Phân cấp nguy cơ rủi ro do hạn hán và mưa lớn, trường hợp nghiên cứu tại tỉnh Lâm Đồng, Việt Nam - Thái Thị Thanh Minh
Tài liệu Phân cấp nguy cơ rủi ro do hạn hán và mưa lớn, trường hợp nghiên cứu tại tỉnh Lâm Đồng, Việt Nam - Thái Thị Thanh Minh: Nghiên c u T p chí Khoa h c Tài nguyên và Mơi tr ng - S 24 - n m 2019 3 PHÂN C P NGUY C R I RO DO H N HÁN VÀ M A L N, TR NG H P NGHIÊN C U T I T NH LÂM NG, VI T NAM Thái Th Thanh Minh1, Tr n Xuân Hi n2, Tae Yoon Park3 1Tr ng i h c Tài nguyên và Mơi tr ng Hà N i 2 ài Khí t ng Th y v n t nh Lâm ng 3 Tr ng i h c Yonsei, Hàn Qu c Tĩm t t Nghiên c u t p trung ánh giá nguy c r i ro do h n hán và m a l n t i t nh Lâm ng. K t qu nghiên c u ch ra c hai lo i hình th th i ti t gây h n hán t i Lâm ng. Lo i hình th th i ti t gây h n hán ch y u xu t hi n vào th i k chính ơng, th i gian khơng m a kéo dài 30 ngày. Trung bình m i n m cĩ 1 n 2 t h n. Các huy n th ng xuyên xu t hi n h n hán là n D ng, c Tr ng, Lâm Hà, Di Linh, Huoai, T h và Cát Tiên. H n hán ít x y ra thành ph B o L c và huy n B o L c. Nguy c rui ro c p I xu t hi n các a ph ng trong t nh, tr thành ph B o L c và huy n B o L c. Nguy c r i ro c p II xu t...
Bạn đang xem nội dung tài liệu Phân cấp nguy cơ rủi ro do hạn hán và mưa lớn, trường hợp nghiên cứu tại tỉnh Lâm Đồng, Việt Nam - Thái Thị Thanh Minh, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Mơi tr ng - S 24 - n m 2019
3
PHÂN C P NGUY C R I RO DO H N HÁN VÀ M A L N,
TR NG H P NGHIÊN C U T I T NH LÂM NG, VI T NAM
Thái Th Thanh Minh1, Tr n Xuân Hi n2, Tae Yoon Park3
1Tr ng i h c Tài nguyên và Mơi tr ng Hà N i
2 ài Khí t ng Th y v n t nh Lâm ng
3 Tr ng i h c Yonsei, Hàn Qu c
Tĩm t t
Nghiên c u t p trung ánh giá nguy c r i ro do h n hán và m a l n t i t nh Lâm
ng. K t qu nghiên c u ch ra c hai lo i hình th th i ti t gây h n hán t i Lâm
ng. Lo i hình th th i ti t gây h n hán ch y u xu t hi n vào th i k chính ơng,
th i gian khơng m a kéo dài 30 ngày. Trung bình m i n m cĩ 1 n 2 t h n. Các
huy n th ng xuyên xu t hi n h n hán là n D ng, c Tr ng, Lâm Hà, Di Linh,
Huoai, T h và Cát Tiên. H n hán ít x y ra thành ph B o L c và huy n B o
L c. Nguy c rui ro c p I xu t hi n các a ph ng trong t nh, tr thành ph B o
L c và huy n B o L c. Nguy c r i ro c p II xu t hi n huy n Lâm Hà, c Tr ng,
n D ng, Di Linh và Huoai. Bên c nh ĩ, t i Lâm ng cĩ 10 lo i hình th th i
ti t gây m a l n, xu t hi n vào th i k mùa m a và kéo dài ít nh t 11 ngày. Phân b
m a l n t p trung phía Nam t nh v i l ng m a 100 - 200 mm, cĩ th lên n 250
mm. Phía ơng và B c t nh Lâm ng, l ng m a dao ng 40 - 100 mm. Nguy c
r i ro c p I do m a l n xu t hi n các a ph ng trong t nh; r i ro c p II do m a
l n xu t hi n t i thành ph B o L c, huy n B o Lâm, Huoai, T h và Cát Tiên.
T khĩa: H n hán; M a l n; D i h i t nhi t i; Áp th p nhi t i; Bão; Rãnh
th p xích o; Áp cao c n nhi t i; Ph i nhi m; Hi m h a; R i ro.
Abstract
Classifi cation of drought and heavy rain risks - cases study in
Lam Dong province, Vietnam
The study focused on risk assessment of drought and heavy rain in Lam Dong
province. The research results show two types of drought weather in Lam Dong.
