Quy trình xây dựng bài tập tình huống trong dạy học học phần phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ thông - Kiều Phương Thảo

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2016-0073 Educational Sci., 2016, Vol. 61, No. 6A, pp. 87-93 This paper is available online at QUY TRÌNH XÂY DỰNG BÀI TẬP TÌNH HUỐNG TRONG DẠY HỌC HỌC PHẦN PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HÓA HỌC Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG Kiều Phương Hảo1, Phạm Thị Bình2 1Khoa Hóa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 2Khoa Hóa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắt. Sử dụng bài tập tình huống trong dạy học các học phần Phương pháp dạy học hóa học là một trong các biện pháp hiệu quả để rèn luyện kĩ năng dạy học cho sinh viên. Việc sử dụng bài tập tình huống còn giúp sinh viên được tiếp cận với những tình huống điển hình, thực tế của quá trình dạy học hóa học ở trường phổ thông, tạo cơ hội cho sinh viên vận dụng kiến thức, kĩ năng về lí luận dạy học hóa học vào giải quyết các tình huống thực tiễn. Tuy nhiên, hiện nay còn rất thiếu tài liệu về bài tập tình huống trong dạy học các học phần phương pháp dạy học hóa học. Trong báo cáo này, chúng tôi đề xuất quy trình xây dựng bài tập tình huống trong dạy học học phần Phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ thông, lấy ví dụ với phương pháp dạy học các bài về chất và nguyên tố hóa học. Từ khóa: Bài tập tình huống, phương pháp dạy học, quy trình xây dựng bài tập tình huống. 1. Mở đầu Trong quá trình dạy học các học phần Lí luận và phương pháp dạy học (PPDH) hóa học cần giúp sinh viên (SV) hiểu rõ các vấn đề về lí luận và vận dụng được chúng vào các tình huống cụ thể. Các PPDH truyền thống trong dạy học đại học bị hạn chế trong việc tạo cơ hội cho SV vận dụng kiến thức, kĩ năng trong các bối cảnh tình huống cụ thể nhưng sử bài tập tình huống (BTTH) là một trong các biện pháp có thể khắc phục được điều đó. Sử dụng BTTH trong dạy học nói chung có tác dụng rất tích cực như: nâng cao tính thực tiễn của môn học, nâng cao tính chủ động, sáng tạo và hứng thú của học sinh, nâng cao kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng phân tích, tổng hợp, giải quyết vấn đề, kĩ năng trình bày, bảo vệ và phản biện ý kiến [2] Việc xây dựng và sử dụng BTTH trong dạy học các học phần Lí luận và PPDH đã được một số tác giả nghiên cứu [2], [6], [8], [9] và khẳng định sự cần thiết của nó như:BTTH giúp SV củng cố, khắc sâu kiến thức đã học [6], phát triển tư duy sáng tạo, hình thành và rèn luyện những năng lực cơ bản về dạy học - giáo dục, nâng cao lòng yêu nghề và hứng thú với nghề [8]; Thông qua xử lí tình huống giúp người học có cái nhìn sâu hơn và thực tiễn hơn về vấn đề lí thuyết đã được học, giúp người học có điều kiện để vận dụng linh hoạt các kiến thức lí thuyết [3]; Sử dụng BTTH giúp SV hứng thú hơn với môn học và bước đầu hình thành một số kĩ năng giảng dạy cơ bản [2]. Có thể thấy BTTH thực sự là một công cụ hiệu quả để phát triển năng lực dạy học cho SV trong các học phần lí luận và phương pháp dạy học bộ môn, Tuy nhiên, trong thực tế, các công trình nghiên cứu về lĩnh vực này đặc biệt là với bộ môn Hóa học còn rất hạn chế, nhiều giảng viên Ngày nhận bài: 5/3/2016. Ngày nhận đăng: 14/7/2016. Liên hệ: Kiều Phương Hảo, e-mail: phuonghaosp2@gmail.com 87 Kiều Phương Hảo, Phạm Thị Bình chưa thấy được giá trị của việc sử dụng BTTH và thường dùng các câu hỏi ghi nhớ kiến thức, một số khác có biết đến BTTH nhưng chưa rõ cách thức xây dựng, sử dụng và hướng dẫn SV giải quyết BTTH [8]. Chính vì vậy, trong bài báo này, chúng tôi đề xuất quy trình xây dựng BTTH trong dạy học học phần Phương pháp dạy học hóa học phổ thông, lấy ví dụ cho nội dung khi dạy dạng bài về chất và nguyên tố hóa học. 