Phân vùng Tây Bắc theo tiếp cận địa sinh thái - Xã hội - Nguyễn Ngọc Khánh

Tài liệu Phân vùng Tây Bắc theo tiếp cận địa sinh thái - Xã hội - Nguyễn Ngọc Khánh: Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 114 PHÂN VÙNG TÂY BC THEO TIP CN A SINH THÁI - XÃ HI Nguyn Ngc Khánh1, Phm Hoàng Hi1, Nguyn Khanh Vân1, Nguyn Thu Nhung2, Nguyn Minh Nguyt3, Nguyn Ngc Thanh4 , Trn Th Mai Phng4 1Hi a lý Vit Nam 2Vin a lý, Vin Hàn lâm KH&CN Vit Nam 3Hc vin Báo chí và Tuyên truyn, 4Trng i hc Tài nguyên và Môi trng Hà Ni Tóm tt Vùng Tây Bc là mt trong ba vùng qun lý c bit ca Trung ng, mc dù ã có quyt nh gii th, nhng nhng nghiên cu vn còn tip tc trong chng trình Tây Bc. Vi tip cn a sinh thái - xã hi, vùng Tây Bc c chia thành 11 tiu vùng có các c trng riêng bit v a lý, sinh thái, kinh t và xã hi. Kt qu nghiên cu không ch b sung thêm các vn lý lun khoa hc v phân vùng mà còn là c s khoa hc cho nh hng quy hoch phát trin bn vng, s dng hp lý lãnh th và bo v môi trng các tiu vùng Tây Bc. T khóa:...

pdf15 trang | Chia sẻ: quangot475 | Lượt xem: 725 | Lượt tải: 0download
Bạn đang xem nội dung tài liệu Phân vùng Tây Bắc theo tiếp cận địa sinh thái - Xã hội - Nguyễn Ngọc Khánh, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 114 PHÂN VÙNG TÂY BC THEO TIP CN A SINH THÁI - XÃ HI Nguyn Ngc Khánh1, Phm Hoàng Hi1, Nguyn Khanh Vân1, Nguyn Thu Nhung2, Nguyn Minh Nguyt3, Nguyn Ngc Thanh4 , Trn Th Mai Phng4 1Hi a lý Vit Nam 2Vin a lý, Vin Hàn lâm KH&CN Vit Nam 3Hc vin Báo chí và Tuyên truyn, 4Trng i hc Tài nguyên và Môi trng Hà Ni Tóm tt Vùng Tây Bc là mt trong ba vùng qun lý c bit ca Trung ng, mc dù ã có quyt nh gii th, nhng nhng nghiên cu vn còn tip tc trong chng trình Tây Bc. Vi tip cn a sinh thái - xã hi, vùng Tây Bc c chia thành 11 tiu vùng có các c trng riêng bit v a lý, sinh thái, kinh t và xã hi. Kt qu nghiên cu không ch b sung thêm các vn lý lun khoa hc v phân vùng mà còn là c s khoa hc cho nh hng quy hoch phát trin bn vng, s dng hp lý lãnh th và bo v môi trng các tiu vùng Tây Bc. T khóa: Vùng Tây Bc; Tiu vùng; Phát trin bn vng; Tip cn a - sinh thái xã hi. Abstract Northwestern Mountainous Region zonning based on geo-social ecosystem approach The Vietnamese Northwestern mountainous region ranks among three regions with special management by State Government. According to the geo-social ecosystem approach, the region is divided into 11 sub-regions with have specifi c geographic, ecological, economic and social characterisitics. The study results not only contribute to regional zonning in theory but also provide scientifi c basis for sustainable land use planning, resource rational use and environmental protection in this region. Keywords: North West region; Subregions; Sustainable development; Geo-social ecosystem approach. 1. t vn Lãnh th vùng Tây Bc gm 12 tnh (Lng Sn, Cao Bng, Hà Giang, Bc Kn, Tuyên Quang, Lào Cai, Yên Bái, Lai Châu, in Biên, Sn La, Phú Th, Hòa Bình) và 22 huyn min núi phía Tây thuc tnh Thanh Hóa và Ngh An (huyn Thch Thành, huyn Cm Thy, huyn Ngc Lc, huyn Lang Chánh, Nh Xuân, Thng Xuân, Nh Thanh, Bá Thc, Quan Hóa, Quan Sn, Mng Lát ca tnh Thanh Hóa; Th xã Thái Hòa, huyn Qu Phong, huyn Qu Châu, huyn K Sn, huyn Tng Dng, huyn Ngha àn, huyn Qu Hp, huyn Con Cuông, huyn Tân K, huyn Anh Sn, huyn Thanh Chng ca tnh Ngh An). ây là phm vi lãnh th thuc Ban ch o Tây Bc giai on 2004 - 2017 di quyn qun lý ca B Chính tr, Ban Bí th, Ban Chp hành Trung ng ng phát trin KT - XH và m bo quc phòng, an ninh vùng Trung du, min núi phía Bc. Vùng Tây Bc có nhng quy lut phát trin t nhiên c thù. Phân chia các tiu vùng Tây Bc yêu cu làm rõ quy lut phát trin ca t nhiên Tây Bc. Bên cnh ó, lãnh th i núi Tây Bc tim Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 115 n mt s dng thiên tai c thù nh: ma ln sinh l lt, l quét, l ng, xói mòn t, trt l t, xói l b sông và ngay c mt s dng thiên tai ô nhim môi trng cng lan truyn theo lu vc các sông sui trong vùng nh ô nhim nc do khai thác khoáng sn, ô nhim nc do sn xut công nghip, Chính vì th, vic phân chia các tiu vùng gn vi lu vc sông, sui chính là c s giúp vic qun tr vùng, kim soát c t u ngun các vn v thiên tai, môi trng tim n. 2. D liu và phng pháp nghiên cu 2.1. Ngun tài liu, d liu Ngun d liu bao gm: (a) Ngun tài liu lý thuyt trong và ngoài nc liên quan n vn nghiên cu; (b) Ngun d liu th cp gm các niên giám thng kê cp tnh giai on 2010 - 2017, các quy hoch tng th lãnh th và quy hoch các ngành cp a phng và cp vùng, cùng vi các kt qu nghiên cu trên a bàn; (c) Ngun d liu thc a t các cuc iu tra, kho sát trong giai on 2010 - 2017; (d) Ngun d liu bn và vin thám. 2.2. Tip cn a sinh thái - xã hi trong phân chia các tiu vùng Tây Bc Mc tiêu t ra là nh hng PTBV các tiu vùng Tây Bc, trong ó, nn tng c bn là khai thác s dng tài nguyên phù hp vi quy lut ca t nhiên tránh gây tn hi n các thành phn ca h thng t nhiên. T ó, yêu cu phân chia các tiu vùng phi m bo là sn phm khoa hc tng hp tinh túy nht v quy lut t nhiên, KT - XH Tây Bc. Cng xut phát t quan im coi các n v phân chia lãnh th là nhng h thng tng hp t nhiên, KT - XH, nhân vn, có quy lut hot ng, tng tác ca mình, có cân bng sinh thái (c t nhiên và nhân vn). Vì rng, các hot ng KT - XH do con ngi tin hành, din ra khp mi ni trên lãnh th vùng nghiên cu, các hot ng này ph thuc vào: (i) iu kin ca tng a phng, (ii) ph thuc vào trình , khai thác t nhiên trong các hot ng sn xut, kinh t; (iii) tp tính ca các dân tc c trú trên tng lãnh th; (iv) th ch qun lý, chính sách ca nhà nc (có nhng u tiên khác bit i vi nhng vùng khác nhau và i vi các