Tác động của khủng hoảng kinh tế toàn cầu đến sức khỏe và việc tiếp cận dịch vụ y tế của nữ lao động thành phố Hồ Chí Minh (Giai đoạn 2007-2010) - Phạm Gia Trân

K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦41 1. Tònh hònh sûác khoãe vaâ bïånh têåt cuãa lao àöång nûä Theo yá kiïën àa söë lao àöång nûä (54.5%), tònh hònh sûác khoãe cuãa hoå vaâo nùm 2009 (sau cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë toaân cêìu) khöng thay àöíi so vúái nùm 2008 vaâ 2007 (nùm diïîn ra cuöåc khuãng hoaãng vaâ nùm trûúác cuãa cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë toaân cêìu). Tuy nhiïn, coá àïën 2/5 lao àöång nûä thûúâng truá vaâ 1/3 lao àöång nûä nhêåp cû khai baáo sûác khoãe cuãa hoå keám hún. Àiïím cêìn chuá yá: nhoám nûä lao àöång thûúâng truá laâ nhoám coá tó lïå khai baáo cao nhêët vïì tònh traång ùn uöëng cuãa hoå keám hún thúâi gian trûúác. Lyá do cho rùçng tònh hònh ùn uöëng keám hún bao göìm: Vêåt giaá gia tùng nïn khöng thïí mua àuã caác loaåi thûåc phêím cêìn thiïët cho gia àònh, phaãi tiïët kiïåm ùn uöëng àïí coá tiïìn cho con ài hoåc, mua sûäa vaâ do laâm ùn ïë êím, thu nhêåp thêëp hún thúâi gian trûúác nïn phaãi giaãm búát chi tiïu cho ùn uöëng. Vïì bïånh têåt, dên söë nghiïn cûáu laâ ngûúâi lao àöång nïn àa söë khai baáo mùæc caác bïånh vïì xûúng khúáp, nhûác moãi, àau tay, àau chên (42.9%), kïë àïën laâ caác bïånh liïn quan àïën löëi söëng (nhû tim maåch, huyïët aáp, bao tûã, daå daây, khöëi u vaâ tiïíu àûúâng) (23.7%), bïånh liïn quan àïën ö nhiïîm TAÁC ÀÖÅNG CUÃA KHUÃNG HOAÃNG KINH TÏË TOAÂN CÊÌU ÀÏËN SÛÁC KHOÃE VAÂ VIÏåC TIÏËP CÊÅN DÕCH VUÅ Y TÏË CUÃA NÛÄ LAO ÀÖÅNG THAÂNH PHÖË HÖÌ CHÑ MINH (Giai àoaån 2007-2010). Phaåm Gia Trên* * TS., Khoa Àõa lyá, Trûúâng Àaåi hoåc KHXH&NV-ÀHQG-TP.HCM möi trûúâng (nhû viïm xoang, hö hêëp, söët xuêët huyïët) (12.2%), suy nhûúåc vaâ àau àêìu (12%). So saánh giûäa caác nhoám nûä lao àöång, caác loaåi bïånh têåt liïn quan àïën löëi söëng coá tó lïå cao nhêët úã nhoám nûä lao àöång thûúâng truá (khu vûåc àö thõ vaâ nöng thön TP.HCM) vaâ caác loaåi bïånh têåt liïn quan àïën ö nhiïîm möi trûúâng chiïëm tó lïå cao nhêët úã nhoám nûä lao àöång nhêåp cû. Trong nghiïn cûáu naây, hêìu hïët caác nûä lao àöång nhêåp cû cû truá taåi caác khu vûåc vuâng ven - Laâ vuâng àang trong quaá trònh Àö thõ hoáa vúái àùåc trûng cú súã haå têìng vaâ dõch vuå àö thõ thiïëu thöën, quaá taãi hay xuöëng cêëp nhû hïå thöëng cöëng thoaát chûa hoaân thiïån, xûã lyá raác khöng àaãm baão, haån chïë tiïëp cêån nûúác saåch Àêy laâ tiïìn àïì taåo àiïìu kiïån cho sûå phaát triïín caác loaåi bïånh nhû hö hêëp, söët xuêët huyïët (Phaåm Gia Trên, 2009). (Xem baãng 1) Àûúng àêìu thûúâng