Quản lí trường Sư phạm địa phương

HỘI THẢO KHOA HỌC: “GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC VÀ CAO ĐẲNG VIỆT NAM” 245 QUẢN LÍ TRƯỜNG SƯ PHẠM ĐỊA PHƯƠNG Hồ Cảnh Hạnh1 1. Đặt vấn đề Cả nước hiện nay có hơn 100 cơ sở đào tạo giáo viên các cấp học, ngành học, bao gồm các trường đại học sư phạm (ĐHSP), các trường đại học (ĐH) có khoa/ngành sư phạm, các trường cao đẳng sư phạm (CĐSP), trung cấp sư phạm (TCSP) và các trường cao đẳng (CĐ) có có khoa/ngành sư phạm. Cùng với sự phát triển của ngành giáo dục, ở các địa phương, các trường TCSP Mầm non được nhập với TCSP (đào tạo giáo viên tiểu học) và được nâng cấp dần thành trường CĐSP (xem bảng dưới). Các trường CĐSP địa phương chủ yếu đào tạo giáo viên mầm non, giáo viên tiểu học và giáo viên THCS trình độ cao đẳng, một số trường đào tạo giáo viên mầm non và giáo viên tiểu học trình độ trung cấp. Năm TCSP MN TCSP CĐSP 1988 47 45 37 1997 4 29* 37 2001 4 7 57** 2010 2 44*** (*) trong đó có 2 trường sư phạm kỹ thuật (**) trong đó có 3 trường sư phạm kỹ thuật (***) trong đó có 1 trường sư phạm kỹ thuật; 4 trường cao đẳng (không có “đuôi” sư phạm). Trong 39 trường CĐSP hiện nay, các trường trực thuộc UBND tỉnh (đơn vị sự nghiệp thuộc tỉnh) đa số là các trường được thành lập những năm gần đây, các trường trực thuộc Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) (đơn vị sự nghiệp trực thuộc sở) phần lớn được thành lập từ sau năm 1975 đến cuối những năm 90 của thế kỉ 20. Trường CĐSP thuộc hệ thống giáo dục đại học. Tổ chức và hoạt động theo Luật Giáo dục và Điều lệ trường Cao đẳng. Để thống nhất quản lý trường CĐSP, liên Bộ GD&ĐT, Bộ Nội vụ đã có quy định hướng dẫn về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Sở 1 ThS – Hiệu trưởng Trường CĐ Sư phạm Bà Rịa Vũng Tàu BAN LIÊN LẠC CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÀ CAO ĐẲNG VIỆT NAM 246 GD&ĐT mà theo đó trường CĐSP là đơn vị trực thuộc Sở. Tuy nhiên, đến nay mới chỉ có một số ít địa phương thực hiện quy định này và xuất hiện những khó khăn, vướng mắc. Quản lý trường CĐSP vừa đảm bảo tính hệ thống, phổ biến (như các trường cao đẳng khác), vừa mang tính đặc thù bởi tính chất nghề nghiệp của nó, vì trường sư phạm là “máy cái” của ngành giáo dục. 2. Nội dung quản lý trƣờng CĐSP Trường CĐSP vừa là chủ thể quản lý, vừa là đối tượng quản lý. Chủ thể quản lý của các trường CĐSP là UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (gọi chung là UBND tỉnh) hoặc Sở GD&ĐT. Thông thường cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định về thẩm quyền quản lý tổ chức bộ máy, quản lý viên chức các trường CĐSP. Nội dung quản lý tổ chức bộ máy trường CĐSP gồm thành lập, sáp nhập, hợp nhất, chia tách, giải thể; quy định, điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ; ban hành quy chế làm việc, quy chế hoạt động và xếp hạng các trường. Theo đó, thẩm quyền được quy định bao gồm thẩm quyền của UBND và Chủ tịch UBND cấp tỉnh; thẩm quyền của cơ quan chuyên môn của UBND cấp tỉnh (Sở Nội vụ, Sở GD&ĐT) và thẩm quyền của Hiệu trưởng. Nội dung quản lý viên chức các trường CĐSP gồm quy hoạch viên chức; bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, miễn nhiệm chức