Drought weather occurs mainly in the winter when the period of no rain lasts about
30 days. On average, drought happens 1 to 2 times per year. Drought districts are Don
Duong, Duc Trong, Lam Ha, Di Linh, Da Huoai, Da Te and Cat Tien. Drought does not
occur in Bao Loc city and Bao Loc district. Grade I drought risk is observed for whole
Lam Dong province, except Bao Loc city and Bao Loc district. Grade II drought risk
occurs in Lam Ha, Duc Trong, Don Duong, Di Linh and Da Huoai districts. Besides,
there are 10 types of weather causing heavy rain in Lam Dong. They occur during
rainy season with at least 11 continous raining days. Heavy rainfall distribution is
concentrated in the south of the province with rainfall of 100 - 200 mm (max. 250 mm).
In the East and North of Lam Dong province, the rainfall fl uctuates in the rainge of 40
- 100 mm. Grade I risk due to heavy rains occurs in all areas of the province; Grade II
risk occurs in Bao Loc, Bao Lam, Da Huoai, Da Teh and Cat Tien districts.
Key words: Drought; Heavy rain; Tropical convergence zone; Tropical low pressure;
Tropical cyclone; Equatorial low trough; Sub-tropical pressure; Exposure; Hazard; Risk.
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Mơi tr ng - S 24 - n m 2019
4
1. M u
Lâm ng là m t t nh mi n núi thu c
Nam Tây Nguyên, cĩ di n tích chi m
3,1% di n tích Vi t Nam. ây là khu v c
cĩ a hình cao nguyên t ng i ph c
t p, ch y u là bình s n nguyên, núi cao
và các thung l ng nh (hình 1). t ai
cĩ d c d i 25o chi m trên 50%. Lo i
t ch y u là bazan, t t và màu m , thích
h p v i tr ng cây cơng nghi p dài ngày,
cĩ giá tr kinh t cao. Trong ĩ, cà phê và
chè t p trung B o L c, Lâm ng, Di
Linh, Lâm Hà; tr ng rau, hoa t p trung
t i à L t, n D ng, c Tr ng; chè,
cà phê, rau, hoa Lâm ng a d ng v
ch ng lo i (Hình 1).
Tuy nhiên, trong nh ng n m g n
ây, t i Lâm ng nhi u lo i hình thiên
tai th ng xuyên x y ra v i t n su t ngày
càng gia t ng, trong ĩ lo i hình thiên
tai nh h n hán và m a l n, nh h ng
l n n s n xu t nơng nghi p, m t trong
nh ng th m nh c a vùng.
N m 2014, Th t ng Chính ph ã
ban hành Quy t nh s 44/2014/Q -TTg
v quy nh c p r i ro thiên tai [2] và
s 46/2014/Q -TTg v d báo, c nh báo
và truy n tin thiên tai [3]. N i dung c a
Quy t nh ã quy nh chi ti t các lo i
hình thiên tai và c p c n d báo, c nh
báo và truy n tin. Vi c tri n khai th c
hi n các quy nh ã c quan tâm, chú
tr ng nhi u a ph ng, song g p nhi u
khĩ kh n trong quá trình th c hi n. B i
l , vi c phân c p r i ro thiên tai c xây
d ng trên m t khơng gian r ng cho tồn
Vi t Nam, nên vi c chi ti t hĩa các quy
nh cho t ng a ph ng s g p nhi u
khĩ kh n và h n ch trong cơng tác c nh
báo, d báo và ch huy phịng ch ng thiên
tai c a a ph ng.
Hình 1: B n a hình t nh Lâm ng
M c ích c a bài báo, s phân c p
nguy c r i ro do h n hán và m a l n trên
a bàn t nh Lâm ng. Trên c s ĩ,
xu t c các gi i pháp nh m nâng cao hi u
qu trong cơng tác phịng ch ng thiên tai do
h n hán và m a l n trên a bàn nghiên c u.
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Mơi tr ng - S 24 - n m 2019
5
2. Các nghiên c u v thiên tai và
r i ro thiên tai t i Vi t Nam
Các cơng trình nghiên c u v thiên
tai và r i ro thiên tai t i Vi t Nam c
nhi u nhà khoa h c quan tâm. Trong ĩ,
báo cáo c bi t c a Vi t Nam v qu n lý
r i ro thiên tai và các hi n t ng c c oan
nh m thúc y thích ng v i bi n i khí
h u (2015) [1] nh n m nh tình tr ng h n
hán trên lãnh th n c ta t p trung cao
v ơng xuân (tháng 1 n tháng 4), v
hè thu (t tháng 5 n tháng 8). i v i
khu v c Tây Nguyên s t h n hán cĩ
kh n ng khơng t ng, song kéo dài h n
khi xu t hi n. M a l n là h qu c a m t
s hình th th i ti t nh bão, áp th p nhi t
i, d i h i t nhi t i,... và s k t h p
gi a chúng, m a t ng m nh khu v c
Tây Nguyên.
Tác gi Nguy n Th Vi t Liên [4]
chia m c r i ro thành 15 c p t ng
ng v i m c hi m h a t ng p l t
t n c dâng do bão và tri u c ng i
v i vùng b t nh Th a Thiên - Hu . T
ĩ, xây d ng c ph n m m h tr ra
quy t nh cho y ban phịng ch ng thiên
tai c a t nh. Nghiên c u c a Uơng ình
Khanh [5] s d ng phân c p nguy c r i
ro thiên tai d a trên l ng m a trung bình
tháng l n nh t trên khu v c sơng Cái,
Phan Rang thay cho l ng m a trung
bình ngày l n nh t. i u này nh h ng
n k t qu phân c p m c r i ro trên
khu v c trong tr ng h p các lo i thiên
tai ch xu t hi n trong th i o n ng n.