xuyïn vúái caác khoá khùn trong cuöåc söëng gêy ra búãi taác àöång khuãng hoaãng kinh tïë toaân cêìu coá xu hûúáng dêîn àïën hònh thaânh caác traång thaái têm lyá cûåc àoan nhû lo lùæng, cùng thùèng maâ caá nhên phaãi gaánh chõu. Theo kïët quaã nghiïn cûáu, nùm 2009 - nùm sau cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë toaân cêìu - àûúåc caác lao àöång nûä àaánh giaá laâ nùm hoå gùåp nhiïìu khoá khùn nhêët 42♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N (53,4% yá kiïën choån nùm 2009 laâ nùm khoá khùn nhêët so vúái 19,5% vaâ 27% yá kiïën choån nùm 2009 vaâ 2007), àöìng thúâi àêy cuäng laâ nùm caác lao àöång nûä caãm thêëy lo lùæng cùng thùèng nhêët (207 trûúâng húåp choån lo lùæng, cùng thùèng laâ ûu tiïn 1 so vúái 100 trûúâng húåp vaâo nùm 2007). Khöng coá sûå khaác biïåt vïì yá kiïën naây giûäa caác nhoám lao àöång nûä. Lyá do chñnh laâm cho caá nhên lo lùæng cùng thùèng àûúåc caác lao àöång nûä nïu ra nhû sau: 1- Khoá khùn vïì cöng viïåc nhû: chûa coá viïåc laâm; viïåc laâm khöng öín àõnh; chûa quen vúái cöng viïåc; do aáp lûåc cöng viïåc; phaãi laâm nhiïìu viïåc; núi laâm viïåc phûác taåp; cöng viïåc nhaâm chaán; buön baán ïë êím; buön baán thua löî; khöng mua àûúåc haâng 2- Khoá khùn do bïånh têåt 3- Khoá khùn vïì chuyïån gia àònh nhû: lo cho con caái ài hoåc; chöìng khöng coá viïåc laâm; nhaâ sùæp giaãi toãa; mang thai... 4- Khoá khùn vïì kinh tïë nhû: lûúng thêëp; vêåt giaá gia tùng; chi tiïu nhiïìu Trong nùm 2008 - Nùm khuãng hoaãng kinh tïë toaân cêìu, "Khoá khùn vïì cöng viïåc" àûúåc caác lao àöång nûä àaánh giaá laâ nguyïn nhên chñnh gêy lo lùæng cùng thùèng. Ngûúåc laåi, trong nùm 2009 - Nùm sau khuãng hoaãng kinh tïë toaân cêìu - "Khoá khùn vïì kinh tïë" àûúåc xem laâ nguyïn nhên chñnh. So saánh giûäa caác nhoám lao àöång nûä, "Khoá khùn vïì kinh tïë" àûúåc nhêån daång laâ nguyïn nhên chñnh gêy lo lùæng cùng thùèng cho nhoám nûä lao àöång nhêåp cû laâm nghïì tûå do vaâ lao àöång nûä thûúâng truá taåi khu vûåc àö thõ. Trong khi àoá, "Khoá khùn vïì kinh tïë" vaâ "Khoá khùn vïì cöng viïåc" Baãng 1: Tònh traång bïånh têåt cuãa caác nhoám lao àöång nûä Case % Case % Case % Case % Case % Tim maåch, huyïët aáp, bao tûã, daå daây, tiïíu àûúâng, khöëi u, khúáp 4 13.3 14 35.0 6 16.7 13 26.0 37 23.7 Viïm xoang, hö hêëp, söët xuêët huyïët 5 16.7 2 5.0 7 19.4 5 10.0 19 12.2 Suy nhûúåc thêìn kinh , àau àêìu 3 10.0 3 7.5 7 19.4 6 12.0 19 12.2 Bïånh xûúng khúáp, mïåt moãi, àau lûng, àau chên 15 50.0 19 47.5 13 36.2 20 40.0 67 42.9 Bïånh khaác 3 10.0 2 5.0 3 8.3 6 12.0 14 9.0 Töíng söë 30 100.0 40 100.0 36 100.0 50 100.0 156 100.0 Nguöìn: Nghiïn cûáu "Sûå taác àöång cuãa khuãng hoaãng kinh tïë toaân cêìu