Phương pháp thu thập số liệu bộ công cụ PRA

PHƯƠNG PHÁP THU THẬP SỐ LIỆU BỘ CÔNG CỤ PRA ThS. Nguyễn Hồng Tín MDI, CTU Giỏ công cụ công cụ PRA Khái niệm PRA • Participatory: Tham gia (có sự tham gia của người dân, đối tượng cung cấp thông tin) • Appraisal: Đánh giá (tìm ra vấn đề khó khăn, nhu cầu bức xúc, tiềm năng, thực trạng...) • Rural: Nông thôn (lịch sử phát triển của PRA từ RRA) Lịch sử của PRA Nhận thức sự hạn chế của “cuộc cách mạng xanh” và chuyển đổi của công nghệ Nghiên cứu HTCT (Farming system research) Rapid Rural Appraisal (RRA): đánh giá nhanh nông thôn Participatory Rapid/Rural Appraisal (PRA) Rapid Assessment Procedures: tiến trình đánh giá nhanh Ethnographic Research: nghiên cứu dân tộc PRA là gì?.. • Nó yêu cầu quan điểm: – Sự tham gia – Tôn trọng thành viên cộng đồng – Hứng thú những gì ND biết, nói, trình bày, chia sẻ – Kiên nhẫn, không vội vã, không cắt đứt, phớt lờ – Lắng nghe, học hỏi hơn là dạy ND – Khiêm tốn – PP tăng cường năng lực cộng đồng để nhấn mạnh, chia sẻ, phát huy và phân tích kiến thức của ND PRA: CÔNG CỤ THU THẬP & PHÂN TÍCH THÔNG TIN ĐỊNH TÍNH PRA là gì? ƒ PRA: hệ thống tiếp cận khuyến khích và lôi cuốn người dân tham gia thảo luận, phân tích, học hỏi và cùng chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức về một vấn đề, lĩnh vực nào đó tại địa phương ƒ PRA: quá trình đánh giá thực trạng điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của người dân, cộng đồng, xác định những khó khăn, tiềm năng…tại địa phương Cách tiếp cận của PRA • Cách tiếp cận của PRA là từ dưới lên (bottom-up approach) để thay thế phương pháp áp đặt trên - xuống (top-down) trong nghiên cứu & phát triển nông thôn • Có sự tham gia và đồng thuận của người dân • PRA là thành phần căn bản trong chu trình của chương trình/đề án phát triển nông thôn: từ việc xây dựng kế hoạch đến tham gia thực hiện và theo dõi, đánh giá đề án Những ưu điểm của PRA – Các kỹ thuật ứng dụng có thể thích ứng cho nhiều tình huống khác nhau – Người dân cảm thấy thoải mái, tự nhiên, tự tin cung cấp thông tin (sự tham gia) – PRA làm thay đổi thái độ và phương pháp luận về đánh giá và phát triển cộng đồng trước đây – PRA tạo một quá trình cùng nhau học hỏi của cả hai phía : người dân và tác viên cộng đồng – PRA làm nỏi bật những dữ kiện về chất cũng như về lượng – Chi phí, thời gian thấp – Thông tin được kiểm tra đa ngành Những ưu điểm của PRA • PRA giúp người dân đề ra các giải pháp phù hợp với chính khả năng và tài nguyên của họ để họ có thể thực hiện và đạt được lợi ích • Thông qua PRA, mỗi thành viên trong cộng đồng nhân thấy tiếng nói của chính mình được lắng nghe, được ghi nhận để cùng thúc đẫy sự đóng góp chung • Thông qua PRA, người dân và nhà nghiên cứu đều được thử thách để nghiên cứu phát triển • Người nghèo, người bị thiệt thòi, ít học được thu hút tham gia một cách tích cực vào việc lập kế hoạch, thực hiện, giám sát và đánh giá – tạo ra sự công bằng, dân chủ trong việc tham gia lấy quyết định và phát triển cộng đồng • Vấn đề nghiên cứu: • 1. Ảnh hưởng của tập quán và trình độ canh tác/chăn nuôi đến thu nhập của người dân tộc Khmer ở vùng bảy núi, An Giang • 2. Phân tích sự tương quan giữa bảo tồn đa dạng sinh học cộng đồng và sinh kế của nông dân trồng lúa ruộng trên vùng biên giới Tây Nam Các ứng dụng của PRA Các ứng dụng của PRA • Khảo sát thăm dò (Exploratory): cung cấp thông tin tổng quát về điểm, vùng nghiên cứu hỗ trợ cho công cụ định lượng, • Theo dõi giám sát (Monotoring): thực hiện trong chu kỳ dự án để theo dõi, đánh giá tiến độ, quản lý, tài chánh, kết quả của các giai đoạn khác nhau, kịp thời điều chỉnh kế hoạch hoạt động Các ứng dụng của PRA • Đánh giá (Evaluation): thực hiện ở đầu, cuối giai đoạn của đề án, để đánh giá kết quả thực hiện đề án. • Lập kế hoạch (Planning): để thiết kế đề án mới hay các hoạt động của đề án • Thu