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Khái niệm bài tập tình huống Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về BTTH.Trên cơ sở phân tích nhiều định nghĩa khác nhau về bài tập tình huống, tác giả Phan Đức Duy [4] đưa ra định nghĩa về BTTH như sau: BTTH là những tình huống khác nhau đã, đang và có thể xảy ra trong quá trình dạy học được cấu trúc lại dưới dạng bài tập, khi sinh viên giải bài tập ấy vừa có tác dụng củng cố tri thức vừa rèn luyện được những kĩ năng dạy học cần thiết. . . Theo khái niệm này, tác giả đã khẳng định BTTH được xây dựng từ thực tiễn quá trình dạy học, giúp sinh viên được đặt vào tình huống cụ thể, có nhu cầu giải quyết tình huống đó, hình dung được những tình huống có thể xảy ra khi giảng dạy ở trường phổ thông. Các tình huống này có thể được chọn lọc từ nội dung kiến thức của môn học hoặc từ những tình huống thực tế có liên quan đến kiến thức của môn học. Để phát triển năng lực và phẩm chất của người học, giáo viên nên ưu tiên xây dựng bài tập tình huống từ các nguồn tư liệu thực tế trong đời sống. Theo chúng tôi, BTTH sử dụng trong dạy học học phần PPDH hóa học ở trường phổ thông là những bài tập nêu lên các tình huống giả định hay thực tiễn trong dạy học hóa học ở trường phổ thông, mà thông qua việc phân tích, thảo luận, giải quyết các tình huống đó có thể củng cố kiến thức và rèn luyện các kĩ năng dạy học hóa học cho sinh viên. 2.2. Đặc trưng của dạy học bằng bài tập tình huống Sử dụng BTTH trong dạy học tức là giáo viên đưa người học vào các tình huống cụ thể, gợi ra những vấn đề để người học phải vận dụng kiến thức kĩ năng của mình để giải quyết qua đó đạt được mục tiêu dạy học. Các BTTH cần chứa đựng những yếu tố thực tiễn, là cầu nối rút ngắn khoảng cách giữa lý thuyết và thực hành. Người học nhận thức được rằng các vấn đề của bài học có liên quan chặt chẽ với thực tế dạy học ở trường phổ thông có thể giải quyết bằng nhiều phương án khác nhau. Khi phân tích các tình huống này, người học thấy được tầm quan trọng của kiến thức lí thuyết ở trên lớp để vận dụng giải quyết các vấn đề học tập. Tuy nhiên, một vấn đề rất khó khăn với giáo viên khi sử dụng bài tập tình huống trong dạy học là việc xây dựng BTTH mất khá nhiều thời gian, công sức. Để xây dựng được các BTTH tốt đòi hỏi người giáo viên cần hiểu rõ mục tiêu bài học, am hiểu những vấn đề thực tiễn dạy học ở phổ thông, có kĩ năng thu thập, chọn lọc và xử lí thông tin. 2.3. Nguyên tắc xây dựng bài tập tình huống Trên cơ sở lí luận về việc sử dụng BTTH trong dạy học và mục tiêu của sử dụng BTTH trong học phần Phương pháp dạy học hóa học phổ thông, chúng tôi xác định các nguyên tắc xây dựng bài tập tình huống như sau: Nguyên tắc 1: Đảm bảo phù hợp với mục tiêu, nội dung dạy học BTTH cũng như tất cả các yếu tố khác sử dụng trong quá trình dạy học đều phải hướng tới mục tiêu và phù hợp với nội dung dạy học. Tình huống trong bài tập phải liên quan đến nội dung 88 Quy trình xây dựng bài tập tình huống trong dạy học học phần phương pháp dạy học... bài học nghĩa là cần chứa đựng nội dung, kiến thức, kĩ năng cần hình thành cho SV, và thông qua việc giải quyết yêu cầu đặt ra trong BTTH mà đạt được mục tiêu dạy học đã xác định. Nguyên tắc 2: Đảm bảo tính thực tiễn Khi xây dựng các BTTH, cần lựa chọn các tình huống phù hợp với thực tế dạy học ở trường phổ thông. Để làm được điều đó cần xuất phát từ các hoạt động thực tế quan sát được ở trường phổ thông, thực tế nhận thức hiểu biết của SV làm cơ sở xây dựng tình huống trong các bài tập. Các BTTH được xây dựng đảm bảo nguyên tắc này sẽ giúp SV được tiếp cận với thực tiễn dạy học ở trường phổ thông, hiểu rõ về nội dung học tập, học được cách vận dụng kiến thức, kĩ năng đã có vào các tình huống cụ thể đồng thời cũng ý thức và xác định được định hướng đúng đắn trong việc rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho bản thân. Nguyên tắc 3: Đảm bảo tính sư phạm BTTH phải đảm bảo phù hợp với trình độ nhận thức, đặc điểm tâm sinh lí sinh viên. Tình huống quá khó sẽ gây tâm lí chán nản cho SV nhưng nếu tình huống quá dễ cũng sẽ gây tâm lí coi nhẹ, bất hợp tác hoặc không tạo được hiệu quả cao khi giảng dạy. Tình huống vừa sức, gần gũi, phù hợp sẽ kích thích được nhu cầu, hứng thú, tính tích cực, độc lập, sáng tạo của SV. Cũng cần lưu ý là các tình huống lấy từ thực tiễn thường rất phức tạp, chứa đựng nhiều vấn đề do đó khi chọn lựa giảng viên cần xác định rõ mục tiêu để đơn giản hóa tình huống, đi đúng trọng tâm. Nguyên tắc 4: Đảm bảo tính giáo dục BTTH phải góp phần giúp SV có những hiểu biết sâu sắc hơn về nghề dạy học, ý thức được vai trò, trách nhiệm của các thầy giáo, cô giáo dạy hóa học tương lai. Thông qua BTTH, SV được rèn luyện một số phẩm chất như tính kiên trì, chịu khó, tinh thần hợp tác góp phần nâng cao ý thức rèn luyện phát triển nghề nghiêp, có thái độ tích cực và lòng say mê với nghề. 4. Đề xuất quy trình xây dựng BTTH trong dạy học học phần PPDH Hóa học ở trường phổ thông Quy trình xây dựng hệ thống BTTH trong dạy học học phần PPDH hóa học ở trường phổ thông gồm 5 bước: Xác định mục tiêu xây dựng hệ thống BTTH, xác định loại BTTH, thu thập tư liệu và xây dựng BTTH, kiểm định BTTH đã xây dựng trong dạy học, chỉnh sửa và hoàn thiện. Bước 1: Xác định mục tiêu xây dựng hệ thống BTTH Để xác định mục tiêu xây dựng BTTH trong dạy học học phần PPDHHóa học ở trường phổ thông, trước hết cần nghiên cứu mục tiêu của môn học này. Ngoài ra cùng cần nghiên cứu thêm những nội dung có liên quan đến năng lực dạy học trong quy định về chuẩn nghề nghiệp của giáo viên trung học phổ thông và trung học cơ sở và chuẩn đầu ra của SV sư phạm hóa học của các trường Đại học Sư phạm. Trên các cơ sở đó, đi trả lời cho câu hỏi: Xây dựng BTTH, hệ thống BTTH để làm gì? Qua hệ thống BTTH này, những kiến thức, kĩ năng dạy học nào sẽ được hình thành, phát triển cho SV? Mức độ kiến thức, kĩ năng SV cần đạt được là gì? Bước 2: Xác định loại BTTH Trên cơ sở phân loại BTTH của các tác giả đi trước (phân loại theo nội dung, theo phương pháp, theo phương tiện hay theo loại bài. . . ), kết hợp với đặc điểm nội dung môn học cần xây dựng BTTH và mục tiêu đặt ra để xác định các loại BTTH Lưu ý nên chia nhỏ các loại BTTH sao cho các nội dung không bị chồng chéo để nhấn mạnh cho SV. Trong học phần PPDH hóa học ở trường phổ thông, khi xây dựng hệ thống BTTH cho chương IV “PPDH về chất và nguyên tố hóa học”, chúng tôi phân loại BTTH theo các kĩ năng mà SV cần đạt được như sau: - BTTH rèn luyện kĩ năng xác định mục tiêu bài học (BTTH 1). - BTTH rèn luyện kĩ năng xác định nội dung bài học (BTTH 2). 