Phần mềm quản trị thư viện tích hợp mã nguồn mở Koha cho hệ thống thư viện Việt Nam

Nghiïn cûáu - Trao àöíi 12 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2014 1. Phêìn mïìm thû viïån Hïå thöëng Thû viïån Viïåt Nam àaä vaâ àang phaát triïín song song cuâng vúái sûå phaát triïín cuãa àêët nûúác cuäng nhû trong tiïën trònh höåi nhêåp quöëc tïë ngaây caâng chùåt cheä vaâ sêu röång. Tûâ viïåc phaát triïín nhanh nhûng thiïëu thöëng nhêët vïì töí chûác, vïì vùn baãn phaáp quy, vïì caác tiïu chuêín chuyïn mön nghiïåp vuå cuãa nhûäng nùm trûúác thïë kyã 21, ngaânh thû viïån Viïåt Nam cho àïën nay àaä àûa ra vaâ thöëng nhêët caác PHÊÌN MÏÌM QUAÃN TRÕ THÛ VIÏÅN TÑCH HÚÅP MAÄ NGUÖÌN MÚÃ KOHA CHO HÏÅ THÖËNG THÛ VIÏÅN VIÏÅT NAM TS Nguyïîn Huy Chûúng Trûúâng Àaåi hoåc KHXH&NV Haâ Nöåi Toám tùæt: Trong khoaãng 10 nùm qua, hïå thöëng phêìn mïìm quaãn trõ thû viïån tñch húåp (integrated library system) do caác cöng ty phêìn mïìm trong vaâ ngoaâi nûúác cung cêëp (saãn phêím thûúng maåi) àaä àûúåc ûáng duång triïín khai vaâ àem laåi lúåi ñch thiïët thûåc cho viïåc quaãn lyá taâi nguyïn, tûå àöång hoáa caác quy trònh nghiïåp vuå cuãa thû viïån taåi Viïåt Nam. Sûå phaát triïín cuãa cöng nghïå thöng tin, Internet vaâ caác hònh thûác trao àöíi thöng tin, liïn laåc trong thïë giúái phùèng hiïån nay àaä taåo àiïìu kiïån maånh meä cho viïåc hònh thaânh vaâ phaát triïín caác hïå thöëng phêìn mïìm quaãn trõ thû viïån tñch húåp maä nguöìn múã, àûúåc àoáng goáp búãi cöång àöìng thû viïån vaâ cöng nghïå thöng tin trïn toaân thïë giúái. Trong söë àoá, Koha laâ phêìn mïìm quaãn trõ thû viïån maä nguöìn múã àêìu tiïn vaâ àang àûúåc sûã duång röång raäi nhêët trïn thïë giúái. Caác lúåi thïë vïì tiïu chuêín, tñnh nùng, tñnh dïî sûã duång/khai thaác, chi phñ triïín khai cuãa Koha rêët phuâ húåp vúái hïå thöëng thû viïån taåi Viïåt Nam, àiïìu àoá mang laåi cho caác thû viïån möåt lûåa choån khaã thi khaác bïn caånh caác phêìn mïìm thûúng maåi hiïån haânh. Tûâ khoáa: phêìn mïìm thû viïån; phêìn mïìm maä nguöìn múã; phêìn mïìm tñch húåp quaãn trõ thû viïån maä nguöìn múã; phêìn mïìm Koha; thû viïån àiïån tûã; thû viïån Viïåt Nam. Koha open source integrated library management software for Vietnam library system Summary: In recent about 10 years, integrated library systems (trade products), supplied by domestic and foreign software companies, have been applied and brought real benefits for resource managemen, automation of library processes in Vietnam. The development of IT, Internet, information exchange and communication forms in flat world is creating firm conditions for forming and developing open source integrated library management systems with the contribution of library and IT communities throughout the world. Among these systems, Koha is being widely used in the world. Owing to its advantages in standard, ability, friendliness in use and exploitation, reasonable expenditure for development in Vietnamese library