Bên c nh ĩ, m t s cơng trình
c p n các gi i pháp phịng ch ng thiên
tai nh h n hán, m a l n, l quét, Trong
ĩ ph i k n nghiên c u c a các tác gi
[6, 7, 8]. Các k t qu nghiên c u ph n nào
gi i quy t c bài tốn gi m thi u thi u
r i ro do thiên tai m t s vùng, mi n c a
Vi t Nam.
3. Khu v c nghiên c u, ngu n s
li u và ph ng pháp nghiên c u
3.1. Khu v c nghiên c u
Khu v c nghiên c u c l a ch n
t nh Lâm ng, Tây Nguyên, Vi t Nam,
bao g m:
- 02 thành ph thu c t nh: à L t,
B o L c
- 10 huy n: L c D ng, am Rơng,
Lâm Hà, n D ng, c Tr ng, B o
Lâm, Cát Tiên, Di Linh, Huoai,
T h.
ây là khu v c cĩ s l ng dân t c
thi u s khá ơng, thu c nhi u b t c
khác nhau, trong ĩ huy n Di Linh là n i
t p trung ơng nh t. Tính n n m 2016,
m t dân s 127 ng i/km2.
3.2. Ngu n s li u
Ngu n s li u s d ng trong nghiên
c u bao g m:
- S li u o m a cĩ 04 tr m khí
t ng ( à L t, Liên Kh ng, B o L c,
Cát Tiên), 03 tr m th y v n (Thanh Bình,
i Ninh, i Nga) và 08 tr m o m a
nhân dân (L c D ng, Su i Vàng, a
Nhim, am Ron, Nam Ban, Thành M ,
Di Linh, T h) (Hình 2).
- S li u v tình hình thi t h i do h n
hán và m a l n: c thu th p t Ban ch
huy phịng ch ng thiên tai và tìm ki m
c u n n các huy n và t nh.
- S li u th ng kê các hình th gây
m a l n và h n hán t ài Khí t ng
Th y v n t nh Lâm ng.
dài chu i s li u m a c l y t
n m 1990 - 2017; S li u v h n hán, m a
l n và tình hình thi t h i t 1990 - 2017;
S li u v kinh t - xã h i theo Báo cáo
phát tri n kinh t - xã h i n m 2015, 2016
c a huy n, th và thành ph .
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Mơi tr ng - S 24 - n m 2019
6
Hình 2: B n m ng l i tr m khí t ng, th y v n t nh Lâm ng
3.3. Ph ng pháp nghiên c u
a. Ph ng pháp kh o sát th c a
c th c hi n d a trên các m u
phi u i u tra g m: Phi u i u tra,
kh o sát tình hình thiên tai và tình hình
phát tri n kinh t - xã h i. M c ích
b sung thêm các thơng tin, ph c v
nghiên c u.
b. Ph ng pháp phân c p nguy c
r i ro do h n hán và m a l n
D a trên Quy t nh s 44/2014/
Q -TTg ngày 15/8/2014 c a Th t ng
Chính ph , trong ĩ quy nh, m c r i
ro do h n hán và m a l n nh sau:
* H n hán: c phân c p d a trên
s thi u h t l ng m a tháng, g m 4
c p .
Kho ng th i gian l ng m a tháng thi u h t trên
50% trong khu v c (tháng)
C p r i ro
Trên 6 2 3 4
Trên 3 n 6 1 2 3
T 2 n 3 - 1 2
Thi u h t ngu n n c trong khu v c h n hán (%) T 20 n 50 Trên 50 n 70 Trên 70
* M a l n: c phân c p d a vào l ng m a và th i gian kéo dài, g m 3 c p .
L ng m a trong 24h Th i gian kéo dài C p r i ro
100 à 200 mm
1 - 2 ngày 1 -
2 - 4 ngày 2 2
200 à 500 mm
1 - 2 ngày 2 1
2 - 4 ngày 3 3
> 500 mm 1 - 2 ngày 3 2
Khu v c nh h ng Trung du, mi n núi ng b ng
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Mơi tr ng - S 24 - n m 2019
7
4. Các hình th gây m a l n và h n
hán trên a bàn t nh Lâm ng
4.1. Các hình th gây h n hán
K t qu th ng kê t n m 1990 - 2017,
cho th y cĩ 02 lo i hình th gây h n hán
trên a bàn t nh, bao g m:
(1) Hình th áp cao l nh l c a t ng
c ng sâu v phía Nam, k t h p v i hồn
l u giĩ Tây Nam l i áp cao c n nhi t
i t i m c 500 mb, k t h p v i giĩ mùa
ơng B c ho t ng m nh. Hình th này
th ng xu t hi n t tháng 12, 1 và tháng
2, th i gian khơng m a kéo dài 30 ngày.