89 Kiều Phương Hảo, Phạm Thị Bình - BTTH rèn luyện kĩ năng lựa chọn và sử dụng phương pháp dạy học (BTTH 3). - BTTH rèn luyện kĩ năng lựa chọn và sử dụng phương tiện dạy học (BTTH 4). - BTTH rèn luyện kĩ năng lựa chọn hình thức tổ chức dạy học (BTTH 5). - BTTH rèn luyện kĩ năng kiểm tra đánh giá (BTTH 6). Các kĩ năng dạy học trong các loại BTTH trên thuộc giai đoạn chuẩn bị, lập kế hoạch dạy học, việc rèn kĩ năng thực hiện kế được rèn luyện trong học phần Thực hành sư phạm. Bước 3: Thu thập tư liệu và xây dựng BTTH Các tình huống trong BTTH có thể là các vấn cần xuất phát từ thực tiễn dạy học hoặc là các vấn đề giả định nhằm đạt mục tiêu của môn học. Do đó nguồn tư liệu để xây dựng BTTH sẽ là những giáo án của giáo viên, giờ học thực tế ở trường phổ thông, giáo án và những giờ tập giảng của sinh viên, và từ kinh nghiệm của giảng viên về những sai lầm, vướng mắc của sinh viên trong quá trình dạy học và vận dụng lí luận dạy học. Tư liệu thu thập có thể ở dạng văn bản hoặc băng hình. và học sinh do người dự ghi chép lại. Đối với tư liệu văn bản: Chính là các bản thiết kế kế hoạch bài học của SV các khóa qua các học phần, các bài kiểm tra, của giáo viên dạy Hóa học ở phổ thông) chú ý bản kế hoạch bài học bộc lộ những thiếu sót (mục đích giúp SV tránh được những sai lầm). Giảng viên cần photo hoặc chụp lại bản kế hoạch (hoặc trích đoạn kế hoạch bài học), phân loại theo từng khối, từng nội dung quan trọng trong chương trình phổ thông, sắp xếp vào hệ thống theo sự phân loại ở trên. Ví dụ như: chụp (photo) kế hoạch bài Clo (hoặc phần Mục tiêu bài Clo), sắp xếp vào lớp 10, nhóm bài chất và nguyên tố hóa học trong hệ thống các BTTH thuộc BTTH1 (BTTH rèn luyện kĩ năng xác định mục tiêu bài học). Trong quá trình dạy học các học phần về phương pháp dạy học hóa học ở đại học, giảng viên cần chú ý lưu lại các ví dụ, ý kiến tốt hoặc chưa hợp lí của SV để xây dựng các tình huống mô phỏng, tình huống tranh luận. Đối với tư liệu băng hình: Tiến hành ghi hình các tiết giảng của giáo viên phổ thông và SV (qua các buổi tập giảng,giờ thực hành sư phạm, hội giảng cấp khoa, cấp trường), sưu tầm các clip giảng có nội dung liên quan. Sau đó tiến hành phân loại theo phương tiện, nội dung và phương pháp dạy học[2]. Yêu cầu hình ảnh phải trung thực, rõ ràng, đủ ánh sáng, góc quay làm nổi bật các đối tượng theo tiến trình bài giảng, âm thanh rõ ràng, hạn chế tối đa tạp âm, có thể nghe rõ lời nói của giáo viên và học sinh. Tư liệu được sắp xếp thành hệ thống, thuận tiện cho việc biên soạn nội dung của BTTH. Dựa vào các tư liệu thu thập được tiến hành xây dựng BTTH.Một BTTH thường có ba phần là: Mở đầu, phát triển và kết thúc, cụ thể: - Phần mở đầu: Giới thiệu tình huống và đối tượng nhận thức, tạo lập bối cảnh xảy ra tình huống. - Phần phát triển: Đây là phần chính vì nó cung cấp cho người học những thông tin cần thiết để có thể phân tích tình huống, hình thành nên giải pháp, đây cũng là phần tạo ra mâu thuẫn, xung đột hoặc những vấn đề, những khó khăn, trở ngại cần giải quyết. - Phần kết