¾n liÒn víi viÖc t¸ch ®èi t­îng cña tri gi¸c ra khái bèi c¶nh hiÖn t¹i ®Ó so s¸nh, ph©n lo¹i, liªn hÖ víi nh÷ng c¸i mµ tr­íc ®©y ng­êi ta ®· biÕt. Các quy luật của tri giác Quy luËt vÒ tÝnh æn ®Þnh cña tri gi¸c: Lµ kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh sù vËt - hiÖn t­îng mét c¸ch kh«ng thay ®æi khi ®iÒu kiÖn tri gi¸c bÞ thay ®æi. Nã cã ®­îc lµ do qu¸ tr×nh tiÕp thu kinh nghiÖm trong ®êi sèng cña c¸ nh©n. Khai th¸c quy luËt nµy ®Ó duy tr× chÊt l­îng vµ gi÷ ch÷ tÝn ®èi víi kh¸ch hàng. Các quy luật của tri giác Quy luËt tæng gi¸c: Tri gi¸c kh«ng chØ phô thuéc vµo t¸c nh©n kÝch thÝch mµ cßn phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm t©m lý x· héi cña ng­êi tri gi¸c. V× thÕ ph¶i kÞp thêi n¾m b¾t c¸c ®Æc ®iÓm t©m lý - x· héi cña kh¸ch hàng (kinh nghiÖm, nhËn thøc, së thÝch, t©m tr¹ng ... cña kh¸ch). 1.4.1. Các quá trình tâm lý1.4.1.1. Quá trình nhận thức b. Nhận thức lý tính: - Trí nhớ - Tư duy - Tưởng tượng - Ngôn ngữ b. Nhận thức lý tính: TrÝ nhí: Lµ giai ®o¹n qu¸ ®é gi÷a nhËn thøc c¶m tÝnh vµ nhËn thøc lý tÝnh. §ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh t©m lý ph¶n ¸nh vèn kinh nghiÖm ®­îc ghi l¹i, gi÷ l¹i vµ t¸i hiÖn hoÆc l·ng quªn trong cuéc sèng cña mçi ng­êi. TrÝ nhí ®­îc coi lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña cuéc sèng t©m lý, lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn t©m lý. 4 qu¸ tr×nh của trí nhớ: Qu¸ tr×nh ghi nhí (t¹o vÕt) gåm 2 h×nh thøc : + Ghi nhí kh«ng chñ ®Þnh : + Ghi nhí cã chñ ®Þnh : Qu¸ tr×nh gi÷ g×n: Qu¸ tr×nh t¸i hiÖn : Bao gåm : + NhËn l¹i: Khi ®èi t­îng tri gi¸c lÆp l¹i. + Nhí l¹i: Sù vËt hiÖn t­îng kh«ng tån t¹i + Håi t­ëng: §ßi hái cã sù cè g¾ng. Qu¸ tr×nh quªn: b. Nhận thức lý tính: b. Nhận thức lý tính: T­ duy: Lµ cÊp ®é nhËn thøc cao nhÊt, ph¶n ¸nh c¸c thuéc tÝnh vÒ b¶n chÊt, nh÷ng mèi quan hÖ bªn trong cã tÝnh chÊt quy luËt cña sù vËt - hiÖn t­îng mµ tr­íc ®ã ta ch­a biÕt. S¬ ®å c¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh t­ duy NhËn thøc vÊn ®Ò XuÊt hiÖn c¸c liªn t­ëng Sµng läc liªn t­ëng vµ h×nh thµnh c¸c gi¶ thuyÕt KiÓm tra gi¶ thuyÕt ChÝnh x¸c ho¸ Kh¼ng ®Þnh Phñ ®Þnh Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Ho¹t ®éng t­ duy míi T­ëng t­îng: Lµ qu¸ tr×nh t©m lý ph¶n ¸nh nh÷ng c¸i ch­a tõng cã trong kinh nghiÖm c¸ nh©n b»ng c¸ch x©y dùng nh÷ng h×nh ¶nh trªn c¬ së nh÷ng c¸i ®· tri gi¸c tõ tr­íc. b. Nhận thức lý tính: Gièng nhau - §Òu ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan mét c¸ch gi¸n tiÕp - §Òu h­íng vµo gi¶i quyÕt hoµn c¶nh cã VĐ - Cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn nhËn thøc c¶m tÝnh vµ ng«n ng÷ - LÊy thùc tiÔn lµm tiªu chuÈn t©m lý Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a t­ duy vµ t­ëng t­îng Kh¸c nhau - T­ duy chØ ra nh÷ng thuéc tÝnh b¶n chÊt, nh÷ng mèi quan hÖ cã tÝnh quy luËt vµ ®i ®Õn kh¸i niÖm hoÆc ph¸n ®o¸n nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò - T­ëng t­îng ®i x©y dùng nh÷ng h×nh ¶nh míi trªn co sá nh÷ng c¸i ®· tri gi¸c ®­îc tõ tr­íc ®Ó gi¶i quyÕt hoµn c¶nh b. Nhận thức lý tính: Ng«n ng÷ : Lµ c«ng cô diÔn ®¹t vµ biÓu hiÖn t­ t­ëng cña con ng­êi. Ng«n ng÷ gåm: ng«n ng÷ nãi ®éc tho¹i, ®èi tho¹i vµ ch÷ viÕt. Ng«n ng÷ nãi ®ãng vai trß quan träng trong giao tiÕp kinh doanh. 1.4.1.2. Qu¸ tr×nh c¶m xóc: lµ qu¸ tr×nh con ng­êi biÓu thÞ th¸i ®é cña m×nh ®èi víi nh÷ng c¸i hä nhËn thøc ®­îc hoÆc tù m×nh lµm ®­îc. Nã ®­îc biÓu hiÖn d­íi d¹ng c¶m xóc vµ t×nh c¶m (vui, buån, yªu, ghÐt,...). 1.4.1.3. Qu¸ tr×nh ý chÝ: lµ qu¸ tr×nh con ng­êi tù ®iÒu khiÓn vµ ®iÒu chØnh ý nghÜ, hµnh vi cña m×nh nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých. Nã sÏ cã t¸c ®éng kÝch thÝch hoÆc k×m h·m ho¹t ®éng cña con ng­êi. 1.4.1. Các quá trình tâm lý 1.4.2. C¸c tr¹ng th¸i t©m lý DiÔn ra kh«ng râ lóc b¾t ®Çu vµ kÕt thóc nªn phøc t¹p h¬n vµ chØ cã tÝnh chÊt t¹m thêi. 1.4.2.1. Xóc c¶m 1.4.2.2. T×nh c¶m 1.4.2.3. Sù chó ý 1.4.2.4. ý chÝ 1.4.2.1. Xóc c¶m BiÓu thÞ sù rung ®éng x¶y ra nhanh, m¹nh vµ râ nÐt cña con ng­êi tr­íc nh÷ng c¸i mµ họ ®ang nhËn thøc C¨n cø vµo thêi gian tån t¹i vµ c­êng ®é, c¶m xóc được chia thµnh 2 lo¹i + Xóc ®éng : Cã c­êng ®é m¹nh nh­ng trong thêi gian ng¾n. HiÖn t­îng : Kh«ng lµm chñ ®­îc b¶n th©n. + T©m tr¹ng: C­êng ®é yÕu h¬n nh­ng kÐo dµi h¬n. Do vËy nã ¶nh h­ëng râ rÖt ®Õn hµnh vi cña con ng­êi trong mét thêi gian dµi. Nguån gèc ph¸t sinh t©m tr¹ng lµ do thµnh c«ng, thÊt b¹i, may rñi, c¨ng th¼ng, t×nh tr¹ng søc khoÎ,...  §Òu ¶nh h­ëng ®Õn hµnh vi cña con ng­êi (tiªu cùc, tÝch cùc). Ngoµi ra cßn mét tr¹ng th¸i xóc c¶m ®Æc biÖt lµ stress. 1.4.2.2. T×nh c¶m Lµ th¸i ®é t©m lý æn ®Þnh cña c¸ nh©n ®èi víi c¸c hiÖn thùc xung quanh vµ víi b¶n th©n. Ph©n biÖt : 1.4.2.3. Sù chó ý: Lµ xu h­íng cña con ng­êi tËp trung ho¹t ®éng t©m lý vµo mét c¸i g× ®ã. Gåm : + Chó ý chñ ®éng: + Chó ý kh«ng chñ ®éng. Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña chó ý: + TÝnh tËp trung (chó ý khö nhiÔu) : + TÝnh ph©n phèi : + TÝnh bÒn v÷ng : MÆt ng­îc l¹i cña chó ý lµ ®·ng trÝ: tøc lµ lµm mÊt hoÆc gi¶m sót sù chó ýa vµi ®èi t­îng. 1.4.2.4. ý chÝ: Lµ phÈm chÊt t©m lý quan träng cña nh©n c¸ch con ng­êi. Lµ mÆt n¨ng ®éng cña ý thøc, biÓu hiÖn ë n¨ng lùc thùc hiÖn nh÷ng hµnh ®éng nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých nhÊt ®Þnh. ý chÝ cã 2 chøc n¨ng: hoÆc kÝch thÝch, hoÆc k×m h·m hµnh ®éng cña con ng­êi. ý chÝ thÓ hiÖn ë : * TÝnh môc ®Ých : Lµ phÈm chÊt rÊt quan träng cña ý chÝ, lµ n¨ng lùc cña c¸ nh©n biÕt ®Æt c¸c hµnh vi cña m×nh theo môc ®Ých * TÝnh ®éc lËp : §Æt cho m×nh mét môc ®Ých hµnh ®éng kh«ng chÞu ¶nh h­ëng bëi bÊt cø ng­êi nµo kh¸c. * TÝnh quyÕt ®o¸n: Lµ n¨ng lùc ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh kÞp thêi, cøng r¾n kh«ng bÞ dao ®éng. * TÝnh kiªn tr×: Lµ n¨ng lùc tËp trung søc lùc vµ thêi gian ®Ó ®¹t môc ®Ých nhÊt ®Þnh (cÇn ph¶i ph©n biÖt víi l× lîm). * TÝnh kiÒm chÕ: Lµm chñ ®­îc m×nh trong mäi t×nh huèng. * TÝnh dòng c¶m: 1.4.3. C¸c thuéc tÝnh t©m lý: Lµ nh÷ng hµnh vi vµ ho¹t ®éng cña con ng­êi g¾n víi c¸c kiÓu thÇn kinh t­¬ng ®èi bÒn v÷ng, æn ®Þnh mang s¾c th¸i c¸ nh©n. 1.4.3.1. Xu h­íng nh©n c¸ch (®éng lùc TL ) 1.4.3.2. N¨ng lùc t©m lý : 1.4.3.3. Hµnh vi t©m lý 1.4.3.1. Xu h­íng nh©n c¸ch (®éng lùc t©m lý ) Lµ thuéc tÝnh t©m lý ®iÓn h×nh cña c¸ nh©n bao gåm mét hÖ thèng ®éng lùc quy ®Þnh tÝnh tÝch cùc ho¹t ®éng cña con ng­êi vµ quy ®Þnh sù lùa chän c¸c th¸i ®é cña con ng­êi. Nã th­êng tån t¹i l©u dµi ë mét ng­êi, thËm chÝ suèt ®êi song nã cã thÓ thay ®æi hay ®iÒu chØnh tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña tõng c¸c nh©n. Thµnh phÇn cña ®éng lùc t©m lý bao gåm: nhu cÇu, ý muèn, môc ®Ých, thÞ hiÕu, kinh nghiÖm, ®éng c¬, niÒm tin,... 