thập số liệu (Data collection): thứ cấp, định tính, tổng quan về điểm NC để phục vụ nghiên cứu định lượng và giải thích kết quả Ví dụ PRA giải thích kết quả • Giả thuyết: KTCT/chăn nuôi/kinh nghiệm giúp (đóng góp) tăng thu nhập của ND • Điều tra 100ND có kết quả: – 70% ND có KTCT/chăn nuôi/kinh nghiệm < 5 năm cho thu nhập là: 15tr/ha/năm – 25% ND có KTCT/chăn nuôi/kinh nghiệm > 5 năm cho thu nhập là: 12tr/ha/năm – Kết luận giả thuyết đúng hay sai? Biện luận? – PRA: năm rồi ND sử dụng giống mới (ngắn ngày), qui trình, KTCT đặc thù, ND phải dự tập huấn PRA VÀ CHU KỲ DỰ ÁN SỰ THAM GIAĐÁNH GIÁ THEO DÕI THỰC HIỆN LẬP KẾ HOẠCH ĐÁNH GIÁ NHU CẦU Các đặc điểm của PRA • 2 đặc điểm trọng tâm của PRA, là sự bỏ qua tối ưu và tính tam giác. • SỰ BỎ QUA TỐI ƯU. Tránh những chi tiết và độ chính xác không cần thiết • TAM GIÁC. Là một hình thức kiểm tra chéo. Tính chính xác có được thông qua các thông tin đa dạng và các nguồn thông tin khác nhau, sử dụng thông tin thứ cấp, quan sát trực tiếp hiện trạng, phỏng vấn… What is PRA?.. The three Pillars of PRA Attitudes & Behavior Tools and Methods Sharing Main Features of PRA • Triangulation – Composition of the team – Variety of sources of information (people, places, events and processes) – Mix of techniques and tools • Flexibility and informality • In the community • Optimal ignorance and appropriate imprecision • On-the- spot analysis • Offsetting bias and being self-critical Main Feature: Triangulation • Purpose – Cross-checking – Diverse information – Kinds of sources of information (not stat replication) • Triangulation – Composition of team (Multidisciplinary, Men & Women, Insiders & Outsiders – Sources of information (Event& process, Places, People – Tools and techniques (Interview & discussion; Diagrams; Observation) Triangulation: COMPOSITION OF TEAM Multidisciplinary M en & W om enI n s i d e r s & O u t s i d e r s Triangulation: Sources of information Event & process PlacesP e o p l e Triangulation: Tools and techniques Interview & discussion Diagram s O b s e r v a t i o n PRA vs Other Research Methods PRA • Short time • Low cost • Flexible • High participation • On-the-spot analysis • Bottom-up • Little statistical analysis • Semi-structure interview & discussion • Opportunity sample • Multi-disciplinary team • Non-hierarchical Best for learning & understanding rural people’s opinions, behaviors and attitudes Questionnaire • Long time • High cost • Fixed • Low participation • Analysis in the office • Top-down • Heavy statistical analysis • Formal questionnaires • Random sample • Enumerators • Hierarchical Best for gathering representative, quantitative data and statistical analysis Overview of PRA techniques • Secondary data review • Direct observation • Semi-structured interviewing • Focus group Discussion • Preference Ranking & scoring • Pairwise ranking • Ranking by voting • Wealth ranking • Analysis Group discussion • Innovation assessment • Construction of diagrams • Mapping and modelling • Participatory mapping • Historical and future mapping • Mobility mapping • Social mapping • Transect (Walks) • Seasonal calendar • Historical Seasonal Calendar • Time trends • Historical profile • Livelihood analysis • Flow/Causal Diagram • Venn/Institutional Diagram • Systems Diagram • Pie chart • Histogram • Participant Observation • Oral Histories • Workshops and workshopping • Group walks • Stories • Case studies and portraits • Proverbs • Indigenous categories and Terms, taxonomies, ethno-classifications Team will select the most appropriate & useful set of techniques Semi-structured interview (SSI).. • Definition: – SSI is guided interviewing where only some of the questions are predetermined and new questions come up during the interview – PRA interviews do not use a formal questionnaire – The interviewers