dân tc khác nhau trong ng li phát trin KT - XH, chính vì th vic phân chia các tiu vùng Tây Bc cng cn m bo bao hàm y c ni hàm t nhiên và xã hi vi y các khía cnh: vn hóa, xã hi,) nhm phát trin hài hòa gia 3 vn : T nhiên - Kinh t - Xã hi - Môi trng. Lp lun trên cho thy, vic phân chia các tiu vùng Tây Bc cn c tin hành trc tiên trên c s phân hóa t nhiên, trên nn các n v tiu vùng a lý t nhiên s tích hp các khía cnh v xã hi, kinh t và sinh thái, môi trng (trên vai trò duy trì cân bng sinh thái các h thng lãnh th). ó là c s t duy logic ca vic phân chia các n v a - sinh thái - xã hi (nhm m bo m bo c yêu cu ni hàm PTBV i vi tng tiu vùng và toàn vùng Tây Bc). ng thi, là mt vùng a sc tc trên nn thiên nhiên a dng, các tc ngi vùng Tây Bc có s kt ni, giao hòa vi thiên nhiên hàng nghìn nm nay, to nên s hòa thun gia a và nhân, làm thành c s cho s hòa hp gia thiên nhiên và con ngi, phù hp vi trit lý Nhân thun - a hòa. Tuy vy, s a dng v cu trúc t nhiên và cu trúc nhân vn ca vùng Tây Bc to nên s phân hóa cu trúc c v phng din t nhiên - lãnh th và v phng din xã hi, hình thành mt h thng tng bc vi s phân hóa khách quan Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 116 thành các tiu vùng khác nhau, nhng li có mi quan h t nhiên - xã hi gn kt cht ch vi nhau trong h thng thng nht ca vùng Tây Bc. ó chính là c s hình thành các h thng t nhiên - nhân vn vi tên gi là các n v sinh a t nhiên (bio - geo - physical units) c kt hp vi các tác nhân và thit ch xã hi liên quan n các n v sinh a t nhiên ó, hình thành nhng h a sinh thái - xã hi (Social - Geo - Ecological Systems), là nhng h thng phc tp có kh nng thích nghi, thích ng và c phân nh bng các chc nng c trng trong các ranh gii không gian và bi cnh (thi gian) c th. Tác gi [9] ã s dng khái nim “H a - sinh thái rng” phân bit các h a lý nguyên sinh liên quan n các thm thc vt rng, th hin ni hàm bên cnh các thành phn vô c (a cht, a hình, khí hu, thy vn) và thành phn trung gian là th nhng thì thành phn hu c phù hp là thm thc vt rng vi h ng vt tng thích, hp thành mt h a - sinh thái (geo - ecosystem). ng Huy Hunh dùng khái nim “n v a lý sinh hc” (bio - geographical units) làm c s phân tích các mi quan h loài - khu vc. Bn vn cn c xem xét trong tip cn nghiên cu các h a sinh thái - xã hi: (1) Phân tích không gian ca t nhiên và các hin tng con ngi, c xem là lnh vc nghiên cu v s phân b; (2) Nghiên cu khu vc hay là nghiên cu a phng; (3) Nghiên cu v mi quan h gia con ngi và t (tài nguyên thiên nhiên và môi trng); và (4) Nghiên cu các khoa hc v Trái t (các chuyên ngành a lý - môi trng) [5]. Tác gi [4] phân tích, h sinh thái - xã hi là mt bin th ca h sinh thái nhân vn, nhn mnh yu t xã hi vi ni hàm là mt h thng phc tp và thng nht bao gm c con ngi và t nhiên thành vi mt n v sinh - vt - a và các yu t xã hi, th ch kèm theo. Các nghiên cu theo quan im sinh thái nhân vn cho rng, h xã hi và h t nhiên là các h thng m, liên tc tác ng qua li ln nhau thông qua các dòng vt cht, nng lng và thông tin, làm thành h thng sinh thái nhân vn, ó là tp hp tác ng ca các nhân t nh: dân s, kinh t, vn hóa, khoa hc k thut, chính tr và các i tng xã hi khác, bao gm c các giá tr, nguyn vng, o c, cùng các iu kin môi trng t nhiên làm ny sinh các quy lut vn ng thng nht t nhiên - xã hi [1]. Trên quan im xã hi hc, tác gi [3] ã ch ra s thích ng vi môi trng là mt hin tng mang tính tp th và s thích ng ch c thc hin thông qua t chc xã hi, ó là cng ng - mt tng hp th xã hi hoc ã c t chc li, hoc ang trong quá trình tr nên c t chc li và a ra cnh báo: ngun gc ca hu nh mi trc trc xã hi có th là s ri lon chc nng hay không thc hin chc nng ca các t chc. Mt khung lý thuyt c, tác gi [3] xut vi ch dn c th: Cái gì là n v phân tích? Cái gì là nhng thành t ca h thng? Các mi quan h, các loi t chc, s phân hóa và cu trúc các chc nng là gì? iu gì ã gn các t chc li vi nhau? Các t chc hot ng cng nh quan h vi nhau trong mt mng li các chc nng? Ti sao c cu th bc v quyn lc ny sinh và ny sinh nh th nào? Cái gì là nguyên nhân và h qu ca nhng bin i xã hi? Vic tích hp các nghiên cu v con ngi và xã hi vào các h sinh thái là n lc ca các nghiên cu liên ngành t nhng nm 70 - 80 t th k trc vt qua rào cn ca s phân bit gia vn hóa, xã hi vi t nhiên hng ti nhng kh nng thích ng c t chc tt v mt th ch cho qun lý các c s tài nguyên, môi trng mt cách bn vng. Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 117 Hình 1: S tng tác gia các phân h nh hng ti tính chng chu ca HST - xã hi [4] Hình 2: Các cu phn ca h sinh thái - xã hi [2] Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 118 Mt h a sinh thái - xã hi [8] có nhng c trng: 1) Tính rõ ràng bi mi tng tác mt thit, bn vng và chng chu ca các nhân t sinh hc - vt lý - a lý và xã hi; 2) c thit lp bi các quy mô không gian, thi gian xác nh; có tính t chc vi các cu trúc và chc nng c trng [6]; và liên kt theo cp th t tng bc t trên xung và t di lên. 3) c c trng bi mt tp hp các ngun lc quan trng (t nhiên, kinh t, xã hi và vn hóa) vi các dòng liên kt có tính iu chnh bi s tích hp các yu t h sinh thái và h xã hi; 4) Là nhng h thng phc hp ng vi các kh nng thích ng liên tc. Các c trng a lý - sinh hc t nhiên - xã hi làm thành các tính cht c thù ca a h sinh thái - xã hi là: tính d b tn thng (Vulnerability), tính thích ng (Adaptability), tính chng chu (Resilience) bao gm c chng chu sinh thái và chng chu xã hi nhm hóa gii hoc thích nghi vi các tác ng/can thip t bên ngoài vào h thng hay iu chnh các mi quan h t chc li cu trúc, chc nng và hình thành nhng hi tip/hoàn ngc (Feedbacks) bo tn hoc bin i các thuc tính vn có