systems, Koha is a feasible choice among other commercial softwares. Keywords: library system; open source software; open source integrated library systems; Koha software; electronic library; Vietnam library. Nghiïn cûáu - Trao àöíi THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2014 13 yïu cêìu tiïu chuêín nghiïåp vuå dûåa trïn caác chuêín quöëc tïë vïì thû viïån nhû khöí mêîu MARC21, quy tùæc biïn muåc AACR2, khung phên loaåi DDC, [1]. Viïåc aáp duång caác chuêín nghiïåp vuå thû viïån quöëc tïë vaâo hïå thöëng thû viïån Viïåt Nam àaä taåo tiïìn àïì cho viïåc ûáng duång cöng nghïå thöng tin (CNTT) trong thû viïån, cuå thïí laâ viïåc sûã duång caác phêìn mïìm thû viïån (PMTV) trúã nïn thuêån lúåi vaâ dïî daâng hún. Caác PMTV quöëc tïë nhû Virtua (VTLS), Millennium (Innovative Interface), Aleph (Ex Libris) àaä àûúåc sûã duång taåi caác thû viïån úã Viïåt Nam, àiïìu maâ trûúác àêy khöng thïí thûåc hiïån àûúåc. Ngoaâi ra, caác cöng ty phêìn mïìm trong nûúác cuäng àaä xêy dûång hïå thöëng PMTV mang thûúng hiïåu cuãa riïng mònh, tiïu biïíu laâ Libol (Tinh Vên), iLib (CMC), Vebrary (Laåc Viïåt). Traãi qua hún 10 nùm kïí tûâ ngaây hïå thöëng PMTV àêìu tiïn àûúåc triïín khai taåi Viïåt Nam, cho àïën nay àa phêìn caác thû viïån coá quy mö vûâa vaâ lúán cuãa caác trûúâng àaåi hoåc, cao àùèng, caác trung têm hoåc liïåu vuâng, caác thû viïån cöng cöång, caác viïån nghiïn cûáu, cú quan nhaâ nûúác àaä àûúåc caâi àùåt vaâ ûáng duång PMTV úã caác mûác àöå khaác nhau. Caác thû viïån coá quy mö nhoã hún nhû caác thû viïån quêån, huyïån, caác thû viïån cuãa caác trûúâng phöí thöng trung hoåc, phöí thöng cú súã, do caác khoá khùn vïì taâi chñnh, nguöìn lûåc chûa triïín khai àûúåc PMTV. Chuáng ta coá thïí khùèng àõnh rùçng PMTV àaä àem laåi caác lúåi ñch thiïët thûåc, laâm thay àöíi cú baãn diïån maåo hïå thöëng thû viïån taåi Viïåt Nam. Thöng qua PMTV, thû viïån àaä tûå àöång hoáa àûúåc quy trònh nghiïåp vuå, quaãn lyá taâi nguyïn àïí tùng nùng suêët hoaåt àöång vaâ nêng cao chêët lûúång phuåc vuå baån àoåc. PMTV cuäng laâ cöng cuå quan troång àïí caác thû viïån thûåc haânh aáp duång caác tiïu chuêín quöëc tïë vïì nghiïåp vuå thû viïån. Do vêåy, tñnh nùng vaâ cêëu truác dûä liïåu cuãa PMTV àoáng vai troâ xûúng söëng trong viïåc giuáp thû viïån vêån haânh theo àuáng tiïu chuêín quöëc tïë. Taåi Viïåt Nam, PMTV coá thïí chia laâm hai loaåi: - PMTV cuãa caác cöng ty PM Viïåt Nam. - PMTV cuãa caác cöng ty PM nûúác ngoaâi. Baãng 1 àûa ra caác àaánh giaá töíng thïí vïì hai loaåi PM naây: Baãng 1. So saánh PMTV cuãa cöng ty phêìn mïìm trong nûúác vaâ cuãa cöng ty phêìn mïìm nûúác ngoaâi PMTV cuãa caác cöng ty PM Viïåt Nam PMTV cuãa caác cöng ty PM nûúác ngoaâi Chuãng loaåi PM thûúng maåi coá baãn quyïìn PM thûúng maåi coá baãn quyïìn Phên hïå, tñnh nùng Àêìy àuã caác phên hïå, tñnh nùng: OPAC, Böí sung, Biïn muåc, Lûu thöng, Quaãn lyá ÊËn phêím àõnh kyâ, Baáo caáo thöëng kï Àêìy àuã caác phên hïå, tñnh nùng: OPAC, Böí sung, Biïn muåc, Lûu thöng, Quaãn lyá ÊËn phêím àõnh kyâ, Baáo caáo thöëng kï Tiïu chuêín höî trúå Höî trúå möåt phêìn MARC21, AACR2, DDC vaâ caác tiïu chuêín quöëc tïë vïì thû viïån Höî trúå hoaân toaân MARC21, AACR2, DDC vaâ caác tiïu chuêín quöëc tïë vïì thû viïån Khaã nùng hoaåt àöång vúái söë lûúång biïíu ghi lúán Chûa àûúåc kiïím chûáng hoaåt àöång töët vúái thû viïån coá trïn 1 triïåu biïíu ghi Àaáp ûáng hoaåt àöång cho caác thû viïån coá trïn 5 triïåu biïíu ghi Nghiïn cûáu - Trao àöíi 14 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2014 Baãng phên tñch trïn àaä chó ra rùçng àûáng trïn goác àöå tiïu chuêín kyä thuêåt, PMTV do caác cöng ty PM nûúác ngoaâi àaáp ûáng hoaân toaân nhu cêìu hiïån taåi vaâ tûúng lai cuãa thû viïån Viïåt Nam. Tuy nhiïn, chi phñ àïí triïín khai vaâ duy trò PM caác phêìn mïìm naây rêët lúán vaâ khöng phaãi thû viïån naâo taåi Viïåt Nam cuäng coá àuã àiïìu kiïån taâi chñnh àïí thûåc hiïån. Ngûúåc laåi, PMTV do caác cöng ty PM Viïåt Nam cung cêëp coá chi phñ thêëp hún (nhûng vêîn cao àöëi vúái caác thû viïån coá quy mö nhoã) nhûng laåi gùåp caác vêën àïì liïn quan àïën tñnh nùng, tiïu chuêín nghiïåp vuå, tñnh bïìn vûäng, tñnh cêåp nhêåt vúái caác tiïu chuêín vaâ xu thïë phaát triïín cuãa ngaânh thû viïån trïn thïë giúái trong tûúng lai gêìn. 2. Phêìn mïìm thû viïån maä nguöìn múã Coá thïí noái, Viïåt Nam khöng phaãi laâ quöëc gia duy nhêët trïn thïë giúái gùåp phaãi baâi toaán khoá trong viïåc lûåa choån PMTV phuâ húåp vúái chñnh saách, quy mö, chûác nùng, nhiïåm vuå cuäng nhû khaã nùng taâi chñnh cho thû viïån cuãa Khaã nùng liïn kïët qua cöíng Z39.50 Höî trúå möåt phêìn Höî trúå hoaân toaân Khaã nùng liïn thû viïån vúái caác PMTV khaác Khöng höî trúå Höî trúå Khaã nùng tuây biïën cêëu truác, tñnh nùng cuãa phêìn mïìm Höî trúå tuây biïën theo yïu cêìu cuãa thû viïån Khöng cho pheáp thay àöíi cêëu truác, rêët haån chïë thay àöíi tñnh nùng àïí àaãm baão tñnh nhêët quaán, öín àõnh cuãa hïå thöëng Khaã nùng àaáp ûáng nhu cêìu cuãa thû viïån Viïåt Nam hiïån taåi Àaáp ûáng Àaáp ûáng Khaã nùng àaáp ûáng nhu cêìu phaát triïín vaâ höåi nhêåp cuãa thû viïån Viïåt Nam trong tûúng lai Chûa àûúåc kiïím chûáng Àaáp ûáng Quaá trònh phaát triïín - Khoaãng 10 nùm, dûåa trïn caác yïu cêìu thûåc tïë cuãa ngaânh thû viïån Viïåt Nam - Àûúåc phaát triïín búãi caác cöng ty phaát triïín PM àa ngaânh nghïì Viïåt Nam - Trïn 30 nùm, song haânh vúái yïu cêìu vaâ sûå phaát triïín cuãa ngaânh thû viïån thïë giúái. - Àûúåc phaát triïín búãi caác cöng ty PM quöëc tïë chuyïn vïì thû viïån Tñnh cêåp nhêåt cuãa PM PM khöng àûúåc cêåp nhêåt thûúâng xuyïn, thûúâng ài chêåm hún so vúái xu thïë cuãa thïë giúái PM àûúåc cêåp nhêåt haâng nùm, song haânh vúái xu thïë cuãa thïë giúái Nguöìn nhên lûåc phaát triïín PM Khöng öín àõnh do PM khöng phaãi laâ saãn phêím duy nhêët cuãa cöng ty Viïåt Nam ÖÍn àõnh do cöng ty chó chuyïn sêu phaát triïín phêìn mïìm thû viïån Giaá thaânh triïín