Ôn thi Quản lí sản xuất trong chăn nuôi - Chương 2: Bản chất của quản lý

Môn: QUẢN LÍ SẢN XUẤT TRONG CHĂNG NUÔI CHƯƠNG II: BẢN CHẤT CỦA QUẢN LÝ I. KHÁI NIỆM VỀ QUẢN LÝ: * Quản lý là gì? Quản lý là dung lao động của mình để điều khiển lao động của người khác. II. ĐỐI TƯỢNG, CÔNG CỤ VÀ SẢN PHẨM CỦA LAO ĐỘNG QUẢN LÝ. Đối tượng của lao động quản lý Đối tượng của lao động quản lý là con người. Người lao động, bản thân họ là một chủ thể độc lập, có ý thức, có trí tuệ, tâm linh, tình cảm và thiên hướng riêng. Con người có khả năng tự quản lý mình, điều khiển chính bản thân mình. + Tác động quản lý lên con người là phải khai thác tiềm năng của chính họ, phải biết khơi dậy và làm tăng thêm tính chủ động sáng tạo của từng người, của tập thể bằng một tổ chức và một cơ chế thích hợp có hiệu quả cao. + QL con người là nghệ thuật. Cần tôn trọng, quan tâm đến hoàn cảnh, nguyện vọng lợi ích của người LĐ; động viên, khuyến khích, bv họ, hướng họ vào mục tiêu chung của tập thể và XH. Đối tượng của LĐ quản lý là thông tin. Người quản lý phải có pp tốt cho việc thu nhận, xử lý, lưu trữ, vận dụng thông tin để ra các q'định quản lý đúng đắn, có hiệu quả Công cụ của lao động quản lý: Công cụ của người quản lý là: - Tư duy và phong cách tư duy của họ - Khoa học quản lý: sử dụng 4 chức năng, 8 nguyên tắc, 3 phương pháp quản lý. - Các văn bản có tính pháp qui. - Các công cụ hỗ trợ khác: các chuyên gia, phương tiện kĩ thuật. Sản phẩm của lao động quản lý - Sản phẩm của lao động quản lý là quyết định. Lao động của người quản lý phải dẫn tới một quyết định dưới dạng chủ trương, mệnh lệnh, chỉ thị nhằm đảm bảo sự vận hành bình thường của hệ quản lý tới mục tiêu. - Quyết định quản lý là quá trình xác định vấn đề và chọn phương án hành động tối ưu để giải quyết vấn đề - Để có quyết định chính xác cần phải thực hiện tam lý( hành xử theo pháp lý, suy nghĩ, giải quyết theo đạo lý và ứng xử theo tâm lý) và lục tri ( kỹ, bỉ, trì, túc, thời và ứng) III. Các kĩ năng của người quản lí - Kĩ năng kĩ thuật: Là khả năng thực hiện một qui trình công việc nào đó - Kĩ năng giao tiếp: Là khả năng có thể làm việc được với mọi người. Đó là năng lực hợp tác, khả năng tham gia vào công việc của tập thể, khả năng tạo ra môi trường trong đó mọi ngườu thấy an toàn và dễ dàng thực hiện ý kiến của mình. - KN nhận thức: Là khả năng nhận ra những nhân tố chính trong mọi hoàn cảnh; nhận thức được những mqh giữa các phần tử, hiểu được mqh giữa tổ chức của mình với bện ngoài. IV. Lãnh đạo và quản lí: Theo Yves Enrgle, lãnh đạo là làm cho người khác làm việc, là hiểu biết về công việc để giao cho người khác làm Làm thế nào để lãnh đạo nhân viên dưới quyền? + Tạo mối quan hệ thông suốt giữa quản lí với nhân viên, để nhân viên sẵn sàng làm theo yêu cầu + Phải có sự hiểu biết về lãnh đạo và các phong cách lãnh đạo để áp dụng hữu hiệu nhất torng công việc a/ Phong cách lãnh đạo: được hình thánh trên cơ sở kết hợp chặt chẽ giữa yếu tố tâm lí chủ quan của người lãnh đạo với yếu tố môi trường b/ Ba phong cách lãnh đạo chủ yếu: Dân chủ, độc đoán và tự do - Phong cách lãnh đạo dân chủ: Công klhai bày tỏ ý kiến của mình với động cơ trong sáng. Vì lợi ích tập thể, lắng nghe ý kiến, bàn bạc trao đổi với tập thể trước khi đưa ra quyết định quan trọng. Biết chia sẽ vui buồn, đồng cảm với mọi người, biết đặt ra yêu cầu hợp lý cho cấp dưới - Phong cách người lãnh đạo độc đoán: người lãnh đạo đòi hỏi người cấp dưới phải phục tùng tuyệt đối mọi mệnh lệnh của mình, giao việc bằng mệnh lệnh, uy quyền và đe dọa trừng phạt, không tranh luận hay bàn bạc với tập thể, quyền hành tập trung tuyệt đối vào tay của mình. - Phong cách lãnh đạo tự do: người lãnh đạo đóng vai trò định hướng các nhiệm vụ cho tổ chức và cá nhân cấp dưới. Họ có thể là những người tốt bụng nhưng do dự, mềm yếu, hoặc là thiếu tinh thần trách nhiệm, không thiết tha cương vị lãnh đạo, quản lý( miễn cưỡng). CHÖÔNG III: TOÅ CHÖÙC BOÄ MAÙY QUAÛN LYÙ TRONG CAÙC LOAÏI HÌNH TOÅ CHÖÙC KINH DOANH NOÂNG NGHIEÄP I. Khaùi nieäm nguyên tắc - Toå chöùc laø moät trong nhöõng chöùc naêng cuûa quaûn lyù. Toå chöùc boä maùy quaûn lyù laø xaây döïng cô caáu caùc boä phaän, caùc ñôn vò cuûa boä maùy, qui ñònh nhöõng nhieäm vuï vaø quyeàn haïn cuûa chuùng, thieát laäp caùc moái quan heä coâng taùc, boá trí caùn boä nhaân vieân trong boä maùy nhaèm laøm cho boä maùy hoaït ñoäng hieäu quaû - Toå chöùc vöõng chaéc seõ goùp phaàn raát lôùn cho söï thaønh coâng cuûa ñôn vò - Toå chöùc loûng leûo gaây ra tình traïng laøm vieäc quùa söùc cuûa laõnh ñaïo, aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán naêng söùc cuûa ñôn vò II. Các mô hình cấu trúc trực tuyến: 1. Cấu trúc trực tuyến tham mưu Trong bộ máy quản trị có bộ phận chuyên môn làm tham mưu cho cấp quản trị (nhưng không có quyền chỉ đạo các đơn vị trực tuyến) Bộ phận tham mưu Người lạnh đạo Bộ phận C Bộ phận B Bộ phận A 2. Cấu trúc trực tuyến chức năng Ngoài các đơn vị trực tuyến, xí nghiệp còn tổ chức các đơn vị chức năng, ở cấp trung ương có nhiệm vụ thực hiện các hoạt động chức năng cho các đơn vị trực tuyến. Bộ phận tham mưu Người lãnh đạo Bộ phận C Bộ phận B Bộ phận A 3. cấu trúc trực tuyến tham mưu chức năng Người lãnh đạo Bộ phận tham mưu Bộ phận chức năng Bộ phận C Bộ phận B Bộ phận A III. CÔ CAÁU BOÄ MAÙY QUAÛN LYÙ TRONG CAÙC LOAÏI HÌNH TOÅ CHÖÙC KINH DOANH NOÂNG NGHIEÄP. 