danh lãnh đạo; đánh giá viên chức; tiếp nhận, điều động, biệt phái, luân chuyển, thuyên chuyển, phân công viên chức; tuyển dụng, kí hợp đồng làm việc, bổ nhiệm vào ngạch viên chức; xếp lương, nâng bậc lương, nâng ngạch, chuyển ngạch, chuyển loại viên chức; giải quyết chế độ chính sách hưu trí, nghỉ việc, chấm dứt hợp đồng làm việc đối với viên chức; kỷ luật viên chức và quản lý hồ sơ viên chức. Thẩm quyền được quy định cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh, Giám đốc Sở Nội vụ, Giám đốc Sở GD&ĐT, Hiệu trưởng trường sư phạm và Thủ trưởng các đơn vị trực thuộc trường. Với tư cách là chủ thể quản lý, trường CĐSP quản lý nhà trường theo quy chế tổ chức và hoạt động do cơ quan chủ quản ban hành. Quy chế tổ chức và hoạt động của trường cao đẳng có những nội dung chủ yếu như: a) Tên trường; b) Sứ mạng và tầm nhìn của trường; HỘI THẢO KHOA HỌC: “GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC VÀ CAO ĐẲNG VIỆT NAM” 247 c) Nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của trường; d) Cơ cấu tổ chức và nhân sự của trường, nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của từng tổ chức và của người đứng đầu từng tổ chức đó trong trường; đ) Các hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; e) Tài chính, cơ sở vật chất và trang thiết bị; g) Quan hệ quốc tế; h) Nhiệm vụ và quyền của giảng viên; i) Nhiệm vụ và quyền của người học; k) Thanh tra, kiểm tra, khen thưởng và xử lý vi phạm. Quản lý tại trường CĐSP được phân cấp cho các phòng chức năng và các khoa. Các phòng chuyên môn có chức năng, nhiệm vụ tham mưu, tổng hợp, đề xuất ý kiến, giúp Hiệu trưởng tổ chức quản lý và thực hiện các mặt công tác của trường; quản lý cán bộ, nhân viên của đơn vị mình. Khoa là đơn vị quản lý chuyên môn của trường, có nhiệm vụ tổ chức thực hiện quá trình đào tạo, kế hoạch giảng dạy, học tập và các hoạt động giáo dục khác theo chương trình đào tạo, kế hoạch giảng dạy chung của nhà trường; tổ chức hoạt động khoa học và công nghệ; chủ động khai thác các dự án hợp tác, phối hợp với các tổ chức khoa học và công nghệ, cơ sở sản xuất kinh doanh, gắn đào tạo với nghiên cứu khoa học, sản xuất kinh doanh và đời sống xã hội; quản lý cán bộ, nhân viên và sinh viên; tổ chức phát triển chương trình đào tạo, biên soạn giáo trình môn học, tài liệu giảng dạy do Hiệu trưởng giao. Tổ chức nghiên cứu cải tiến phương pháp giảng dạy, học tập; đề xuất xây dựng kế hoạch bổ sung, bảo trì thiết bị dạy học, thực hành, thực tập và thực nghiệm khoa học; xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện việc đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho giảng viên và cán bộ nhân viên thuộc khoa. Trên lĩnh vực quản lý tài chính, trường CĐSP là trường công lập, là đơn vị sự nghiệp được nhà nước đảm bảo toàn bộ kinh phí hoạt động.Trường CĐSP không thu học phí, do đó nguồn thu chủ yếu từ ngân sách nhà nước cấp hàng năm theo đầu sinh viên, một số nguồn thu từ đào tạo, thu dịch vụ và thu khác. Đơn vị được giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính theo Nghị định 43/2006/NĐ-CP, thông thường được giao kinh phí ổn định trong chu kỳ 3 năm. Nguồn kinh phí tự chủ này để chi thường xuyên (chi hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ cấp có thẩm quyền giao, chi hoạt động phục vụ cho công việc và hoạt động dịch vụ) thông qua quy chế chi tiêu nội bộ. Ngoài kinh phí BAN LIÊN LẠC CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÀ CAO ĐẲNG VIỆT NAM 248 tự chủ, hàng năm, trường CĐSP còn được cấp kinh phí thuộc chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục - đào tạo, kinh phí đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, viên chức, kinh phí nghiên cứu khoa học, vốn xây dựng cơ bản và các loại kinh phí khác. Phần kinh phí này, trường CĐSP quản lý theo quy định của pháp luật. Trường CĐSP là đơn vị dự toán cấp 1, quyết toán kinh phí trực tiếp với Sở Tài chính (đối với trường trực thuộc tỉnh) hoặc là đơn vị dự toán, quyết toán qua Sở GD&ĐT (đối với đa số các trường trực thuộc Sở). 3. Một số bất cập về quản lý trƣờng CĐSP hiện nay Một xu hướng dễ nhận thấy nhất hiện nay là quy mô đào tạo giáo viên tại các trường CĐSP ngày càng thu hẹp. Các trường đã đào tạo thêm các ngành ngoài sư phạm để phát huy năng lực đội ngũ giảng viên, tận dụng cơ sở vật chất, trang thiết bị. Nhiều trường đã phát triển thành trường đại học đa ngành, một số trường chuyển thành trường cao đẳng đa ngành. Chất lượng đầu vào thấp, ít có học sinh giỏi vào trường CĐSP. Đa số học sinh vào trường CĐSP thuộc hộ nghèo hoặc điều kiện kinh tế ở mức trung bình. Một số năm gần đây, thu nhập của giáo viên ra trường thấp, cơ hội tìm việc khó khăn cũng là một nguyên nhân dẫn đến ít có sinh viên đăng kí vào trường CĐSP. Trong khi chất lượng giáo dục nói chung, chất lượng giáo dục phổ thông nói riêng phụ thuộc cơ bản vào chất lượng người thầy, sản phẩm của trường CĐSP. Do đó, đòi hỏi trường CĐSP - máy cái của ngành giáo dục phải là các trường chất lượng, cần thiết có mô hình quản lý trường CĐSP mang tính đặc thù như bản thân vốn có của nó. Thực tế hiện nay, việc quản lý trường CĐSP còn một số khó khăn, bất cập giữa luật, điều lệ và các văn bản quy phạm pháp luật. Điều lệ trường Cao đẳng quy định trường cao đẳng công lập do Bộ trưởng Bộ GD&ĐT quyết định thành lập; chịu sự quản lý nhà nước về giáo dục của Bộ GD&ĐT; chịu sự quản lý hành chính theo lãnh thổ của Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nơi trường đặt trụ sở; thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước bổ nhiệm Hiệu trưởng trường cao đẳng công lập. Căn cứ Điều lệ trường Cao đẳng và Quyết định thành lập trường, các địa phương đã có các quy định về quản lý các đơn vị sự nghiệp, trong đó có trường CĐSP. Trong khi thông tư liên tịch số 35/2008/TTLT-BGDĐT-BNV ngày 14/7/2008 quy định trường CĐSP là đơn vị trực thuộc Sở GD&ĐT. Sở GD&ĐT quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, quản lý biên chế, cán bộ, công chức, viên chức của trường CĐSP; quyết định bổ nhiệm, miễn nhiệm, cho từ chức, cách chức đối với người đứng đầu HỘI THẢO KHOA HỌC: “GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC VÀ CAO ĐẲNG VIỆT NAM” 249 và cấp phó của người đứng đầu; trình Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh dự thảo các quyết định thành lập, sáp nhập, chia tách, đình chỉ hoạt động, giải thể các cơ sở giáo dục công lập trực