khai ban àêìu Khoaãng vaâi trùm triïåu àöìng / thû viïån Trïn 2 tó àöìng / thû viïån Chi phñ baão haânh baão trò haâng nùm Tñnh theo tó lïå phêìn trùm trïn giaá trõ ban àêìu cuãa saãn phêím Tñnh theo tó lïå phêìn trùm trïn giaá trõ ban àêìu cuãa saãn phêím Nghiïn cûáu - Trao àöíi THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2014 15 mònh. Caác quöëc gia trïn thïë giúái (kïí caác caác quöëc gia phaát triïín) coá hïå thöëng thû viïån phaát triïín trûúác chuáng ta haâng chuåc nùm àaä nhêån thêëy àiïìu naây tûâ lêu. Hoå, cuâng vúái caác töí chûác vaâ cöång àöìng thû viïån quöëc tïë, caác trung têm nghiïn cûáu, caác nhaâ lêåp trònh viïn àam mï lônh vûåc thû viïån, àaä àûa ra möåt hûúáng ài múái: Xêy dûång vaâ phaát triïín Phêìn mïìm thû viïån maä nguöìn múã (PMTVMNM). Möåt cêu hoãi àûúåc àùåt ra laâ taåi sao viïåc sûã duång PMTVMNM laåi trúã thaânh möåt xu hûúáng trïn thïë giúái? Búãi vò PMTVMNM giöëng nhû möåt moán quaâ tùång vaâ chuáng ta khöng chó àûúåc miïîn phñ vïì giaá mua maâ coân àûúåc miïîn phñ vïì baãn quyïìn trïn cú súã giêëy pheáp maä nguöìn múã. Chó cêìn coá maä nguöìn cuãa phêìn mïìm vaâ coá quy àõnh vïì giêëy pheáp PM tûå do nguöìn múã laâ ngûúâi sûã duång coá thïí tûå do sûãa àöíi, caãi tiïën, nêng cêëp vaâ phaát triïín chuáng maâ khöng cêìn xin pheáp ai hay cú quan töí chûác naâo vïì baãn quyïìn [14]. Àoá laâ àiïìu khaác biïåt nöíi bêåt so vúái caác phêìn mïìm maä nguöìn àoáng, hay coân goåi laâ phêìn mïìm thûúng maåi coá baãn quyïìn. Chñnh vò vêåy, sûå hònh thaânh vaâ phaát triïín cuãa PMTVMNM àaä vaâ àang diïîn ra möåt caách tûå nhiïn, xuêët phaát tûâ nhu cêìu vaâ lúåi ñch cuãa cöång àöìng thû viïån maâ khöng bõ aãnh hûúãng búãi caác yïëu töë chñnh trõ, thûúng maåi nhû caác saãn phêím khaác. 3. Phêìn mïìm thû viïån maä nguöìn múã Koha Koha laâ PMTVMNM àêìu tiïn trïn thïë giúái, ban àêìu àûúåc xêy dûång cho Thû viïån Horowhenua Library Trust (HLT), New Zealand vaâo nùm 2000 [3]. Hiïån nay, Koha àaä trúã thaânh PMTVMNM àûúåc aáp duång röång raäi nhêët trïn thïë giúái vúái trïn 1.800 thû viïån àang sûã duång [15]. Koha àûúåc cöng nhêån laâ PM coá àêìy àuã tñnh nùng cuãa möåt PMTV hiïån àaåi, liïn tuåc àûúåc cêåp nhêåt theo tiïu chuêín vaâ xu thïë múái nhêët; noá coá khaã nùng tuây biïën möåt caách mïìm deão, linh hoaåt. Koha nhêån àûúåc sûå àoáng goáp phaát triïín, kiïím àõnh vaâ kiïím soaát chêët lûúång búãi cöång àöìng Koha trïn toaân thïë giúái thöng qua website chñnh thûác laâ www.koha-com- munity.org. Kola coá möåt söë tñnh nùng nöíi bêåt nhû sau: 3.1. Höî trúå biïn muåc theo chuêín quöëc tïë Chêët lûúång cuãa cöng taác biïn muåc seä quyïët àõnh chêët lûúång CSDL thû muåc vaâ khaã nùng chia seã thöng tin. Khaã nùng trao àöíi nguöìn taâi nguyïn rêët haån chïë giûäa caác hïå thöëng thû viïån Viïåt Nam hiïån nay xuêët phaát tûâ cöng taác biïn muåc khöng àöìng nhêët, khöng àaáp ûáng hoaân toaân tiïu chuêín quöëc tïë. Àiïìu naây khöng hoaân toaân do löîi cuãa caác caán