1. Caáu truùc ñôn giaûn: Khoâng coù boä maùy quaûn lyù, ít tính chính thöùc, quyeàn haønh taäp trung vaøo moät caù nhaân duy nhaát vöøa laø chuû sôû höõu doanh nghieäp vöøa laø nhaø quaûn lyù: Hoä caù the,å caùc doanh nghieäp nhoû. Ñaëc tröng cuûa caáu truùc naøy laø taát caû caùc quyeát ñònh quan troïng ñeàu do moät ngöôøi laøm, vì theá ngöôøi naøy coù taàm cai quaûn raát roäng * Öu ñieåm cuûa moâ hình naøy : nhanh choùng, linh hoaït, ít toán keùm * Nhöôïc ñieåm : chæ aùp duïng cho doanh nghieäp nhoû, ruûi ro cao 2. Cô caáu tröïc tuyeán Moïi coâng vieäc ñöôïc giao cho töøng ñôn vò, caùc ñôn vò ñöôïc toå chöùc theo saûn phaåm, theo laõnh thoå hay theo khaùch haøng. Ñôn vò caáp döôùi chòu döï laõnh ñaïo cuûa caáp treân tröïc tieáp. Öu Ñieåm Nhöôïc Ñieåm Quyeàn haïn vaø traùch nhieäm ñöôïc phaân ñònh roõ raøng Duy trì söï laõnh ñaïo, chæ ñaïo taäp trung Hoaït ñoäng nhanh choùng ( khoâng qua khu trung gian) Moãi nhaø quaûn lyù phaûi ñaûm ñöông nhieàu coâng vieäc khaùc nhau ( taøi vuï, toå chöùc) neân khoâng ñi vaøo chuyeân moân Nhaø quaûn lyù deã bò quaù taûi Giaùm Ñoác Phoù Giaùm Ñoác Phoù Giaùm Ñoác Boä phaän C Boä phaän B Boä phaän B Boä phaän A Cô caáu naøy phuø hôïp vôùi nhöõng loaïi hình toå chöùc saûn xuaát kinh doanh qui moâ nhoû, coâng vieäc khoâng phöùc taïp. 3. Caáu truùc chöùc naêng Nhaân vieân trong ñôn vò ñöôïc taäp trung thaønh nhöõng boä phaän caên cöù theo töông ñoàng veà coâng nghieäp, kyõ naêng hoaït ñoäng : Haønh chính, taøi vuï, kyõ thuaät,…Caùc boä phaän chöùc naêng naøy coù quyeàn chæ ñaïo caùc ñôn vò tröïc tuyeán. Ngöôøi laõnh đạo Boä phaän chöùc naêng Boä phaän C Boä phaän B Boä phaän A * Öu ñieåm - Söû duïng taøi nguyeân hieäu quaû hôn - Phaùt huy ñöôïc taøi naêng chuyeân moân cuûa nhaân vieân Caáp quaûn lyù khoâng phaûi giaûi quyeát söï vieäc söï vuï neân coù ñieàu kieän taäp trung cho nhöõng vaán ñeà lôùn coù tính chieán löôïc * Nhöôïc ñieåm - Taêng theâm döï phaân chia giöõa caùc ñôn vò chöùc naêng, vieäc phoâí hôïp kieåm tra seõ khoù hôn - Moãi ñôn vò chöùc naêng chæ lo theo ñuoåi muïc tieâu cuûa mình maø boû queân muïc tieâu chung cuûa toå chöùc Thöôøng xuyeân xaûy ra caùc maâu thuaån giöõa caùc ñôn vò chöùc naêng CHƯƠNG IV KẾ HOẠCH SẢN XUẤT KINH DOANH NÔNG NGHIỆP I. Ý NGHĨA: - Kế hoạch là một chức năng và công cụ quan trọng của công tác quản lý. Kế hoạch là quá trình xác định những mục tiêu và quyết định những biện pháp tốt nhất để thực hiện những mục tiêu đó. - Kế hoạch sản xuất kinh doanh trong cơ sở nông nghiệp bao gồm: + Xác định mục tiêu của cơ sở, từng bộ phận. Mục tiêu là những mong đợi mà nhà quản lý muốn đạt tới trong tương lai của tổ chức mình. Mục tiêu trả lời câu hỏi đơn vị tồn tại để làm gì? Mục tiêu thường là những mốc cụ thể, linh hoạt và phát triển từng bước đến mục đích lâu dài của tổ chức. + Xác định biện pháp để đạt được mục tiêu một cách hiệu quả nhất. - Kế hoạch giúp người quản lý chỉ đạo sản xuất một cách khoa học, tập trung khai thác mội tiềm năng để nâng cao năng lực sản xuất và hiệu quả kinh doanh. - Giúp người quản lý tránh rủi ro, chủ động ứng phó. - Giúp người quản lý nhận ra mặt mạnh và mặt yếu, tìm ra các giải pháp thích hợp. II. NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG KẾ HOẠCH: 1. Đặc điểm của ngành chăn nuôi: - Phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên: khí hậu, mùa vụ, dịch bệnh. - Kết hợp chặt chẽ giữa tái sản xuất tự nhiên và tái sx kinh tế. - Thời gian lao động và thời gian sản xuất không thống nhất. → Do đó, kế hoạch sản xuất chăn nuôi mang tính dự đoán nhiều hơn những ngành khác, trong quá trình thực hiện phải luôn điều chỉnh cho phù hợp. 2. Nguyên tắc lập kế hoạch: Kế hoạch xây dựng phải: - Phù hợp với nhu cầu thị trường: tính thống nhất giữa các ngành. - Đảm bảo tính khoa học: Nội dung kế hoạch phản ánh đúng yêu cầu của qui luật kinh tế, biết vận dụng qui luật tự nhiên và qui luật xã hội trong kế hoạch, phải có tính thống nhất với các ngành khác ( trồng trọt, thuỷ sản …). Ngoài ra còn vạch ra được phương án tối ưu. - Đảm bảo tính linh hoạt: Có thể thay đổi hướng sản xuất kinh doanh, thêm bớt chi tiêu, bổ sung biện pháp .. - Đảm bảo tính pháp lý. III. CÁC BƯỚC TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG KẾ HOẠCH: - Xây dựng kế hoạch là hoạt động có tính định hướng nhằm xác định chính xác mục tiêu và làm thế nào để đạt được mục tiêu đó. - Quá trình xây dựng kế hoạch có thể bắt đầu từ trên xuống hoặc từ dưới lên. Trong quá trình này, công việc của nhà quản lý là đưa ra những nhận định về tình hình chung, xác định mục đích và triết lý kinh doanh của đơn vị, thiết lập các chế độ ưu tiên và đề ra các chính sách. Trên cơ sở các yếu tố đình hướng này, các nhà quản lý vạch ra các mục tiêu và chương trình hành động. Như vậy trong đơn vị thường có 2 loại kế hoạch: 1. Các nhà quản lý cấp cao đảm nhiệm vai trò vạch ra kế hoạch chiến lược. 2. Các nhà quản lý cấp dưới vạch ra kế hoạch tác nghiệp.  → Giữa các loại kế hoạch khác nhau ở thời hạn, khuôn khổ và nêu ra những mục tiêu. Các kh tác nghiệp thời hạn có thể là hàng ngày, hàng tuần hay hàng tháng. Các kh chiến lược thường vài năm trở lên, bao quát các lĩnh vực rộng hơn và có ít những chi tiết xác định hơn. * Thí dụ: Bước 1. Xác định sứ mạng và mục tiêu của đơn vị: Giải quyết được các câu hỏi: 1. Chúng ta là ai? 2. Đơn vị chúng ta muốn trở thành như thế nào? 3. Các mục tiêu định hướng chúng ta là gì? 4. Các mục tiêu này tạo ra những phương hướng rộng lớn cho việc ra quyết định và không thay đổi trong nhiều năm. Quá trình này được hình thành và phát triển suốt trong bước 2. Bước 2. Phân tích SWOT Để xây dựng KH được chính xác, thực tiển và khoa học ta lập ma trận SWOT. Đây là công cụ kết hợp quan trọng có thể giúp nhà quản lý phát triển 4 loại chiến lược sau: 1. Những chiến lược SO: Sử dụng những điểm mạnh bên trong đơn vị để tận dụng những cơ hội bên ngoài do thời cơ mang lại. 2. Những chiến lược WO: Cải thiện những điểm yếu bên trong bằng cách tận dụng những cơ hội bên ngoài. Đôi khi những cơ hội lớn bên ngoài đang tồn tại nhưng đơn vị có những điểm yếu bên trong ngăn cản nó khai thác những cơ hội này. 3. Những chiến lược ST: Sử dụng những điểm mạnh của đơn vị để tránh khỏi hay làm giảm đi ảnh hưởng của những mối đe doạ bên ngoài. 4. Những chiến lược WT: Là những chiến lược phòng thủ nhằm làm giảm những điểm yếu bên trong và tránh khỏi những đe doạ bên ngoài. Bước 3. Xây dựng các chiến lược để lựa chọn: Trên cơ sở đánh giá SWOT, những người tham gia vạch kế hoạch cần vạch ra các chiến lược dự thảo để sau đó chọn 1 chiến lược thích hợp nhất cho đơn vị trong hoàn cảnh hiện tại. Thông thường là các chiến lược sau: 1. Chiến lược thâm nhập thị trường 2. Chiến lược mở rộng thị trường 3. Chiến lược phát triển sản phẩm 4. Chiến lược đa dạng hoá sản phẩm Bước 4. Triển khai chiến lược: Sau khi chọn được chiến lược thích hợp, cần phải triển khai chiến lược này. Trong chiến lược này cần nêu rõ những hoạt động nào sẽ được tiến hành để đạt được các mục tiêu đề ra phải dự kiến cơ cấu tổ chức đơn vị, các loại công nghệ, các biện pháp Marketing, nguồn tài chính, các loại thiết bị, nhân lực sẽ được sử dụng, các hoạt động nghiên cứu phát triển… Bước 5. Xây dựng các kế hoạch tác