àïën phuå nûä TP.HCM", 2010 Nhoám lao àöång nûä Nûä cöng nhên nhêåp cû Lao àöång nûä thûúâng truá khu vûåc àö thõ Lao àöång nûä nhêåp cû laâm nghïì tûå do Töíng söëLao àöång nûä thûúâng truá khu vûåc nöng thön K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦43 àûúåc xem laâ nguyïn nhên chñnh àöëi vúái nûä cöng nhên nhêåp cû vaâ nhoám lao àöång nûä thûúâng truá taåi khu vûåc nöng thön. (Xem baãng 2) 2. Tiïëp cêån dõch vuå y tïë Khi bïånh têåt, àa söë lao àöång nûä "tûå àiïìu trõ" nhû mua thuöëc úã nhaâ thuöëc têy vïì uöëng. Hònh thûác "tûå àiïìu trõ" naây phöí biïën úã nhoám lao àöång nûä thûúâng truá vaâ nûä lao àöång nhêåp cû laâm nghïì tûå do. Àöëi vúái nhoám nûä cöng nhên nhêåp cû, hònh thûác àiïìu trõ chñnh khi bïånh têåt laâ ài bïånh viïån cöng. Trong giai àoaån 2007-2009, khöng coá sûå khaác biïåt vïì lûåa choån hònh thûác àiïìu trõ trïn giûäa caác nhoám lao àöång nûä. Chñnh saách Baão hiïím y tïë (BHYT) goáp phêìn thûåc hiïån muåc tiïu xoáa àoái, giaãm ngheâo, baão àaãm cöng bùçng vaâ an sinh xaä höåi khi haâng triïåu ngûúâi bïånh coá thu nhêåp thêëp, ngûúâi ngheâo, mùæc caác bïånh nùång coá chi phñ lúán àûúåc quyä BHYT thanh toaán chi phñ khaám chûäa bïånh (Cuåc Khaám Chûäa Bïånh - Böå Y Tïë, 2010). Nhû vêåy, BHYT àûúåc xem laâ phûúng tiïån taåo àiïìu kiïån cho ngûúâi lao àöång vaâ ngûúâi ngheâo àö thõ tiïëp cêån dõch vuå y tïë thuêån lúåi nhêët. Tuy nhiïn, kïët quaã nghiïn cûáu cho thêëy àa söë lao àöång nûä khöng coá BHYT. Tó lïå sûã duång BHYT nùm 2006 laâ 42% vaâ nùm 2009 laâ 48,3%. Thïm vaâo àoá, coá àïën 10,5% lao àöång nûä thûúâng truá taåi khu vûåc àö thõ vaâ 13,4% lao àöång nûä thûúâng truá taåi khu vûåc nöng thön thuöåc diïån ngheâo (thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi/ thaáng dûúái 500.000 àöìng). Nhû vêåy, àêy thêåt sûå Nguöìn: Nghiïn cûáu "Sûå taác àöång cuãa khuãng hoaãng kinh tïë toaân cêìu àïën phuå nûä TP.HCM", 2010 Baãng 2: Tònh traång lo lùæng, cùng thùèng phên theo caác nhoám nûä lao àöång trong thúâi kyâ 2007-2009 Nùm Nhoám lao àöång nûä Nûä cöng nhên nhêåp cû Lao àöång nûä thûúâng truá khu vûåc àö thõ Lao àöång nûä nhêåp cû laâm nghïì tûå do Lao àöång nûä thûúâng truá khu vûåc nöng thön Töíng söë Ûu tiïn Söë trûúâng húåp Ûu tiïn Söë trûúâng húåp Ûu tiïn Söë trûúâng húåp Ûu tiïn Söë trûúâng húåp Ûu tiïn Söë trûúâng húåp 2007 1 26 1 24 1 23 1 27 1 100 2008 1 16 2 33 2 32 2 24 2 99 2009 1 54 1 49 1 49 1 55 1 207 laâ khoá khùn cho hoå trong viïåc tiïëp cêån dõch vuå y tïë. Ngoaâi ra, nhoám lao àöång nûä thûúâng truá taåi khu vûåc nöng thön thiïåt thoâi hún nhoám lao àöång nûä thûúâng truá taåi khu vûåc àö thõ do hoå coá tó lïå tiïëp cêån vúái BHYT ñt hún (29,0% so vúái 