(2) Hình th kh ng ch c a áp cao
c n nhi t i, gây ra h n “Bà Ch n”. Hình
th này th ng xu t hi n vào tháng 8, th i
gian khơng m a kéo dài t 5 n 10 ngày.
Nhìn chung, các hình th này th ng
gây ra h n hán kéo dài l n nh t trên 30
ngày và ít nh t là 5 ngày. Th i gian xu t
hi n h n hán vào các tháng chính ơng và
tháng 8. Khu v c xu t hi n h n hán ch
y u là phía ơng, m t ph n phía B c t nh
Lâm ng.
Trong nh ng n m g n ây, h n hán
xu t hi n liên t c t 3 - 4 n m (1991 -
1993, 1997 - 2002, 2005 - 2008, 2010 -
2013). Các n m h n n ng nh t là 1998,
2002, 2005, 2012 và 2016. Khu v c
th ng xuyên xu t hi n h n hán là huy n
n D ng, c Tr ng, Lâm Hà, Di
Linh, Huoai, T h và Cát Tiên. Khu
v c ít xu t hi n h n hán là thành ph B o
L c và huy n B o Lâm.
T ng di n tích thi t h i do h n hán
trong th i k ơng Xuân kho ng 34.000
- 35.000 ha, b m t tr ng t 5.000 - 5.500
ha; Th i k Hè Thu, di n tích h n hán dao
ng m c 1.500 - 1.700 ha, b m t tr ng
t 900 - 1.000 ha.
4.2. Các hình th gây m a l n
B ng 1. Th ng kê các hình th gây m a l n, l ng m a ph bi n và l n nh t
Tr m
t
à
L t
L c
D ng
Su i
Vàng
Liên
Kh ng
Thanh
Bình
Nam
Ban
n
D ng
Di
Linh
B o
L c
i
Nga
T h
Hình th gây m a th nh t
30 t 112.2 122.6 65.5 163.9 108.0 180.2 182.5 43.5 20.7 22.5 33.4
Ph bi n 89.9 88.6 88.1 77.1 75.7 68.9 76.2 67.9 95.1 65.1 97.6
L n nh t 79.1 133.6 95 113.2 92 111.3 90.7 91.5 174.2 90.3 122.5
S ngày 7 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 5, 6 và 7
Hình th gây m a th hai
10 t 178.0 156.1 85.3 139.0 191.3 209.0 108.7 89.4 30.7 108.6 117.6
Ph bi n 97.3 103.5 92.9 96.9 84.8 73.4 81.4 99.7 201.3 119.2 173.4
L n nh t 70.3 58.8 76.6 115.6 104.5 58.5 74.0 57.0 218.5 67.8 127.6
S ngày 7 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 7, 8 và 9
Hình th gây m a th ba
12 t 131.2 109.8 87.3 74.9 147.6 94.8 113.7 62.2 174.0 138.7 213.7
Ph bi n 101.0 95.2 99.0 70.9 71.8 90.9 61.5 107.1 207.1 138.3 201.2
L n nh t 55.0 55.7 68.2 61.1 58.5 103.7 82.9 47.5 97.0 70.7 129.4
S ngày 11 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 7, 8 và 9
Hình th gây m a th t
20 t 60.9 85.8 86.4 34.8 51.4 51.4 17.3 74.7 73.8 40.4 94.0
Ph bi n 130.1 147.2 130.4 108.1 96.8 117.0 84.0 126.2 241.3 163.3 228.7
L n nh t 88.7 129.2 70.6 97.8 79.0 103.7 72.5 68.0 235.7 161.5 204.2
S ngày 11 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 8 và 9
Hình th gây m a th n m
24 t 19.2 31.5 0.0 2.6 1.7 31.3 38.1 9.1 130.6 31.4 63.8
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Mơi tr ng - S 24 - n m 2019
8
Tr m
t
à
L t
L c
D ng
Su i
Vàng
Liên
Kh ng
Thanh
Bình
Nam
Ban
n
D ng
Di
Linh
B o
L c
i
Nga
T h
Ph bi n 63.7 64.6 54.1 47.9 51.8 80.9 55.7 65.3 106.7 82.5 122.8
L n nh t 66.7 50.5 64.0 59.2 83.0 87.8 71.0 66.0 72.1 161.5 142.7
S ngày 8 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 6, 7 và 8
Hình th gây m a th sáu
20 t 150.9 139.1 132.6 95.8 129.0 179.3 40.4 73.2 69.1 133.0 119.2
Ph bi n 81.3 88.6 62.5 89.3 94.9 78.7 63.8 68.9 110.7 120.7 95.1
L n nh t 62.4 63.2 56.8 79.8 212.5 125.7 62.1 67.4 93.2 98.0 83.7
S ngày 9 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 8, 9, 10 và 11
Hình th gây m a th b y
18 t 121.6 104.5 18.9 29.7 161.0 61.5 79.9 71.6 98.5 25.0 82.7
