Tài liệu Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế

Chuy n d ch c c u ngành kinh t đ đ y m nh h n n a xu t kh u c a đ tể ị ơ ấ ế ể ẩ ạ ơ ữ ấ ẩ ủ ấ n c có ý nghĩa r t quan tr ng trong vi c khuy n khích các doanh nghi p nângướ ấ ọ ệ ế ệ cao năng l c c nh tranh, ch đ ng và tích c c h i nh p thành công vào kinh tự ạ ủ ộ ự ộ ậ ế khu v c và th gi i. Do đó, vi c đánh giá th c tr ng c c u ngành kinh t , phânự ế ớ ệ ự ạ ơ ấ ế tích nh ng y u t tác đ ng đ n quá trình chuy n d ch c a nó đ khai thác t t h nữ ế ố ộ ế ể ị ủ ể ố ơ các ngu n l c hi n có theo h ng có l i cho xu t kh u là r t c n thi t hi n nay.ồ ự ệ ướ ợ ấ ẩ ấ ầ ế ệ Đ Mai Thành ỗ 1- C c u kinh t là m t t ng th h th ng kinh t bao g m nhi u y u t có quan h ,ơ ấ ế ộ ổ ể ệ ố ế ồ ề ế ố ệ tác đ ng qua l i v i nhau trong m t không gian và th i gian nh t đ nh.ộ ạ ớ ộ ờ ấ ị C c u kinh tơ ấ ế th ng g m 3 ph ng di n h p thành. Đó là c c u ngành kinh t , c c u thành ph nườ ồ ươ ệ ợ ơ ấ ế ơ ấ ầ kinh t và c c u vùng lãnh th , trong đó c c u ngành kinh t gi vai trò quan tr ngế ơ ấ ổ ơ ấ ế ữ ọ nh t. ấ C c u ngành kinh t là t ng th các ngành trong n n kinh t qu c dân đ c h pơ ấ ế ổ ể ề ế ố ượ ợ thành theo m t quan h t l v l ng, th hi n m i quan h gi a các ngành và ph nộ ệ ỷ ệ ề ượ ể ệ ố ệ ữ ả ánh trình đ phát tri n c a n n kinh t .ộ ể ủ ề ế Trong quá trình phát tri n kinh t c a m t đ t n c các ch th kinh t luôn hànhể ế ủ ộ ấ ướ ủ ể ế đ ng theo hi u qu kinh t thi t th c. m t ch ng m c nh t đ nh quy ho ch phátộ ệ ả ế ế ự Ở ộ ừ ự ấ ị ạ tri n c a Nhà n c có tác đ ng đ n c c u đ u t , nh ng k t qu cu i cùng l i đ cể ủ ướ ộ ế ơ ấ ầ ư ư ế ả ố ạ ượ th hi n b ng c c u trên các ph ng di n c a nó. C c u kinh t luôn thay đ i theoể ệ ằ ơ ấ ươ ệ ủ ơ ấ ế ổ chi u h ng h p lý h n, s thay đ i đó chính là s chuy n d ch c c u kinh t . Nhìnề ướ ợ ơ ự ổ ự ể ị ơ ấ ế chung chuy n d ch c c u kinh t c a m t n c th ng ph thu c vào m t s nhânể ị ơ ấ ế ủ ộ ướ ườ ụ ộ ộ ố t bên trong và bên ngoài. ố trong n c đó là:Ở ướ - Các l i th v t nhiên c a đ t n c cho phép có th phát tri n ngành s n xu t nàoợ ế ề ự ủ ấ ướ ể ể ả ấ m t cách thu n l i; quy mô dân s c a qu c gia; trình đ ngu n nhân l c; nh ng đi uộ ậ ợ ố ủ ố ộ ồ ự ữ ề ki n kinh t , văn hóa c a đ t n c. ệ ế ủ ấ ướ - Ngoài ra, nhu c u c a t ng xã h i, th tr ng m i giai đo n l i là c s đ s nầ ủ ừ ộ ị ườ ở ỗ ạ ạ ơ ở ể ả xu t phát tri n đáp ng nhu c u không ch v s l ng mà c ch t l ng hàng hóa, tấ ể ứ ầ ỉ ề ố ượ ả ấ ượ ừ đó d n đ n nh ng thay đ i v v trí, t tr ng c a các ngành ngh trong n n kinh t . ẫ ế ữ ổ ề ị ỷ ọ ủ ề ề ế - M c tiêu, chi n l c, quy ho ch phát tri n kinh t c a t ng qu c gia có tác đ ngụ ế ượ ạ ể ế ủ ừ ố ộ quan tr ng đ n s chuy n d ch c a c c u kinh t vì m c dù c c u kinh t mang tínhọ ế ự ể ị ủ ơ ấ ế ặ ơ ấ ế khách quan, tính l ch s xã h i nh ng l i ch u tác đ ng, chi ph i r t l n b i m c tiêuị ử ộ ư ạ ị ộ ố ấ ớ ở ụ c a