nghiệp Mục đích các kế hoạch tác nghiệp là để thực hiện các chiến lược. Các nhà quản lý cấp trung gian và cơ sở thường triển khai các kế hoạch tác nghiệp của họ xuất phát từ các chiến lược của toàn đơn vị. Bước 6. Kiểm tra và đánh giá kết quả. Các hoạt động kiểm tra phải được tiến hành đồng thời với quá trình hoạch định chiến lược và hoạch định tác nghiệp để đảm bảo sự thực hiện các kế hoạch một cách đúng hướng. Nếu việc thực hiện các kế hoạch không đem lại kết quả mong muốn thì nhà quản lý cần xem xét lại những nguyên nhân, từ đó có thể xem xét, thay đổi, điều chỉnh nhiệm vụ, mục tiêu, các chiến lược hay các biện pháp kiểm tra đã vạch ra Bước 7. Lập lại tiến trình xây dựng kế hoạch. Sau thời hạn kết thúc 1 kế hoạch, trước khi đi vào chu kì sản xuất kinh doanh mới, cần phải xây dựng lại kế hoạch mới vì trong quá trình hoạt động, các yếu tố ảnh hưởng đến doanh nghiệp không ngừng thay đổi và tạo ra những doanh nghiệp, những yêu cầu mới với những mặt mạnh, mặt yếu, cơ hội và thách thức mới. Trong quá trình xây dựng kế hoạch, ta trả lời các câu hỏi: Chúng ta đang ở đâu? Chúng ta muốn đến đâu? Chúng ta đến đơ bằng cách nào? Chúng ta đánh giá như thế nào? Cho ví dụ: Nuôi giống Gà Tam Hoàng số lượng con giống: 7500 con gà Thời gian xuất chuồng 45 ngày Những chiến lược WT: + Năng cao tay nghề, tránh dịch bệnh + Năng cao chất lượng sản phẩm Những chiến lược ST: + Tránh nguy cơ dịch bệnh + Tránh nguuy cơ tổn thát về vốn Chiến lược WO: + Tham gia buổi hội thảo chăn nuôi để năng cao trình độ + Nguồn nhân công dồi dào nên giá cả thuê nhân công thấp Những chiến lược SO + Mở rộng diện tích + Mở rộng thị trường Môn : Bảo Quản Và Chế Biến Nông Sản 2. Sự chín của nông sản a. Các mức độ chín - Độ chín sinh lý: Là thời điểm ns thuần thục hoàn toàn về phương diện sinh lý. Lúc này, quá trình sinh trưởng và tích lũy ngừng lại, nông sản chuyển sang giai đoạn chín và già hóa. - Độ chín thu hoạch: Là độ chín mà nông sản được thu hoạch theo nhu cầu của thị trường, ở thời điểm thu hoạch nông sản có thể chưa đạt được độ thuần thục sinh lý. - Độ chín CB: Là độ chín của NS thích hợp cho một quy trình CB. Tùy theo yêu cầu sản phẩm CB với các quá trình công nghệ khác nhau mà có thể có yêu cầu khác nhau về độ chín khác nhau với từng loại NS. 3. Sự ngủ nghỉ của nông sản 3.1. Khái niệm: Ngủ nghỉ là trạng thái mà nông sản vẫn còn sức sống nhưng các hoạt động trao đổi chất hầu như không hoặc diễn ra một cách rất hạn chế. - Sự ngủ nghỉ có thể xảy ra với một hoặc nhiều bộ phận của cây lưu niên như lá, chồi, hạt, phần lớn là do ảnh hưởng của nhiệt độ thấp hay hiệu ứng ánh sáng ngày ngắn. - Sự ngủ nghỉ của nông sản sau khi thu hoạch được chia làm 2 loại như sau: + Nghỉ tự phát: hiện tượng chỉ xảy ra trên đối tượng hạt và củ. Bản thân hạt, củ chưa hoàn thành giai đoạn chín sinh lí nên ở trong điều kiện ngoại cảnh thích hợp cho nảy mầm vẫn không nảy mầm được. + Nghỉ cưỡng bức: hiện tượng ngủ nghỉ do nguyên nhân bên ngoài không thuận lợi (nhiệt độ, ẩm độ, khí quyển bản quản) làm hạn chế các hoạt động sinh lí sinh hóa. 3.2. Nguyên nhân của sự ngủ nghỉ a. Nguyên nhân nội tại - Phôi hạt chưa hoàn thiện: Hạt tuy đã rời khỏi cây nhưng tổ chức phôi chưa phân hóa đầy đủ, hoặc đã đầy đủ nhưng chưa thành thục về phương diện sinh lí. Ở một số loại hạt, phôi chỉ phân hóa sau khi hạt đã được gieo xuống đất. Sau khi hạt hút nước, phôi tiếp tục phát triển đạt đến kích thước lớn hơn so với trước khi thu hoạch, rồi mới nảy mầm. - Ảnh hưởng của trạng thái, cấu trúc lớp vỏ hạt: + Tính không thấm nước của vỏ hạt là một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến sự nghỉ của hạt. Ở một số loại hạt, thành tế bào của lớp vỏ ngoài có cấu trúc rất dày và có một lớp sáp hoặc cutin bao phủ bên ngoài ngăn cản sự hút nước của vỏ như: đậu đỗ, bông, hành tỏi, cà + Một số loại hạt cũng rơi vào trạng thái ngủ khi sự thấm khí oxi bị đình trệ. Vỏ quả khoai tây mỏng mảnh tạo thành một hàng rào tự nhiên ngăn cản sự thấm khí oxi vào hạt. Sự loại bỏ hoặc phá vỡ lớp vỏ ngoài của hạt, hay tăng nồng độ oxi trong không khí dẫn đến sự tăng cường độ hô hấp của phôi, và sau đó hạt có thể nảy mầm. + Cấu trúc cứng & bền vững của 1 số loại vỏ hạt cũng là 1 dạng ức chế cơ học làm cho phôi ko thể phát triển. Sự hóa gỗ thường xảy ra với lớp vỏ trong, nhưng đôi khi cũng xảy ra ở lớp giữa. Các hạt này muốn nảy mầm cần được làm mỏng hay phá vỡ trạng thái bền vững kể trên. - Các chất ức chế nảy mầm: Đó là những hợp chất được tạo ra hoặc vận chuyển đến hạt và củ, ức chế sự phát triển của phôi. Các hợp chất này thường được phát hiện ở phôi, nội nhũ hay vỏ hạt. Axit abscisic (ABA) được xác định là một hormon thực vật điều chỉnh sự nghỉ của hạt. b. Nguyên nhân ngoại cảnh: Các điều kiện môi trường bên ngoài (nhiệt độ, ẩm độ, thành phần không khí, ánh sáng,…) không thích hợp khiến cho hạt đã hoàn thiện, sẵn sàng nảy mầm mà vẫn trong trạng thái ngủ nghỉ. - Phản ứng as: Nhiều loại hạt rất mẫm cảm với as. Cơ chế điều chỉnh sự nghỉ của hạt bởi as tương tự như các bộ phận khác của cây trồng. Tuy nhiên, các hạt mẫn cảm với as chỉ phản ứng với ánh sáng khi đã hút ẩm, đồng thời chịu ảnh hưởng kết hợp của cả tác nhân nhiệt độ. - Phản ứng nhiệt độ: Ngay sau khi tách ra khỏi vỏ hạt, phôi của một số hạt như loài Betula có thể phát triển ngay và nảy mầm trong khi phôi hạt của loài Malus và Prunus spp vẫn ở trong trạng thái nghỉ hoặc phát triển rất yếu, sau đó thể hiện trạng thái “còi cọc sinh lí”, lóng thân không kéo dài, lá vàng và bị nhăn. Những triệu chứng này sẽ mất đi nếu hạt thoát ra khỏi trạng thái nghỉ, trong đó có biện pháp xử lí nhiệt độ thấp. 3.3. Điều khiển sự ngủ nghỉ của hạt Việc tạo ra, duy trì và phá vỡ sự ngủ nghỉ của nông sản tùy thuộc vào mục đích sử dụng của chúng. Việc điều khiển ngủ nghỉ tùy thuộc vào loài, giống cây trồng và yêu cầu của sản xuất nông nghiệp. Có thể điều khiển sự ngủ nghỉ của hạt, củ bằng các biện pháp sau: a. Xử lí cơ học: Đối với những loại hạt, củ thường nảy mầm trong thời gian bảo quản, có thể dùng hóa chất ức chế nảy mầm. Ví dụ: Dùng Malein hydrazit (MH) kìm hãm sự nảy mầm, duy trì sự ngủ nghỉ của củ khoai tây. b. Xử lí cơ giới: Dùng tác động cơ học làm tổn thương, cọ xát làm vỏ mỏng ra hay tách vỏ hạt để kích thích nảy mầm. Cắt miếng hoặc gây tổn thương vỏ củ, mắt củ cũng làm khoai tây dễ nảy mầm. c. Xử lí phóng xạ: Dùng một số tia phóng xạ làm thay đổi trạng thái sinh lí, hóa sinh, kích hoạt hệ enzym, hay làm thay đổi trạng thái của lớp vỏ hạt làm cho hạt nhanh chóng vượt qua giai đoạn ngủ nghỉ. d. Thay đổi các yếu tố vật lí môi trường (nhiệt độ, ẩm độ, KK, ánh sáng): Các công nghệ BQ lạnh, điều chỉnh ẩm độ, điều chỉnh khí quyển, áp suất thấp,… phù hợp có thể duy trì sự ngủ nghỉ của NS trong thời gian BQ, đồng thời tạo điều kiện cho hạt, củ giống phát triển hoàn thiện. Khi cần xúc tiến nảy mầm thì xử lí ánh sáng, nhiệt độ thấp, tăng ẩm độ, KK để cho hạt, củ nhanh chống thoát khỏi trạng thái nghỉ. Chương 3: CÁC LOẠI VSV GÂY HẠI NÔNG SẢN III. Điều kiện phát triển và tác hại của vsv đối với nông sản phẩm 1. Điều kiện phát triển của vi sinh vật Các loại vi sinh vật khác nhau yêu cầu những loại nông sản phẩm khác nhau và lập nên một mối quan hệ ở mức độ khác nhau với chúng. Cũng như tất cả các vi sinh vật khác, hoạt động sống của vi sinh vật có quan hệ mật thiết với môi trường ngoại cảnh. Những điều kiện của môi trường có ảnh hưởng trực tiếp và quyết định đối với chúng: Có những môi trường làm cho vi sinh vật phát triển nhanh, nhưng cũng có môi trường hạn chế sự phát triển của chúng, cho nên vi sinh vật phát triển mạnh hay bị tiêu diệt là do nhiều yếu tố trong quá trình bảo quản chế biến quyết định. Người ta chia môi trường bên ngoài của vi sinh vật làm 3 loại: + Môi trường thích hợp: là môi trường vi sinh vật trưởng thành và sinh trưởng mạnh mẽ, số lượng tăng rất nhanh. + Môi trường thích hợp vừa: vi sinh vật vẫn hoạt động được tuy nhiên sinh trưởng và sinh sản chậm lại. Sống trong môi trường này vi sinh vật sẽ thay đổi dần tính chất của nó mà thích nghi với điều kiện môi trường. + Môi trường hoàn toàn không thích hợp: Là mt mà vi sinh vật không thể sinh trưởng và sinh sản được.Chúng có thể chết hoặc chuyển sang trạng thái nghỉ bằng cách hình thức bào tử… Mỗi môi trường lại gồm nhiều yếu tố tạo thành. Tác dụng của yếu tố đối với đời sống của vi sinh vật thường được xác định ở 3 điểm: điểm cực tiểu, điểm cực đại và điểm tối thích. - Trong quá trình bảo quản, có nhiều yếu tố ngoại cảnh ảnh hưởng đến sự phát triển của vi sinh vật. ta hãy xét các yếu tố ảnh hưởng sau đây: a) Ảnh hưởng của độ ẩm và hàm lượng nước của nông sản - Độ ẩm của sản phẩm là yếu tố quan trọng nhất quyết định khả năng phá hoại và sinh sản của vi sinh vật. Trong thành phần tế bào của vi sinh vật, nước chiếm tới 70-90%. Nước là chất cần thiết cho quá trình trao đổi chất giữa tế bào và môi trường xung quanh. Nếu độ ẩm thấp, các chất dd không thể thấm vào tế bào được thì quá trình phát triển của vi sinh vật bị đình trệ. - Khi độ ẩm của sản phẩm cao, các chất men trong sản phẩm hoạt động mạnh, protein, tinh bột và một số chất dinh dưỡng khác được phân giãi thành các dạng đơn giản, hòa tan thẩm thấu vào tế bào vsv làm cho nó phát triển mạnh. Thực tế bảo quản thấy rằng những sản phẩm có hàm lượng nước cao như rau quả, thì vsv phát triển mạnh làm cho sản phẩm chóng hỏng. - Tuy vậy những vsv khác nhau đòi hỏi những giới hạn ẩm độ khác nhau. Đối với hạt, độ ẩm giới hạn trong khối hạt để nấm mốc phát triển là 15-16% còn vi khuẩn là 16-18%. Sự phát triển của vsv còn phụ thuộc trạng thái ẩm bề mặt hạt vì nó thường tập trung chủ yếu ở phôi. Sự đòi hỏi về độ ẩm môi trường của mỗi loài vi sinh vật lại phụ thuộc vào nhiều yếu tố : độ ẩm và nhiệt độ không khí, tính chất của môi. Tóm lại đối với hạt khi độ ẩm tăng thì vi sinh vật phát triển mạnh.độ ẩm giới hạn để vi sinh vật phát triển khoảng 15-16% nếu chênh lệch trên dưới 2% thì ảnh hưởng đến hoạt động sống của vi sinh vật có thể tăng lên hay giảm đi, nhưng không phải khi độ ẩm tăng là tất cả các loài vi sinh vật đều phát triển mà tuỳ từng loài - Đối với một số nông sản phẩm có độ ẩm thấp, mặc dù có thể có những vi sinh vật tồn tại song hoạt động của chúng không biểu hiện rõ rệt, vì thế sản phẩm có thể để bảo quản lâu mà không bị hại. Để ứng dụng điều này muốn bảo quản tốt nông sản phẩm cần phải chú ý mấy điểm sau: + Hạ thấp thuỷ phần của sản phẩm bảo quản, phương pháp đơn giản nhất là phơi nắng hoặc dung cách sấy để đưa thuỷ phần của nông sản phẩm về tới mức an toàn. Vd: Chè có độ ẩm an toàn không quá 8%. Thóc có độ ẩm an toàn không quá 13,5%. Vì vậy để bảo quản tốt, nhất thiết không được đưa vào kho những thực phẩm và nông sản có thuỷ phần vượt quá giới hạn quy định. Trong quá trình đóng gói nhập kho cần đề phòng sự xâm nhập của nước vào sản phẩm. Không đóng gói ở nơi có độ ẩm cao. Nông sản thực phẩm cần được bảo quản trong kho khô ráo. Độ ẩm trong kho cũng rất quan trọng. Nếu độ ẩm tương đối cao, không những tạo điều kiện cho vi sinh vật hoạt động mạnh trên mặt sản phẩm mà còn làm cho sản phẩm dể dàng tăng thuỷ phần. b. Ảnh hưởng của nhiệt độ môi trường Vi sinh vật cần nhiệt độ để sinh trưởng ở mức khác nhau. Mỗi loại phát triển mạnh trong một khoảng nhiệt độ giới hạn thích hợp. Nếu chênh lệch nhiệt độ đó thì hoạt động sống của chúng giảm hoặc chấm dứt hoàn toàn. Dựa vào giới hạn nhiệt độ này người ta chia vi sinh vật thành 3 nhóm. + Nhóm chịu lạnh: có thể phát triển ở t0 gần 00C và nhiệt độ thích hợp của nó là 10-200C. + Nhóm ưa t0 cao: Có thể phát triển ở 50-600C thậm chí có thể chịu được nhiệt độ 70-800C. + Nhóm ưa ẩm: Phát triển mạnh ở nhiệt độ 20-400C. Trong khối lương thực và các loại hạt, chủ yếu là nhóm vi sinh vật ưa nhiệt độ ẩm, cho nên điều kiện nước ta phù hợp cho sự phát triển của vi sinh vật, đặc biệt là các loại nấm mốc, ở rau quả cũng phát triển loại này. Nếu nhiệt độ thấp thì quá trình phát triển của vi sinh vật giảm xuống nhưng có thể nó còn ở dạng bào tử. Nhìn chung đa số các vi sinh vật không phát triển được ở nhiệt độ dưới 00C. Lợi dụng đặc điểm này nhiều nước đã áp dụng phương pháp bảo quản lạnh. Tuy nhiên cũng có một số vi sinh vật chịu lạnh rất khá. Khi nhiệt cao vượt quá 500C, nguyên sinh chất trong tế bào bị biến tính, men trong tế bào không hoạt động làm cho vi sinh vật chết, trừ các bào tử. Mức độ chịu nhiệt của các bào tử những loại vi khuẩn khác nhau cũng khác nhau. Trong điều kiện môi trường khác nhau về độ nẩm, khả năng chịu nhiêt cao của bào tử cũng khác nhau. Độ ẩm càng cao thì bào tử của vi khuẩn càng dễ chết khi gặp nhiệt độ cao, ở môi