böå nghiïåp vuå maâ laâ vò hoå khöng àûúåc cung cêëp möåt cöng cuå chuêín àïí thûåc hiïån àiïìu naây. Chñnh vò vêåy, àiïím nöíi tröåi àêìu tiïn cêìn nhêën maånh cuãa Koha chñnh laâ khaã nùng höî trúå biïn muåc theo tiïu chuêín quöëc tïë. Phên hïå Biïn muåc cuãa Koha àaáp ûáng khùæt khe caác tiïu chuêín nhû MARC21, AACR2 vaâ DDC, cung cêëp cöng cuå àïí xêy dûång vaâ kiïím soaát chêët lûúång mö taã biïíu ghi. Vñ duå möåt söë tñnh nùng nöíi bêåt cuãa phên hïå naây nhû sau: - Cung cêëp caác khung mêîu biïn muåc àïí sûã duång cho nhiïìu loaåi hònh taâi liïåu khaác nhau nhû saách in, taâi liïåu àiïån tûã, êën phêím àõnh kyâ - Cung cêëp khaã nùng tûå xêy dûång biïíu mêîu biïn muåc theo nhu cêìu sûã duång cuãa thû viïån. - Hoaåt àöång theo mö hònh tûâ àiïín tham chiïëu, cho pheáp gùæn kïët caác vùn baãn coá liïn quan hoùåc àñnh keâm caác file aãnh bòa taâi liïåu. - Nhêåp, xuêët taâi liïåu theo lö vúái tïåp tin theo chuêín ISO 2709. - Coá khaã nùng tòm kiïëm, nhêåp, xuêët dûä liïåu qua cöíng Z39.50. Nghiïn cûáu - Trao àöíi 16 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2014 3.2. Giao diïån OPAC dïî tuây chónh Àiïím haån chïë cuãa PM thûúng maåi nhûng laåi laâ àiïím maånh cuãa Koha chñnh laâ tñnh linh hoaåt trong viïåc tuây biïën, chónh sûãa giao diïån OPAC. Vúái PM thûúng maåi, thû viïån bõ phuå thuöåc vaâo giao diïån OPAC àûúåc cung cêëp búãi nhaâ saãn xuêët tûâ maâu sùæc, böë cuåc àïën thöng tin hiïín thõ. Ngûúåc laåi, Koha cho pheáp thû viïån tûå cêëu hònh hiïín thõ thöng tin trïn OPAC: - Tuây chónh caác logo, banner; - Tuây chónh kïët cêëu, böë cuåc, thöng tin hiïín thõ; - Tuây chónh maâu nïìn; maâu sùæc, kñch cúä font chûä; - Tuây chónh thöng tin hiïín thõ trïn trang chuã OPAC. 3.3. Khaã nùng phên loaåi kïët quaã tòm kiïëm Koha cho pheáp giúái haån laåi têët caã caác kïët quaã tòm theo nhiïìu tiïu chñ khaác nhau. Kïët quaã tòm àûúåc phên loaåi theo caác thöng tin giúái haån giuáp baån àoåc dïî daâng tòm taâi liïåu phuâ húåp vúái nhu cêìu tin cuãa mònh. Caác thöng tin giúái haån naây coá thïí bao göìm bêët kyâ thuöåc tñnh naâo cuãa biïíu ghi thû muåc nhû taác giaã, chuã àïì, nùm xuêët baãn, võ trñ àõa lyá hay nhûäng taâi liïåu sùén saâng cho baån àoåc mûúån. 3.4. Khaã nùng tûúng taác trûåc tuyïën giûäa baån àoåc vaâ thû viïån Koha coá nhiïìu tñnh nùng nöíi bêåt daânh cho baån àoåc trong àoá khuyïën khñch sûå tûúng taác hai chiïìu giûäa baån àoåc vaâ thû viïån. Sau khi àùng nhêåp vaâo hïå thöëng, baån àoåc coá thïí: - Quaãn lyá thöng tin taâi khoaãn; - Theo doäi lõch sûã mûúån/traã; - Theo doäi thöng tin àùåt mûúån, taâi liïåu mûúån quaá haån; - Bònh luêån vïì taâi liïåu ûa thñch vaâ chia seã vúái baån àoåc khaác; - Taåo giaá saách aão lûu laåi caác taâi liïåu ûa thñch hoùåc quan troång cêìn ghi nhúá; - Àïì xuêët thû viïån böí sung taâi liïåu múái; - Nhêån caác thöng baáo, tin nhùæn tûâ thû viïån. 