ca h thng. Trong các h a sinh thái - xã hi, kh nng thích ng liên tc thúc y các kh nng phc hi trong mi bi cnh xã hi và sinh thái thông qua các c ch phn hi (tích cc - th ng) to nên s tin trin (s phát trin có pha tin, pha lùi) theo các quy lut c bn ca trit hc. 2.3. Phng pháp nghiên cu Các phng pháp nghiên cu ch o gm: phng pháp h thng, liên ngành da trên các nguyên tc c bn, tng hp ca khoa hc liên ngành a lý - vn hóa - xã hi - môi trng, hng ti các cu trúc không gian - thi gian làm thành các chc nng chính ca các tiu vùng sinh thái - xã hi làm nên các mi quan h a chiu ca phát trin bn vng. S liên kt a sinh hc - xã hi di dng chui kt hp sau: Hình 3: Chui cung ng kt hp nông, lâm nghip trong h sinh thái - xã hi [7] Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 119 3. Kt qu nghiên cu và tho lun Trên c s lý lun v h a sinh thái - xã hi, các tiêu chí phân chia các tiu vùng a sinh thái - xã hi trong vùng Tây Bc theo các du hiu tng tác (thun - nghch) các cu phn - bn cht ca phân hóa lãnh th ca h a sinh thái - xã hi (bng 1). Bng 1. Các tiêu chí phân chia các tiu vùng a sinh thái - xã hi vùng Tây Bc a lý Sinh thái (ST) Kinh t (KT) Xã hi (XH) Phân mng lu vc sông sui Phân chia ngun cung cp m cho các h sinh thái (HST) Phân b ngun lc KT theo các lu vc sông - sui Ni sinh c, sinh tn cng ng theo các thung lng Phân hóa a hình theo chiu ngang và chiu cao Phân b các HST theo chiu ngang và chiu cao Phân b các trc và cc phát trin kinh t tng ng vi thung lng sông chính Phân vùng và phân tng vn hóa - xã hi cng ng Phân hóa sinh khí hu Phân bit các HST theo iu kin nhit - m Các vùng, hành lang KT da trên ngun lc t nhiên - xã hi. Khu bit ni c trú, phng thc canh tác ca các tc ngi Ngun vn t nhiên, tài nguyên thiên nhiên ng lc phát trin (tin - thoái) các HST Vn KT - sinh k, vn tài chính (c hi - thách thc) Ngun vn con ngi (th mnh - hn ch), vn xã hi Din th t nhiên (chui chuyn i nng lng - vt cht - thông tin) Din th sinh hc (chui thc n) Din th KT (chui giá tr hàng hóa các cp quc t - quc gia - vùng - a phng) Din th nhân sinh (chui giá tr xã hi) Môi trng và tai bin thiên nhiên Kh nng thích ng và thích nghi ca các HST Kh nng chuyn i ngun lc phát trin KT (quan h, c cu sn xut) Kh nng thích ng, thích nghi v tp tc sng và tp quán SX -tri thc tc ngi. Cu trúc - chc nng h t nhiên - lãnh th Cu trúc - chc nng HST Cu trúc - chc nng h KT Cu trúc - chc nng h XH Kt qu phân hóa 11 tiu vùng trong vùng Tây Bc theo các tiêu chí phân chia sinh thái - xã hi bng các du hiu tng tác c th hin trong bng 2, vùng Tây Bc c chia thành 11 tiu vùng vi ranh gii nh sau: Bng 2. Các tiu vùng a sinh thái xã hi vùng Tây Bc STT Tên tiu vùng Ký hiu Phm vi ranh gii tiu vùng 1 Tiu vùng phá t tri n kinh t c a kh u g n v i BVMT phí a ông B c vù ng Tây B c TV1 Tnh Lng Sn, các huyn Trùng Khánh, Qung Uyên, H Lang, Phc Hòa, Thch An (Cao Bng) 2 Tiu vùng phá t tri n kinh t sinh thá i g n v i b o v ngu n tà i nguyên DSH khu v c nú i Ngân Sn trên a bà n Cao B ng - B c K n TV2 Các huyn Hà Qung, Bo Lc, Thông Nông, Nguyên Bình, Hòa An, Trà Lnh, TP. Cao Bng (Cao Bng); Ngân Sn, Bch Thông, Na Rì, TX. Bc Kn (Bc Kn). Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 120 STT Tên tiu vùng Ký hiu Phm vi ranh gii tiu vùng 3 Tiu vùng phá t tri n du l ch sinh thá i g n v i BVMT, phong ng a tai bi n thiên nhiên trên cá c cao nguyên á vôi phí a B c vù ng Tây B c TV3 Các huyn Bo Lâm (Cao Bng), ng Vn, Mèo Vc, Yên Minh, Qun B, Bc Mê, TP Hà Giang, V Xuyên, Hoàng Su Phì, Xí Mn (Hà Giang), Mng Khng, Si Ma Cai, Bc Hà (Lào Cai) 4 Tiu vùng phá t tri n kinh t nông - công nghi p g n v i b o v r ng lã nh th i, núi thp Quang và ph c n TV4 Các huyn Ba B, Ch n (Bc Kn), các huyn ca tnh Tuyên Quang, huyn Bc Quang (Hà Giang), Bo Yên (Lào Cai), Lc Yên (Yên Bái), oan Hùng (Phú Th). 5 Tiu vùng phá t tri n kinh t t ng h p g n v i b o v lu v c sông Hng TV5 TP. Lào Cai, huyn Bo Thng, Bo Yên, Vn Bàn (Lào Cai), Vn Yên, Trn Yên, TP Yên Bái, Yên Bình (Yên Bái), H Hòa, Thanh Ba, Yên Lp, Phú Ninh, Phú Th, Lâm Thao, Vit Trì, Tam Nông, Thanh Sn, Thanh Thy (Phú Th). 6 Tiu vùng phá t tri n du l ch sinh thá i núi cao Hoàng Liên Sn g n v i BVMT và phò ng ch ng thiên tai TV6 Các huyn Bát Xát, Sapa (Lào Cai), Tam ng, Phong Th, Tân Uyên, Than Uyên (Lai Châu), Mù Cang Chi, Ngha L, Trm Tu, Vn Chn (Yên Bái), Mng La (Sn La). 7 Tiu vùng phá t tri n kinh t nng l ng g n v i b o v lu v c Sông à TV7 Các huyn Phong Th, TX Lai Châu, Sìn H (Lai Châu), Qunh Nhai, Mng La, Bc Yên, Phù Yên (Sn La), à Bc, K Sn, Hòa Bình, Cao Phong (Hòa Bình). 8 Tiu vùng BVMT vù ng núi thng ngun Sông à cù ng v i phá t tri n nng l ng, lâm nghi p sinh thá i b n v ng TV8 Các huyn Mng Tè (Lai Châu), Mng Nhé, Mng Lay, Ta Chùa, Mng Chà (in Biên) 9 Tiu vùng phá t tri n kinh t nông - lâm g n v i BVMT lu v c sông Mã TV9 Các huyn Tun Giáo, in Biên Ph, in Biên, in Biên ông (in Biên), Thun Châu, Sn La, Sp Khp, Sông Mã, Mai Sn, Yên Châu, Mc Châu (Sn La). 