1.4.3.2. N¨ng lùc t©m lý : Lµ mét tæ hîp nh÷ng ®Æc ®iÓm TL vµ sinh lý c¸ nh©n ®ang lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn chñ chèt ®Ó c¸ nh©n ®ã thùc hiÖn cã kÕt qu¶ mét hµnh ®éng. N¨ng lùc t©m lý thÓ hiÖn ë : KiÕn thøc (Knowleges) Kinh nghiÖm (Experiences) Kü n¨ng (Skills) 1.4.3.3. Hµnh vi t©m lý (Psychological behavior):  Lµ ®Æc tr­ng thÓ hiÖn th¸i ®é cña c¸ nh©n tr­íc c¸c t¸c nh©n kÝch thÝch. * TÝnh khÝ : Lµ toµn bé nh÷ng thuéc tÝnh t©m lý c¸ thÓ ®ang quy ®Þnh ®éng th¸i ho¹t ®éng t©m lý cña mçi ng­êi. §©y lµ ®Æc ®iÓm bÈm sinh cña hÖ thÇn kinh vµ c¸c ®Æc ®iÓm kh¸c trong c¬ thÓ ng­êi, nã cã quan hÖ mËt thiÕt víi tÝnh c¸ch. * TÝnh c¸ch : Lµ sù kÕt hîp c¸c ®Æc ®iÓm t©m lý bÒn v÷ng cña c¸ nh©n vµ sù quy ®Þnh c¸c mèi quan hÖ, c¸ch øng xö cña c¸ nh©n trong mét m«i tr­êng nhÊt ®Þnh. 1.4.3.3. Hµnh vi t©m lý TÝnh c¸ch cña mçi c¸ nh©n bao giê còng bao gåm : + C¸i chung cña loµi ng­êi + C¸i ®Æc thï cña nhãm ( d©n téc, gia ®×nh) + C¸i c¸ biÖt cña chÝnh b¶n th©n CÊu tróc tÝnh c¸ch gåm 2 nhãm: - HÖ thèng th¸i ®é cña con ng­êi víi hiÖn thùc kh¸ch quan (kh«ng ®­îc kiÓm so¸t). - C¸c phÈm chÊt ý chÝ (ho¹t ®éng cã sù kiÓm so¸t cña ý chÝ) 1.5.1. Quy luËt ®éng c¬ trong hµnh vi c¸ nh©n (quy luËt t©m lý lîi Ých) 1.5.2. Quy luËt trong ®êi sèng t×nh c¶m 1.5.3. Quy luËt t©m lý ®¸m ®«ng: 1.5. C¸c quy luËt t©m lý  BÊt kú mét hµnh ®éng nµo cña con ng­êi ®Òu cã nguyªn do vµ lý lÏ (trõ nh÷ng ho¹t ®éng v« thøc), tøc lµ lu«n cã ®éng c¬ thóc ®Èy hµnh ®éng cña hä vµ ®éng c¬ l¹i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu. Nhu cÇu lµ ®ßi hái tÊt yÕu cña con ng­êi ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn. NÕu nhu cÇu ®­îc tho¶ m·n sÏ g©y ra c¶m xóc d­¬ng tÝnh cho con ng­êi vµ ng­îc l¹i. Con ng­êi cã 2 nhãm nhu cÇu chÝnh: Nhu cÇu b¶n n¨ng (nhu cÇu thiÕt yÕu – Primary Needs) Nhu cÇu giµnh ®­îc (Acquired Needs) 1.5.1. Quy luËt ®éng c¬ trong hµnh vi c¸ nh©n  (quy luËt t©m lý lîi Ých) Quy luËt t©m lý l©y lan : Lµ qu¸ tr×nh gi¶i to¶ c¶m xóc tõ c¸ thÓ nµy sang c¸c thÓ kh¸c vµ ng­îc l¹i. Quy luËt t©m lý thÝch øng: Lµ mét xóc c¶m ®­îc nh¾c ®i nh¾c l¹i nhiÒu lÇn, bÞ suy yÕu