3.5. Khaã nùng lûu thöng taâi liïåu trong moåi tònh huöëng Phên hïå lûu thöng cuãa Koha cho pheáp caán böå thû viïån coá thïí quaãn lyá vaâ xûã lyá àûúåc têët caã caác tònh huöëng trong quaá trònh lûu thöng taâi liïåu. Trong quaá trònh ghi mûúån taâi liïåu cho baån àoåc, hïå thöëng seä tûå àöång hiïín thõ thöng baáo nïëu nhû baån àoåc hay taâi liïåu naây coá vêën àïì cêìn àûúåc xaác minh. Caác thöng baáo àoá coá thïí laâ baån àoåc àang núå thû viïån möåt khoaãn tiïìn phaåt, baån àoåc mûúån taâi liïåu khöng àuáng chñnh saách lûu thöng, taâi liïåu baån àoåc mûúån àang cho ngûúâi khaác mûúån, taâi liïåu baån àoåc mûúån àaä bõ loaåi khoãi chñnh saách lûu thöng hay theã baån àoåc àang bõ khoáa, Koha cuäng höî trúå xûã lyá caác taâi liïåu àang àûúåc àùåt mûúån theo thûá tûå ngûúâi àùåt vaâ thúâi gian àùåt. Thöng thûúâng thû viïån seä xûã lyá caác yïu cêìu àùåt mûúån naây theo thûá tûå thúâi gian àùåt mûúån cuãa baån àoåc. Tuy nhiïn trong trûúâng húåp baån àoåc laâ caán böå, giaãng viïn, ngûúâi nghiïn cûáu àùåt mûúån sau nhûng laåi cêìn gêëp taâi liïåu naây, thû viïån cuäng coá thïí linh àöång vaâ thay àöíi thûá tûå ûu tiïn àùåt mûúån cho hoå trïn giao diïån ngûúâi quaãn trõ. Danh saách caác baån àoåc àang chúâ mûúån taâi liïåu àûúåc hiïín thõ trïn möåt giao diïån vaâ caán böå thû viïån coá thïí thay àöíi thûá tûå ûu tiïn möåt caách dïî daâng. 3.6. Khaã nùng àùåt mûúån offline trïn hïå trònh duyïåt web Firefox Koha cung cêëp tñnh nùng àùåt mûúån offline trïn Firefox, tñnh nùng lûu thöng offline naây àûúåc sûã duång trong trûúâng húåp maáy chuã hay àûúâng truyïìn maång cuãa thû viïån gùåp sûå cöë. Khi sûå cöë xaãy ra, baån àoåc vêîn hoaân toaân coá thïí àùåt mûúån àûúåc taâi liïåu. Sau khi sûå cöë àûúåc khùæc phuåc, caán böå quaãn trõ thû viïån coá thïí cêåp nhêåt laåi lõch sûã lûu thöng cuãa thû viïån luác gùåp sûå cöë. Nghiïn cûáu - Trao àöíi THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2014 17 3.7. Hïå thöëng baáo caáo àêìy àuã, chi tiïët vaâ linh hoaåt Viïåc lêåp baáo caáo vïì hiïån traång vaâ tònh hònh hoaåt àöång cuãa thû viïån laâ cöng viïåc hïët sûác cêìn thiïët, nhêët laâ àöëi vúái caác caán böå laâm cöng taác quaãn lyá. Phên hïå Baáo caáo trong Koha linh hoaåt vaâ chi tiïët túái têët caã caác phên hïå. Thû viïån coá thïí tûå taåo vaâ xaác àõnh nöåi dung baáo caáo laâ bêët cûá vêën àïì gò liïn quan àïën ngên saách, böí sung, baån àoåc hay taâi liïåu. Caác baáo caáo thûúâng xuyïn àûúåc sûã duång trong Koha laâ thöëng kï söë lûúång baån àoåc, söë lûúång taâi liïåu, taâi liïåu àûúåc mûúån nhiïìu nhêët, danh saách baån àoåc mûúån quaá haån. Viïåc lêåp baáo caáo, thöëng kï trong Koha àûúåc thûåc hiïån möåt caách dïî daâng, khöng cêìn sûå can thiïåp cuãa caãn böå quaãn trõ hay caác nhaâ cung cêëp. Coá thïí goåi àêy laâ möåt àiïím maånh cuãa phêìn mïìm Koha. 3.8. Khaã nùng taåo nhaän gaáy, taåo maä vaåch barcode cho taâi liïåu Koha cung cêëp tñnh nùng taåo vaâ in nhaän gaáy, nhaän maä vaåch cho taâi liïåu. Viïåc taåo nhaän hïët sûác mïìm deão, linh hoaåt. Caán böå thû viïån