10 Tiu vùng phá t tri n kinh t sinh thá i t ng h p trên c s b o v DSH lã nh th Hòa Bình - Tây Thanh Hóa TV10 Các huyn Lng Sn, Kim Bôi, Tân Lc, Mai Châu, Lc Sn, Lc Thy, Yên Thy (Hòa Bình), mt phn huyn Mc Châu (Sn La), Thch Thành, Cm Thy, Ngc Lc, Lang Chánh, Nh Xuân, Thng Xuân, Nh Thanh, Bá Thc, Quan Hóa, Quan Sn, Mng Lát (Thanh Hóa) 11 Tiu vùng b o v và nâng cao giá tr a d ng sinh thá i g n v i phá t tri n kinh t sinh thá i lâm - nông phí a Tây Ngh An TV11 TX. Thái Hòa, các huyn Qu Phong, Qu Châu, K Sn, Tng Dng, Ngha àn,Qu Hp, Con Cuông, Tân K, Anh Sn, Thanh Chng (Ngh An) Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 121 B n g 3 . P h â n t íc h c tr n g p h â n h ó a c á c ti u v ù n g t ro n g v ù n g T ây B c C u p h n c t r n g T V 1 T V 2 T V 3 T V 4 T V 5 T V 6 T V 7 T V 8 T V 9 T V 1 0 T V 11 T nhiên P h ân m n g l u v c sô n g su i L u v c S . K C ù n g - B n g G ia n g S ô n g, s u i th n g n g u n l u v c S . C u S ô ng , s u i th n g n gu n l u v c L ô - G âm L u v c tr un g l u cá c sô n g C h y - L ô - G âm L u v c S . H n g L u v c S ô n g su i n há nh và o S . à - S . H ng L u v c d òn g c h ín h S . à L u v c th n g n g u n S . à lã n h th V i t N am L u v c sô n g su i t h ng ng u n S . M ã L u v c S . B ôi - B i và tr un g l u S . M ã - C h u L u v c th n g n gu n S . C - S . H i u P h ân h ó a a h ìn h t he o ch i u n g a ng và c h i u c a o N úi th p B M - X T ; K ar st ; B th un g l ng tíc h t , t íc h t , xâ m th c N ú i th p - tr u n g b ìn h B M - X T ; T h u ng l n g sô n g h p a h ìn h K ar st ; N úi m ac m a x âm n h p i , nú i B M - X T ; T hu n g l n g s ô ng r n g i b ó c m òn , xâ m t h c; n ú i th p B M - r a tr ô i N ú i ca o x âm th c T hu n g l n g sô n g h p ; N ú i ca o h ai b ên th un g l ng N ú i B M - X T N ú i B M - X T ; C ao ng uy ên S n L a - M c C h âu N úi - i ; C ao n g u yê n n h ; T h un g l ng s ô n g r ng N ú i B M - X T ; T h un g l n g sô ng nh h p P h ân h ó a si n h kh í h u N n n h i t th p ; M ùa l n h d ài N n n hi t T B th p ; M ù a l n h T B N n n hi t T B th p ; M ù a l nh T B N n n h i t T B c ao ; M ùa l nh T B N n n h i t T B c ao ; M ù a l n h n g n N n n hi t th p ; M ù a l n h d ài N n n h i t ca o , nó n g; M ù a l n h n g n N n n h i t T B ; M ùa l n h n g n N n n hi t T B ; M ù a l n h ng n N n n h i t C ao , nó ng ; M ùa l n h n g n N n n h i t r t ca o , n ó ng ; M ù a l nh r t n g n L .m a T B th p ; M ùa k hô T B L .m a T B th p ; M ù a kh ô T B L .m a T B - C ao ; M ùa k h ô d ài L .m a T B ca o ; M ù a k hô T B L .m a T B ca o ; M ùa k h ô ng n L .m a ca o; M ùa k h ô n g n L .m a T B ca o ; M ù a k hô T B L .m a T B ca o ; M ùa k h ô T B L .m a T h p ; M ùa k hô d ài - h n L .m a T B ca o; M ù a k hô d ài L .m a T B th p ; M ù a k hô d ài N g u n l c t n hi ên , tà i ng uy ên t h iê n nh iê n T ha n n âu ; B au xi te ; C hì , k m , P h t p há t, T h i c; U ra n i; C h ì k m ; V àn g sa kh o án g ; S t ; M n g g an ; T h y n n g S t ; T hi c ; A n gt im o a; V àn g s a k h oá n g; N c kh oá n g n ó ng ; T h y n n g C hì , k m ; á q uý ; B au x it e; m an ga n ; A ng ti m oa n ; N c k ho án g n ón g ; T h y n n g S t ; A pa ti t; ng ; G ra ph it ; M ic a t h i m ; T h y n n g n g - N ik en ; T h y n n g n g; T h y n n g T h an b it u m ; T al c; A sb et ; T h y n n g T ha n ; T hi c ; N c k h oá ng n ón g T h i c; M n g ga n ; C hì - k m ; á qu ý ; V àn g sa k ho án g ; N . k ho án g ; T h y n n g N g u n l c t n hi ên , tà i ng uy ên t h iê n nh iê n D i s n C - M C .B n g - H à G ia n g H B a b + h t h . i n N . n gh i p th âm c an h T ài n g uy ên C - M & D S H - C Q N g u n n n g l n g t h y i n D u l c h + N N C N C T ài n gu yê n D S H - C Q D i n t h t nh iê n ( ch u i ch u y n i n ng l ng - v t ch t - th ô ng t in ) S uy t h o ái - an g p h c h i c h m P h c h i d i n th t n h iê n kh á t t D i n t h t n h iê n b o l u k h á S uy t ho ái , p h c h i ch m B i n i m n h D i n t h t nh iê n b o l u t ng i t t B i n i k h á m n h D i n th t n hi ên b o l u k há t t an g b o t n và p h c h i D i n t h t n hi ên b o l u t n g i k há D i n th t n hi ên b o l u , ph c h i t ng i t t Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 122 C u p h n c t r n g T V 1 T V 2 T V 3 T V 4 T V 5 T V 6 T V 7 T V 8 T V 9 T V 1 0 T V 11 T nhiên M ô i tr ng và t ai b i n th iê n n hi ên u th si n h t h ái t n hi ên (S T T N ) C ân b n g S T T N - S T N V u th S T t n hi ên C ân b n g S T T N - S T N V u t h S T t nh iê n C ân b n g S T T N - S T N V u t h S T N V C ân b n g S T T N - S T N V u t h S T t n hi ên T r. l t ; L b ùn á T r. l ; x ói m ò n t ; L qu ét , l b ù n á T r. l t ; L q u ét , l b ùn á; H .m c h ó a; s p K ar st T r. l t ; L q ué t, l b ù n á N g p l t ; X ó i l b s ôn g ; L q u ét X ó i m òn ; T r t l ; L q u ét , l b ùn á n g t ; T r. l , x ói m òn t ; L q ué t, l b ù n á n g t ; T r. l t ; L qu ét T r. l t ; L qu ét T r. l t ; L q ué t X ó i m òn ; T r t l ; L q u ét , l b ùn á C u tr úc - ch c n n g h t n hi ên - lã n h th u th c u t rú c t n h iê n ; C h c n n g c u ng c p c u ng c p n g u n l c T N T N t n g i c ao K h n n g t t c h c, t iê u ch n h h th n g k h á ca o D un g h ò a c u tr ú c T N - N V ; C h c n ng cu ng c p cu ng c p n g u n l c T N T N t h p K h n n g t iê u c h n h h th n g t h p u th c u tr úc t n h iê n C h c n n g cu n g c p cu n g c p n gu n l c T N T N t ng i c ao K h n n g t t c h c, t iê u c h n h k há c ao D u ng h òa c u tr ú c T N - N V ; C h c n n g cu n g c p cu n g c p ng u n l c t nh iê n c ho x ã h i ca o . K h n n g t c h c, t i êu c h n h h th ng t h p u t h c u tr ú c t n hi ên . C h c n n g cu ng c p cu ng c p T N T N c ao K h n n g t t c h c, t iê u ch n h h th n g c ao D un g h òa c u tr úc T N - N V ; C h c n n g cu n g c p cu n g c p n gu n l c t n hi ên c h o x ã h i k há c ao . K h n n g t t c h c, t iê u c h n h h th n g th p . u t h c u tr úc n hâ n v n . C h c n n g cu ng c p c u ng c p n g u n l c t n h iê n c h o xã h i t h p. K h n n g t t ch c, t iê u ch n h h th n g th p , c n c ác bi n p h áp h t r k t h u t , cô n g n gh . D un g h ò a c u tr úc