luận: là phần đưa ra những yêu cầu hay câu hỏi để người học phải giải quyết. Lưu ý: Khi mô tả tình huống không nên thể hiện quan điểm cá nhân, nội dung tính huống ngắn gọn súc tích và đảm bảo các nguyên tắc đã nêu ở trên. Bước 4: Kiểm định BTTH đã xây dựng trong dạy học BTTH đã xây dựng cần được rà soát, đối chiếu với những yêu cầu đặt ra,mang sử dụng trong thực tiễn dạy học, , hoặc đánh giá chất lượng theo phương pháp chuyên gia. Bước 5: Chỉnh sửa, hoàn thiện 90 Quy trình xây dựng bài tập tình huống trong dạy học học phần phương pháp dạy học... Sau khi nhận được ý kiến phản hồi, các BTTH sẽ được điều chỉnh, hoàn thiện. 2.4. Ví dụ minh họa Do điều kiện hình thức của bài báo không thể hiện được các BTTH dạng video nên chúng tôi xin đưa ra một số ví vụ BTTH dạng văn bản như sau: Ví dụ 1: Clo là một chất độc tuy nhiên tính oxi hóa của clo lại được ứng dụng rất nhiều trong thực tiễn. Khi dạy bài clo – Hóa học lớp 10 - chương trình nâng cao – một giáo viên rất muốn tích hợp giáo dục ý thức và đạo đức khi sử dụng hóa chất vào cuộc sống cho HS nhưng còn đang lúng túng chưa biết nên tích hợp như thế nào. Là một người bạn của giáo viên đó em sẽ gợi ý cách tích hợp như thế nào trong bài học để có thể giáo dục ý thức và đạo đức khi sử dụng clo nói riêng cũng như hóa chất nói chung vào cuộc sống cho HS? Ví dụ 2: Khi mở đầu bài học bài Clo, Hóa học lớp 10, một giáo viên đã đặt vấn đề vào bài như sau: “Clo là nguyên tố tiêu biểu và quan trọng nhất trong nhóm halogen. Những hợp chất của clo rất quen thuộc với cuộc sống của chúng ta như muối ăn NaCl, axit clohiđric có trong dịch vị dạ dày, một số thuốc trừ sâu, phân bón hóa học, dược phẩm, thuốc tẩy, . . . Clo có tính chất vật lí, tính chất hóa học gì? clo có những ứng dụng gì và điều chế clo như thế nào? Bài học hôm nay sẽ giúp chúng ta trả lời câu hỏi trên.” Theo em cách vào bài của giáo viên kia đã thu hút được HS vào bài học chưa? Và có nêu được mục đích của bài học không? Em là giáo viên hóa học, để đặt vấn đề vào bài cho bài học này em sẽ làm như thế nào để thu hút được HS và nêu được mục đích của bài học? Ví dụ 3: Trong giờ thảo luận về việc vận dụng các PPDH khi dạy các bài về chất và nguyên tố, giảng viên yêu cầu ”lựa chọn PPDH và đề xuất ý tưởng hoạt động dạy học theo phương pháp đã lựa chọn khi dạy phần tính chất hóa học của clo trong bài clo lớp 10 – cơ bản”, một nhóm SV đã đề xuất 3 phương án dạy học như sau: Phương án 1: Sử dụng PP đàm thoại “GV đặt vấn đề nghiên cứu tính chất hóa học của clo → GV yêu cầu HS nhắc lại các phản ứng hóa học của clo đã biết, viết PTHH→ xác định vai trò oxi hóa khử của clo trong các phản ứng đó→ yêu cầu HS giải thích tính oxi hóa khử của clo dựa vào cấu tạo nguyên tử của clo→ so sánh khả năng thể hiện hai tích chất đó dựa vào độ âm điện và bằng chứng các phản ứng cụ thể→ kết luận về tính chất hóa học của clo. Phương án 2: Sử dụng thí nghiệm theo pp nghiên cứu phối hợp với pp đàm thoại GV đặt vấn đề nghiên cứu tính chất hóa học của clo → tiến hành làm một số thí nghiệm (hoặc xem video các thí nghiệm), HS quan sát thí nghiệm, nêu hiện tượng→ phân tích hiện tượng, rút ra kết luận về tính chất hóa học của clo → viết PTHH, xác định tính oxi hóa khử của clo → giải thích tính chất oxi hóa khử của clo. Phương án 3: Sử dụng thí nghiệm theo pp kiểm chứng GV đặt vấn đề nghiên cứu tính chất hóa học