coá thïí chuã àöång hoaân toaân trong viïåc taåo nhaän. Koha cho pheáp ngûúâi sûã duång tûå xaác àõnh nöåi dung cuãa nhaän bùçng caách àiïìn thïm hoùåc lûåa choån caác thuöëc tñnh sùén coá cuãa taâi liïåu. Thuöåc tñnh àoá coá thïí laâ: nhan àïì, tïn taác giaã, kyá hiïåu phên loaåi, maä vaåch, söë ISBN 4. Hiïån traång sûã duång phêìn mïìm thû viïån maä nguöìn múã Koha trïn thïë giúái vaâ taåi Viïåt Nam 4.1. Trïn thïë giúái Koha àaä àûúåc aáp duång vaâ triïín khai thaânh cöng cho moåi loaåi hònh thû viïån nhû thû viïån cöng cöång, thû viïån cuãa caác cú súã giaáo duåc (caác trûúâng phöí thöng, cao àùèng, àaåi hoåc), thû viïån cuãa caác viïån nghiïn cûáu, cú quan, töí chûác chñnh phuã, tû nhên, Theo librarytechnology.org, àaä coá trïn 1.800 thû viïån xaác nhêån àang sûã duång Koha raãi àïìu caác úã têët caã caác chêu luåc trïn thïë giúái [13, 15]. Coá thïí nhùæc àïën möåt söë thû viïån sûã duång Koha tiïu biïíu nhû Thû viïån Trung têm lûu trûä quöëc gia Anh (The National Archive); Thû viïån Dûúåc Hoaâng gia cuãa Vûúng quöëc Anh (Royal Pharmaceutical Society of Great Britain); Thû viïån ngön ngûä vaâ caác nïìn vùn minh - Bibliotheâque des langues et civilizations (Phaáp); Thû viïån cöng cöång Santa Cruz (California, Hoa Kyâ) [2, 4, 5, 7]. Riïng taåi khu vûåc Àöng Nam AÁ àaä coá trïn 100 thû viïån sûã duång Koha, trong àoá têåp trung nhiïìu taåi Philipin núi tiïëng Anh àûúåc sûã duång phöí biïën [13]. Caác thû viïån tiïu biïíu sûã duång göìm coá Thû viïån Cuåc phaát triïín khoa hoåc vaâ cöng nghïå quöëc gia Thaái Lan (NSTDA Online Library @STKS); Thû viïån Viïån nghiïn cûáu àaåo Höìi cao cêëp (International Institute of Advance Islamic Studies - Malaysia); Thû viïån phaáp luêåt - Haå viïån Philipin [3]. Triïín khai Koha trïn diïån röång úã têìm quöëc gia coá Thöí Nhô Kyâ. Taåi àêy, dûå aán triïín khai Koha àûúåc khúãi xûúáng búãi Böå Vùn hoáa vaâ Du lõch Thöí Nhô Kyâ vúái muåc tiïu aáp duång Koha cho 1.112 thû viïån, vúái hún 800.000 baån àoåc vaâ hún 8 triïåu biïíu ghi [12]. 4.2. Taåi Viïåt Nam Taåi Viïåt Nam, tuy söë lûúång thû viïån sûã duång Koha coân ñt (Thû viïån Àaåi hoåc Taâi chñnh vaâ Ngên haâng Haâ Nöåi) nhûng Koha àaä nhêån àûúåc sûå quan têm vaâ uãng höå cuãa nhiïìu cú quan, àún võ, töí chûác cuäng nhû caác caá nhên trong vaâ ngoaâi ngaânh. Àiïìu àoá àûúåc thïí hiïån qua Thöng tû söë 08/2010/TT-BGDÀT do Böå Giaáo duåc vaâ Àaâo taåo ban haânh ngaây 01/3/2010, trong àoá Koha laâ möåt trong nhûäng PMTV àûúåc khuyïën khñch sûã duång trong ngaânh giaáo duåc [9]. Cuöëi thaáng 11 nùm 2013, khoáa têåp huêën hûúáng dêîn caâi àùåt vaâ sûã duång PMTVMNM Nghiïn cûáu - Trao àöíi 18 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2014 Koha àaä lêìn àêìu tiïn àûúåc töí chûác taåi Haâ Nöåi. Khoáa têåp huêën do Liïn hiïåp thû viïån àaåi hoåc khu vûåc phña Bùæc àûáng ra töí chûác vaâ àaä thu huát sûå tham gia cuãa hún 60 caán böå àïën tûâ hún 30 thû viïån thaânh viïn [11]. Kïët quaã khaão saát