T N - N V ; C h c n n g cu ng c p cu ng c p n gu n l c t n hi ên c h o x ã h i k há c ao K h n n g t t c h c, t iê u c h n h h th n g th p . u t h c u tr ú c t n h iê n . C h c n n g cu n g c p cu n g c p ng u n l c t nh iê n ch o x ã h i ca o . K h n n g t t c h c, t i êu c h n h h th ng c ao . P h ân c hi a ng u n c u ng c p n h i t - m ch o c á c H S T N g u n n h i t th p - n gu n m k hô ng c ao N g u n n h i t - n g u n m th p N gu n n hi t ca o - ng u n m k h ôn g ca o N gu n n h i t - ng u n m c ao N g u n n h i t th p - n g u n m t r. b ìn h N g u n n hi t - ng u n m c ao N gu n n hi t - n gu n m t r. b ìn h N g u n n h i t tr . b ìn h - n gu n m k hô ng t h p N g u n n hi t tr . bì n h - ng u n m th p N gu n n hi t - ng u n m c ao N g u n n h i t r t ca o - n gu n m th p Sinh thái P h ân b c ác H S T t h eo ch i u n g a ng và c h i u c a o C h y u l à cá c H S T n úi th p ; ch e p h r n g ca o ; T l H S T t n hi ên k há c ao H S T n úi th p /n úi á vô i c h e p h r n g ca o ; T l H S T t nh iê n r t c ao C h y u l à cá c H S T n ú i th p ; c h e p h r n g c ao ; T l H S T t n h iê n /H S T n h ân v n c ao C h y u l à cá c H S T n ú i th p ; ch e p h r n g r t ca o ; T l H S T t n hi ên c ao H S T n g b n g - th u ng l n g; c h e p h r n g k há c ao ; T l H S T t nh iê n/ H S T nh ân v n c ao C ó m t c ác H S T n ú i ca o ; c h e p h r ng k h á ca o; T l H S T r ng t n hi ên t n g i ca o C h y u l à cá c H S T c h ân n úi - t h u ng l ng ; c h e p h r n g k há ca o ; t l H S T r n g t n h iê n ca o C h y u l à cá c H S T n ú i th p ; c h e p h r n g t h p ; T l H S T t n h iê n t h p /H S T nh ân v n c ao C h y u l à cá c H S T n ú i th p ; c h e p h r n g k há ca o; T l H S T t n hi ên /H S T n hâ n v n c ao C h y u l à cá c H S T n úi th p ; ch e p h r n g ca o ; T l H S T t n hi ên c ao Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 123 C u p h n c t r n g T V 1 T V 2 T V 3 T V 4 T V 5 T V 6 T V 7 T V 8 T V 9 T V 1 0 T V 11 Sinh thái P h ân b i t cá c H ST t he o nh i t - m H S T r ng á n hi t i m th ng x an h m a m ù a H S T r n g nh i t i th n g x an h m a m ùa n ú i á v ô i H S T r n g n h . i m th n g x an h m a m ù a H S T r ng n h. i m th ng x an h m a m ù a n úi th p H S T n ôn g ng h i p - H S T r n g tr n g / i nú i th p , n g b n g th u ng l n g P h ân h ó a H S T r n g n h. i ch ân n ú i - H S T á n h i t i - ôn i m t rê n n úi H S T r ng tr n g - r n g p h c h i - H S T c an h n ôn g H S T r ng nh i t i m th n g x an h nú i th p H S T r n g nh i t i - nh i t i kh ô nú i th p H S T r n g n hi t i m th ng x an h - H S T r n g n hi t i m a m ù a N g u n l c ph át t ri n c á c H S T C ó n gu n l c ch o p h át t ri n D S H t n hi ên N g u n l c ch o p h át tr i n D S H t n hi ên k há ca o C ó n g u n l c ch o p há t tr i n D S H t n h iê n N gu n l c ch o p h át t ri n D S H t n hi ên t n g i c ao T h i u n g u n l c ch o p h át tr i n D S H t n hi ên t nh iê n N g u n l c ch o p há t tr i n D S H t n h iê n r t c ao N gu n l c ch o p h át t ri n D S H t n hi ên k hô n g ca o N g u n l c ch o p h át t ri n D S H t nh iê n th p N g u n l c ch o p há t tr i n D S H t nh iê n t ng i ca o N gu n l c ch o p há t tr i n D S H t n hi ên c ao N g u n l c ch o p h át tr i n D S H t n hi ên r t ca o D i n t h s in h h c (c hu i th c n ) C ác H S T t n hi ên an g p h c h i H S T n úi á vô i c b o v v à p h c h i C ác H S T t n h iê n an g p h c h i H S T n h ân v n t ha y th H S T t n h iê n D i n th n hâ n si n h cá c H S T nh ân v n H S T t rê n n ú i ca o c b o v và p h c h i D i n t h n h ân tá c cá c H S T n hâ n v n & t n h iê n C ác H S T t n hi ên an g c ph c h i P h c h i v à p há t tr i n cá c H S T t n h iê n C ác H S T t nh iê n an g c b o v và p há t tr i n K h n n g th íc h ng v à th íc h n gh i c a cá c H ST T h p , c n th i t y m n h ch u tr ìn h p h c h i t n h iê n T n g i ca o n h n g c n y m n h ch u t rì nh ph c h i t nh iê n K h á ca o , c n t n g k h n n g d c h v H S T b n g c h u tr ìn h p h c h i t n h iê n K há c ao , c n y m n h k h n n g d c h v H S T b n g ch u t rì n h p h c h i t n hi ên T h p , c n c ác bi n p h áp k th u t - c ô n g ng h tú c y kh n ng th íc h ng c a H S T n hv n C ao t ro n g qu á tr ìn h b o t n v à b o v d ch v H S T T n g i th p , t n g k h n n g th íc h n g cá c H S T n h ân v n b i n p h áp k th u t cô ng n gh T h p , c n th i t y m n h ch u tr ìn h p h c h i t n hi ên T n g i ca o n h n g c n y m n h ch u tr ìn h ph c h i t nh iê n T n g i ca o n h ng c n y m n h ch u tr ìn h p h c h i t n hi ên C ao t ro ng q uá t rì n h b o t n v à b o v d c h v H S T C u tr úc - ch c n n g H S T C u t rú c k t h p T N - N V . C h c n n g cu n g c p k ép c a c H S T t n h iê n v à H S T c an h n ôn g C u t rú c k t h p T N - N V ; C h c n n g câ n b n g ch c n n g gi a cá c H S T t n hi ên v à nh ân v n C u t rú c t n h iê n u t h ; C h c n n g câ n b n g g i a cá c H S T t nh iê n v à nh ân v n v ùn g á v ô i C u t rú c n h ân v n u t h ; C h c n n g câ n b n g ch c n n g g i a cá c H S T t n h iê n v à n hâ n v n C u t rú c k th u t , cô n g ng h ; C h c n n g cu n g c p ca o c a H S T nh ân v n C u t rú c t n h iê n u t h ; C h c n n g d c h v H S T t n h iê n c ao C u t rú c k th u t; C h c n n g cu n g c p t n g i ca o c a H S T n hâ n v n C u t rú c k t h p T N - N V ; C h c n n g câ n b n g c h c n n g g i a cá c H S T t n hi ên và n hâ n v n C u t rú c k t h p T N - N V ; C h c n n g cu ng c p k ép c a c H S T t n