Sử dụng các điều khiển nâng cao Excel để xây dựng chương trình ứng dụng trong xây dựng

38 T„P CHŠ KHOA H“C KI¦N TR”C - XŸY D¼NG KHOA H“C & C«NG NGHª Tóm tắt Excel là phần mềm mạnh mẽ có thể giải quyết được nhiều bài toán từ đơn giản đến phức tạp. Cho dù hiện nay có nhiều phần mềm chuyên ngành Xây dựng nhưng không thể giải quyết hết các yêu cầu thực tiễn. Tuy nhiên hầu hết chúng ta chỉ khai thác ở mức độ giới hạn mặc dù tiềm năng của Excel rất lớn. Do vậy việc áp dụng kiến thức nâng cao trong Excel sẽ giúp người sử dụng làm việc chủ động, hiệu quả hơn. Bài báo này đề cập tới các điều khiển (Control) nâng cao trong Excel. Khả năng của chúng trong xây dựng các chương trình trong lĩnh vực xây dựng giống như các phần mềm chuyên nghiệp. Từ khóa: Excel, điều khiển nâng cao, chương trình ứng dụng, xây dựng Abstract Excel is powerful software that can calculate many works from simple to complex. Although there are many software specialized in Construction but can not calculate all the practical requirements. However, most of us are only exploiting to a limited extent, despite the great potential of Excel. Therefore, the advanced application in Excel will help users to work more effectively. This article deals with advanced controls in Excel. Their ability to build programs in Excel is the same as professional software. Key words: Excel, advanced control, application program, construction ThS. Phan Tự Hướng Bộ môn Địa kỹ thuật, Khoa xây dựng Điện thoại: 0913532322 Ngày nhận bài: 30/5/2017 Ngày sửa bài: 15/6/2017 Ngày duyệt đăng: 05/10/2018 Sử dụng các điều khiển nâng cao Excel để xây dựng chương trình ứng dụng trong xây dựng Use of advanced controls in Excel to build construction application programs Phan Tự Hướng 1. Giới thiệu các điều khiển nâng cao trong Excel Các điều khiển nâng cao trong Excel (Spin, Scroll bar, TextBox,) trên nền bảng tính cho phép sử dụng chuột để chọn hay nhập dữ liệu rất chuyên nghiệp, giống như sử dụng phần mềm chuyên dụng. Ứng dụng này kết hợp với định dạng bảng tính, “Conditonal Formatting” (CF) và “Data Validation” (DV)... đạt hiệu quả cao! Thông thường, tab Developer bị ẩn khi cài đặt. Developer chứa các ứng dụng nâng cao của Excel. Group Controls chứa các nhóm điều khiển gồm “Form Controls” và “ActiveX Controls” (hình 1). Bài báo này chỉ đề cập tới đối tượng “Form Controls”. “Form Controls” chứa nhiều điều khiển giống công cụ xây dựng phần mềm. Gồm có Button, Label, “Combo Box”, “Check Box”, “List Box”, “Option Button”, Spinner... Chúng được xây dựng trực tiếp lên bảng tính như đối tượng đồ họa thông thường (hình 2). Chúng có thể quan hệ trực tiếp với bảng tính, mà nhiều trường hợp không cần phải sử dụng lập trình (số 2 hình 2). Đó là thế mạnh của “Form Controls”. Hơn nữa, chúng dễ dàng được xây dựng trong “Dialog Sheet”, là Form điều khiển riêng biệt trong Excel (hình 3). “Dialog Sheet” giúp chúng ta nhập liệu, kiểm soát dữ liệu tốt hơn (hình 10). 2. Một số điều khiển trong Form Controls “Form Controls” chứa một số điều khiển chính được mô tả ở bảng 1. Bảng 1. Mô tả các điều khiển chính trong “Form Controls” Điều khiển Hình ảnh Điều khiển Hình ảnh Combo Box List Box Check Box Option Button Spinner Scroll Bar 2.1. Xây dựng các điều khiển trên nền bảng tính Chúng ta có thể vẽ, thay đổi kích cỡ, hoặc sao chép các điều khiển trên một cách dễ dàng. Đối tượng khi được vẽ xong, nếu di chuyển trên nó thì con chuột có hình bàn tay (số 7 hình 2). 2.2. Các thuộc tính của điều khiển Khi chọn “Format Control” (số 6 hình 2), cửa sổ “Format Control” hiện ra như hình 5. Thuộc tính “Form Controls” có sáu phần “Colors and Lines”, Size, Protection, Properties, “Alt Text” và Control. Các thuộc tính đầu nhìn chung giống nhau. Thuộc tính Control tùy thuộc vào loại điều khiển, điều khiển sự 39 S¬ 32 - 2018 làm việc của các đối tượng. 