Ph bi n 58.9 66.6 52.2 46.1 57.9 60.8 44.5 59.8 82.0 56.8 111.1
L n nh t 72.5 76.2 74.1 78.6 95.5 52.2 38.0 67.3 73.6 69.2 95.0
S ngày 8 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 6 và 7
Hình th gây m a th tám
14 t 78.6 96.3 79.5 123.4 109.4 87.7 152.5 103.3 65.3 40.5 71.3
Ph bi n 55.4 58.3 42.7 59.7 49.3 46.7 41.3 55.4 110.6 72.9 119.8
L n nh t 67.9 75.0 77.1 114.2 100.5 62.4 133.5 98.5 99.2 78.6 110.4
S ngày 8 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 7 và 8
Hình th gây m a th chín
14 t 1.1 5.2 0.0 8.3 12.0 24.5
Ph bi n 53.2 68.1 39.2 44.6 43.4 35.2 27.8 39.0 58.6 61.0 43.4
L n nh t 78.0 91.3 53.1 62.7 89.0 71.5 40.0 58.4 95.1 96.5 79.3
S ngày 5 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 3, 4 và 5
Hình th gây m a th 10
15 t 47.8 57.4 54.9 22.1 30.0 49.1 19.5 34.0 104.4 71.0 122.2
Ph bi n 87.8 74.9 86.4 56.3 68.4 82.8 70.0 60.6 96.6 68.6 86.2
L n nh t 113.9 80.1 83.5 109.7 103.0 66.0 86.5 66.4 157.4 53.0 146.7
S ngày 5 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 9, 10 và 11
B ng 1 ch ra k t qu th ng kê 10 hình
th gây m a l n t n m 1990 n 2017
trên a bàn t nh Lâm ng, bao g m:
(1) Hình th rìa phía Nam c a rãnh
th p cĩ tr c i qua Trung Trung B k t
h p v i i giĩ Tây Nam cĩ c ng
trung bình: Cĩ 30 t. Hình th này gây
m a to n r t to phía B c và phía ơng
t nh. Th i gian m a kéo dài 6 - 7 ngày, x y
ra vào tháng 5, 6 và 7. T ng l ng m a c a
c t phía B c và phía ơng dao ng
70 - 90 mm; phía Nam t 70 n 100 mm.
(2) Hình th rìa phía Nam c a rãnh áp
th p cĩ tr c ngang qua Trung Trung B n i
v i tâm áp th p trên khu v c gi a và Nam
bi n ơng, k t h p v i giĩ mùa Tây Nam
cĩ c ng m nh: Cĩ 10 t. Hình th
gây m a to phía B c và phía ơng, m a
r t to phía Nam. Th i gian kéo dài 5 - 7
ngày và th ng x y ra vào tháng 7 n 9.
T ng l ng m a phía B c và phía ơng t
70 - 100 mm; phía Nam t 100 - 200 mm.
(3) Hình th rìa phía Nam c a d i h i
t nhi t i cĩ tr c ngang qua Trung và
Nam Trung B , k t h p v i h th ng giĩ
mùa Tây Nam cĩ c ng m nh: Cĩ t ng
s 12 t. Hình th này gây m a to n r t
to. T ng l ng m a phía B c t 100 -
120 mm, phía ơng t 60 - 100mm, phía
Nam t 100 - 200 mm. Th i gian kéo dài
c a m i t là 9 n 11 ngày, th ng t
tháng 7 n tháng 9.
(4) Hình th rìa phía Nam c a d i
h i t nhi t i cĩ tr c ngang qua Trung
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Mơi tr ng - S 24 - n m 2019
9
B n i v i tâm áp th p nhi t i trên khu
v c gi a và nam bi n ơng, k t h p v i
h th ng giĩ mùa Tây Nam cĩ c ng
m nh: Cĩ t ng s 20 t. T ng l ng m a
phía B c t 120 - 150 mm, phía ơng t
80 - 150 mm, phía Nam t 130 - 240 mm,
cĩ n i t trêm 250 mm. Th i gian m i
t m a kéo dài t 10 - 12 ngày, th ng
x y ra vào tháng 8 và 9.
(5) Hình th rìa phía Nam c a rãnh th p
xích o cĩ tr c ngang qua B c B , k t h p
v i i giĩ Tây Nam c ng trung bình
n m nh: Cĩ t ng s 24 t. T ng l ng
m a phía B c t 50 - 70 mm, phía ơng t
40 - 60 mm, phía Nam t 70 - 120 mm. Th i
gian m i t m a kéo dài 7 - 9 ngày, th ng
x y ra vào tháng 6 n tháng 8.
(6) Hình th rìa phía B c c a rãnh áp
th p cĩ tr c ngang qua Nam B , k t h p v i
i giĩ Tây Nam cĩ c ng trung bình
n m nh: Cĩ t ng s 21 t. T ng l ng
m a phía Nam t 100 - 120 mm, các khu
v c khác 60 - 80 mm. Th i gian kéo dài 7
n 9 ngày, th ng x y ra vào tháng 6 và 7.