h iê n v à H S T c an h n ôn g C u t rú c t n hi ên u th ; C h c n n g d c h v H S T t n hi ên c ao Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 124 C u p h n c t r n g T V 1 T V 2 T V 3 T V 4 T V 5 T V 6 T V 7 T V 8 T V 9 T V 1 0 T V 11 Kinh t P h ân b ng u n l c ki n h t t h eo cá c l u v c sô n g - su i D c t h . l n g cá c S . K C ùn g v à B n g G ia n g C s h t ng (C S H T ) p h át tr i n kh á L u v c S . C u - t r c Q L 3 v i n gu n n n g l n g và n g u n n c d i d ào ; C S H T p h át tr i n k ém P h ân m n h l u v c th . n g u n c ác S . L ô - G âm - C h y , ng u n n c, T N T N d i d ào , C S H T k ém p h át t ri n T ru n g l u l u v c L ô - G âm - C h y v i n gu n n n g l n g, n gu n n c, n gu n T N d i d ào ; C S H T p há t tr i n k h á D c th un g l n g S . H n g v i c s h t n g p h át tr i n; C S H T p h át tr i n ca o L u v c u n g u n s u i v ào S . H ng - à v i n gu n n n g l ng , n g . n c d i d ào ; C S H T p h át t ri n r t k ém D c t h u ng l ng S . à v i c s h t ng p h át tr i n k h á L u v c u ng u n S . à C s h t n g ké m p h át tr i n L u v c u ng u n S . M ã C s h t n g ké m p há t tr i n L u v c tr un g l u S . M ã; H th ng S . B i - S . B ôi C s h t ng p há t tr i n k há L u v c th n g n gu n S . C - S . L am C s h t n g k ém p há t tr i n P h ân b c ác tr c và c c ph át t ri n ki n h t t n g n g v i th u ng l n g sô n g ch ín h T r c h àn h la n g K T b iê n g i i & l iê n k t v i tr c h àn h l an g K T Q L 1 v i cá c c c: L . S n - n g n g; Q u n g U y ên - T rù ng K h án h T r c k in h t Q L 3 v i cá c c c K T : C ao B n g , B c K n , C h M i v T há i N g uy ên T r c ki n h t b iê n g i iv i cá c c c: n g V n - H à G ia ng - B c H à T r c k in h t k ha i kh oá n g v à k in h t n ôn g , l âm n gh i p v i cá c c c: B a B , T u y ên Q ua ng , o an H ùn g T r c K T p há t tr i n d c sô n g H n g - tr c l 7 0, . s t , . th y v i cá c tr u ng tâ m C N v à cá c c c l n: L ào C ai , Y ên B ái , V i t T rì T r c ki n h t si n h th ái n ú i ca o v i tr un g tâ m k in h t d u l c h si nh th ái t ng h p S a P a T r c K T p h át tr i n Q L 6 - tr c p h át t ri n K T T ây B c d c t hu ng l ng S . à v i cá c c c: L ai C h âu , Q . N ha i, B c Y ên , H ò a B ìn h T r c b o t n th iê n n hi ên và b o v l u v c u ng u n S . à v i cá c c c: N m N hù n, M n g L ay , T a C h ùa T r c b o t n th iê n n h iê n v à b o v l u v c u n g u n S . M ã v i cá c c c: i n B iê n P h , T u n G iá o , S n L a, M ai S n , Y ên C h âu , M c C h âu T r c B T T N v à b o v l u v c k t h p t ru n g l u S . M ã v à h th n g S . B i - S . B ô i v i cá c c c: M ai C hâ u , T ân L c , N g c L c , T r c k in h t n g l c ng 7 i c a kh u N m C n v i cá c c c: T X . T h ái H òa , N g h a àn , Q u H p , H ò a B ìn h , H ìn h t hà nh cá c vù ng , hà nh l an g ki n h t d a tr ên c ác ng u n l c t nh iê n - X H . V ùn g k in h t c a kh u v i K T b iê n m u ch i m u th V ùn g d u l ch b iê n g i i c a k h u - c h n g b iê n V ù ng n gu yê n li u k h oá n g s n , n ô ng - lâ m t h s n c th ù c ó c h d n a l ý V ù ng D L S T di s n a ch t - a m o á v ô i N o n N c C ao B n g V ù ng K T S T & D L V H v ù ng c ao c th ù á v ô i; D L S T d i s n a c h t - a m o c ao n g uy ên n g V n ; V ù ng b o t n cá c H S T n ú i á vô i p h ía B c V ùn g B V M T l u v c cá c h th y i n, th y l i V ù ng n n g l n g , cu n g c p n c, k ho án g s n, c s n n ôn g - l âm c ó ch d n a l ý & D L S T V ù n g cu n g c p n c, nô n g - lâ m c s n c ó ch d n a lý ; V ù n g d u l ch v n h óa - tâ m l in h V ù ng n n g l ng n h , nô ng - l âm th s n c th ù c ó c h d n a l ý ; D L S T , V H tr ên n úi V ùn g n n g l n g l n, t p tr un g , c un g c p n c; V ùn g d u l c h v n h óa T ây B c V ù n g b o t n và B V M T u n g u n g n v i n ô ng , lâ m n g hi p S T ; V ù ng n n g l n g nh , c u ng c p n c ch o h t h n g h ch a d c S . à V ù ng n n g l ng n h ; V ù ng c u n g c p n g u n n c ch o h th ng S . M ã V ùn g n ô ng , lâ m n g h i p si nh t há i V ùn g D L S T + D L V H tr n g t âm v n h óa n g b ào M ng . V ù n g B V M T u n g u n g n v i n ôn g, l âm n gh i p s in h th ái V ù n g D L S T t n hi ên v à v n h ó a T ây N g h A n Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 125 C u p h n c t r n g T V 1 T V 2 T V 3 T V 4 T V 5 T V 6 T V 7 T V 8 T V 9 T V 1 0 T V 11 Kinh t N g u n v n ki n h t - t ài ch ín h v à s in h k d â n c ( c h i - th á ch th c) V n k in h t i n g ai c ho h àn h l an g K T b iê n g i i p hí a B c S in h k nô ng , lâ m h àn g h óa V n a p h ng v à cá c ch .t rì n h, d á n p há t tr i n K T - X H S in h k n ôn g , l âm t ru y n th ng V n a p h ng v à cá c ch .t rì n h , d á n p há t tr i n K T - X H S in h k nô ng , lâ m h àn g h óa V n c h .t rì nh , d á n p há t tr i n K T - X H ; S in h k t n g h p , có u t c h o S X n ô n g, l âm hà n g h óa V n ch .t rì n h , d á n p h át tr i n K T - X H ; S in h k n ô ng , lâ m tr u y n t h n g V n c h .t rì n h, d á n p há t tr i n K T - X H ; S in h k t ng h p, c ó u t c ho S X n ôn g, l âm h àn g h ó a V n a p h ng v à cá c ch .t rì n h, d á n p há t tr i n K T - X H S in h k n ô ng , l âm t ru y n th ng V n c h n g tr ìn h , d á n p há t tr i n K T - X H ; S in h k t ng h p , có u t c ho S X n ôn g, l âm h àn g h ó a V n c h .t rì nh , d á n p há t tr i n K T - X H S in h k n ôn g, l âm tr u y n t h ng D i n t h k in h t ( ch u i gi á tr hà n g h óa cá c c p q u c t - q u c g ia - v ùn g - a ph ng ) C hu i g iá t r hà n g h ó a b iê n m u q u c t C hu