55,0%, tûúng ûáng). Àöëi vúái nhoám nûä cöng nhên nhêåp cû, hêìu hïët àïìu coá BHYT (92,1%), tó lïå coá BHYT cao naây laâ do theo qui àõnh caác cöng ty vaâ xñ nghiïåp phaãi mua baão hiïím cho caác cöng nhên cuãa mònh. Àiïìu naây giaãi thñch taåi sao nhoám naây coá tó lïå tiïëp cêån dõch vuå y tïë (nhû àiïìu trõ taåi bïånh viïån cöng) cao nhêët trong caác nhoám nûä lao àöång. Nhoám nûä nhêåp cû laâm nghïì tûå do àûúåc xem laâ nhoám bõ töín thûúng nhêët vïì BHYT vò chó coá 16,2% laâ coá BHYT. (Xem baãng 3) Theo caác lao àöång nûä, lyá do hoå khöng mua BHYT àûúåc liïåt kï nhû sau: - Àöëi vúái nhoám lao àöång nûä thûúâng truá taåi khu vûåc àö thõ, lyá do khöng mua BHYT bao göìm: BHYT khöng cêìn thiïët vaâ dõch vuå y tïë bïn ngoaâi thuêån lúåi vaâ reã tiïìn hún. - Àöëi vúái nhoám lao àöång nûä thûúâng truá taåi khu vûåc nöng thön vaâ nhoám lao àöång nûä nhêåp cû laâm nghïì tûå do, lyá do khöng mua BHYT bao göìm: BHYT khöng cêìn thiïët vaâ khöng coá àiïìu kiïån mua (thúâi gian vaâ tiïìn baåc). Nhû vêåy, nhêån thûác chûa àêìy àuã cuãa lao àöång nûä vïì têìm quan troång vaâ lúåi ñch cuãa BHYT (coá thïí do thiïëu thöng tin) cuâng vúái vêën àïì cung cêëp dõch vuå BHYT khöng töët (nhû chi phñ khöng 44♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N Case % Case % Case % Case % Case % Coá 71 70.3 51 51.0 10 10.1 36 36.0 168 42.0 Khoaãng 30 29.7 49 49.0 89 89.9 64 64.0 232 58.0 Töíng 101 100.0 100 100.0 99 100.0 100 100.0 400 100.0 Coá 85 84.2 51 51.0 12 12.1 38 38.0 186 46.5 Khoaãng 16 15.8 49 49.0 87 87.9 62 62.0 214 53.5 Töíng 101 100.0 100 100.0 99 100.0 100 100.0 400 100.0 Coá 87 86.1 54 54.0 13 13.1 40 40.0 194 48.5 Khoaãng 14 13.9 46 46.0 86 86.9 60 60.0 206 51.5 Töíng 101 100.0 100 100.0 99 100.0 100 100.0 400 100.0 Coá 93 92.1 55 55.0 16 16.2 29 29.0 193 48.3 Khoaãng 8 7.9 45 45.0 83 83.8 71 71.0 207 51.8 Töíng 101 100.0 100 100.0 99 100.0 100 100.0 400 100.0 Nguöìn: Nghiïn cûáu "Sûå taác àöång cuãa khuãng hoaãng kinh tïë toaân cêìu àïën phuå nûä TP.HCM", 2010 Baãng 3: Sûã duång BHYT cuãa caác nhoám lao àöång nûä trong thúâi kyâ 2006-2010 Nhoám lao àöång nûä Nûä cöng nhên nhêåp cû Lao àöång nûä thûúâng truá khu vûåc àö thõ Lao àöång nûä nhêåp cû laâm nghïì tûå do Töíng söëLao àöång nûä thûúâng truá khu vûåc nöng thön Mua BHYT (2006) Mua BHYT (2007) Mua BHYT (2008) thñch húåp, thaái àöå thiïëu nhiïåt tònh cuãa nhên viïn y tïë, hiïåu quaã àiïìu trõ khöng cao, thúâi gian chúâ àúåi lêu...) àûúåc xaác àõnh laâ caác yïëu töë chñnh caãn trúã tiïëp cêån BHYT cuãa hoå. Theo Ngên Haâng Thïë Giúái (2008), hïå thöëng BHYT cuãa Viïåt Nam àang phaãi àöëi àêìu vúái ba thaách thûác lúán: Múã röång phaåm vi bao phuã; phaát triïín chiïìu sêu dõch vuå àïí ngûúâi bïånh giaãm búát phêìn chi phñ tûâ tiïìn tuái cuãa mònh (phêìn tûå chi traã) vaâ haån chïë caác chi traã khaác. 