Nhà n c. Nhà n c có th tác đ ng gián ti p lên t l c a c c u ngành kinh tủ ướ ướ ể ộ ế ỷ ệ ủ ơ ấ ế b ng các đ nh h ng phát tri n, đ u t , nh ng chính sách khuy n khích hay h n chằ ị ướ ể ầ ư ữ ế ạ ế phát tri n các ngành ngh nh m b o đ m s cân đ i c a n n kinh t theo m c đíchể ề ằ ả ả ự ố ủ ề ế ụ đ ra trong t ng giai đo n nh t đ nh. ề ừ ạ ấ ị - Cu i cùng, trình đ phát tri n c a l c l ng s n xu t trong n c cho phép số ộ ể ủ ự ượ ả ấ ướ ự chuy n d ch c c u kinh t nhanh hay ch m, hi u qu đ n m c nào...ể ị ơ ấ ế ậ ệ ả ế ứ Bên c nh nh ng nhân t tác đ ng t bên trong, nh ng nhân t tác đ ng t bên ngoàiạ ữ ố ộ ừ ữ ố ộ ừ đ n s chuy n d ch c c u kinh t g m có:ế ự ể ị ơ ấ ế ồ - Xu h ng chính tr , kinh t , xã h i c a khu v c và th gi i. S bi n đ ng c a chínhướ ị ế ộ ủ ự ế ớ ự ế ộ ủ tr , kinh t , xã h i c a m t n c, hay m t s n c, nh t là các n c l n s tác đ ngị ế ộ ủ ộ ướ ộ ố ướ ấ ướ ớ ẽ ộ m nh m đ n dòng hàng hóa trao đ i, t đó nh h ng đ n ngu n thu hút v n đ u t ,ạ ẽ ế ổ ừ ả ưở ế ồ ố ầ ư chuy n giao công ngh ... bu c các qu c gia ph i đi u ch nh chi n l c phát tri n kinhể ệ ộ ố ả ề ỉ ế ượ ể t , c c u kinh t c a mình nh m b o đ m l i ích qu c gia và s phát tri n trongế ơ ấ ế ủ ằ ả ả ợ ố ự ể đ ng thái chung c a th tr ng th gi i. ộ ủ ị ườ ế ớ - Xu th toàn c u hóa kinh t qu c t hi n nay có tác đ ng r t m nh m đ n sế ầ ế ố ế ệ ộ ấ ạ ẽ ế ự chuy n d ch c c u kinh t c a t ng n c, vì chính s phân công lao đ ng di n ra trênể ị ơ ấ ế ủ ừ ướ ự ộ ễ ph m vi qu c t ngày càng sâu s c và c h i th tr ng r ng l n đ c m ra trongạ ố ế ắ ơ ộ ị ườ ộ ớ ượ ở quá trình toàn c u hóa kinh t qu c t , cho phép các n c có kh năng khai thác nh ngầ ế ố ế ướ ả ữ th m nh c a nhau đ trao đ i các ngu n l c, v n, k thu t, hàng hóa và d ch v m tế ạ ủ ể ổ ồ ự ố ỹ ậ ị ụ ộ cách hi u qu ... Quá trình đó v a b t bu c, v a t o đi u ki n thu n l i cho các n cệ ả ừ ắ ộ ừ ạ ề ệ ậ ợ ướ th c hi n chuy n d ch c c u kinh t phù h p v i s phân công lao đ ng trên quy môự ệ ể ị ơ ấ ế ợ ớ ự ộ toàn th gi i.ế ớ - Nh ng thành t u c a cách m ng khoa h c, k thu t, đ c bi t s bùng n c a côngữ ự ủ ạ ọ ỹ ậ ặ ệ ự ổ ủ ngh thông tin t o nên nh ng b c nh y v t trong m i lĩnh v c s n xu t góp ph nệ ạ ữ ướ ả ọ ọ ự ả ấ ầ đ y nhanh quá trình chuy n d ch c c u kinh t c a các n c vì thông tin nhanh chóngẩ ể ị ơ ấ ế ủ ướ làm cho s n xu t, kinh doanh đ c đi u ch nh nhanh nh y, h p lý h n, d n đ n cả ấ ượ ề ỉ ạ ợ ơ ẫ ế ơ c u s n xu t đ c thay đ i phù h p h n v i th tr ng và l i ích c a t ng n c. ấ ả ấ ượ ổ ợ ơ ớ ị ườ ợ ủ ừ ướ D i tác đ ng t ng h p c a các nhân t trên, các ngành kinh t (thông th ng baoướ ộ ổ ợ ủ ố ế ườ g m 3 ngành chính: nông, lâm nghi p, th y s n - còn g i là nông nghi p; công nghi p,ồ ệ ủ ả ọ ệ ệ xây d ng - còn g i là công nghi p; và d ch v ) phát tri n m t cách không đ ng đ u,ự ọ ệ ị ụ ể ộ ồ ề t o nên nh ng t l khác nhau trong c c u ngành kinh t c a các n c. Song đi mạ ữ ỷ ệ ơ ấ ế ủ ướ ể đáng l u ý là trong th i đ i ngày nay, b t c nhà n c nào cũng đ u quan tâm xác đ như ờ ạ ấ ứ ướ ề ị cho n n kinh t c a n c mình phát tri n theo h ng có l i nh t và ph n đ u đ tề ế ủ ướ ể ướ ợ ấ ấ ấ ạ đ c c c u kinh t đem l i hi u qu cao. Vì v y, và qua nh ng th c ti n, h u h tượ ơ ấ ế ạ ệ ả ậ ữ ự ễ ầ ế các n c hi n nay đ u l a ch n mô hình chuy n d ch c c u kinh t c a n c mìnhướ ệ ề ự ọ ể ị ơ ấ ế ủ ướ theo h ng đ y m nh xu t kh u nh m phát huy m i l i th c a đ t n c, tham giaướ ẩ ạ ấ ẩ ằ ọ ợ ế ủ ấ ướ đ c vào s phân công lao đ ng trên quy mô toàn th gi i, t n d ng m i c h i đemượ ự ộ ế ớ ậ ụ ọ ơ ộ l i c a xu h ng toàn c u hóa kinh t đang di n ra ngày càng sâu r ng. ạ ủ ướ ầ ế ễ ộ Đ đi theo chi n l c m c a kinh t , h i nh p qu c t có hi u qu , v n đ chuy nể ế ượ ở ử ế ộ ậ ố ế ệ ả ấ ề ể d ch c c u ngành kinh t trong n c có ý nghĩa r t l n. B i, s n xu t trong n cị ơ ấ ế ở ướ ấ ớ ở ả ấ ướ c n ph i đ c d ch chuy n sao cho v a khai thác đ c nh ng ti m năng, l i th c aầ ả ượ ị ể ừ ượ ữ ề ợ ế ủ đ t n c, v a s n xu t đ c nh ng s n ph m phù h p v i nhu c u th tr ng thấ ướ ừ ả ấ ượ ữ ả ẩ ợ ớ ầ ị ườ ế gi i. Trong b i c nh chung là phân công lao đ ng qu c t ngày m t sâu s c, s c nhớ ố ả ộ ố ế ộ ắ ự ạ tranh gi a các n c xu t kh u cũng vô cùng gay g t, l i mu n phát tri n đ c s nữ ướ ấ ẩ ắ ạ ố ể ượ ả xu t c a đ t n c theo m t chi n l c chung, vi c l a ch n c c u kinh t h p lý,ấ ủ ấ ướ ộ ế ượ ệ ự ọ ơ ấ ế ợ đem l i hi u qu cao là đi u r t c n thi t. Tuy nhiên, ngày nay các n c th c hi nạ ệ ả ề ấ ầ ế ướ ự ệ công nghi p hóa đ nh h ng xu t kh u đi sau không th s d ng nguyên m u c a cácệ ị ướ ấ ẩ ể ử ụ ẫ ủ mô hình s n có b i d i tác đ ng c a nh ng nhân t m i, nh ng l i th so sánhẵ ở ướ ộ ủ ữ ố ớ ữ ợ ế truy n th ng không còn đ c đánh giá cao nh tr c đây, nên vi c chuy n d ch cề ố ượ ư ướ ệ ể ị ơ c u kinh t c a các n c đi sau cũng c n ph i đ c nh n th c l i nh m t o ra m tấ ế ủ ướ ầ ả ượ ậ ứ ạ ằ ạ ộ c c u kinh t hi n đ i, cân đ i, năng đ ng và tăng tr ng nhanh m t cách b n v ngơ ấ ế ệ ạ ố ộ ưở ộ ề ữ h n.ơ 2 - Quá trình chuy n d ch c c u ngành kinh t c a Vi t Nam đã tr i qua nhi u giaiể ị ơ ấ ế ủ ệ ả ề đo n l ch s khác nhau.ạ ị ử N u nh tr c th i kỳ đ i m i m t trong nh ng khi mế ư ướ ờ ổ ớ ộ ữ ế khuy t l n c a t duy cũ, c a c ch k ho ch hóa t p trung, quan liêu, bao c p là cế ớ ủ ư ủ ơ ế ế ạ ậ ấ ố g ng hình thành nên c c u ngành kinh t d a trên ý chí ch quan, b t ch p quy lu t,ắ ơ ấ ế ự ủ ấ ấ ậ do đó đã kéo theo tình tr ng đ u t lãng phí, không đem l i hi u qu kinh t , thì b cạ ầ ư ạ ệ ả ế ướ vào công cu c đ i m i quá trình chuy n d ch c c u ngành kinh t c a n c ta đã đemộ ổ ớ ể ị ơ ấ ế ủ ướ l i nh ng k t qu r t tích c c. Nh v y, ch sau 3 năm c a th i kỳ phôi thai v kinhạ ữ ế ả ấ ự ờ ậ ỉ ủ ờ ề t th tr ng (t 1987 - 1989) n n kinh t n c ta đã đ t đ c t c đ tăng tr ng kháế ị ườ ừ ề ế ướ ạ ượ ố ộ ưở trong