i g iá tr h àn g h ó a n ôn g , l âm c s n a p h ng C h u i gi á tr hà n g h óa n ô n g, lâ m c s n a p h n g C h u i gi á tr ng u yê n li u kh . s n C h u i gi á tr D L S T t n h iê n và v n h ó a C hu i g iá t r K T t n g h p. C hu i g iá tr h àn g h ó a n ôn g , l âm c s n v ù ng ch u y ên c an h C h u i gi á tr hà n g h óa c s n n ô ng , lâ m a ph n g - vù n g C h u i gi á tr D L S T t nh iê n v à v n hó a C h u i g iá t r n n g l ng . C h u i g iá tr hà ng h óa n ô ng , lâ m c s n a p h ng - v ù ng C hu i g iá t r n n g l n g . C hu i g iá tr h àn g h ó a n ôn g , l âm c s n a p h ng C h u i g iá t r n n g l n g, kh o án g s n . C h u i g iá t r h àn g h óa n ô n g, lâ m c s n a p h n g C hu i g iá t r n gu y ên l i u , h àn g h ó a c s n n ôn g, l âm a p h n g C hu i g iá tr D L S T t n hi ên v à v n h óa C h u i g iá t r n n g l n g. C h u i g iá tr h àn g h ó a n ôn g, l âm c s n a p h n g K h n n g ch u y n i ng u n l c ph át t ri n K T (q u an h s n xu t, c c u s n x u t ) K h n n g ch u y n i n gu n l c p há t tr i n K T ca o , nh n g r i ro c ao K h n n g c h u y n i n gu n l c ph át t ri n K T t h p d a tr ên n g u n l c t n hi ên u ã i Q u an h s n x u t , c c u s n xu t m an g t ín h tr uy n t h ng , ch a p há t tr i n ca o K h n n g ch u y n i n gu n l c p há t tr i n ca o Q ua n h s n x u t, c c u s n x u t k h á ca o K h n n g ch u y n i ng u n l c ph . tr i n ca o Q u an h s n xu t , c c u s n x u t k há ca o K h n n g ch uy n i ng u n l c ph át t ri n K T th p , r i ro ca o Q u an h , c c u s n x u t tr u y n t h n g K h n n g ch uy n i n gu n l c p há t tr i n; q ua n h s n x u t, c c u s n x u t tr un g b ìn h K h n n g c h u y n i n gu n l c ph át t ri n K T t h p , r i ro c ao Q u an h , c c u s n x u t tr u y n t h ng K h n n g ch uy n i n gu n l c p há t tr i n; q ua n h s n x u t, c c u s n x u t tr un g b ìn h K h n n g ch u y n i n gu n l c p há t tr i n K T th p , r i ro ca o Q u an h , c c u s n x u t tr u y n t h ng C u tr úc - ch c n n g h ki n h t C u t rú c k t h p K T b iê n m u v à K T n i a C h c n n g h K T l iê n k t h àn g h ó a q .g ia - q u c t C u t rú c K T t ru y n t h ng C h c n n g s n x u t h àn g hó a p h c v n h u c u d ân c u t h C u t rú c K T t ng h p C h c n n g h k in h t li ên k t h àn g h ó a a p h n g n i v ùn g C u t rú c K T t n g h p C h c n n g h ki n h t l iê n k t hà n g h óa a ph n g li ên v ù ng C u t rú c K T tr u y n t h n g C h c n n g s n x u t hà n g h ó a p h c v n h u c u d ân c u t h C u t rú c K T t ng h p C h c n n g h k in h t li ên k t h àn g h ó a a p h n g n i v ùn g C u t rú c K T t ru y n t h ng C h c n n g s n x u t hà ng h ó a ph c v n hu c u d ân c a ph n g u th C u t rú c K T t ng h p C h c n n g h k in h t li ên k t h àn g h ó a a p h n g n i v ùn g C u t rú c K T tt ru y n t h ng C h c n n g h k in h t h àn g h óa a p h n g n i v ùn g Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 126 C u p h n c t r n g T V 1 T V 2 T V 3 T V 4 T V 5 T V 6 T V 7 T V 8 T V 9 T V 1 0 T V 11 Xã hi N i si n h c và s in h t n ch o c á c c n g n g 8 C D T : u th n hó m N ùn g - T ày N h i u C D T : ch y u l à nh ó m T ày - N ù n g N h i u C D T : H ’M ô ng , D ao , T ày , L ô l ô 2 0 C D T : T ày , D ao , S án C h ay , H ’M ôn g , B y, T u D í, C ao L an , P à T h n , L ô lô ,.. . (C D T T h y - c h c ó T V ) M t s C D T : K in h , M n g , T ày , T h ái N h i u C D T : H ’M ô ng , D ao , G iá y, T h ái , T ày , P h ù L á N hi u C D T : T há i, K in h , M ng , H ’M ôn g , K h M ú , L a H a, X in h M un , K há n g, L ào , H o a, .. ô n g C D T : T h ái , H à N h ì, H ’M ôn g (M .N h é) , L a H , K in h , D ao , C n g , S i la , M t s C D T : T h ái , K in h, H ’M ô ng , X in h M u n, K h án g, L ào , M t s C D T : M ng , K in h , T há i, H ’M ôn g , T h , D ao , N h i u C D T : T h ái , K in h , H ’M ô n g, an L ai , u (C D T an L ai , u - d u y n h t tr o n g T V ) P h ân v ùn g và p h â n t n g v n h ó a - X H c ng n g V ùn g V H x L n g ( S i l n ) V n h ó a - X H c d ân v ùn g n ú i th p ; V n h ó a - X H c d ân vù n g n úi t h p ph ía B c ( H át th en ) V n h óa - X H c d ân v ù ng n ú i á v ô i (K h èn , sá o m èo ) V H v ù n g n úi th p a ca n h (t r n g n g c ) V ù ng V H V i t c ( h át xo an ) V n m in h l ú a n c a s c t c d ân c v ùn g n ú i ca o V n h óa r o ca o & r o g i a a s c t c d ân c v ùn g th un g l ng - n úi t h p V n h ó a r o th p a s c t c d ân c v ùn g n ú i th p t d c V n h ó a r o t h p a s c t c d ân c v ùn g n úi t h p t d c V n m in h V i t c D ân c t th p v i S X lú a n ng + N R và d .c vù n g t d c th . ng u n sô n g, s u i K h u b i t n i c t rú , ph ng t h c ca n h tá c c a cá c t c n g i V ù n g c t rú t p t ru n g n hó m c n g ng d ân c T ày N ù n g S X l úa n c v à n ng r ãy (N R ) V ùn g t p tr u ng n h óm c d ân v ùn g ca o M ô n g- D ao S n x u t th ca nh h c á c t h ù v ùn g n ú i á v ô i V ùn g q uy t n hi u n hó m d ân c t hu ng l n g - n úi th p a ca n h S X l úa n c + N R V ù ng d ân c th u ng l n g g n v i s n xu t l ú a n c + V n R n g D . c v ù ng n ú i ca o, t d c P h ng t h c s n x u t tr ên ât d c v i ru n g b c th an g + N R D .c q u y t t t h p - m n g , S X l úa n c (m n g -p h ai - lá i - lí n) + N R + V R D ân c q u y t t t h p - ch i ng b n g S X l úa n n g + N R D .c q u y t t t h p - m n g , S X l úa n c (m ng -p h ai - lá i - lí n ) + N R + V R P h ân c t h eo ch i u ca o a h ìn h v i S X lú a n ng + N R t t h p v à S X n ng rã y s n n úi d c N g u