trường ẩm ướt những bào tử có tính chịu đựng tốt nhất cũng phải chết ở 1200C (sau 20-30 phút nhưng ở tình trạng khô thì nó chỉ chết ở 160-1700C sau 1-2 giờ). c. Ảnh hưởng của điều kiện không khí - Hầu hết các loại vi sinh vật hại hạt là vi sinh vật háo khí, do đó trong điều kiện không khí thiếu oxy thì hoạt động của chúng sẽ bị giảm hàng trăm nghìn lần so với bảo quản trong điều kiện thoáng khí. Đối với rau quả nếu trong điều kiện không khí thiếu oxy thì hoạt động của chúng sẽ tăng hàng trăm nghìn lần, yêu cầu phải bảo quản lạnh và thoáng. - Do ảnh hưởng của mức độ không khí tới sự phát triển của vi sinh vật nên khi bảo quản hạt nông sản cần tiến hành gia công chất lượng hạt như cào đảo và thông gió, cần chú ý đối với những thực phẩm khi độ ẩm thấp nên hạn chế quạt không khí vào khối hạt với mục đích để cho lượng CO2 tích tụ được nhiều sẽ hạn chế được quá trình phát triển của vi sinh vật - Hàm lượng CO2 tích tụ trong kho có tác dụng diệt vi sinh vật khá cao nhưng tùy theo nồng độ CO2 khác nhau mà tác dụng kìm hãm đối với các loại nấm Penicillium, Aspergillus, Mucor khác nhau. Loại nấm chịu được CO2 là Aspergillus. d. Ảnh hưởng của chất lượng nông sản phẩm và khả năng sống của hạt - Đối với những loại hạt lương thực, hạt nông sản phẩm chất chín kỹ, có lớp vỏ ngoài nguyên vẹn bao bọc chác, rau quả còn lành lặn, không bị dập nát thường có tính chống đỡ với sự phát triển của vi sinh vật tốt hơn các hạt xanh lép, hạt tróc vỏ, loại rau quả dập nát. - Qua đây ta thấy khối hạt có chất lượng tốt cũng như nông sản phẩm bảo quản tốt tránh các tác động cơ giới làm ảnh hưởng đến sản phẩm sẽ hạn chế được sự xâm nhập và phát triển của vi sinh vật. Vì vậy, khi bảo quản cần tránh và loại trừ hạt xấu chất lượng kém, không nhập kho hạt không đảm bảo tiêu chuẩn, cũng như các loại rau quả bị dập nát thối. 2. Tác hại của vi sinh vật đối với nông sản phẩm - Chất lượng cảm quan + Dấu hiệu chứng tỏ VSV gây hại nông sản là sự thay đổi màu sắc của nông sản. + Các loại ns dễ hỏng như rau quả, các vết biến màu phát triển nhanh làm giảm g/tr cảm quan. - Chất lượng giống Làm giảm sức sống hoặc làm chết phôi. - Chất lượng dinh dưỡng + Làm giảm nghiêm trọng chất lượng của NS, đặc biệt là khoáng và vitamin. Trong quá trình hoạt động sống VSV còn tiết ra các hoá chất hoặc tạo ra các sản phẩm trung gian của các quá trình trao đổi chất gây ra các mùi hôi, mốc, chua. + Một số loài còn sinh độc tố trong quá trình phát triển, đặc biệt là một số loài nấm Aspergillus (aflatoxin), Fusarium, Penicilium,.. + Khi một vài cá thể trong khối nông sản nhiễm bệnh sẽ góp phần làm tăng nhanh nhiệt độ và gây ra hiện tượng bốc nóng. + Sự gây hại của VSV đối với NS không chỉ dừng lại ở khía cạnh mang tính kỹ thuật mà còn ảnh hưởng lớn về mặt xã hội. 3. Phòng trừ bệnh hại - Phòng bệnh cho NS trước quá trình bảo quản là cách an toàn nhất và ít tốn kém nhất. - Sau thu hoạch phải chú ý đưa nông sản về độ ẩm an toàn và giám sát chặt chẽ các công đoạn xử lý NS trước bảo quản. - Tuỳ thuộc vào từng loại NS và đối tượng gây hại trên NS mà ta có biện pháp xử lý NS khác nhau trước khi đưa vào bảo quản. - Hiệu quả của việc phòng bệnh phụ thuộc vào các thao tác và biện pháp kỹ thuật trong BQ. - Trừ bệnh là biện pháp cần thiết để giảm lượng lây nhiễm xuống mức tối thiểu hoặc loại bỏ hoàn toàn VSV hại khỏi NS trước khi đưa vào BQ và ngay trong quá trình bảo quản. - Có rất nhiều biện pháp xử lý: biện pháp cơ học, vật lý, hoá học và sinh học CHƯƠNG 4: KỸ THUẬT BẢO QUẢN HẠT VÀ NÔNG SẢN I. YÊU CẦU CỦA CÔNG TÁC BẢO QUẢN 1.1. Yêu cầu đối với kho - Kho tàng phải đảm bảo tránh được mọi ảnh hưởng xấu bên ngoài. Đặc biệt là khống chế nhiệt độ, ẩm độ và bức xạ mặt trời xâm nhập vào kho, đồng thời phải có khả năng thoát nhiệt và ẩm tốt, đảm bảo xuất nhập kho thuận tiện. - Đối với từng loại nông sản phải có từng kho thích hợp riêng. - Riêng đối với các hạt giống rau và hạt có khối lượng ít cần phải có những dụng cụ bảo quản thích hợp ở các cơ sở sản xuất và công ty giống như chum, vại… 1.2. Yêu cầu về tiêu chuẩn phẩm chất - Để giữ hạt và nông sản ở trạng thái an toàn được lâu dài phải quản lí tốt tiêu chuẩn phẩm chất ngay từ khi thu nhập, vận chuyển và trong suốt quá trình bảo quản. - Những chỉ tiêu phẩm chất quan trọng như: thủy phần, độ đồng nhất, tạp chất, hạt hoàn thiện tỷ lệ nảy mầm, mật độ sâu bọ, màu sắc, mùi vị và các chất dinh dưỡng như đạm, đường, chất béo, vitamin… III. PHƯƠNG PHÁP BẢO QUẢN 3.1. Bảo quản nông sản ở trạng thái thoáng - Bảo quản thoáng là để khối nông sản tiếp xúc với môi trường không khí bên ngoài dễ dàng, nhằm điều chỉnh nhiệt độ, độ ẩm trong kho và khối nông sản một cách kịp thời thích ứng với môi trường bảo quản. - Trong quá trình bảo quản thoáng, lợi dụng thiên nhiên để thông gió gọi là thông gió tiêu cực, nếu ta áp dụng thông gió nhờ máy móc gọi là thông gió tích cực. Thông gió tự nhiên: là phương pháp tương đối đơn giản, rẻ tiền, nhưng phải tính toán nắm đúng thời cơ thì thông gió mới có lợi. Muốn thông gió tự nhiên cần có 4 điều kiện (thời tiết, nhiệt độ, độ ẩm tuyệt đối, điểm sương) + Thời tiết: ngoài trời không có mưa, không có sương mù. Gió thổi nhẹ nhàng, trời không có dông, sấm sét… + t0: Ngoài trời, xung quanh kho nhiệt độ không được cao quá 320C và không thấp dưới 100C + Độ ẩm tuyệy đối: Ngoài trời xung quanh kho phải thấp hơn độ ẩm tuyệt đối trong kho + Điểm sương: Nhiệt độ điểm sương trong kho phải thấp hơn nhiệt độ ngoài kho Thông gió tích cực: là cách xử lý lô hạt bằng lượng không khí cho đi qua theo độ dày của nó. Trong thực tế người ta dùng thông gió tích cực không phải riêng cho làm lạnh hạt mà người ta còn dùng nó như 1 chế độ riêng biệt để bảo quản hạt. Đây là một phương pháp hoàn thiện nhất, rẻ tiền nhất áp dụng để bảo quản mà quá trình lại cơ khí hoàn toàn. Mục đích của phương pháp này để thay không khí giữa các hạt với không khí mới, lạnh khô và nóng. Cũng nhờ thông gió này thì những hạt chưa chín có thể chín tiếp, giữ được độ bền vững của hạt. Giữa các hạt trong khối hạt có những khoảng trống và chính ở chỗ này luồng không khí liên tục được tạo ra, trong môi trường này luôn có quá trình trao đổi khí, có quá trình hấp phụ và hấp thu từ hạt đến môi trường không khí từ hạt và ngược lại. - Thông gió tích cực dẫn đến sự giảm nhiệt độ của lô