của clo→ HS viết cầu hình electron nguyên tử của clo, xác định độ âm điện của clo để dự đoán tính chất hóa học của clo→ tiến hành các thí nghiệm của clo với Na, Fe, H2, dung dịch NaOH, NaBr, NaI (GV hoặc HS làm thí nghiệm)→ HS quan sát, nêu hiện tượng thí nghiệm, viết PTHH, xác định bản chất của phản ứng và vai trò của clo trong các phản ứng đó→ Kết luận. Hãy phân tích, đánh giá về tính phù hợp của phương pháp dạy học đã lựa chọn và tích cực của các hoạt động dạy học trong 3 phương án trên?. Ví dụ 4: Trong giờ học bài axit sunfuric môn Hóa học lớp 10, khi dạy học phần tính chất vật lí của axit sunfuric, để nhấn mạnh cách pha loãng axit sunfuric đặc, một giáo viên đã sử dụng hình vẽ (trong sách giáo khoa và phóng to) dưới đây: Và đặt câu hỏi: Đây là hình vẽ mô tả hai cách pha loãng axit sunfuric đặc, quan sát và cho 91 Kiều Phương Hảo, Phạm Thị Bình biết chúng ta nên thực hiện theo cách nào sẽ an toàn? Theo em cách sử dụng phương tiện trực quan của giáo viên đó có tích cực hóa hoạt động của học sinh không? Tại sao? Hãy đề xuất các phương tiện trực quan khác và cách sử dụng để đạt được mục tiêu trên theo hướng tích cực hóa hoạt động của học sinh. Ví dụ 5: Dưới đây là trích đoạn trong kế hoạch dạy học bài “Axit sunfuric, muối sunfat” – Hóa học 10 – Cơ bản của một sinh viên: Hoạt động 3: Nghiên cứu tính chất của axit sunfuric đặc (sử dụng thí nghiệm theo PP phát hiện và giải quyết vấn đề). Giáo viên đặt vấn đề: Như vậy axit sunfuric có đầy đủ tính chất của một axit mạnh. Khi phản ứng với kim loại phải là kim loại đứng trước H. Vậy với axit sunfuric đặc thì sao? Chúng ta cùng nghiên cứu phản ứng của Cu với axit sunfuric đặc. GV hỏi: Cu có phản ứng với axit sunfuric đặc không? HS: Trả lời (dự đoán 2 phương án có phản ứng hoặc không). GV: Để xem Cu có phản ứng với axit sunfuric đặc không chúng ta cùng quan sát thí nghiệm sau. GV mô tả cách tiến hành thí nghiệm cho Cu tác dụng với axit sunfuric đặc nóng. Yêu cầu HS quan sát và nêu hiện tượng. HS: Quan sát và nêu hiện tượng (dung dịch không màu thành màu xanh, có khí không màu mùi hắc thoát ra, làm quỳ tím ẩm chuyển thành màu hồng). GV: Từ hiện tượng quan sát được rút ra kết luận gì? HS: Trả lời (Cu có phản ứng với axit sunfuric đặc nóng). GV: Yêu cầu HS viết phương trình hóa học. HS: 1 HS lên bảng viết phương trình hóa học. Các HS khác viết vào vở. GV nhận xét và cho HS ghi kết luận: Axit sunfuric là một axit có tính oxi hóa mạnh có thể oxi hóa hầu hết kim loại, kể cả kim loại đứng sau H (trừ Au). Hãy cho biết ý kiến của em về nhứng nội dung sau: - Sự phù hợp của PPDH đã lựa chọn với nội dung bài học, giữa PPDH với tiến trình các hoạt động dạy học. - Sự logic của các hoạt động dạy học. - Tính tích cực của các câu hỏi của GV. Từ những đánh giá về đoạn kế hoạch dạy học trên, hãy chỉnh sửa và bổ sung các hoạt động dạy học cho phù hợp với PPDH và thể hiện được tính tích cực hóa hoạt động của học sinh. 3. Kết luận Việc xây dựng và sử dụng BTTH trong dạy học học phần PPDH hóa học ở trường phổ thông bước đầu khẳng định tính khả thi, phù hợp, có tác dụng giúp SV nắm vững kiến thức, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong rèn luyện các kĩ năng dạy học cho SV sư phạm Hóa học. Nếu rèn luyện kĩ năng dạy học cơ bản cho SV sư phạm Hóa học thông qua sử dụng các BTTH có hiệu quả sẽ tăng thêm lòng tự tin, yêu nghề và chuẩn bị