vµ nÐn xuèng, råi ®­îc chÊp nhËn . Quy luËt c¶m øng (quy luËt t­¬ng ph¶n) : Lµ sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a xóc c¶m ©m tÝnh vµ d­¬ng tÝnh thuéc cïng mét lo¹i. Quy luËt di chuyÓn: Xóc c¶m cña con ng­êi cã thÓ chuyÓn tõ ®èi t­îng nµy sang ®èi t­îng kh¸c. (giËn c¸ chÐm thít) Quy luËt vÒ sù h×nh thµnh t×nh c¶m: Trong quan hÖ giao tiÕp lµm n¶y sinh ra t×nh c¶m. 1.5.2. Quy luËt trong ®êi sèng t×nh c¶m Mçi ®¸m ®«ng ®Òu cã tr¹ng th¸i chung (linh hån tËp thÓ) vµ trong hoµn c¶nh ®Æc biÖt, c¸c t©m hån sÏ ®ång nhÊt víi nhau. BiÓu hiÖn cña t©m lý ®¸m ®«ng: Hµnh ®éng cña mçi c¸ nh©n bÞ tËp thÓ chi phèi. Khi hoµ m×nh vµo ®¸m ®«ng, con ng­êi c¶m thÊy cã chç dùa vÒ tinh thÇn vµ hµnh ®éng theo lîi Ých tËp thÓ. TrÝ tuÖ ®¸m ®«ng lµ cÊp sè céng cña trÝ tuÖ thµnh viªn. Khi sè ng­êi trong nhãm cµng ®«ng th× cµng khã ®­a ra quyÕt ®Þnh. Ng­îc l¹i, nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp th× quyÕt ®Þnh cµng ®óng ®¾n. Thñ lÜnh ®¸m ®«ng lµ ng­êi rÊt quan träng, t×nh c¶m cña mçi c¸ nh©n trong ®¸m ®«ng bÞ nhiÔm c¶m tõ mäi ng­êi nh­ng l¹i chi phèi bëi thñ lÜnh, ng­êi ®¹i diÖn cho søc m¹nh, trÝ tuÖ, cã uy lùc vµ h­íng ®¸m ®«ng vµo môc ®Ých nhÊt ®Þnh. 1.5.3. Quy luËt t©m lý ®¸m ®«ng: 1.6. Tâm lý học quản trị kinh doanh 1.6.1. Ý nghĩa của việc nghiên cứu tâm lý học QTKD Giúp ứng dụng một cách hiệu quả các thành tựu của khoa học tâm lý vào các công tác quản trị nhân sự, quảng cáo, tiếp thị của tổ chức Giúp nhà QT biết mình (SP, điểm mạnh,... và các nguồn lực của tổ chức), biết người (khách hàng, đối tác, đối thủ cạnh tranh) để đối ứng thànhcông trong hoạt động kinh doanh. 1.6.2. Nhiệm vụ của tâm lý học QTKD Nghiên cứu các hiện tượng tâm lý: động cơ sản xuất kinh doanh, động cơ mua và bán hàng, thị hiếu, mốt, sở thích, ... Nghiên cứu các quy luật tâm lý: quy luật cung - cầu, quy luật diễn biến nhận thức,... Nghiên cứu các cơ chế hình thành các hiện tượng tâm lý diễn ra trong hoạt động KD: giao tiếp, quảng cáo, bán hàng,... 1.6.3. Các phương pháp nghiên cứu TLH QTKD 6. Phương pháp phỏng vấn 5. Phương pháp trắc nghiệm 4. Phương pháp điều tra (bản câu hỏi) 3. Phương pháp thực nghiệm tự nhiên 2. Phương pháp đàm thoại 1. Phương pháp quan sát