hạt, độ ẩm của lô hạt cũng giảm và thay đổ lượng không khí trong khoảng trống giữa các hạt và giữ được tính chất giống của lô hạt. - Với độ ẩm của hạt là 15% khi thông gió tích cực sẽ cho kết quả tốt: trong 1 ngày không khí trong lô hạt có thể thay đổi 800 lần. Ưu điểm: + Những chỗ trống trong lô hạt liên tục được thông gió. + Trong lô hạt luôn luôn có sự trao đổi khí và độ ẩm giữa hạt với môi trường xung quanh hạt và không khí bên ngoài. - Độ trống rỗng của hạt có thể xác định bằng cách xác định tỷ trọng và trọng lượng riêng của nó. Thông gió tích cực được thể hiện bằng 2 cách: liên tục và không liên tục. - Khi quạt không khí vào khối hạt cần đáp ứng các yêu cầu sau đây: + Không khí phải được quạt đều trong toàn khối hạt, tránh chỗ quạt nhiều, chỗ không quạt. Cần đảm bảo đủ lượng không khí để thực hiện được mục đích giảm nhiệt độ & độ ẩm khối hạt. + Chỉ quạt khi độ ẩm tương đối không khí ngoài trời thấp nghĩa là sau khi quạt thì độ ẩm khối hạt giảm xuống. + Nhiệt độ không khí ngoài trời phải thấp hơn nhiệt độ của khối hạt. 3.2. Phương pháp bảo quản kín - Bảo quản kín là đình chỉ sự trao đổi không khí giữa nông sản với môi trường bên ngoài giữ cho khối nông sản luôn ở trạng thái an toàn. Hay nói cách khác bảo quản kín là bảo quản trong điều kiện thiếu oxy để hạn chế quá trình hô hấp của hạt, đồng thời khống chế bớt sự phát sinh phát triển phá hoại của vi sinh vật và côn trùng. - Qua nhiều nghiên cứu cho thấy rằng bảo quản kín vẫn giữ được tính chất thực phẩm của hạt. Song quá trình hô hấp trong quá trình sản sinh rượu etylic, mà rượu này lại gây độc cho phôi hạt làm giảm độ nảy mầm của chúng. Vì vậy đối với các hạt giống cần phải thận trọng và phải áp dụng các biện pháp kỹ thuật một cách chặt chẽ. Đối với những hạt dùng làm giống lâu năm người ta không áp dụng phương pháp bảo quản này. Những yêu cầu trong bảo quản kín: Kho tàng, hoặc phương tiện chứa đựng nông sản phải kín hoàn toàn, không khí bên ngoài không thể xâm nhập được. Thiết bị kho tàng phải đảm bảo chống nóng, chống ẩm tốt. Phẩm chất ban đầu của hạt và nông sản phải đảm bảo tiêu chuẩn, chất lượng quy định, nhất là thủy phần phải dưới mức an toàn, độ tạp chất phải thấp hơn mức quy định, độ sạch và độ thuần phải dưới mức tối đa cho phép và tuyệt đối không có sâu mọt phá hại. 3.3. Bảo quản nông sản thực phẩm trạng thái lạnh 3.3.1. Bảo quản bằng phương pháp ướp lạnh - Là giữ cho nhiệt độ nông sản cao hơn nhiệt độ làm đông dịch tế bào của nó một ít, thường từ 00C đến -10C. Bảo quản ở nhiệt độ này thì dịch tế bào không bị đông băng. - Để bảo quản tốt bằng phương pháp này cần chú ý giảm độ ẩm của không khí. 3.3.2. Bảo quản bằng phương pháp lạnh đông - Là phương pháp giữ cho nhiệt độ của sản phẩm ở nhiệt độ từ -100C đến -350C hay thấp hơn nữa. Với phương pháp này thì có những vai trò sau: Ở nhiệt độ này thì làm cho các hoạt động của vi sinh vật bị tê liệt. Ngoài ra, ở nhiệt độ đó nước trong sản phẩm bị đóng băng vi sinh vật không thực hiện được quá trình dị dưỡng. Môi trường lạnh có thể ở thể gắn, lỏng hoặc khí. + Môi trường làm lạnh lỏng như: nước CaCl2 , NaCl, Etylenglycol, propilenglycol tùy theo sản phẩm mà sd các chất tải lạnh # nhau. + Môi trường tải lạnh rắn: nước đá + muối + tuyết CO2 ở dạng khô. + Môi trường tải lạnh khí: khí CO2 hoặc không khí đã làm lạnh. - Rau quả thực phẩm sau khi thu hoạch về được làm sạch, sau đó làm đông nhiệt độ từ 250C – 280C. Sauk hi đông kết bảo quản ở nhiệt độ 150C – 180C. Phương pháp này rất có hiệu quả thường sử dụng để bảo quản các sản phẩm dùng trong công nghiệp chế biến rau đồ hộp và được áp dụng rộng rải. Tuy nhiên nó có nhược điểm làm thay đổi tính chất của một số sản phẩm, khi làm tan băng một số chất dinh dưỡng bị mất và vi sinh vật dễ xâm nhập. 3.4. Bảo quản nông sản bằng phương pháp hóa học - Tùy từng loại thuốc, từng loại nông sản và trạng thái phẩm chất của chúng mà ta sử dụng nồng độ thuốc hóa học khác nhau. Thời gian ướp thuốc kéo dài từ khi nhập kho đến lúc sử dụng nông sản và thay đổi tùy theo mục đích và yêu cầu sử dụng của nông sản. Thuốc hóa học có tác dụng kìm hãm những hoạt động sống của nông sản và tiêu diệt mọi hạt động của sâu mọt, vi sinh vật và các loại gậm nhấm khác. - Đây là phương pháp có hiệu quả cao, ngày càng được sử dụng rộng rải với quy mô lớn. Khi sử dụng các loại thuốc hóa học phải đảm bảo yêu cầu triệt để bảo vệ sức khỏe cho con người và không ảnh hưởng đến chất lượng nông sản phẩm. - Các hóa chất thường dùng phổ biến đối với các loại hạt như Cloropicrin, diclôrooetan, bêkaphốt….. - Đối với rau quả, ngành thương nghiệp thực phẩm thường dùng anhydric sunfuarơ, axit sorbic, axit oxalic, axit benzonic.v.v… - Một số hóa chất chống nẩy mầm sớm như M-1 (este metyl của a - naphtyl axetic). M – 2 ( estedimetyl của a - naphyl axetic). MH (Hydrazit của axit maleic). Sử dụng rộng rãi trong công tác bảo quản khoai tây, cà rốt, hành và các loại củ. - Các loại thuốc diệt trừ nấm như: T.M.T.D, các loại thuốc chống vi khuẩn gây thối trong quá trình bảo quản rau quả tươi. Câu hỏi phụ: Hãy trình bài một quy trình chế biến và bảo quản 1 nông sản nào đó mà em biết? 1. Chế biến chè xanh: - Nguyên liệu để chế biến chè xanh là những giống chè lá to, búp mập, hái đúng tiêu chuẩn 1 tôm 2 lá, 1 cá 2 chừa, thủy phần cao, thu hái vào lúc mưa, phía ngoài mặt lá có nước. sau khi thu haí, lá chè được làm héo tự nhiên trong khoảng 4-6h. - Dệt men: Để đình chỉ hoạt động các enzyme trong lá chè, người ta tiến hành bằng cách nhúng lá chè vào nước sôi (chần chè). Trong 1-2 phút rồi vớt ra, để ráo nước và làm nguội nhanh và ép nước cho đến thủy phần đạt yêu cầu để vò chè. - Việc sao chè hoặc xào chè để dệt men được tiến hành bằng thiết bị thùng quay hoặc chảo có nhiệt độ trên 220oc. ở điều kiện này enzyeme ngừng hoạt động và sau 7-10 phút thì enzim bị tiêu diệt hoàn toàn trong lá chè. Cũng có thể dệt men bằng hỏi nước áp suất cao. - Vò chè xanh: Để tạo hình xoăn cho cánh ché, đồng thời làm dẹp các tế bào lá cho dịch ép chiết ra ngoài mặt lá, nhờ đó khi pha chè bằng nước sôi các chất hòa tan được chiết ra dễ dàng. Vò chè có thể bằng thủ cong hoặc máy chuyen dung và tiến hành hai đợt, sau mỗi đợt đều sàng lại cho tơi các cho tơi các cục lá chè vón và làm nguội chè. Sau khi vò chè, cánh chè phải thật xoắn và độ dập của