nh ng năm 1990 - 1997. M i d ki n c a k ho ch 5 năm 1991 - 1995 đ u đ cữ ọ ự ế ủ ế ạ ề ượ th c hi n v t m c khá cao. Trong th i kỳ kh ng kho ng tài chính ti n t các n cự ệ ượ ứ ờ ủ ả ề ệ ở ướ châu Á, tuy t c đ tăng tr ng c a n c ta có s gi m sút, nh ng v c b n chúng taố ộ ưở ủ ướ ự ả ư ề ơ ả v n tránh đ c "c n bão" c a cu c kh ng kho ng, đ sau đó ti p t c tăng quy môẫ ượ ơ ủ ộ ủ ả ể ế ụ GDP c a đ t n c, tăng xu t kh u, phát tri n công nghi p, tr thành m t n c có t củ ấ ướ ấ ẩ ể ệ ở ộ ướ ố đ tăng tr ng cao trong khu v c và trên th gi i (xem b ng).ộ ưở ự ế ớ ả B ng: C c u GDP theo ngành kinh t qua các năm, %ả ơ ấ ế Năm 1990 1995 1997 2000 2001 2002 2003 2004 2005 GDP 100, 0 100, 0 100, 0 100, 0 100, 0 100, 0 100, 0 100, 0 100,0 Nông - lâm - th y s nủ ả 38,7 4 27,1 8 25,7 7 24,5 3 23,2 4 23,0 3 22,5 4 21,8 20,9 Công nghi p vàệ xây d ngự 22,6 7 28,7 6 32,0 8 36,7 3 38,1 3 38,4 9 39,4 7 40,2 41,0 D ch vị ụ 38,5 9 44,0 6 42,1 5 38,7 3 38,6 3 38,4 8 37,9 9 38,0 38,1 Ngu n: T ng h p s li u c a T ng c c Th ng kêồ ổ ợ ố ệ ủ ổ ụ ố Xét trong t ng ngành kinh t , chuy n d ch c c u ngành nông nghi p có nhi u b cừ ế ể ị ơ ấ ệ ề ướ ti n b , đi đúng h ng, đã khai thác đ c l i th cây, con và vùng lãnh th , góp ph nế ộ ướ ượ ợ ế ổ ầ thúc đ y s n xu t, xu t kh u phát tri n. Trong khi giá tr tuy t đ i c a s n xu t nôngẩ ả ấ ấ ẩ ể ị ệ ố ủ ả ấ nghi p ti p t c tăng, thì t tr ng nông nghi p trong GDP ngày càng gi m (xem b ng).ệ ế ụ ỷ ọ ệ ả ả Trong ngành nông nghi p, t tr ng giá tr s n xu t trong lĩnh v c chăn nuôi tăng tệ ỷ ọ ị ả ấ ự ừ 19,3% (năm 2000) lên đ n 21,6% (năm 2004) và 23,4% (năm 2005); còn t tr ng trongế ỷ ọ tr ng tr t l i gi m t 78,2% (năm 2000) xu ng còn 75,4% (năm 2003), nh ng tăng nhồ ọ ạ ả ừ ố ư ẹ t i 76,3% (năm 2004) và 74,5% (năm 2005). Đi u đó th hi n, nông nghi p c a n cớ ề ể ệ ệ ủ ướ ta đã t ng b c phát tri n theo m t c c u tiên ti n. Trong tr ng tr t di n tích tr ngừ ướ ể ộ ơ ấ ế ồ ọ ệ ồ lúa gi m d n đ tăng di n tích tr ng các lo i cây có giá tr kinh t cao h n (nh câyả ầ ể ệ ồ ạ ị ế ơ ư công nghi p ng n ngày: bông, mía, đ u t ng..., cây công nghi p lâu năm: chè, cao su,ệ ắ ậ ươ ệ h t tiêu, cây ăn qu ...), song v n b o đ m đ c an ninh l ng th c qu c gia và tăngạ ả ẫ ả ả ượ ươ ự ố xu t kh u g o m t cách đáng k , ph n ánh s chuy n d ch c c u cây tr ng trongấ ẩ ạ ộ ể ả ự ể ị ơ ấ ồ nông nghi p ngày càng đáp ng đúng nhu c u c a th tr ng và có hi u qu h n.ệ ứ ầ ủ ị ườ ệ ả ơ Đ c bi t th c hi n ch tr ng chuy n d ch c c u kinh t c a Đ ng và Nhà n c,ặ ệ ự ệ ủ ươ ể ị ơ ấ ế ủ ả ướ nh ng năm g n đây đã có s chuy n m nh m t ph n di n tích tr ng lúa có năng su t,ữ ầ ự ể ạ ộ ầ ệ ồ ấ hi u qu th p sang nuôi tr ng th y s n (t p trung nhi u vùng đ ng b ng sông C uệ ả ấ ồ ủ ả ậ ề ở ồ ằ ử Long và duyên h i Nam Trung B ), nh v y đã góp ph n tích c c chuy n d ch c c uả ộ ờ ậ ầ ự ể ị ơ ấ kinh t nông nghi p, nâng cao đ i s ng cho nông dân.