cho thêëy phêìn lúán caác thû viïån tham gia têåp huêën àïìu àaánh giaá Koha coá àêìy àuã caác tñnh nùng cêìn thiïët vaâ phuâ húåp vúái hïå thöëng thû viïån úã Viïåt Nam. 5. Kïët luêån PMTVMNM Koha àaä coá nïìn moáng phaát triïín vûäng chùæc trïn thïë giúái, àöìng thúâi àaä àûúåc kiïím chûáng vïì tñnh nùng, chêët lûúång, àöå öín àõnh vaâ an toaân thöng tin. Cuäng giöëng nhû caác PM khaác, àïí Koha àûúåc aáp duång vaâ triïín khai möåt caách hiïåu quaã cho hïå thöëng thû viïån Viïåt Nam thò trûúác tiïn cêìn phaãi coá sûå uãng höå vïì mùåt chuã trûúng vaâ chñnh saách cuãa caác cêëp ban, ngaânh quaãn lyá, cuå thïí laâ Böå Giaáo duåc vaâ Àaâo taåo, Böå Vùn hoáa Thïí Thao vaâ Du lõch, Böå Khoa hoåc vaâ Cöng nghïå. Yïu cêìu thûá hai laâ Viïåt Nam phaãi xêy dûång àûúåc cöång àöìng ngûúâi sûã duång vaâ phaát triïín Koha giöëng nhû mö hònh phaát triïín Koha cuãa caác nûúác trïn thïë giúái. Yïu cêìu thûá ba laâ phaãi coá ñt nhêët möåt töí chûác àûáng ra chõu traách nhiïåm tû vêën, höî trúå, hûúáng dêîn triïín khai, hûúáng dêîn àaâo taåo khi caác thû viïån coá nhu cêìu. Vïì cú baãn, Viïåt Nam hiïån nay àaä coá thïí àaáp ûáng àûúåc caã ba yïu cêìu trïn àïí àûa Koha vaâo aáp duång taåi caác thû viïån chûa coá àiïìu kiïån sûã duång PMTV, àùåc biïåt laâ caác thû viïån cöng cöång cuãa tónh, huyïån; thû viïån cuãa caác trûúâng phöí thöng; trung têm thöng tin thuöåc caác súã khoa hoåc cöng nghïå caác àõa phûúng. Tuy nhiïn, àïí viïåc phöí biïën vaâ ûáng duång phêìn mïìm naây àaåt àûúåc hiïåu quaã thûåc sûå àöëi vúái hïå thöëng thû viïån úã Viïåt Nam thò Koha cêìn tiïëp tuåc nhêån àûúåc sûå quan têm, höî trúå phöëi húåp chùåt cheä hún nûäa tûâ phña caác böå, ban, ngaânh, caác töí chûác, liïn hiïåp, doanh nghiïåp, caá nhên trong vaâ ngoaâi cöång àöìng cuäng nhû nhûäng ngûúâi yïu thñch thû viïån. 1. Quyïët àõnh ban haânh ngaây 7/5/2007 cuãa Böå trûúãng Böå Vùn hoáa - Thöng tin vïì viïåc aáp duång caác chuêín nghiïåp vuå quöëc tïë trong lônh vûåc Thöng tin - Thû viïån. 2. Thû viïån cöng cöång Santa Cruz (California, Hoa Kyâ): 3. Thû viïån Cuåc phaát triïín khoa hoåc vaâ cöng nghïå quöëc gia Thaái Lan (NSTDA Online Library @STKS): 4. Thû viïån dûúåc hoaâng gia cuãa Vûúng quöëc Anh (Royal Pharmaceutical Society of Great Britain) 5. Thû viïån ngön ngûä vaâ caác nïn vùn minh – Bib- liotheâque des langues et civilizations (BULAC): 6. Thû viïån phaáp luêåt - Haå viïån Philipin: 7. Thû viïån Trung têm lûu trûä quöëc gia Anh (The National Archive): 8. Thû viïån Viïån nghiïn cûáu àaåo Höìi cao cêëp (International Institute of Advance Islamic Studies – Malaysia): 9. Thöng tû söë 08/2010/TT-BGDÀT, ngaây 01/03/2010 cuãa Böå Giaáo duåc àaâo taåo 10. 11. áa-têåp-huêën-koha-cho-liïn- hiïåp-thû-viïån-àaåi-hoåc-khu-vûåc-phña-bùæc.html 12. January/035344.html 13. Users_Worldwide 14. 15. Taâi liïåu tham khaão (Ngaây Toâa soaån nhêån àûúåc baâi: 15-3-2014; Ngaây phaãn biïån àaánh giaá: 16-4-2014; Ngaây chêëp nhêån àùng: 06-5-2014).