lá chè đạt tỉ lệ 45-55%. Chè vò xong được chuyển qua chảo để sao khô, hoặc có thể cho vào máy sấy, lò sấy. giai đoạn đầu có thể sấy hoặc sao khô ở 85-900C trong 10-15 phút sao cho độ ẩm còn lại trong chè w = 18-20%. Giai đoạn sau tiếp tục sao khô hoặc sấy ở nhiệt độ 60-700c trong 1h30 hoặc có thể hạ thấp nhiệt độ và kéo dài thời gian lâu hơn để đảm bảo lượng vị của chè vào giữ độ xoắn cho cánh chè. Độ ẩm cuối cùng của lá chè xanh là w= 4-6%. Dệt men Nguyên liệu Làm héo Sản phẩm Phân loại Vò chè Làm khô Sơ đồ công nghệ chế biến chè xanh MÔN: XÂY DỰNG MÔ HÌNH SINH THÁI VAC 1. VAC là gì ? VAC là cụm từ viết tắt của 3 chữ cái đầu của 3 từ ‘vườn’, ‘ao’ và ‘chuồng’. Trong kn chung : ‘Vườn’ là yếu tố phản ánh các hoạt động trồng trọt trong vườn, ‘Ao’ là chỉ các hoạt động nuôi cá trong ao và ‘Chuồng’ chỉ các hoạt động chăn nuôi gia súc, gia cầm... 2. HỆ SINH THÁI VAC - Hệ sinh thái VAC là một hệ sinh thái trong đó có sự kết hợp chặc chẽ giữa hoạt động trồng trọt nuôi trồng thủy sản và chăn nuôi các loại vật nuôi khác - Trong hệ thống sinh thái này các vật nuôi và cây trồng không chỉ quan hệ với môi trường vô sinh mà giữa chúng tồn tại mối quan hệ chặc chẽ và phức tạp. 3. VAC dựa trên Cơ sở khoa học để phát triển bền vững: - VAC Gắn liền các yếu tố ‘truyền thống’ và ‘hiện đại’: Các yếu tố truyền thống về giống cây, con bản địa được hỗ trợ để phát triển bằng các công nghệ sinh học tiên tiến và hiện đại. - Kỹ thuật áp dụng trong VAC là: Kỹ thuật Thâm canh sinh học cao. Trong vườn trồng nhiều loại cây cao thấp khác nhau để tận dụng tối đa sự quang hợp từ ánh nắng mặt trời ; Dưới ao nuôi nhiều loại cá, tôm để tận dụng nguồn thức ăn ở nhiều tầng theo độ sâu của nước... - Kỹ thuật trong VAC dựa trên cơ sở của chiến lược tái tạo: Ánh nắng mặt trời được tái tạo qua quang hợp của lá cây để tạo ra nguồn thực phẩm cho nhu cầu của con người, cung cấp nguồn nguyên liệu cho công nghiệp chế biến; Phế thải và các phần dư thừa từ các hoạt động chăn nuôi và trồng trọt được tái tạo để thành nguồn nguyên liệu đầu vào (biogas, phân vi sinh) cho các chu trình sản xuất tiếp theo và để giữ gìn môi trường trong sạch. - Kỹ thuật trong VAC dựa trên cơ sở của chiến lược tái tạo. + Tái sinh nguồn năng lượng mặt trời qua quang hợp của cây trồng. + Tái sinh các chất thải (chất thải của công đoạn sx này là nguyên liệu cho quy trình sx khác) 4. Vai trò của VAC trongđời sống con người: - Người sản xuất tăng thu nhập - Cung cấp nhiều loại sản phẩm nông nghiệp cho thị trường và tiêu dùng trong gia đình. - Góp phần giải quyết lao động nhàn rỗi ở nông thôn,bảo vệ môi trường - Thúc đẩy nhiều ngành khác phát triển, nhất là nhành dịch vụ. Tạo ra nhiều sp cho xã hội CHƯƠNG 2: CÁC THÀNH PHẦN CỦA VAC 1. VAC và các mối quan hệ tương hỗ thúc đẩy phát triển: * Vườn: Cung cấp các thức ăn cho chăn nuôi (rau, cỏ, thân cây đậu, ngô, rau lang, lá sắn...) Vườn có nhiều cây thực vật như rau xanh, cỏ lá cây,… có thể làm thức ăn cho cá trong ‘Ao’ * Chuồng: Cung cấp phân bón được chế biến từ chất thải gia súc, gia cầm cho cây trồng trong vườn. Chất thải gia súc sau khi phân hủy để tạo khí sinh học thay thế chất đốt truyền thống (củi, than đá, rơm rạ...) thì bã thải của nó trở thành nguồn thức ăn có giá trị để nuôi cá, hoặc nuôi giun làm thức ăn cho cá hoặc cho gia cầm... * Ao: Cung cấp nước tưới và bùn làm tăng chất lượng đất cho cây trồng trong‘Vườn’. Rất nhiều sp và phụ phẩm từ ‘Ao’ là nuồn thức ăn bổ xung có chất lượng cho chăn nuôi gia cầm (ruột, xương và đầu tôm, cá các loại...) làm thức ăn bổ sung với lượng đạm cao cho gia cầm - Nước từ ‘ao’ rất cần để rửa sạch và vệ sinh hệ thông chuồng trại chăn nuôi và sau đó có thể xử lý để quay trở lại ‘Ao’ với nguồn dinh dưỡng tốt cho cá... - VAC và Nông nghiệp bền vững: Về cơ bản, một Nền nông nghiệp được xác định là bền vững khi sự phát triển của nó không những đáp ứng được nhu cầu của đời sống hiện tại, mà còn thỏa mãn được các nhu cầu của các thế hệ mai sau. Nông nghiệp bền vững chủ yếu dựa trên sự đa dạng và phong phú các hệ thống nông nghiệp có khả năng phát triển lâu bền với tiềm năng kinh tế cao, đáp ứng nhu cầu lương thực và thực phẩm cho con người, trong đó sự phát triển không ảnh hưởng tiêu cực tới các nguồn lực xã hội, tài nguyên và môi trường. 2. hoạch toán kinh tế trong sản xuất:(SGK t73) CHƯƠNG 3: XD CÁC MÔ HÌNH VAC TỔNG QUÁT Ở CÁC VÙNG SINH THÁI 1. Yêu cầu của thiết kế mô hình VAC a. Hiệu quả kinh tế và sản phẩm hàng hóa. Sp hàng hóa là đầu ra cần thiết của một hệ thống - VAC chỉ để phục vụ nhu cầu trong gia đình thì không thể coi VAC là một ngành sản xuất quan trọng giúp nông hộ tăng thu nhập và cải thiện đời sống. - Sống trong một nền kinh tế thị trường với nhu cầu ngày càng cao và đa dạng, nông hộ không thể tự sản xuất ra mọi thứ để thỏa mãn nhu cầu đó và các nhu cầu khác cần đến tiền nhuwgiaos dục, dịch vụ y tế, đi lại,.. - Muốn năng cao hiệu quả kinh tế của vườn gia đình, chủ vườn cần phải: + Nắm vững khoa học, kỹ thuật và quản lý nghề nghiệp + Biết sử dụng lao động, tiền vốn, vật tư có hiệu quả, + Biết vận dụng các chính sách và luật pháp của Nhà nước b. Hệ thống VAC cần phải phù hợp với điều kiện tự nhiên của vùng. - Các đối tượng trong hệ thống VAC, đều là các đối tượng sống, vì vậy chúng đều yêu cầu các điều kiện tự nhiên và các biện pháp canh tác phù hợp - Việc thiết kế vườn cây, ao cá, chuồng trại phải phù hợp với địa hình, hướng gió, nguồn nước để giảm bớt những thiệt hại về xói mòn, rửa trôi đất, ngập lụt hoặc gẫy cành, rụng quả….. - Nếu trong hệ thống VAC có ao cá thì ao phải gần nguồn cung cấp nước sạch thường xuyên - Ở vùng đồi chú ý đặc biệt đến việc thiết kế vườn cây, nhất là vườn cây lâu năm để giảm bớt xói mòn do mưa. Ở vùng đồng bằng cần quan tâm đến việc thiết kế hệ thống tiêu nước trong mùa mưa. c. Vị trí của các thành phần trong hệ thống cần phải hỗ trợ nhau, đảm bảo sự hài hòa tương tác với nhau có lợi nhất. d. Mỗi thành phần trong hệ thống đảm bảo thực hiện nhiều chức năng. e. Đa canh và đa dạng hóa sản phẩm vườn. g. Đảm bảo sự bền vững của hệ thống và bảo vệ môi trường. 