thuộc Sở (trong đó có trường CĐSP). Trong quyết định thành lập trường, Bộ GD&ĐT hoặc Thủ tướng Chính phủ (đối với một số trường CĐSP) quy định rõ cơ quan chủ quản các trường CĐSP. Luật Giáo dục quy định “người có thẩm quyền thành lập hoặc cho phép thành lập thì có quyền đình chỉ hoạt động, sáp nhập, chia tách, giải thể nhà trường” [điều 51]. Tuy nhiên, theo thông tư nêu trên thì những nội dung này lại thuộc thẩm quyền của UBND các tỉnh. Thực hiện quy định tại thông tư này tại một số tỉnh cho thấy các chỉ số liên quan thay đổi theo hướng bất lợi cho các trường CĐSP như hệ số phụ cấp chức vụ lãnh đạo, quản lý; vị thế của nhà trường, của các tổ chức đoàn thể; quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tổ chức, biên chế và tài chính. Một số ràng buộc bởi các quy định của tỉnh về quản lý tổ chức, bộ máy, quản lý viên chức; tổ chức Đảng, đoàn thể, quần chúng. Đây cũng chính là lý do, nhiều tỉnh thành chưa thực hiện quy định này. 4. Đề xuất một số vấn đề liên quan đến quản lý trƣờng CĐSP địa phƣơng Trường CĐSP hoặc trường cao đẳng, đại học địa phương có khoa, ngành sư phạm luôn thể hiện vai trò, vị trí quan trọng trong hệ thống giáo dục nói chung, trong nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, quản lý và nhân viên ngành giáo dục địa phương nói riêng. Vì vậy quản lý trường CĐSP phải hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường đáp ứng nhu cầu đội ngũ giáo viên của địa phương về số lượng, chất lượng và cơ cấu. Quản lý trường CĐSP phải phát huy vai trò tự chủ, tự chịu trách nhiệm với xã hội, với ngành giáo dục, với người học của các nhà trường; đặc biệt với vai trò của người đứng đầu (Hiệu trưởng). Giao quyền tự chủ cho nhà trường nhưng không buông lỏng kiểm tra, giám sát các hoạt động của nhà trường. Là cơ sở đào tạo mang tính đặc thù nghề nghiệp cao, nên trường CĐSP cần phải có cơ chế quản lý riêng, được ưu tiên trong đầu tư, chế độ đãi ngộ và tham gia xã hội hóa; chủ động đổi mới chương trình, tổ chức quản lý đào tạo. Trường CĐSP không thể tách rời các cơ sở giáo dục, các cơ quan quản lý giáo dục và là đơn vị thực hiện các đơn đặt hàng từ các cơ sở giáo dục thông qua các cơ quan quản lý giáo dục. Vì vậy, để đào tạo đáp ứng nhu cầu của địa phương cần có cơ chế phối BAN LIÊN LẠC CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÀ CAO ĐẲNG VIỆT NAM 250 hợp, xây dựng hệ thống thông tin giữa trường CĐSP với ngành giáo dục để thực hiện tốt công tác quy hoạch, xác định nhu cầu, xây dựng quy trình đào tạo, tổ chức đánh giá chất lượng sinh viên tốt nghiệp. Sư phạm là mẫu mực. Trường sư phạm phải chuẩn mực trên tất cả các lĩnh vực hoạt động và do đó, quản lý trường sư phạm cũng phải chuẩn mực. Tài liệu tham khảo 1. Bộ GD&ĐT (2009), Điều lệ trường Cao đẳng, Thông tư số 14/2009/TT-BGDĐT ngày 28 tháng 5 năm 2009. 2. Bộ GD&ĐT (12/2006), Thực trạng hệ thống các trường sư phạm và định hướng phát triển đến năm 2020, Hà Nội. 3. Bộ GD&ĐT và Bộ Nội vụ (2008), Thông tư liên bộ số 35/2008/TTLT-BGDĐT- BNV ngày 14/7/2008 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của Sở Giáo dục và Đào tạo thuộc UBND cấp tỉnh, phòng Giáo dục - Đào tạo thuộc UBND cấp huyện. 4. Luật Giáo dục (2005).