tâm thế tốt cho SV trước khi bước vào đợt thực tập và quá trình giảng dạy hóa học ở phổ thông trong tương lai. Chúng tôi hi vọng rằng việc xây dựng hệ thống các BTTH sẽ tiếp tục được nghiên cứu và triển khai ở các nội dung, học phần tiếp theo của bộ môn Lí luận và PPDH Hóa học để nâng cao chất lượng dạy học các môn học này. 92 Quy trình xây dựng bài tập tình huống trong dạy học học phần phương pháp dạy học... TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Bộ giáo dục và Đào tạo, 2009. Quy định chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học cơ sở, trung học phổ thông. [2] Đinh Quang Báo, An Biên Thùy, 2014. Quy trình thiết kế hệ thống bài tập tình huống để tổ chức dạy học môn Lí luận dạy học sinh học – chương trình đào tạo cử nhân sư phạm sinh học. Tạp chí Khoa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Số 59 (8), Tr. 112-119. [3] Trịnh Văn Biều, Khammany Sengsy, 2014. Sử dụng phương pháp tình huống trong dạy học hóa học ở trường trung học phổ thông. Tạp chí Khoa học, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, Số 62, Tr 5-16. [4] Phan Đức Duy, 1999. Sử dụng bài tập tình huống sư phạm để rèn luyện cho sinh viên kĩ năng dạy học sinh học. Luận án tiến sĩ giáo dục, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Quốc gia Hà Nội. [5] Nguyễn Thị Phương Hoa, 2010. Sử dụng phương pháp dạy học tình huống trong giảng dạy môn giáo dục học tại trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội, Đề tài NCKH cấp Đại học Quốc gia, mã số QN 07.11. [6] Phan Thị Thanh Hội, 2014. Rèn luyện cho sinh viên sư phạm kĩ năng thiết kế bài tập tình huống trong dạy học học phần phương pháp dạy học sinh học I. Tạp chí Khoa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Số 59 (2), Tr. 91-99. [7] Nguyễn Trí Ngẫn, 2013. Thiết kế hệ thống tình huống gắn với thực tiễn trong dạy học hóa học ở trường phổ thông. Tạp chí Khoa học, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, Số 50, Tr. 46-54. [8] Vũ Thị Nguyệt, 2009. Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập tình huống học phần lí luận dạy học ở trường Cao đẳng Sư phạm. Luận án Tiến sĩ giáo dục học, Viện khoa học Giáo dục Việt Nam. [9] Đặng Thị Oanh, 1995. Dùng bài toán tình huống mô phỏng rèn luyện kĩ năng thiết kế công nghệ bài nghiên cứu tài liệu mới cho SV khoa Hóa Đại học Sư phạm. Luận án phó tiến sĩ khoa học sư phạm – tâm lí. ABSTRACT The process of designing situational exercises in teaching high school chemistry Using situational exercies when teaching chemistry Methods is an effective way to teaching students. Beside, using situational exercises to help students access typical situations, Chemistry taught in schools can create opportunities for students to apply their chemistry knowledge and skills to deal with practical situations.The use of case studies helps students access common situations and creates opportunities for students to apply their knowledge and skills learned. However, at present no case studies have been done which have looked at methods of teaching chemistry modules. In this report, we present a process of making situational exercises to be used in Teaching high school Chemistry and provide examples for the content of lessons about chemistry substances and elements. Keywords: Situational exercises, teaching method, building situational exercises. 93