2.3. Liên kết và điều khiển bảng tính từ các Control Phần lớn các điều khiển đều được liên kết trực tiếp với worksheet thông qua ô liên kết (Cell link). Do đó, chúng ta có thể khai thác chức năng này để điều khiển bảng tính nhờ một số hàm như hàm như If, Index, Lookup, Vlookup, Offset... hay các thiết lập CF, DV. - Với điều khiển “Option Button”: dùng hàm If lồng để xác định tên đối tượng được chọn tương ứng với số thứ tự của nó trong ô liên kết (hình 8). Công thức ô F12: = IF(C12=1,”Nam”,IF(C12= 2,”Nữ”,”Không rõ”)) - Với điều khiển “Check Box”: kết quả lựa chọn thể hiện tại ô liên kết C13, C14 (giá trị TRUE hoặc FALSE). Dựa vào giá trị đó ta có thể sử dụng CF để thiết lập định dạng tại ô muốn điều khiển F13, F14 (hình 9). - Với điều khiển “List Box” và “Combo Box”: sử dụng hàm Index để xác định giá trị được chọn. Hình 9 thể hiện kết quả xác định tên học sinh, ngôn ngữ được chọn cho 2 ô F15 và F16. 3. Xây dựng chương trình ứng dụng trong Excel Ứng dụng trong bài toán xây dựng biểu đồ thí nghiệm cắt phẳng 1 trục trong phòng (hình 10). Tập tin này gồm 3 sheet như sau: - CSDL (hình 15 trái): Chứa các bảng tra gốc như danh sách cán bộ thí nghiệm (đặt tên CBTN), số hiệu máy cắt (đặt tên MC)... - Dialog1: “Dialog Form” được xây dựng các ứng dụng bên trong, thuận lợi cho việc nhập liệu và xử lý dữ liệu. - Result: Kết quả thực hiện. Bảng này được xây dựng hoàn chỉnh cho việc nhập liệu từ Form và tính toán, vẽ biểu đồ... Để xác định hệ số biến dạng vòng ứng biến (khác nhau với các máy cắt), sử dụng hàm Offset (ô E12 hình 11). Với thí nghiệm cắt phẳng, dễ dàng xác định sức kháng cắt nhờ các hàm liên quan đến “phương pháp bình phương nhỏ nhất” như Linest, Intercept... Để tự động hóa cao hơn, sử dụng lập trình VBA cho việc hiển thị Form và gán giá trị từ ô trong Form vào ô (hình 12). Ví dụ dòng lệnh ở dòng số 1 sẽ copy ký hiệu hố khoan từ Form (nằm trong “Edit Box 21”) vào ô C6. Hình 13 là giao diện bảng tính sức chịu tải của cọc. Loại cọc, phương pháp thi công, mác bê tông... đã tạo danh sách DV để lựa chọn. Các ô tính quan trọng được đặt Name để dễ quản lý thay vì địa chỉ ô. Ví dụ Ab là ô tính tiết diện mũi cọc (hình 13). 4. Kết luận Excel là phần mềm được sử dụng phổ biến trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là xây dựng. Hiện Hình 1. Các điều khiển trong “Form Controls” (1) và “ActiveX Controls” (2) Hình 2. Thông tin về điều khiển trong “Name Box” và “Formula Bar” Hình 3. “Dialog Sheet” đã được tạo ra và cửa sổ “Form Controls” nay việc lạm dụng các phần mềm chuyên ngành đã làm nhiều nhà thiết kế thụ động, hạn chế khả năng tư duy, phân tích tình huống. Excel giúp sinh viên và kỹ sư ngành xây dựng làm việc chủ động, sáng tạo và nâng cao năng lực chuyên môn. Cho đến nay, việc nghiên cứu sử dụng Excel ở các trường Đại học phần lớn chỉ dừng ở kiến thức cơ bản. Các tài liệu chuyên sâu hướng dẫn một cách bài bản, đầy đủ thì rất hiếm. Do vậy, cần có sự quan tâm hơn nữa của các nhà khoa học trong nhiều ngành nghề./. 40 T„P CHŠ KHOA H“C KI¦N TR”C - XŸY D¼NG KHOA H“C & C«NG NGHª Hình 4. Cửa sổ thuộc tính Control của điều khiển “Option Button” Hình 5. Cửa sổ thuộc tính Control của điều khiển “Check Box” Hình 6. Cửa sổ thuộc tính Control của điều khiển “List Box” Hình 7. Cửa sổ thuộc tính Control của điều khiển “Combo Box” Hình 8. Xác định đối tượng “Option Button” nhờ hàm If Hình 9. Sử dụng hàm Index với điều khiển “List Box” và “Combo Box” 41 S¬ 32 - 2018 Hình 10. Giao diện chương trình thí nghiệm cắt phẳng đất trong phòng Hình 11. Hệ số biến dạng tương ứng với máy cắt Hình 12. Thủ tục VBA (rút gọn) giúp nhập liệu tối ưu hơn Hình 13. Bảng tính sức chịu tải của cọc trên Excel T¿i lièu tham khÀo 1. Phan Tự Hướng. Bài giảng ứng dụng trong Excel trong Địa chất công trình. Trường Đại học Mỏ Địa chất. Hà Nội, 2010. 2. Phan Tự Hướng. Ứng dụng ngôn ngữ VBA trong Excel để giải một số bài toán trong Địa chất công trình. Tạp chí khoa học Mỏ - Địa chất, 2006. 3. Phan Tự Hướng. Ứng dụng ngôn ngữ lập trình VBA trong Excel để tự động hoá tính toán và xử lý thống kê chỉ tiêu cơ lý đất dính. Đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường - Trường Đại học Mỏ Địa chất, 2007. 4. Phan Tự Hướng, 2012- 2015. Tài liệu “Excel nâng cao” dành cho Ban kinh tế xây dựng - Tập đoàn Vingroup, Công ty CP Đầu tư và Phát triển Giáo dục S.S.G (Wellspring) và các đơn vị của tập đoàn CapitaLand. Hà Nội. 5. Gunthar Pangaribuan. 2015. An Introduction to EXCEL for Civil Engineers. 6. функций MathCad 2015.