prepare a list of topics and questions (checklists) • Type of SSI – Individual interview: for representative information – Key informant interview: for specialized information – Group interview: for general community-level information – Focus group interview: to discuss specific topics in detail (small group) SSI guidelines • Interview team: 2-4, different disciplines • Begin with traditional greeting and state the team here to learn • Begin the questioning by referring to someone or something visible • Conduct the interview informally & mix questions with discussion • Be open mined and objective • Let each team member finish their line questioning (don’t interrupt) • Carefully lead up to sensitive questions • Assign one note taker (rotate) • Be aware of non-verbal signals • Avoid leading questions and value judgment • Avoid questions which can be answered “yes” “no” • Individual interview should not longer 45 minutes • Group Interview: <2hours • Each interviewer should have a list of topics & key questions written down in her/his notebook SSI Common Mistakes • Failure to listen closely (attention & langue/custom..) • Repeating questions • Helping the interviewee to give an answer • Asking vague questions • Asking insensitive questions • Failure to probe (cross-check) a topics • Failure to judge answer (believing everything) • Asking leading questions • Allowing interview to go on too long • Overgeneralization of findings • Relying too much on what the well-off, the better educated, the old and the man have to say • Ignoring anything that does not fit the ideas and preconception of the interviewer • Giving too much weight to answers that contain “quantitative data” • Incomplete note-taking • ..... (be added after field work) Các đặc điểm của PRA • NHÓM LIÊN NGÀNH. Nhóm PRA phải gồm có những thành viên có kỹ năng và chuyên ngành khác nhau, gồm cả thành viên nữ • PHỐI HỢP CÁC KỸ THUẬT. Phương pháp PRA gồm có các kỹ thuật (công cụ) khác nhau. Các công cụ được lựa chọn và phối hợp sao cho thích hợp với những đòi hỏi riêng biệt của cuộc nghiên cứu • TÍNH LINH HOẠT VÀ KHÔNG BẮT BUỘC. Kế hoạch và phương pháp nghiên cứu có thể điều chỉnh, bổ sung sao cho thích hợp khi tiến hành PRA tại thực địa Các đặc điểm của PRA » THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG. Điểm quan trọng của PRA là SỰ THAM GIA CỦA NGƯỜI DÂN trong suốt tiến trình của PRA » CÂN BẰNG ĐỊNH KIẾN. Nhóm PRA cần tiếp xúc đủ các tầng lớp, những người nghèo, phụ nữ, và những nhóm người chịu thiệt thòi khác ở nông thôn CHỦ ĐỘNG CHIA SẺ CHỦ ĐỘNG ĐỊNH HƯỚNG LÔI CUỐN LÀM THEO DANH NGHĨA ĐỀ ÁN Đà THIẾT KẾ ĐƯỢC THÔNG BÁO ĐƯỢC THAM KHẢO VÀ THÔNG BÁO ĐƯỢC CHIA SẺ QUYẾT ĐỊNH TRANG TRÍ THANG THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG (Hart, R. 1992; PLA Notes 25, 1996) 1 2 3 4 5 6 7 8 Nguyên tắt thực hiện PRA • Khuyến khích: – Đặt câu hỏi mở, không hỏi những câu hỏi có tính hướng dẫn, định hướng – Nên hỏi: như thế nào? tại sao? ai? Khi nào? ở đâu? có thường xuyên không? anh/chị học cái này ở đâu? cái gì? ... – Luôn lắng nghe, quan sát, cởi mở nắm bắt ý kiến của người dân – Biết dừng đúng lúc. Kiên nhẫn để người dân nói hết ý mới đặt câu hỏi khác hay ngắt lời – Khuyến khích dân phát biểu, học ngôn ngữ địa phương và ghi chép đầy đủ, cẩn thận, rõ ràng Nguyên tắt thực hiện PRA • Hạn chế – Bắt mọi người phải tham gia thảo luận – Mất bình tĩnh và hỏi quá nhiều hoặc hỏi câu hỏi dài không rõ nghĩa – Để một vài người phát biểu nhiều (cướp đài) – Hạn chế ảnh hưởng của người có uy tín, nễ nang – Khi người dân đang thảo luận một vấn đề, lại đặt vấn đề khác – Cán bộ PRA trao đổi tín hiệu với nhau trong quá trình thảo luận – Dùng ngôn từ hàn lâm, học thuật – Thái độ dạy hơn là học – Đốt, rút ngắn giai đoạn, kế hoạch Cáu hoíi nghiãn cæïu laì gç? Thäng tin cáön thu tháûp laì gç? Læûa choün kyî