ế ệ ờ ố C c u công nghi p có s chuy n d ch khá, nh t là giai đo n t năm 1998 đ n nay. Tơ ấ ệ ự ể ị ấ ạ ừ ế ỷ tr ng ngành công nghi p - xây d ng tăng t 32,08% GDP (năm 1997) lên t i 36,73%ọ ệ ự ừ ớ (năm 2000) và 41,0% (năm 2005). Trong ngành công nghi p s tăng nhanh c a t tr ngệ ự ủ ỷ ọ ngành công nghi p ch bi n (t 78,7% năm 2000 lên t i 81,23% năm 2004 tính theo giáệ ế ế ừ ớ th c t ) và s gi m t tr ng c a công nghi p khai thác m (t 15,7% xu ng cònự ế ự ả ỷ ọ ủ ệ ỏ ừ ố 12,8%), tăng t tr ng c a công nghi p s n xu t và phân ph i đi n, ga, n c (t 5,6%ỷ ọ ủ ệ ả ấ ố ệ ướ ừ lên 5,9%) trong th i kỳ t ng ng đã ph n ánh s chuy n d ch c c u đúng h ng.ờ ươ ứ ả ự ể ị ơ ấ ướ N u xét theo tiêu th c công ngh , càng th y rõ h n xu h ng chuy n d ch c c uế ứ ệ ấ ơ ướ ể ị ơ ấ trong ngành công nghi p nh ng năm qua là tích c c, theo h ng công nghi p hóa, hi nệ ữ ự ướ ệ ệ đ i hóa và phù h p v i đi u ki n th c t c a n c ta. B i, các ngành công nghi p cóạ ợ ớ ề ệ ự ế ủ ướ ở ệ công ngh cao ngày càng đ c m r ng và phát tri n nhanh, t o ra nh ng s n ph mệ ượ ở ộ ể ạ ữ ả ẩ tiêu dùng có giá tr cao, đáp ng nhu c u tiêu dùng ngày m t nâng lên trong n c vàị ứ ầ ộ ở ướ tham gia xu t kh u, nh ô-tô, s n ph m đi n t , tàu th y... Các ngành có trình đ côngấ ẩ ư ả ẩ ệ ử ủ ộ ngh trung bình và th p phát tri n t c đ trung bình và th p đ s n xu t s n ph mệ ấ ể ở ố ộ ấ ể ả ấ ả ẩ phù h p v i nhu c u tiêu dùng ch a quá kh t khe c a th tr ng trong n c, cũng nhợ ớ ầ ư ắ ủ ị ườ ướ ư nh m duy trì cung c p nh ng s n ph m thông th ng thi t y u cho nhân dân. ằ ấ ữ ả ẩ ườ ế ế Trong lĩnh v c d ch v , đã có b c phát tri n nh y v t c v ch t và l ng, nh t là tự ị ụ ướ ể ả ọ ả ề ấ ượ ấ ừ th p niên 90 c a th k XX tr l i đây. Tuy nhiên, t c đ tăng tr ng c a lĩnh v cậ ủ ế ỷ ở ạ ố ộ ưở ủ ự này l i không đ u qua các th i kỳ khác nhau, th hi n n i b t qua vi c tăng nhanh c aạ ề ờ ể ệ ổ ậ ệ ủ ngành d ch v trong th i kỳ 1990 - 1995, sau đó liên t c b gi m sút và ch có d u hi uị ụ ờ ụ ị ả ỉ ấ ệ ph c h i nh trong m t vài năm g n đây. Đi u đó khi n t tr ng c a ngành d ch vụ ồ ẹ ộ ầ ề ế ỷ ọ ủ ị ụ trong GDP, sau khi tăng t ng đ i m nh trong th i kỳ 1990 - 1995 (năm 1995 đ tươ ố ạ ờ ạ 44,06%) đã liên t c b gi m: năm 1996 còn 42,51%; năm 1997 còn 42,15%; năm 1998ụ ị ả còn 41,73%; năm 1999 còn 40,08% và năm 2005 còn 38,1%. Đi u đáng lo ng i là tề ạ ỷ tr ng c a m t s ngành d ch v quan tr ng trong c c u c a lĩnh v c d ch v và trongọ ủ ộ ố ị ụ ọ ơ ấ ủ ự ị ụ c c u GDP còn th p nh ngành tài chính - ngân hàng, khoa h c - công ngh , v n t i,ơ ấ ấ ư ọ ệ ậ ả vi n thông, d ch v kinh doanh. Và, m c dù đã xu t hi n m t s ngành d ch v m iễ ị ụ ặ ấ ệ ộ ố ị ụ ớ trong lĩnh v c d ch v , nh ng nhìn chung t tr ng c a khu v c d ch v trong c c uự ị ụ ư ỷ ọ ủ ự ị ụ ơ ấ n n kinh t c a n c ta v n còn th p so v i các n c trong khu v c, bi u hi n m tề ế ủ ướ ẫ ấ ớ ướ ự ể ệ ộ s chuy