n v n ph át t ri n ( th m nh - h n ch ) x ã h i - nh ân v n S c k t c n g ng l àn g b n v i cá c t c n g i g n g i v p h n g t h c s d n g tà i n gu y ên t o n ên v n x ã h i m n h T ri t h c t c n g i v s n x u t n ôn g n g hi p v ùn g á vô i C k t c n g n g l àn g b n v i cá c t c ng i g n g i v p h ng t h c s d n g t ài n gu y ên t o n ên v n x ã h i m n h S g n k t X H c h n g ch u t ác n g t n h iê n v à cá c x ã h i S g n k t x ã h i l àn g b n g n v i s d n g n g u n n c S g n k t x ã h i là ng b n g n v i s d ng n g u n t ài ng u yê n t , n c, r n g & ch ng c h u t ác n g t n h iê n S g n k t x ã h i l àn g b n g n v i s d n g n g u n n c S g n k t x ã h i l àn g b n g n v i cá c ng u n t ài n gu yê n t h iê n n hi ên Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 127 C u p h n c t r n g T V 1 T V 2 T V 3 T V 4 T V 5 T V 6 T V 7 T V 8 T V 9 T V 1 0 T V 11 Xã hi D i n th nh â n si n h (c hu i gi á t r K T - X H ) C hu i g iá t r g n k t c ng n g x ã h i là ng b n C h u i g iá t r X H d òn g h , d ò ng t c C hu i g iá tr X H c n g n g x ã h i là ng b n c ao L àn g - n v xã h i c n g n g có l là n g C h u i g iá t r an x en X H d ò ng t c v à là n g b n a t c C hu i g iá t r X H c n g n g x ã h i l àn g b n r t c ao g n v i cá c qu y n h c a lu t t c C h u i g iá t r c ng n g X H l àn g b n th eo l u t t c C hu i g iá t r X H c n g n g x ã h i là ng b n an x en v i cá c n hó m c n g ng h g ia ìn h S t h. ng v à th . ng h i v t p t c s ng v à t p q u án S X - tr i th c t c ng i T ri t h c a p h ng , tr i th c t c n g i v s n x u t n ô ng n gh i p t ru y n t h ng v à kh ai th ác v n r ng T ri t h c v ca nh t ác v n T N h n h p v à t p t c s ng v ù n g n ú i á v ô i T ri t h c a p h n g k ha i th ác t ài n gu y ên v à th íc h n g th iê n t ai k h í h u , l l t T ri t h c S X nô n g n gh i p lú a n c v à th íc h ng th iê n ta i bã o l T ri t h c kh ai th ác t d c, s n v t r n g v à th íc h n g v i g iá l n h n ú i ca o T ri t h c a p h n g k ha i th ác t ài n gu y ên v à th íc h n g v i l l t T ri t h c a ph n g kh ai t h ác t ài ng u yê n v à th . n g v i th i ti t b t l i T ri t h c a p h ng kh ai t há c tà i ng uy ên v à th íc h n g v i l l t T ri t h c a p h ng k h ai th ác t ài n g u yê n v à th íc h n g v i k hí h u - t h i ti t b t l i C u tr úc - ch c n n g h xã h i C u t rú c là ng b n a s c t c C h c n n g g n k t t h c hi n t n g g ia o c ng n g d ân c C u t rú c là n g b n t h eo d ò ng h ; G n k t x ã h i h u y t th ng C u t rú c là ng b n a s c t c v à ch c n n g t n g g ia o c ng n g C u t rú c là n g xã ; C h c n n g q u n l ý X H t h eo l u t n h. C u t rú c xã h i hu y t th ng v à ch c n n g t n g g ia o tr o ng c n g n g d ân c C u t rú c là n g b n n s c v à ch c n n g t n g g ia o tr o n g c n g n g d ân c h p C u t rú c là ng x ã; C h c n n g q u n l ý x ã h i th eo lu t n h C u t rú c là n g b n t h u n d ân t c v à ch c n n g t ng g ia o c. ng d .c h p Nghiên cu Tp chí Khoa hc Tài nguyên và Môi trng - S 24 - nm 2019 128 4. Kt lun Phân chia các tiu vùng Tây Bc theo tip cn a sinh thái - xã hi tuy không phi là vn mi trên th gii, nhng ây là vn a ngành mi c ng dng trong nghiên cu vùng Vit Nam cho mc tiêu PTBV. Kt qu phân chia 11 tiu vùng trong vùng Tây Bc theo các tiêu chí phân chia a sinh thái - xã hi ã chng minh mi quan h cht ch gia các yu t ca h t nhiên và h xã hi trong mt lãnh th nht nh, ng thi, th hin c thù phân hóa ht sc a dng ca vùng Tây Bc. Vic phân chia các tiu vùng Tây Bc không ch b sung thêm các vn v lý lun phân vùng mà còn là c s khoa hc quan trng ánh giá tim nng, li th so sánh v iu kin t nhiên, tài nguyên, môi trng, kinh t, xã hi, vn hóa ca mi tiu vùng phc v nh hng quy hoch phát trin KT - XH bn vng, s dng hp lý lãnh th và bo v môi trng các tiu vùng Tây Bc. Li cm n: Bài báo da trên kt qu ca tài “Nghiên cu c s khoa hc và thc tin xây dng nh hng quy hoch phát trin bn vng các tiu vùng Tây Bc”, mã s KHCN-TB.04T/13 - 18, c tài tr bi Chng trình Khoa hc và công ngh phc v phát trin bn vng vùng Tây Bc, i hc Quc gia Hà Ni. TÀI LIU THAM KHO [1]. Lê Trng Cúc (2016). Sinh thái nhân vn và s phát trin bn vng. NXB HQG Hà Ni. [2]. Gardner et al (2013). A Social and Ecological Assessment of Tropical Land Uses at Multiple Scales: The Sustainable Amazon Network. 2013. Phi. Trans. R.Soc. B. DOI: 10.1098/rstb. [3]. Hawley Amos (1950). Human Ecology: A Theory of Community Structure. New York: Ronald. [4]. Trng Quang Hc (2016). C s sinh thái hc cho PTBV và ng phó vi BKH. repository.vnu.edu.vn/.../Trng%20 Quang%20Hc%20-%20Ecological%20 basis.pd... [5]. Nguyn Ngc Khánh và cng s (2013). a lý môi trng - hng tip cn cho nghiên cu vùng. K yu Hi ngh khoa hc a lý toàn quc ln th VII. Thái Nguyên 10/2013. [6]. Nguyn Ngc Khánh (2017). Phân tích vic khai thác và s dng tài nguyên BSCL trên quan im a lý môi trng. K yu Hi tho “Nhng th thách cho PTBV BSCL” ISBN 978-604-73-5237-1 Tp. HCM 27/7/2017. [7]. Knoot, T. G., L. A. Schulte, J. C. Tyndall, and B. J. Palik (2010). The state of the system and steps toward resilience of disturbance-dependent oak forests. Ecology and Society 15(4): 5. [online] URL: http:// www.ecologyandsociety.org/vol15/iss4/art5/. [8]. Marta Pérez-Soba & Janet Dwyer (2016). The Social-Ecological System Concept. DG AGRI Workshop, 5-6 December. [9]. V T Lp (2000). a lý t nhiên Vit Nam. Nxb Giáo dc. Hà Ni BBT nhn bài: 26/02/2019; Phn bin xong: 18/3/2019

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • pdf41411_130904_1_pb_6883_2154224.pdf
Tài liệu liên quan