thuáût PRA Xaïc âënh cuía caï nhán/ nhoïm Caï nhán hay nhoïm ?? Traí låìi cho cáu hoíi nghiãn cæïu Thäng tin cáön thu tháûp vaì kyî thuáût PRA Câu hỏi nghiên cứu là gì? Thông tin cần thu thập là gì? Lựa chọn kỹ thuật PRA Cá hân hay nhóm? Trả lời cho câu hỏi nghiên cứu Xác định của cá nhân/ nhóm Biểu điều tra Danh sách câu hỏi Nguyên lý cơ bản của cuộc điều tra khảo sát Mục tiêu?? KIP FGD Chuẩn bị cho một cuộc PRA 1. Xác định mục đích, mục tiêu nghiên cứu 2. Xác định vùng nghiên cứu 3. Xem xét số liệu thứ cấp (kết hợp quan sát trực tiếp) 4. Chọn nhân sự thành lập nhóm đa ngành 5. Thảo luận, chọn thông tin nào cần thu thập, liệt kê ra (checklist) 6. Thảo luận thời gian, kỹ thuật công cụ nào trong bộ PRA sẽ được sử dụng 7. Phân công trách nhiệm cho nhóm liên ngành (log-frame) Đến thực địa để thực hiện PRA Xác định mục tiêu • Chuẩn đoán, mô tả, đánh giá hiện trạng • Thăm dò khả năng • Phát hiện tiềm năng • Xây dựng dự án mới • Lập kế hoạch • Đánh giá kết quả • Đánh giá tác động,…. Thông tin cần thu thập • Bám sát mục tiêu nghiên cứu • Xác định câu hỏi nghiên cứu để đáp ứng được mục tiêu đề ra • Xác định đối tượng • Xác định địa bàn • Chọn mẩu tiêu biểu • Xác định cở mẩu Xác định công cụ và phương pháp thu thập thông tin • Tuỳ loại thông tin cần thu thập – Tổng quát hay chi tiết –Định tính hay định lượng • Tuỳ nguồn lực có thể huy động được – Nhân sự – Kinh phí – Thời gian • Tuỳ tính chất của đối tượng và địa bàn Một số công cụ PRA 1. Vẽ sơ đồ hiện trạng 2. Lược sử cộng đồng 3. Xây dựng biểu đồ khuynh hướng thời gian 4. Sơ đồ VENN (mối quan hệ giữa các tổ chức trong và ngoài cộng đồng) 5. Phân loại kinh tế hộ 6. Mặt cắt/khảo sát tuyến 7. Lịch mùa vụ 8. Phân tích kinh tế hộ 9. Phân loại, xếp hạng ưu tiên 10. Tìm hiểu nhu cầu tín dụng 11. Phân tích hoạt động giới 12. Phân tích (SWOT) 13. Xây dựng cây vấn đề (Problem tree), cây giải pháp (solution tree) VD: các KT PRA được sử dụng cho các chủ đề nghiên cứu khác nhau PHƯƠNG PHÁP THU THẬP THÔNG TIN • Quan sát trực tiếp • Thảo luận nhóm • Thảo luận nhóm có mục tiêu (FGD) • Phỏng vấn những người am hiểu (KIP) • Phỏng vấn cá nhân: – Phỏng vấn bán cấu trúc (semi-structure questionaire, checklist) – Phỏng vấn bằng biểu câu hỏi (questionaire) QUAN SÁT TRỰC TIẾP • Chọn tuyến đi và địa điểm thích hợp có tính tiêu biểu (kết hợp vẽ mặt cắt) • Chú ý các đặc trưng của khu vực như cây chỉ thị, vật thể tiêu biểu, đất, nước, điều kiện sinh hoạt và cách sống của người dân địa phương,… • Đòi hỏi kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm thực tế THẢO LUẬN NHÓM • Một số kỹ năng cơ bản: – Chọn thời điểm thích hợp, lúc nông nhàn – Tạo không khí vui vẻ, đoàn kết và hợp tác – Cùng chia sẻ trách nhiệm và h-ớng dẫn ngắn gọn để dễ thảo luận – Khuyến khích phát biểu – Tóm tắt và tổng hợp khách quan – Giải thích rõ ràng, trả lời ngay – Không quá thời gian quy định Phỏng vấn • Một số kỹ năng cơ bản – Đặt câu hỏi mở, ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu – Thái độ cởi mở, tôn trọng – Nắm bắt được phong tục tập quán, thời gian thích hợp – Ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu/địa phương – Quan sát thái độ ng-ới phỏng vấn để có sự điều chỉnh ph-ơng pháp – Tận dụng các tài liệu có sẵn như bản đồ, tranh, cây, con ... khi hỏi – Chuẩn bị nội dung trước khi phỏng vấn CÁC CÔNG CỤ PRA Nội dung LK tài liệu (LR, SD) Quan sát trực tiếp (DO) KIP (Key Inform ant Panel) Thảo luận nhóm (FGD) Phỏng vấn cá nhân (SSI, SI) Sơ đồ hiện trạng (maps) X X X X Lược sử lịch sử (history) X X X Biểu đồ xu hướng (trends) X X Lịch thời vụ (seasonal calendar) X X X Sơ đồ Venn (roles, links) X X Phương pháp & Công cụ PRA Phương pháp thu thập thông tin Nội dung LK tài liệu (LR, SD) Quan sát trực tiếp (DO) KIP (Key Inform ant Panel) Thảo luận nhóm (FGD) Phỏng vấn cá nhân (SSI, SI) Mặt cắt (transect) X X SWOT X Xếp hạng ưu tiên