3. Kïët luêån Khuãng hoaãng kinh tïë toaân cêìu àaä aãnh hûúãng tiïu cûåc àïën sûác khoãe cuãa lao àöång nûä. Tònh traång ùn uöëng suy giaãm, núi laâm viïåc khöng àaãm baão an toaân vaâ vïå sinh cuâng vúái möi trûúâng cû truá xuöëng cêëp laâ caác yïëu töë liïn quan àïën phaát sinh caác loaåi bïånh têåt cuãa lao àöång nûä. Roä neát nhêët laâ sûác khoãe tinh thêìn cuãa hoå àaä bõ taác àöång nghiïm troång, nguyïn nhên chñnh laâ do phaãi àûúng àêìu vúái caác khoá khùn trong cuöåc söëng (nhû lûúng thêëp, vêåt giaá tùng, chi tiïu nhiïìu), gêy ra búãi cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë toaân cêìu. Trong hoaân caãnh töìn taåi vúái nhiïìu khoá khùn nhû vêåy, BHYT thûåc sûå àoáng vai troâ rêët quan troång vaâ thiïët thûåc àöëi vúái vêën àïì chùm lo sûác khoãe cho ngûúâi lao àöång nhû giuáp hoå àûúåc khaám chûäa bïånh vaâ giaãm àûúåc chi phñ khi öëm àau. Tuy nhiïn, nghiïn cûáu cho thêëy viïåc tiïëp cêån BHYT cuãa lao àöång nûä coân rêët haån chïë vò nhiïìu lyá do khaác nhau. Àïí baão vïå vaâ tùng cûúâng K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦45 SUMMARY THE IMPACT OF GLOBAL RECESSION TO HEALTH AND MEDICAL SERVICES OF WOMEN WORKERS IN HO CHI MINH CITY (Period 2007-2010) . Dr. Pham Gia Tran The global recession in 2008 has seriously affected the social economy of many countries, including Viet Nam and Ho Chi Minh City. It also brings consequences to the workers, such as their social life, employment, income... In this context, health problem and medical service accession of the workers need to be mentioned. This article is based on the findings in the research "The impacts of global recession on women in Ho Chi Minh city", conducted in 2010 by a number of researchers of USSH - HCMC. sûác khoãe cho lao àöång nûä, caác nguyïn nhên xaä höåi aãnh hûúãng àïën bïånh têåt trïn àêy cêìn àûúåc caác cú quan chûác nùng ûu tiïn giaãi quyïët trong thúâi gian túái. TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO 1. Ngên haâng Thïë giúái (2008), Baáo caáo chuyïn àïì "Taâi chñnh vaâ cung ûáng dõch vuå y tïë úã Viïåt Nam". 2. Phaåm Gia Trên (2009), Taác àöång cuãa quaá trònh àö thõ hoáa àïën biïën àöíi möi trûúâng vaâ bïånh têåt cuãa cöång àöìng dên cû taåi Thaânh phöë Höì Chñ Minh - Giai àoaån 1990 - 2007, Luêån aán Tiïën sô, Àaåi Hoåc Quöëc gia TP.HCM - Trûúâng Àaåi hoåc Khoa hoåc Xaä höåi vaâ Nhên vùn. 3. www.kcb.vn (Trang Web cuãa Cuåc Khaám Chûäa Bïånh - Böå Y Tïë), Vêën àïì höm nay: "Múã röång àöëi tûúång tham gia baão hiïím y tïë coá nhiïìu bêët cêåp", ngaây 10/10/2010.