n d ch c c u kinh t ch a hi u qu và theo h ng hi n đ i. ự ể ị ơ ấ ế ư ệ ả ướ ệ ạ 3 - Th c tr ng quá trình chuy n d ch c c u ngành kinh t m t cách tích c c trongự ạ ể ị ơ ấ ế ộ ự nh ng năm qua góp ph n quan tr ng đ n phát tri n xu t kh u c a đ t n c, th hi nữ ầ ọ ế ể ấ ẩ ủ ấ ướ ể ệ qua nh ng khía c nh sau:ữ ạ - Làm thay đ i c c u xu t kh u theo h ng có l i, đó là tăng t tr ng hàng ch bi nổ ơ ấ ấ ẩ ướ ợ ỷ ọ ế ế có giá tr gia tăng cao (t 45,1% trong nh ng năm 1996 - 2000 lên 48,0% trong nh ngị ừ ữ ữ năm g n đây), gi m t tr ng hàng thô và s ch ; tăng t tr ng nhóm hàng công nghi pầ ả ỷ ọ ơ ế ỷ ọ ệ nh và ti u th công nghi p s d ng nhi u lao đ ng nh hàng d t may, giày dép, s nẹ ể ủ ệ ử ụ ề ộ ư ệ ả ph m g ,...; gi m t tr ng nhóm hàng nông - lâm - th y s n (t 52,2% năm 1990ẩ ỗ ả ỷ ọ ủ ả ừ xu ng còn 27,6% năm 2003). ố Đi u đáng l u ý là, tuy t tr ng c a hàng nông - lâm - th y s n trong c c u xu tề ư ỷ ọ ủ ủ ả ơ ấ ấ kh u c a n c ta gi m, nh ng nh chuy n d ch c c u kinh t ngành nông nghi pẩ ủ ướ ả ư ờ ể ị ơ ấ ế ệ theo h ng tăng s n xu t các s n ph m có năng su t cao, giá tr kinh t h n nên giá trướ ả ấ ả ẩ ấ ị ế ơ ị xu t kh u c a hàng nông - lâm - th y s n c a n c ta v n khá cao và có nh ng m tấ ẩ ủ ủ ả ủ ướ ẫ ữ ặ hàng xu t kh u ch l c nh : xu t kh u g o đ t kim ng ch 4,4 t USD; cà phê 2,6 tấ ẩ ủ ự ư ấ ẩ ạ ạ ạ ỉ ỉ USD, cao su 2,2 t USD, th y s n 11,2 t USD trong 5 năm 2001- 2005.ỉ ủ ả ỉ - Tăng giá tr kim ng ch xu t kh u c a đ t n c nh phát huy nh ng l i th so sánhị ạ ấ ẩ ủ ấ ướ ờ ữ ợ ế c a t ng ngành, vùng và s chuy n d ch c c u m t hàng xu t kh u m t cách có hi uủ ừ ự ể ị ơ ấ ặ ấ ẩ ộ ệ qu . Kim ng ch xu t kh u c a Vi t Nam tăng nhanh cùng v i quá trình chuy n d chả ạ ấ ẩ ủ ệ ớ ể ị c c u ngành kinh t : năm 2000 đ t 14,5 t USD, năm 2001: 15 t USD, năm 2002: 16,7ơ ấ ế ạ ỉ ỉ t USD, năm 2003: 20,1 t USD, năm 2004: 26,5 t USD, năm 2005: 32,4 t USD. ỉ ỉ ỉ ỉ Tuy nhiên, n u đánh giá khách quan thì rõ ràng quá trình chuy n d ch c c u ngànhế ể ị ơ ấ kinh t c a n c ta hi n nay v n b c l nhi u h n ch . N u nhìn nh n khía c nhế ủ ướ ệ ẫ ộ ộ ề ạ ế ế ậ ở ạ chuy n d ch c c u ngành kinh t theo h ng phát tri n xu t kh u, thì t tr ng c aể ị ơ ấ ế ướ ể ấ ẩ ỷ ọ ủ ngành nông - lâm - th y s n còn chi m cao trong GDP c a đ t n c. Đây là ngành màủ ả ế ủ ấ ướ s n xu t ph i ph thu c nhi u vào đi u ki n t nhiên, b gi i h n b i năng su t, di nả ấ ả ụ ộ ề ề ệ ự ị ớ ạ ở ấ ệ tích, kh năng khai thác, giá c s n ph m l i ch u nhi u tác đ ng c a s bi n đ ng lênả ả ả ẩ ạ ị ề ộ ủ ự ế ộ xu ng trên th tr ng th gi i và có xu h ng gi m theo giá "cánh kéo" v i hàng côngố ị ườ ế ớ ướ ả ớ nghi p, do đó giá tr kim ng ch xu t kh u c a hàng nông s n s không cao và khôngệ ị ạ ấ ẩ ủ ả ẽ n đ nh. Ch a k , t tr ng c a ngành chăn nuôi trong nông nghi p cũng th p và ch aổ ị ư ể ỷ ọ ủ ệ ấ ư có d u hi u phát tri n trong nh ng năm t i. Đ ng th i, t tr ng c a ngành côngấ ệ ể ữ ớ ồ ờ ỷ ọ ủ nghi p ch a cao, đ c bi t là ngành công nghi p ch t o. S đóng góp vào tăng tr ngệ ư ặ ệ ệ ế ạ ự ưở xu t kh u c a ngành công nghi p m t s năm qua m i ch y u là do phát tri n cácấ ẩ ủ ệ ộ ố ớ ủ ế ể ngành công nghi p l p ráp, gia công nh l p ráp ô-tô, xe máy, d t may, giày dép, làệ ắ ư ắ ệ nh ng ngành ch y u "l y công làm lãi", ngu n nguyên li u b ph thu c vào thữ ủ ế ấ ồ ệ ị ụ ộ ị tr ng n c ngoài. T tr ng công nghi p ch bi n c a n c ta còn nh (t l s nườ ướ ỷ ọ ệ ế ế ủ ướ ỏ ỷ ệ ả ph m ch bi n trong c c u xu t kh u ch tăng kho ng 1,5%/năm), vì th kéo theo tẩ ế ế ơ ấ ấ ẩ ỉ ả ế ỷ tr ng hàng xu t kh u đã qua ch bi n sâu v n còn th p, m i xu t kh u ch y u hàngọ ấ ẩ ế ế ẫ ấ ớ ấ ẩ ủ ế thô, s ch , làm h n ch giá tr gia tăng c a s n ph m và kim ng ch xu t kh u. Tơ ế ạ ế ị ủ ả ẩ ạ ấ ẩ ỷ tr ng th p c a ngành d ch v trong GDP và r t th p trong t ng kim ng ch xu t kh uọ ấ ủ ị ụ ấ ấ ổ ạ ấ ẩ (13,4% t ng kim ng ch xu t kh u - d i m c trung bình c a th gi i là 20,0%) càngổ ạ ấ ẩ ướ ứ ủ ế ớ cho th y quá trình chuy n d ch c c u ngành kinh t c a n c ta ch a có kh năngấ ể ị ơ ấ ế ủ ướ ư ả t o ra s chuy n bi n m nh trong xu t kh u c a đ t n c. Ngoài ra, năng l c c nhạ ự ể ế ạ ấ ẩ ủ ấ ướ ự ạ tranh y u c a nhi u m t hàng cũng nh s n ph m d ch v đã h n ch và làm cho sế ủ ề ặ ư ả ẩ ị ụ ạ ế ự phát tri n xu t kh u tr nên không v ng ch c.ể ấ ẩ ở ữ ắ Tóm l i,ạ quá trình chuy n d ch c c u ngành kinh t c a n c ta th i gian qua v cể ị ơ ấ ế ủ ướ ờ ề ơ b n m i th c s ch mang ý nghĩa t o công ăn vi c làm, nâng cao thu nh p đ i s ngả ớ ự ự ỉ ạ ệ ậ ờ ố cho nhân dân, nh ng hi u qu và s góp ph n vào đ y m nh ho t đ ng xu t kh uư ệ ả ự ầ ẩ ạ ạ ộ ấ ẩ v n còn nhi u h n ch . Vì v y, th i gian t i, thi t nghĩ, c n có nh ng bi n pháp tíchẫ ề ạ ế ậ ờ ớ ế ầ ữ ệ c c đ tăng t tr ng c a ngành công nghi p, d ch v trong c c u n n kinh t qu cự ể ỷ ọ ủ ệ ị ụ ơ ấ ề ế ố dân và c c u xu t kh u. Phát tri n công nghi p ch bi n, tr c h t liên quan đ nơ ấ ấ ẩ ể ệ ế ế ướ ế ế nh ng s n ph m nông nghi p, đ ng th i c g ng t o ra nh ng s n ph m công nghi pữ ả ẩ ệ ồ ờ ố ắ ạ ữ ả ẩ ệ xu t kh u "mũi nh n", có hàm l ng công ngh cao, m r ng xu t kh u các lo i d chấ ẩ ọ ượ ệ ở ộ ấ ẩ ạ ị v . Đ làm đ c đi u này c n t p trung th c hi n m t s bi n pháp chính nh : ụ ể ượ ề ầ ậ ự ệ ộ ố ệ ư Th nh t,ứ ấ v đ u t , c n thay đ i c c u đ u t , t p trung vào nh ng lĩnh v c có khề ầ ư ầ ổ ơ ấ ầ ư ậ ữ ự ả năng xu t kh u t t, tránh dàn tr i, thi u tr ng đi m, kém hi u qu các ngành, đ aấ ẩ ố ả ế ọ ể ệ ả ở ị ph ng; nâng cao hi u qu s d ng v n nhà n c, k t h p v i tăng c ng huy đ ngươ ệ ả ử ụ ố ướ ế ợ ớ ườ ộ v n đ u t trong dân; đ y m nh thu hút v n đ u t n c ngoài.