X Cây vấn đề X Cây giải pháp X ….. Phương pháp & Công cụ PRA Phương pháp thu thập thông tin Công cụ 1: Vẽ sơ đồ hiện trạng • Mục đích – Nắm được hiện trạng điều kiện tự nhiên, các nguồn lực KT-XH tại điểm làm cơ sở xác định tuyến điều tra (mặt cắt) và phân tích kinh tế hộ. Là công cụ để thảo luận các khó khăn và hướng phát của vùng nghiên cứu • Lưu ý – Sơ đồ phải thể hiện đủ địa danh, vị trí các công trình, hệ thống sông , kênh, mương, các khu vực SX – Tạo khung cho sơ đồ cho dễ xem, không vẽ sát mép giấy – Nêu các khó khăn và mong muốn chung về phát triển KT-XH của cộng đồng – Cần nêu rõ cây/con gì. Tô màu các khu vực như: đường, sông, kênh... VD: Sơ đồ hiện trạng tại một ấp Cách thực hiện - Người chỉ đạo: 1 thành viên của nhóm PRA - Những người thực hiện: 2 cộng tác viên + 2-3 người dân am hiểu địa hình, địa vật của ấp. Cả nhóm PRA xem lại và góp ý - Vẽ trên giấy A0 sau đó đưa vào A4 Lưu ý: - Không cần mời đông người, không cần vào phỏng vấn hộ dân - Màu sắc, biểu tượng…hấp dẫn ND Công cụ 2: Lược sử • Mục đích – Nắm bắt các diễn biến về xã hội, lịch sử và xu hướng phát triển kinh tế của điểm nghiên cứu từ đó có cơ sở xây dựng hướng phát triển trong tương lai. • Lưu ý – Ghi chi tiết tình hình các diễn biến của điểm nghiên cứu qua từng giai đoạn – Cột thời gian cần tìm hiểu có tính liên tục Ví dụ Năm Các diễn biến chính 1943-1945 • ấp mới chỉ có 4 hộ sinh sống, ấp đã có trên 100 năm cùng với Nhà Thờ và trường học. Pháp đóng đồn tại ấp và giết hại một số thường dân (trận đánh Đầu Giồng) 1950 • ấp có 20 – 30 hộ sinh sống 1960 • Năm lập đồn, dồn dân. Ruộng chỉ sản xuất 1 vụ (giống Khmer đỏ) 1975-1978 • ấp có 256 hộ, thời kỳ cải cách ruộng đất. Năm bị mất mùa do n-ớc mặn tràn vào 1985-1990 • ấp có 386 hộ, lập chợ ngã ba Bồ Đề. Lúa làm 1 vụ (thần nông đỏ) 1992-1997 • Cơn bão số 5 làm chết 3 người, 3 nhà sập và nhiều nhà bị hư 1998-1999 • Chính quyền và Nhà Thờ phát động trồng cây ăn trái (G.xoài mới) 2000 • ấp có 617 hộ, sự gia tăng này do tách hộ và tái định cư 2001 • ấp có 32 hộ nuôi tôm công nghiệp, năng suất bình quân 3 tấn/ha 2002 • ấp có 791 hộ, năm chuyển dịch sản xuất từ trồng lúa sang nuôi tôm sú vối gần 80% diện tích đất lúa của ấp. Công cụ 3: Xây dựng biểu đồ khuynh hướng theo thời gian • Mục đích – Nắm được chiều hướng thay đổi của các lĩnh vực sản xuất, phát triển xã hội của điểm nghiên cứu, từ đó định hướng và đề xuất các hoạt động nhằm phát triển KT – XH của điểm • Lưu ý – Khi tìm hiểu các diễn biến cần đánh giá các khó khăn và các đề xuất (mong muốn). – Chú ý:Tìm hiểu thêm về diễn biến số hộ trong điểm nghiên cứu, các loại đất đai, sử dụng nguồn nước.... Diễn biến lượng phân bón cho lúa (kg/ha) 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2002 300 250 200 100 50 ‘60 ‘65 ‘70 ‘75 ‘80 ‘85 ‘90 ‘95 ‘00 Năng suất lúa (t/ha) Biến động năng suất lúa Từ 1965 sử dụng giống lúa cao sản ngắn ngày 1970-1975 áp dụng kỹ thuật bón phân Sau 1975 thay đổi quyền sở hữu ruộng đất Sau 1986 thay đổi chính sách trong nông nghiệp, khoán đất Sau 1995 sâu bịnh nhiều, thời tiết bất thường Công cụ 4: Sơ đồ venn • Mục đích – Đánh giá được tác động hỗ trợ của từng tổ chức trong việc giúp đỡ ấp. Xác định mối quan hệ giữa các tổ chức với ấp để có hướng tiếp cận tốt hơn trong việc phối hợp giữa các tổ chức trong và ngoài ấp với các cộng đồng trong ấp. • Lưu ý – Tổ chức nào có vai trò hỗ trợ quan trọng nhất với ấp có vòng tròn lớn nhất và cho điểm 10, ngược lại thì có vòng tròn bé nhất và cho điểm 1 – Tổ chức nào thường xuyên tới giúp ấp nhất thì vòng tròn tổ chức đó gần tâm vòng tròn ấp nhất và cho điểm 10, ngược lại thì xa tâm nhất và cho điểm 1 VÝ dô biÓu ph©n tÝch mèi quaN hÖ hç trî gi÷a c¸c tæ chøc víi Êp nhμ thê x· trung b×nh huyÖn long phó C¸c tæ chøc trong vμ ngoμi Êp cã t¸c ®éng ®Õn céng ®ång Êp Tæ chøc ®· lμm g× gióp cho Êp Møc ®é quan träng ®èi víi