Tài liệu Xét nghiệm di truyền trong chẩn đoán các bệnh tim mạch - Hồ Huỳnh Thùy Dương

XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN TRONG CHẨN ĐOÁN CÁC BỆNH TIM MẠCH PGS TS HỒ HUỲNH THÙY DƯƠNG BỘ MÔN DI TRUYỀN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN - ĐHQG TPHCM HỘI NGHỊ KHOA HỌC TIM MẠCH KHU VỰC PHÍA NAM LẦN THỨ XIV (2017) VAI TRÒ CỦA DI TRUYỀN TRONG MỘT SỐ BỆNH TIM MẠCH BỆNH TIM MẠCH CÁC TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG YẾU TỐ DI TRUYỀN Dinh dưỡng Vận động Béo phì FTO, MC4R Tiểu đường ABCC8, GLUT2 Hút thuốc CYP2A6, FAAH chuyển hóa nicotine, cannabinoid, heroin APO-E, LOX 1 trong bệnh mạch vành MYH7 trong bệnh cơ tim TRỰC TIẾP GIÁN TIẾP NGUYÊN NHÂN DI TRUYỀN Ở MỘT SỐ BỆNH TIM MẠCH DI TRUYỀN BỆNH MẠCH VÀNH CÁC KIỂU XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN TRONG BỆNH TIM MẠCH & Ý NGHĨA LÂM SÀNG 1. Xét nghiệm chẩn đoán : thực hiện ở người có dấu hiệu/triệu chứng nhằm khẳng định chẩn đoán 2. Xét nghiệm tiền triệu chứng : thực hiện ở người chưa có triệu chứng nhưng có nguy cơ cao dựa trên kết quả chẩn đoán gia đình 3. Xét nghiệm tiên đoán : cho những bệnh đa nhân tố. 4. Xét nghiệm đáp ứng thuốc : để đánh giá đáp ứng với một số loại thuốc dựa trên di truyền của người bệnh Ý NGHĨA LÂM SÀNG - Xét nghiệm tiên đoán : không có ý nghĩa lâm sàng - Xét nghiệm chẩn đoán ở bệnh đơn gene như Cơ tim phì đại ở người bệnh, tiếp theo là xét nghiệm tiền triệu chứng ở thân nhân có ý nghĩa lâm sàng nhất định, cho phép can thiệp trước khi xuất hiện triệu chứng - Xét nghiệm đáp ứng thuốc có thể là xét nghiệm hữu ích XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN - CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH Ý NGHĨA CỦA KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN 1. KẾT QUẢ (+) : Hữu ích nhất về mặt lâm sàng. Xác định được đột biến bệnh → sàng lọc đột biến này ở thân nhân để có biện pháp theo dõi can thiệp sớm, hoặc giải tỏa tâm lý ở người không mang đột biến. 2. KẾT QUẢ (-) : Không có ích về mặt lâm sàng. Thân nhân người bệnh vẫn cần được theo dõi chặt chẽ 3. BIẾN THỂ CHƯA RÕ Ý NGHĨA (VUS) : Không có ích về mặt lâm sàng. Cần được xử lý như đối với kết quả (-) Ở 2 trường hợp sau, kết quả xét nghiệm di truyền cần được lưu giữ và cập nhật khi có thông tin về các đột biến gây bệnh mới DƯỢC DI TRUYỀN HỌC (PHARMACOGENETICS) TABLE 3 FDA-boxed warning on clopidogrel (Plavix) product label WARNING: DIMINISHED EFFECTIVENESS IN POOR METABOLIZERS • Effectiveness of Plavix depends on activation to an active metabolite by the cytochrome P450 (CYP) system, principally CYP2C19. • Poor metabolizers treated with Plavix at recommended doses exhibit higher cardiovascular event rates after acute coronary syndrome (ACS) or percutaneous coronary intervention (PCI) than patients with normal CYP2C19 function. • Tests are available to identify a patient’s CYP2C19 genotype and can be used as an aid in determining therapeutic strategy. • Consider alternative treatment or treatment strategies in patients identified as CYP2C19 poor metabolizers. VÍ DỤ - ĐÁP ỨNG VỚI CLOPIDOGREL Clopidogrel là một “tiền thuốc” cần được chuyển hoá bởi enzyme CYP2C19 để trở thành thuốc có hoạt tính Đột biến trên gene CYP2C19 khiến khả năng chuyển hoá “tiền thuốc” giảm ĐIỂM MẠNH CỦA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN - KHẢ NĂNG PHÒNG NGỪA VÀ QUẢN LÝ BỆNH TIM MẠCH 1. Phòng ngừa ở mức độ cộng đồng: Cho phép nhận diện những trường hợp nguy cơ cao và có chiến lược phòng ngừa tập trung vào các đối tượng này 2. Ở những bệnh đơn gene như Cao cholesterol gia đình hay Cơ tim phì đại : Cho phép nhận diện những người có nguy cơ cao để có biện pháp can thiệp sớm 3. Đánh giá khả năng đáp ứng điều trị ở bệnh nhân : Chỉ định loại thuốc, liều lượng và thời gian sử dụng để đạt hiệu quả điều trị mong muốn HẠN CHẾ CỦA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN TRONG BỆNH TIM MẠCH 1. Nhiều bệnh tim mạch có nguyên nhân phức tạp (bệnh đa gene) 2. Cần một nguồn lực quan trọng để phát huy vai trò của xét nghiệm di truyền 3. Chi phí của xét nghiệm di truyền cao 4. Kết quả xét nghiệm di truyền thường có tính xác suất VÀI NÉT VỀ TÌNH HÌNH XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Ở VIỆT NAM Công trình “Phát hiện đột biến gene tổng hợp chuỗi nặng beta-myosin (MYH7) trong bệnh cơ tim phì đại”. Trương Thanh Hương & cs. 2014. Tạp chi Tim Mạch học Việt Nam. Công trình nghiên cứu đang tiến hành về di truyền bệnh Cơ tim phì đại liên quan đến 22 gene, trên 100 bệnh nhân ở Bệnh viện Tâm Đức Công trình nghiên cứu đang tiến hành về di truyền bệnh Cơ tim dãn liên quan đến 54 gene ở Bệnh viện Tâm Đức . KẾT LUẬN 1. Di truyền có vai trò quan trọng trong nhiều bệnh tim mạch, bên cạnh các yếu tố “môi trường” 2. Xét nghiệm di truyền ở bệnh đơn gene nhằm xác định nguy cơ để theo dõi và phòng ngừa diễn tiến bệnh; và xét nghiệm đáp ứng thuốc hữu ích về mặt lâm sàng 3. Ở những nước đang phát triển như Việt Nam, xét nghiệm di truyền trong tim mạch có thể được thực hiện đối với một số tình trạng bệnh nhất định và cần đi kèm với những hệ thống y đức và tư vấn di truyền.