(7) Hình th rìa phía Nam c a rãnh
áp th p cĩ tr c ngang qua B c B nghiêng
theo h ng Tây B c - ơng Nam, k t h p
v i giĩ Tây Nam cĩ c ng m nh: Cĩ
t ng s 18 t. M a t p trung phía Nam
t 40 - 110 mm, khu v c khác t 40 -
60mm. Th i gian kéo dài 7 n 9 ngày,
th ng x y ra vào tháng 7 và 8.
(8) Hình th rìa phía Nam c a rãnh
áp th p cĩ tr c ngang qua B c B ho c
n i v i tâm áp th p nhi t i trên khu v c
gi a Bi n ơng, k t h p v i giĩ mùa Tây
Nam cĩ c ng m nh: Cĩ t ng s 15
t. M a l n trên di n r ng, t ng l ng
m a t 50 - 100 mm, th i gian th ng x y
ra vào tháng 8 n tháng 11.
(9) Hình th rìa phía ơng Nam vùng
áp th p phía Tây m rơng sang phía ơng,
k t h p v i rìa phía Tây c a l i áp cao
c n nhi t i trên cao: Cĩ t ng s 23 t.
T ng l ng m a phía B c t 40 - 70 mm,
phía ơng t 30 - 50 mm, phía Nam 40 -
60 mm, th i gian kéo dài t 4 n 6 ngày,
th ng x y ra vào tháng 3 n tháng 5.
(10) Hình th hồn l u phía Tây c a
bão ho t ng trên khu v c gi a và Nam
Bi n ơng, k t h p v i giĩ mùa Tây Nam
cĩ c ng m nh: Cĩ t ng s 16 t.
M a l n trên di n r ng, t ng l ng m a
t 60 - 100 mm, th i gian kéo dài t 4 - 6
ngày, th ng x y ra vào tháng 9 n 11.
Trong 10 hình th gây m a l n, h u
h t m a t p trung l n phía Nam t nh
Lâm ng v i l ng m a 100 - 200 mm,
th m chí trên 250 mm. Th i gian m a kéo
dài, ít nh t 4 ngày và l n nh t 11 ngày.
Song phía B c và phía ơng t nh, l ng
m a d i 100 mm.
Do c i m a hình và v trí a lý
nên phân b m a trên a bàn t nh Lâm
ng d ch chuy n theo h ng B c -
ơng B c xu ng Nam - Tây Nam. u
mùa th ng cĩ m a l n a bàn các
huy n Lâm Hà, c Tr ng, à L t. Gi a
và cu i mùa m a l i t p trung các huy n
phía Nam và Tây Nam c a t nh. Vì v y,
các huy n nh T h, Cát Tiên th ng
b ng p l t, nh t là các vùng hai bên sơng
ng Nai, T h, Darmi, Darsi,
5. Phân c p nguy c r i ro do
m a l n và h n hán trên a bàn t nh
Lâm ng
5.1. Phân c p nguy c r i ro do
h n hán
Vi c xác nh nguy c hi m h a do
h n hán d a trên s li u m a và ch tiêu
phân c p h n khí t ng th y v n bao g m:
(1) S thi u h t l ng m a tháng so v i
trung bình nhi u n m (DR). N u DR £ 20%
à ít m a; DR £ 30% à h n; DR £ 50% à
h n n ng; DR £ 75% à h n r t n ng.
(2) H s c n n c sơng:
cạn
1 j
i o
Q
K
QQ
= -
Trong ĩ: Q
j
- l u l ng n c sơng
trung bình trong th i k th j; Q
i
- L u
l ng n c sơng trung bình n m k th i;
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Mơi tr ng - S 24 - n m 2019
10
Q
o
- L u l ng trung bình nhi u n m c a
n c sơng. N u K
h n
=0.5 à d u hi u sinh
h n; 0.5 < K
h n
£ 0.6 à h n nh ; 0.6 < K
h n
£ 0.8 à h n v a; 0.8 < K
h n
£ 0.95 à h n
n ng; 0.95 < K
h n
£ 1.0 à h n r t n ng.
M c ph i nhi m do h n hán ch
c xem xét và ánh giá d a vào thi t
h i v nơng nghi p. B i l , s n xu t nơng
nghi p là kinh t ch o trên a bàn
t nh Lâm ng. C th , thành ph à L t
di n tích h n hán chi m 25%, huy n L c
D ng chi m 9%, am Rơng chi m 60%,
Lâm Hà chi m 4%, c Tr ng chi m 4%,
n D ng chi m 11%, Di Linh chi m
40%, B o Lâm chi m 18%, Huoai
chi m 42%, T h chi m 8%, Cát Tiên
chi m 11% di n tích t canh tác.
Hình 3: B n phân c p nguy c r i ro do h n hán t nh Lâm ng
K t h p k t qu tính tốn phân vùng
nguy c hi m h a, m c ph i nhi m tr c
hi m h a do h n hán và i u 7 c a Quy t
nh s 44/2014/Q -TTg, nhĩm tác gi
phân vùng nguy c r i ro do h n hán trên
a bàn t nh Lâm ng v i 2 c p: C p
I (r i ro th p), c p II (r i ro trung bình).