Êp Møc ®é quan hÖ ®èi víi Êp 1. §¶ng ñy, UBND x· 1 2 2. H¹t KiÓm l©m 3 3 3. Phßng N«ng nghiÖp huyÖn 3 3 4. Ng©n hμng huyÖn 2 2 5. Tr¹m KhuyÕn ng− 3 1 6. Chi héi Phô n÷ Êp 4 1 7. Chi héi Cùu chiÕn binh Êp 4 1 8. Chi ®oμn Thanh niªn Êp 4 1 9. MÆt trËn Êp 3 1 10. Nhμ Thê cña Êp 2 1 vÏ s¬ ®å venn sö dông kÕt qu¶ tõ b¶ng ®iÒu tra vÏ s¬ ®å Êp nhμ thê phô n÷ Êp chi ®oμn Êp mÆt trËn Êp ng©n hμng n«ng nghiÖp huyÖn phßng n«ng nghiÖp huyÖn h¹t kiÓm l©m ®¶ng ñy– ubnd x· cùu chiÕn binh Êp tr¹m khuyÕn ng− Công cụ 5: Phân loại kinh tế hộ • Mục đích – Đánh giá thực trạng đời sống kinh tế của ấp, các nguyên nhân và thực trạng của sự đói nghèo của tầng lớp các nhóm hộ trong ấp, từ đó có định h-ớng và đối t-ợng hỗ trợ cụ thể và hiệu quả. • Lưu ý – Lấy danh sách các hộ trong ấp của 4 nhóm hộ (loại 1,2,3 và 4). – Hãy sử dụng các kết quả phân loại hộ đã có của xã/ấp theo tiêu chí của Bộ Lao động Th-ơng binh – Xã hội để có đ-ợc kết quả chính xác và thực tế. VÝ dô biÓu tiªu chÝ ph©n lo¹i kinh tÕ hé Hé lo¹i 1: 24 hé Hé lo¹i 2: 13 hé Hé lo¹i 3: 45 hé Hé lo¹i 4: 17 hé - §ñ ¨n, cã d−, nhμ kiªn cè cã ti vi, xe HONDA vμ cã ao nu«i t«m. - Cã ®iÖn th¾p s¸ng, ®iÖn tho¹i vμ c©yn−íc riªng. - Cã nhiÒu nguån thu, cã lao ®éng, biÕt tÝnh to¸n lμm ¨n. - Cã nguånvèn tÝch lòy ®Çu t− s¶n xuÊt lín - Nhμ b¸n kiªn cè ®Õn kiªn cè, ®ñ ¨n, cã tÝch lòy chót Ýt. - Cã ao nu«i t«m nh−ng Ýt h¬n lo¹i 1. Cã xe HONDA, ®iÖn, n−íc, cã thªm nguån thu tõ ch¹y xe «m, bu«n b¸n. - Cã lao ®éng, biÕt tÝnh to¸n, cã vèn ®Êu t− s¶n xuÊt (Ýt h¬n lo¹i 1). -Nhμ b¸n kiªn cè, lîp l¸. ChØ cã xe ®¹p, cã ®iÖn, n−íc. - Kh«ng cã tivi, Ýt ®Êt s¶n xuÊt. - ThiÕu vèn ®Çu t−, Ýt cã tÝch lòy, biÕt tÝnh to¸n lμm ¨n. Nhμ lîp l¸, nhá. ThiÕu ¨n quanh n¨m. - Nhμ Ýt lao ®éng, Ýt ®Êt, ®«ng con. - Kh«ng cã tivi, xe ®¹p. Th−êng xuyªn ph¶i ®i lμm ®Ó kiÕm tiÒn chi sinh ho¹t hμng ngμy. Công cụ 6: Mặt cắt/khảo sát tuyến Môc ®Ých: X¸c ®Þnh c¸c khã kh¨n, thuËn lîi vμ mong muèn cña ng−êi d©n trªn tõng lo¹i ®Êt trong Êp. §¸nh gi¸ c¸c nhu cÇu vμ mong muèn vÒ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, hç trî ph¸t triÓn ®êi sèng KT-XH trong Êp. L−u ý: Qu¸ tr×nh ®i kh¶o s¸t t×m hiÓu vμ ghi chÐp ®Çy ®ñ c¸c lo¹i ®Êt ®ai, cay trång... Nªu kÕt qu¶ t×m hiÓu c¸c khã kh¨n vμ mong muèn cña d©n trªn tõng d¹ng ®Êt mμ nhãm ®i qua. VÝ dô s¬ ®å MẶT CẮT Công cụ 7: Lịch mùa vụ Môc ®Ých: X¸c ®Þnh thêi vô cña c¸c c«ng ®o¹n trong s¶n xuÊt, ch¨n nu«i. Nh÷ng nguy c¬ th−êng x¶y ra ¶nh h−ëng tíi ®êi sèng KT-XH cña Êp ®Ó phßng vμ tr¸nh nh÷ng thiÖt h¹i, chñ ®éng trong s¶n xuÊt. L−u ý: BiÓu cÇn t×m ®Çy ®ñ mét sè th«ng tin vÒ thiªn tai, thêi ®iÓm cÇn vèn, cÇn nh©n lùc, cÇn tËp huÊn kü thuËt ... VÝ dô lÞch mïa vô C«ng cô 8 ph©n tÝch kinh tÕ hé Môc ®Ých: X¸c ®Þnh ®−îc c¸c khã kh¨n, mong muèn cô thÓ cña tõng nhãm hé, qua ®ã cã gi¶i ph¸p hç trî hiÖu qu¶ h¬n, ®Æc biÖt lμ víi hé nghÌo. X¸c ®Þnh ®−îc nhu cÇu c¬ b¶n vÒ ®μo t¹o, x©y dùng m« h×nh nghiªn cøu øng dông vμ chuyÓn giao c«ng nghÖ, ph¸t triÓn ngμnh nghÒ vμ c¬ së h¹ tÇng trong x©y kÕ ho¹ch ph¸t triÓn x· (CAP) sau nμy. L−u ý: - Ghi râ tªn ng−êi ®iÒu tra hé. - PhÇn thu b»ng hiÖn vËt ghi râ cã thu tõ lóa, mμu hay kh«ng, t¹i sao kh«ng cã? VÝ dô ph©n tÝch kinh tÕ hé gia ®×nh t¹i Êp nhμ thê x· trung b×nh huyÖn long phó Chñ hé: NguyÔn V¨n Hå. Sinh n¨m: 1940. Lo¹i hé theo ph©n lo¹i kinh tÕ hé n¨m 2003: hé lo¹i 2. Sè nh©n khÈu: ........... Sè lao ®éng: ........