ố ầ ư ẩ ạ ố ầ ư ướ Th hai,ứ có nh n th c đúng đ n h n v chính sách b o h th tr ng n i đ a. C n xácậ ứ ắ ơ ề ả ộ ị ườ ộ ị ầ đ nh rõ nh ng m t hàng cung c p cho th tr ng trong n c, và nh ng m t hàng c nị ữ ặ ấ ị ườ ướ ữ ặ ầ t p trung đ u t , khuy n khích đ ph c v xu t kh u. N u s n xu t trong n c (theoậ ầ ư ế ể ụ ụ ấ ẩ ế ả ấ ướ cách ti p c n s d ng các ngu n l c hi u qu ) quá t n kém so v i hàng nh p kh u,ế ậ ử ụ ồ ự ệ ả ố ớ ậ ẩ thì t t nh t nên h n ch s n xu t đ dành các ngu n l c cho nh ng m t hàng xu tố ấ ạ ế ả ấ ể ồ ự ữ ặ ấ kh u, t đó nh p kh u nh ng m t hàng r c a th gi i. Đ i v i hàng s n xu t tiêuẩ ừ ậ ẩ ữ ặ ẻ ủ ế ớ ố ớ ả ấ th trong n c cũng không nên có chính sách b o h đ kh c ph c tình tr ng thiênụ ướ ả ộ ể ắ ụ ạ l ch, b t l i cho xu t kh u vì m t khi còn duy trì chính sách này thì các doanh nghi pệ ấ ợ ấ ẩ ộ ệ s n xu t hàng n i đ a s có nhi u c h i đ thu l i nhu n cao h n doanh nghi p s nả ấ ộ ị ẽ ề ơ ộ ể ợ ậ ơ ệ ả xu t hàng xu t kh u (theo m t tính toán c a Ngân hàng th gi i, nh đ c mi n thuấ ấ ẩ ộ ủ ế ớ ờ ượ ễ ế nh p kh u cho các y u t đ u vào, vi c bán hàng n i đ a đã mang l i lãi su t cao g pậ ẩ ế ố ầ ệ ộ ị ạ ấ ấ 5 l n bán hàng trên th tr ng n c ngoài). Đi u đó ch ng nh ng không khuy n khíchầ ị ườ ướ ề ẳ ữ ế s chuy n d ch c c u h ng t i xu t kh u, mà ngay trên th tr ng trong n c,ự ể ị ơ ấ ướ ớ ấ ẩ ị ườ ướ nh ng doanh nghi p s n xu t đ bán t i n i đ a cũng không có đ ng l c đ nâng caoữ ệ ả ấ ể ạ ộ ị ộ ự ể tính hi u qu , đ ng th i làm m t đi l i th c a Vi t Nam trên th tr ng th gi i vệ ả ồ ờ ấ ợ ế ủ ệ ị ườ ế ớ ề tài nguyên s n có, lao đ ng r , khuy n khích đ u t trong n c vào nh ng ngành thâmẵ ộ ẻ ế ầ ư ướ ữ d ng nhi u v n, đ c b o h cao nh xi-măng, thép, đ ng, gi y...ụ ề ố ượ ả ộ ư ườ ấ Th ba,ứ phát tri n khoa h c - công ngh và ngu n nhân l c. Trong b i c nh các n cể ọ ệ ồ ự ố ả ướ trên th gi i chuy n d ch c c u s n xu t h ng t i nh ng s n ph m có hàm l ngế ớ ể ị ơ ấ ả ấ ướ ớ ữ ả ẩ ượ tri th c cao, rõ ràng đ quá trình chuy n d ch c c u ngành kinh t h ng t i xu tứ ể ể ị ơ ấ ế ướ ớ ấ kh u c a n c ta có hi u qu , nâng cao s c c nh tranh c a hàng hóa trên th tr ng,ẩ ủ ướ ệ ả ứ ạ ủ ị ườ đ y m nh xu t kh u, chúng ta ph i đ c bi t coi tr ng vi c phát tri n và ng d ngẩ ạ ấ ẩ ả ặ ệ ọ ệ ể ứ ụ nh ng thành t u c a khoa h c, công ngh vào s n xu t, đ ng th i ph i nâng cao ch tữ ự ủ ọ ệ ả ấ ồ ờ ả ấ l ng ngu n nhân l c. Làm đ c đi u này đòi h i c n u tiên nh p kh u công nghượ ồ ự ượ ề ỏ ầ ư ậ ẩ ệ tiên ti n, b ng sáng ch phát minh, xây d ng các trung tâm công ngh cao có s thamế ằ ế ự ệ ự gia c a n c ngoài, khuy n khích liên k t gi a các tr ng đ i h c, vi n nghiên c uủ ướ ế ế ữ ườ ạ ọ ệ ứ trong đào t o, nghiên c u và ng d ng, tri n khai, đ i m i ph ng pháp và giáo trìnhạ ứ ứ ụ ể ổ ớ ươ gi ng d y... ả ạ Th t ,ứ ư ch tr ng c a Đ ng kh ng đ nh vi c phân b các ngu n l c theo s đi uủ ươ ủ ả ẳ ị ệ ố ồ ự ự ề ti t c a c ch th tr ng. Vì v y, c n s m t o l p đ ng b các lo i th tr ng đế ủ ơ ế ị ườ ậ ầ ớ ạ ậ ồ ộ ạ ị ườ ể đ y m nh quá trình xây d ng th ch kinh t th tr ng đ nh h ng xã h i ch nghĩa.ẩ ạ ự ể ế ế ị ườ ị ướ ộ ủ