C p I: Khi l ng m a tháng
trong vùng thi u h t trên 50% kéo dài
t 2 n 3 tháng; ngu n n c thi u h t
t 50 n 70% so v i trung bình nhi u
n m và di n tích h n hán chi m t 10%
- d i 50%.
C p II: Khi l ng m a tháng
trong vùng thi u h t trên 50% kéo dài
t 2 n 3 tháng, ngu n n c thi u h t
trên 70% so v i trung bình nhi u n m và
di n tích h n hán trên 50% di n tích t
canh tác.
Theo ĩ, nhĩm tác gi xây d ng c
b n phân c p nguy c r i ro do h n hán
trên a bàn t nh Lâm ng (Hình 3). T
hình 3 cho th y, vùng ít b nh h ng b i
h n hán là B o Lâm, B o L c; r i ro c p
I xu t hi n t i vùng am Rơng, L c
D ng, à L t và Cát Tiên. Song nguy c
r i ro c p II xu t hi n t i Lâm ng,
Lâm Hà, n D ng và Huoai.
5.2. Phân c p nguy c r i ro do
m a l n
Nguy c hi m h a do m a l n d a
trên s li u th ng kê m a l n trong th i
o n ng n (1, 3, 5, 7 ngày). Ph n l n
các tr n m a l n cĩ c ng m a l n
trong 24h t i các tr m ph bi n 100
mm; l n nh t l ch s ph bi n t 110
n 230 mm, riêng t i tr m T h t
252,1 mm và B o L c 3 n m liên ti p
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Mơi tr ng - S 24 - n m 2019
11
t trên 200 mm/24h (2001, 2002 và
2003). c bi t, t n su t xu t hi n m a
l n nh t là 1% cĩ l ng m a v t 200
mm/ngày là Cát Tiên, T h, Huoai
và B o Lâm.
T ng t nh h n hán, m c ph i
nhi m ch xem xét d a trên m c thi t
h i nơng nghi p trên a bàn t nh Lâm
ng v i m c thi t h i hồn tồn (trên
70%) và thi t h i n ng (t 30 - 70%).
Hình 4: B n phân c p nguy c r i ro do m a l n t nh Lâm ng
K t h p k t qu tính tốn phân vùng
nguy c hi m h a, m c ph i nhi m
tr c hi m h a do m a l n và i u 7 c a
Quy t nh s 44/2014/Q -TTg nhĩm
tác gi phân vùng nguy c r i ro do m a
l n trên a bàn t nh Lâm ng v i 2 c p:
C p I và c p II.
C p I: Khi l ng m a trong 24
gi t 100 - 200 mm, kéo dài t 1 n 2
ngày và m c thi t h i t 30 - 70%
C p II: Khi l ng m a trong 24
gi t 100 - 200 mm, kéo dài t 2 n 4
ngày, ho c khi l ng m a trong 24 gi t
200 - 300 mm, kéo dài t 1 n 2 ngày và
m c thi t h i trên 70%.
Hình 4 ch ra b n phân c p nguy
c r i ro do m a l n trên a bàn t nh Lâm
ng. Trong ĩ, c p I th ng xu t
hi n phía ơng, c p II xu t hi n phía
Tây c a t nh Lâm ng.
6. Các gi i pháp nh m nâng cao hi u
qu phịng ch ng thiên tai do h n hán,
m a l n trên a bàn t nh Lâm ng
- Rà sốt, i u ch nh và l p quy ho ch
i v i khu dân c , khu cơng nghi p, khu
du l ch, cơng trình phịng, ch ng thiên tai,
cơng trình giao thơng và c s h t ng.
- Chuy n i c c u cây tr ng, v t
nuơi phù h p v i t ng khu v c ã phân
c p m c r i ro do h n hán và m a l n.
- Rà sốt quy trình v n hành các h
ch a l n; nâng c p và hồn thi n các cơng
trình thu l i ph c v t i tiêu.
- T ch c ào t o, t p hu n nâng
cao n ng l c i ng cán b làm cơng tác
phịng, ch ng thiên tai.
- T ng c ng ph bi n ki n th c,
truy n thơng, giáo d c, nâng cao nh n th c
v các lo i hình thiên tai cho c ng ng.
7. K t lu n
Qua phân tích và ánh giá nguy c r i
ro do h n hán và m a l n t i t nh Lâm ng,
nhĩm tác gi a ra m t s k t lu n sau:
- Hình th gây h n hán t i t nh Lâm
ng ch y u do ho t ng c a áp cao
l nh l c a t ng c ng sâu v phía Nam,
k t h p v i hồn l u giĩ Tây Nam l i áp
cao c n nhi t i t i m c 500 mb, k t h p
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Mơi tr ng - S 24 - n m 2019
12
v i giĩ mùa ơng B c ho t ng m nh.
Hình th này th ng xu t hi n vào các
tháng chính ơng (12, 1 và 2), th i gian
khơng m a kéo dài kho ng 30 ngày.