… Thu nhập (tr đ/năm): …………. Trồng trọt: …………. Chăn nuôi: …………. Thủy sản: …………. Ngành nghề: …………. Khác: …………. C¸c mong muèn cña hé: - ChuyÓn giao kü thuËt vμ giíi thiÖu ®iÓm mua t«m gièng tèt. - Giíi thiÖu vμ cung cÊp gièng xoμi c¸t Hoμ Léc ®Ó trång. - Cho vay vèn ®Çu t− s¶n xuÊt (chuyÓn ®Êt lóa sang nu«i t«m b¸n CN). C«ng cô 9 ph©n lo¹i, xÕp h¹ng cho ®iÓm Môc ®Ých: X¸c ®Þnh møc ®é cÇn thiÕt, sù −a thÝch thø tù −u tiªn trong viÖc lùa chän vËt nu«i c©y trång chÝnh trong ®Þa ph−¬ng. Qua ®ã ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng cã thÓ x©y dùng kÕ ho¹ch ho¹t ®éng phï hîp víi nguyÖn väng vμ ®iÒu kiÖn tù nhiªn x· héi t¹i ®Þa ph−¬ng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nguyªn t¾c: - §¶m b¶o tÝnh thùc tÕ vμ sù hiÓu biÕt cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng. - L«i cuèn nhiÒu ®èi t−îng tham gia: Phô n÷, Thanh niªn, c¸c nhãm së thÝch, ng−êi cao tuæi ... - Sö dông tæng hîp c¸c kü n¨ng cã ng−êi tham gia ®Ó thu thËp th«ng tin: Pháng vÊn b¸n ®Þnh h−íng, c¸c biÓu ®å trùc quan, th¶o luËn nhãm ... C¸c ®èi t−îng th−êng ®−îc xÕp h¹ng cho ®iÓm: 1. C¸c lo¹i c©y trång. 2. C¸c lo¹i vËt nu«i. 3. TÝn dông n«ng th«n. 4. M« h×nh tr×nh diÔn. Ph−¬ng ph¸p chñ yÕu ®Ó xÕp h¹ng cho ®iÓm vμ x¸c ®Þnh −u tiªn: 1. Sö dông b¶ng ma trËn ®Ó cho ®iÓm. 2. So s¸nh cÆp ®«i. Phân loại, xếp hạng, cho điểm VÝ dô xÕp h¹ng cho ®iÓm ChØ tiªu ®¸nh gi¸ Lóa B¾p D©y thuèc c¸ §Ëu phéng Rau muèng Xoμi buëi Chuèi §u ®ñ Dõa Tre Gi¸ trÞ kinh tÕ cao 2 9 3 5 8 10 7 4 6 1 DÔ trång 9 8 8 5 10 6 10 4 7 10 Nguån gièng cã s½n 9 9 4 9 10 5 8 7 6 3 Vèn ®Çu t− Ýt 8 7 9 6 9 7 10 5 8 10 DÔ tiªu thô 10 8 3 9 7 6 5 6 5 4 XuÊt khÈu tèt 10 6 6 6 6 7 8 6 9 6 NÕu ®−îc trång 100 c©y x x x x KhÝ hËu, ®Êt ®ai, thêi tiÕt phï hîp, nh©n lùc, tiªu thô dÔ. Kªnh thñy lîi bÞ båi l¾p, ®Êt bÞ nhiÔm phÌn, thiÕu vèn s¶n xuÊt, thñ tôc vay vèn, ch−a cã GiÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt Quy ho¹ch sö dông ®Êt, giao ®Êt, cho vay vèn ng¾n h¹n, trång c¸c lo¹i c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, h−íng dÉn kü thô©t trång: lóa, xoμi, b−ëi ... ThuËn lîi Gi¶i ph¸p Khã kh¨n so s¸nh cÆp ®«i vËt nu«i ChØ tiªu ®¸nh gi¸ Heo Bß Gμ VÞt T«m Dª C¸ Heo x Heo Heo Heo Heo Heo C¸ Bß x Bß VÞt T«m Bß C¸ Gμ x VÞt T«m Dª Gμ VÞt x T«m Dª VÞt T«m x T«m C¸ Dª x Dª Gμ x Sè lÇn lËp l¹i 5 2 1 3 4 3 3 Thø tù −u tiªn 1 4 5 3 2 3 3 t×m hiÓu nhu cÇu tÝn dông Môc ®Ých: - X¸c ®Þnh nhu cÇu vμ c¸c −u tiªn trong môc ®Ých sö dông vèn t¹i Êp. - T×m hiÓu c¸c thuËn lîi, khã kh¨n vμ gi¶i ph¸p ®èi víi c¸c ho¹t ®éng tÝn dông, tiÕt kiÖm hiÖn cã trªn Êp VÝ dô biÓu ph©n tÝch hiÖn tr¹ng c¸c ho¹t §éng vay vèn tÝn dông T¹i Êp nhμ thê x· trung b×nh huyÖn long phó ChØ tiªu Tæ chøc cho vay Thêi h¹n vay (th¸ng) L·i suÊt vay (%th¸ng) Thñ tôc vay L−îng tiÒn vay l−ît (TriÖu ®ång) C¸ch tr¶ l·i 1. Ng©n hμng NN – PTNT huyÖn. 2. Héi N«ng d©n. 3. Héi Cùu chiÕn binh 6 – 12 12 12 1,1 0,5 0,5 ThÕ cÊp (XD dù ¸n) TÝn chÊp TÝn chÊp 80 – 100 1 1 Tr¶ l·i theo quý Tr¶ l·i gèc cuèi n¨m C¸c khã kh¨n: -Mét sè hé ch−a ®ñ ®iÒu kiÖn vay vèn. - Nî qu¸ h¹n cßn nhiÒu, ®Þnh møc ®Çu t− thÊp. C¸c mong muèn: - T¹o ®iÒu kiÖn cho mét sè hé ch−a vay. - Nî qu¸ h¹n nªn kÐo dμi thêi gian tr¶. ph©n tÝch ho¹t ®éng vÒ giíi Môc ®Ých: ThÊy ®−îc nh÷ng thay ®æi vÒ b×nh ®¼ng giíi trong Êp. Qua ®ã cã gi¶i ph¸p ®Ò xuÊt thiÕt thùc cho c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan tíi lÜnh vùc giíi cña Êp. ®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng vÒ giíi vμ c¬ héi cho phô n÷ vÊn ®Ò liªn quan ®Õn giíi 5 n¨m trë vÒ tr−íc hiÖn t¹i 1. Sè l−îng trÎ em g¸i ®−îc ®Õn tr−êng? 2. Vai trò của nữ trong ấp? 3. Khèi l−îng c«ng viÖc trong ngμy cña nam giíi vμ n÷ giíi? 4. Ai th−êng ®øng ra chñ ®éng vay vèn s¶n xuÊt? qu¶n lý vèn cã hiÖu qu¶? 5. T×nh tr¹ng søc kháe, bÖnh tËt? 6. Vai trß trong viÖc ra quyÕt ®Þnh ë gia ®×nh cña phô n÷. 7. Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña phô n÷ trong Êp 8. C¬ héi tham gia ho¹t ®éng x· héi cña phô n÷ trong Êp C¸c khã kh¨n vÒ lÜnh vùc giíi C¸c mong muèn Phân tích SWOT SWOT : (Strengths – Weaknesses – Opportunities - Threats) • S : Mạnh (Hiện tại, bên trong) • W: Yếu (Hiện tại, bên trong) • O : Cơ hội (Tương lai, bên ngoài) • T : Rủi Ro (Tương lai, bên ngoài) Nguồn lực Mạnh Yếu Cơ hội Rủi ro Tự nhiên Xã hội Tài chính Nhân lực Vật lý Thể chế Ví dụ: Phân tích SWOT Xác định khó khăn và chọn giải pháp • Mục đích • Xác định các khó khăn, trở ngại trong sản xuất, phân tích mối quan hệ nhân quả giữa các khó khăn từ đó giúp cộng đồng xác định giải pháp khả thi thích hợp nhất cho mỗi vấn đề • Ai tham gia • Nhóm PRA người dân, chính quyền địa phương, người am hiểu. Cuộc họp khoảng trên dưới 10 người Các bước • Xác định các vấn đề hoặc sự kiện có liên. Mỗi vấn đề thể hiện trên một phiếu • Phân loại các vấn đề: tự nhiên, chính sách, xã hội, kinh tế • Phân tích tầm quan trọng của vấn đề và xác định những vấn đề trọng tâm • Xây dựng các mối quan hệ nhân – quả: trình bày dưới dạng “cây vấn đề” (Problem Tree) hay gọi là thứ bậc của vấn đề (Problem Hierachy) Hậu quả 1 Hậu quả 2 Vấn đề Nguyên nhân a Nguyên nhân b Nguyên nhân c a 1 a 2 b 1 b 2 c 1 c11 c12a11 a12 a13 Hậu quả Nguyên nhân Ví dụ cây vấn đề Thất học Tiếp thu KHKT Thất nghiệp Thiếu trường Kinh tế gia đình Thiếu GV Cơ hội việc làmKhông có đất Đông con XÂY DỰNG BIỂU ĐIỀU TRA: CÁC VẤN ĐỀ CẦN LƯU Ý Xác định thông tin cần thiết Xác định hình thức phỏng vấn Xác định nội dung câu hỏi Thiết kế câu hỏi (nội dung lớn) Quyết định cấu trúc bảng câu hỏi Soạn thảo câu hỏi Sắp xếp thứ tự câu hỏi hợp lý Xác định hình thức và mẫu bảng câu câu hỏi Hoàn chỉnh bảng câu hỏi Điều tra thử Gía trị của câu hỏi • Thể hiện mức độ thỏa mãn hay sai lệch của câu trả lời so với vấn đề được hỏi (vấn đề muốn biết) • Thí dụ: – Muốn biết tổng số người trong hộ, lại hỏi Ông/bà có mấy đứa con? – Anh đã sử dụng bao nhiêu thuốc trừ sâu? Độ tin cậy của câu hỏi • Câu hỏi được xem là đáng tin cậy nếu luôn luôn nhận được câu trả lời giống nhau • Sai lầm có thể do: – Người phỏng vấn: dùng từ, cách hỏi – Người được hỏi: không nhớ, không trung thực – Do chọn mẩu không đúng Độ chính xác của câu hỏi • Là mức độ chi tiết mà câu hỏi muốn nhận được • Độ chính xác, giá trị và độ tin cậy đôi khi mâu thuẩn nhau, do đó cần cân nhắc để đạt mục tiêu đề ra • Thí dụ: – Miếng ruộng nầy có phải bơm tưới nước trong mùa khô không? – Miếng ruộng nầy được bơm tưới mấy lần trong mùa khô năm rồi? – Miếng ruộng nầy được bơm tưới bao nhiêu nước trong mùa khô năm rồi? Hệ thống đo lường • Hệ hạng mục: định tính, có giá trị xếp loại, phân nhóm chứ không so sánh được: nam nữ, dân tộc, tôn giáo • Hệ thứ tự: xác định vị trí tương đối của đồ vật, hiện tượng hoặc cá nhân về một đặc trưng nào đó. Có sự hơn kém, nhưng không cho biết hơn kém là bao nhiêu • Hệ khoảng cách: vị trí tương đối, cho biết khác nhau bao nhiêu. Phép cộng hoặc trừ, nhưng không thể nhân hay chia. Thí dụ: Nhiệt độ 40oC thì nóng hơn nhiệt độ ở 10oC là 30 độ. • Hệ tỉ lệ: có các đặc tính của hệ khoảng cách nhưng nó bao gồm cả số không và có thể cộng trừ, nhân chia được Các hình thức câu hỏi • Câu hỏi mở: – Không đoán trước được câu trả lời. – Liệt kê, mã hoá, tính tỉ lệ • Câu hỏi lựa chọn: – Dự kiến tất cả các câu trả lời – Đã mã hoá sẳn, tính tỉ lệ • Câu hỏi định lượng – Chú ý đơn vị tính – Phân tích giá trị trung bình, biến thiên, tỉ lệ Các lỗi thường gặp • Câu hỏi không rõ ràng: – dùng bao nhiêu phân? bao nhiêu thuốc? • Thiên lệch do không đáp ứng: – không bón =/ không nhớ • Thiên lệch do mã hoá: 0: không nhớ 1: không bón 2: ít hơn 50 kg/ha 3: 51-100 kg/ha 4:101-150 kg/ha 5. Trên 150 kg/ha 0: không bón 1: ít hơn 50 kg/ha 2: 50-100 kg/ha 3: 100-150 kg/ha 4. Trên 150 kg/ha Cách trình bày biểu điều tra • Độ dài của biểu điều tra • Phương pháp phân tích • Trình tự câu hỏi nên phân theo đề mục một cách hợp lý • Đơn vị đo lường • Ngôn ngữ • Cách trình bày Các nguyên nhân có thể làm sai lệch thông tin • Câu hỏi có quá nhiều chi tiết • Dùng từmơ hồ: nhiều không? thường không? lớn không? =/bao nhiêu? mấy lần? kích cở? • Dùng từ quá chuyên môn • Đơn vị quan sát không rõ ràng • Đề cặp đến các vấn đề nhạy cảm • Vượt quá khả năng • Có tính cách định hướng • Câu hỏi không thực tế