- H n hán th ng x y ra vào v ơng
Xuân. Trung bình m i n m cĩ 1 n 2 t
h n hán. Các huy n th ng xuyên xu t
hi n h n là n D ng, c Tr ng, Lâm
Hà, Di Linh, Huoai, T h và Cát
Tiên; riêng thành ph B o L c và huy n
B o Lâm ít khi x y ra h n hán.
- Nguy c r i ro c p I do h n hán x y
ra h u h t các a ph ng trong t nh, tr
thành ph B o L c và huy n B o Lâm r t
ít x y ra; nguy c r i ro thiên tai c p II ch
cĩ th x y ra các huy n Lâm Hà, c
Tr ng, n D ng, Di Linh và Huoai.
- Cĩ 10 hình th gây m a l n t i t nh
Lâm ng. Th i gian kéo dài ít nh t 4
ngày, nhi u nh t 11 ngày. H u h t m a
l n t p trung phía Nam v i l ng m a
100 - 200 mm, cĩ n i lên n 250 mm;
phía B c và phía ơng, l ng m a dao
ng 40 - 100 mm.
- Trung bình m i n m cĩ 10 n 15
t m a v a, m a to. H u h t các t
m a l n x y ra v i c ng t ng i
l n, nh ng ít cĩ n i v t quá 200 mm/24h
và l ng m a 100 mm/24h kéo dài 2 - 3
ngày liên ti p.
- Nguy c r i ro c p I do m a l n
x y ra h u h t các a ph ng trong
t nh; nguy c r i ro thiên tai c p II x y
ra thành ph B o L c, các huy n B o
Lâm, Huoai, T h và Cát Tiên.
- B n phân c p nguy c r i ro do
h n hán và m a l n cung c p thơng tin
c nh báo, d báo c ng nh giúp Ban ch
huy Phịng ch ng thiên tai các c p ch
ng trong cơng tác phịng ch ng thiên
tai và tìm ki m c u n n i v i các a
ph ng thu c t nh Lâm ng.
L i c m n: Nghiên c u này ã
c T ch c h p tác Qu c t KOICA
t i Vi t Nam h tr trong D án “T ng
c ng n ng l c bi n i khí h u và giáo
d c phát tri n b n v ng cho Tr ng i
h c Tài nguyên và Mơi tr ng Vi t Nam,
n m 2017 (s 2017 - 003)”.
TÀI LI U TH AM KH O
[1]. B Tài nguyên và Mơi tr ng
(2015). Báo cáo c bi t c a Vi t Nam v
qu n lý r i ro thiên tai và các hi n t ng
c c oan nh m thúc y thích ng v i bi n
i khí h u. Nhà xu t b n Tài nguyên - Mơi
tr ng và B n Vi t Nam.
[2]. Th t ng Chính ph , Quy t nh
s 44/2014/Q -TTg, ngày 15/08/2014. Quy
nh chi ti t v c p r i ro thi ên tai.
[3]. Th t ng Chính ph , Quy t nh s
46/2014/Q -TTg, ngày 15/08/2014. Quy nh
v d báo, c nh báo và truy n tin thi ên tai.
[4]. Nguy n Th Vi t Liên (2010). ánh
giá m c r i ro vùng b t nh Th a Thiên -
Hu do n c bi n dâng và xây d ng ph n m m
tr giúp ra quy t nh. Báo cáo t ng k t tài
nghiên c u Khoa h c và Cơng ngh c p T nh.
[5]. Uơng ình Khanh (2011). Nghiên
c u d báo nguy c các thiên tai liên quan
n dịng ch y (l l t, l ng, l quét, h n
hán) theo l u v c sơng i khơ trên lãnh
th Vi t Nam (l y sơng Cái Phan Rang làm ví
d ), xu t chi n l c phịng tránh và gi m
thi u. Báo cáo t ng k t tài nghiên c u
Khoa h c và Cơng ngh c p B .
[6]. Nguy n Quang Kim (2005). Nghiên
c u các gi i pháp gi m nh thiên tai h n
hán các t nh duyên h i mi n Trung và Tây
Nguyên. Báo cáo t ng k t tài nghiên c u
Khoa h c và Cơng ngh c p Nhà n c, mã
s KC 08-22.
[7]. Ngơ Duy Thi (2014). Xây d ng b n
ng p l t và h th ng tháp c nh báo l
huy n Huoai, k t n i b n ng p l t và
c p bá o ng l trên sơng ng Nai t i cá c
huy n Cát Tiên, T h, Huoai t nh Lâm
ng. Báo cáo t ng k t tài nghiên c u
Khoa h c và Cơng ngh c p T nh.
[8]. Tr n Xuân Hi n (2009). Nghiên
c u c i m khí h u th y v n t nh Lâm
ng ph c v phát tri n b n v ng kinh t -xã
h i t nh Lâm ng. Báo cáo t ng k t tài
nghiên c u Khoa h c và Cơng ngh c p T nh.
BBT nh n bài: 18/12/2018; Ph n bi n
xong: 26/12/2018
Các file đính kèm theo tài liệu này:
41394_130856_1_pb_0358_2154211.pdf