2. Chọn địa điểm đẻ xây dựng vườn. a. Các yếu tố khí hậu và đất đai. - Nhiệt độ: là yếu tố quan trọng nhất, ảnh hưởng đến sự phân bố cây trồng và vật nuôi - Lượng mưa và đô ẩm: có ảnh hưởng đến việc thiết kế hệ thống tưới và tiêu nước - Gió: ở địa hình nào cũng có thể bị ảnh hưởng xấu của gió thiên tai như bão, xoáy, lốc. chỉ có gió thịnh hành là cần chú ý trong xây dựng vườn. - Địa hình: có liên quan chặc chẽ với tiểu khí hậu của địa phương và kiểu vườn. Ở các địa hình bằng phẳng hoặc có độ dốc thấp <50 - Nguồn nước, Đất đai: b. Các yếu tố về sản xuất - Cây trồng và vật nuôi: thu thập số liệu về giống cây trồng và vật nuôi đã thích nghi tốt với địa phương, các giống mới đang được sử dụng. - Nông hộ: quyết định đến kế hoạch và khả năng đầu tư cả về vật chất, sức lao động, kỹ thuật cho hệ thống và kỹ năng quản lý hệ thống c. Điều kiện kinh tế xã hội địa phương - Cơ sợ hạ tầng: đường giao thông, cơ sở bảo quản, địa lý bán buôn bán lẻ nông sản, hệ thống thủy lợi công cộng… - Dịch vụ khoa học kỹ thuật: dịch vụ thú y, thủy lợi… - Thị trường vật tư và hàng hóa nông sản: nhu cầu của thị trường, giá cả và biến động giá cả. 3. Thiết kế xây dựng vườn và lập kế hoạch chăm sóc quản lý vườn a. Xác định kiểu hình vườn thích hợp - Xđ vị trí của các thành phần trong hệ thống và phân bố đất đai cho quy hoạch tổng thể vườn - Chọn giống cây, con để nuôi trồng; khối luượng và chủng loại - Cần có bản đồ thiết kế chi tiết về vườn cây, chuồng, ao - Thời vụ gieo trồng, nuôi cá thích hợp - Lập kế hoạch mua cây con giống, vật tư, dụng cụ cần thiết cho thiết kế xây dựng hệ thống b. Hệ thống đường xá và hàng rào bảo vệ vườn - Tùy thuộc vào quy mô vườn, khả năng cơ giói hóa, nhu cầu vận chuyển sản phẩm mà xây dựng hệ thống đường xá cho thích hợp. - Hệ thống đường nối thông các khu vườn, ao, chuồng - Hàng rào bv có thể là cây cối, lưới săt, tường xây, tùy thuộc vào đk cụ thể của từng nơi. c. xây dựng ao: Kiểu và dạng ao phụ thuộc vào địa hình và quy mô sản xuất + Ao chuổi: cá ở các độ tuổi khác nhau tiện cho việc cho ăn chăm sóc. Nhược điểm: dịch bệnh hoặc nước bị ô nhiễm có thể chảy theo dòng nước lan từ ao này sang ao khác + Ao đặc song song: mỗi ao nuôi cách biêt nhau, không sợ lây truyền dịch bệnh hoặc ô nhiễm, dễ kiểm tra, tiêu nước và dễ xử lý hơn ao chuỗi. + Ao kênh: thích hợp cho các loài cá ăn cây cỏ ở ven ao, trên luống ao hoặc thức ăn ở đáy ao Ao kênh thích hợp cho vùng đồng bằng, vùng trũng và thường diện tích ao chiếm khoảng 30% tổng diện tích vườn. thường độ sâu mặt nước là 1 – 1,5m là kinh tế nhất, kích thước tùy thộc vào mục dích sản xuất, loại cá nuôi và quỹ đất sẵn có. d. Xây dựng chuồng trai chăn nuôi:Vị trí: chuồng có thể xây dựng ở cạnh ao, trên ao (đối với lợn gia cầm) hoặc dưới tán cây trong vườn ở nơi cao ráo Khi thiết kế chuông trại cần lưu ý: huy hoạch chổ để ủ phân tươi, hồ chưa nước rửa chuồng hàng ngày, chuồng phải thoáng, mát, hợp vệ sinh về mùa hè và ấm áp vào mùa đông. Chuồng phải có máng ăn và chổ đựng nước uống. Kích thước chuồng: phụ thuộc vào số lượng vật nuôi và giống. e. Xây dựng vườn nuôi: + Phân chia lô thửa và vị trí trồng các loại cây trong vườn. Cây trong vườn cần chia thành cây lâu năm và cây hàng năm + Kế hoach trồng xen, gối các loài cây khác nhau trong vườn + Lên luống, đào hố để trồng cây + Chế độ canh tác từng loài cây trong vườn 3. Vai trò của con người thúc đẩy các mối quan hệ tương hỗ trong VAC: Hệ thống VAC được vận hành bởi một nhân tố quan trọng, đó chính là con người. Con người ở vị trí trung tâm tiêu thụ các sp VAC để tồn tại và phát triển và ngược lại, con người tác động và điều chỉnh các mối quan hệ tương hỗ giữa các thành phần của hệ thống bằng các yếu tố bổ xung từ bên ngoài như: phân bón sinh học, thức ăn cho chăn nuôi, v.v.. và kiểm soát quá trình xử lý chất thải của VAC, nhằm đạt được hiệu quả cao nhất cho hệ thống và bảo vệ môi trường. Chương 4: Xử lý chất thải trong VAC I. Tại sao phải quan tâm đến việc xử lý chất thải khi làm VAC. a. Niếu chất thải trong VAC không được xử lý hay xử lý không tốt thì trước hết ảnh hưởng đến môi trường sống của gia đình. Nếu phân rác không được thu gom xử lý mà để bừa bải xung quanh nhà, nước rữa đồ lênh láng khắp nơi thì ruồi, muỗi, vi trùng có điều kiện sinh sôi nảy nở, nguồn nước sinh hoạt của gia đình có thể bị nhiễm bẩn ảnh hưởng đén sức khỏe của gia đình, b. Không xử lý chất thải trong VAC sẽ mất đi một khối lượng lớn phân hữu cơ rất quý c. Xử lý chất thải VAC sẽ làm cho cảnh quan gia đình đẹp. Ngoài ra xử lý chất thải bằng Biogas sẽ có một nguồn chất đốt sạch rẻ tiền, hiểu quả cao. 2. Nguyên tắc xử lý chất thải trong VAC. a. Đối với chất thải từ vườn. - Lá rau, đồ thừa của củ, quả là những thứ có thể dung làm thức ăn cho gia súc hay cho cá - Lá cây, cỏ dại, thân cây mềm đậu đỗ có thể dùng làm phân, phân rác để bón ngược lại cho cây trong vườn. b. Đối với các thải từ ao - Các loại chất thải và các thứ khác từ ao như bèo khoai nước có thể dùng làm thức ăn cho gia súc, gia cầm - Bùn ao sau mỗi lần nạo vét có thể dùng bón cho cây hay ủ chúng với rơm ral làm phân cho cây trong vườn c. Đối với các chất thải từ chuồng - Nước rữa chuồng, nước phân dùng để ủ phân hoặc đua vào hầm ủ Biogas và sau đó có thể đưa vào ao nuôi cá. - Phân và nước thải tốt nhất là đem ủ để bón cho cây. d. Đói với chất thải từ sinh hoạt của con người - Nước rũa, nước vo gạo, các chất thừa trong chế biến các bữa ăn (rau, củ, quả… loại thải) dùng cho gia súc hay ủ phân rác - Phân bắc, nước thải nên được thu lại để ủ cho hoai sau đó bón cây trong vườn, bón ruộng - Khi xủ lý chất thải cần cố gắng ưu tiên áp dụng những biện pháp nào để đỡ tốn công, cho hiêu quả cao lại thu được nhiều sản phẩm Vd: Có thể làm biogas để vừa thu được phân bón vừa có chất đốt phục vụ cho sinh hoạt hàng ngày Chương 5: Các mô hình VAC ở một số vùng sinh thái 1. VAC vùng trung du, miền núi: * Đặc điểm. - Diện tích đất rộng có điều kiện mở rộng vườn nhưng đất dốc, thường bị thoái hóa ( tuy có nơi đất còn tốt, tầng đất dày); cần chú ý bảo vệ đất. - Ít bão nhưng rét hơn đồng bằng, có nơi có sương muối. - Nước tưới thường gặp khó khăn, nhưng có khi về mùa mưa lại có lũ lớn. 2. VAC vùng đồng bằng Bắc bộ. * Đặc điểm - Đất hẹp ( tận dụng diện tích, bố trí hợp lý cơ cấu cây trồng vật nuôi). - Mức nước ngầm thường thấp (đề phòng úng, nhất là về mùa mưa đối với những cây không chịu được úng). - Khí hậu: Nắng, gió tây về mùa hè và các đợt gió về mùa đông bắc lạnh, ẩm và hanh khô về mùa đông. 3. VAC vùng ven biển. * Đặc điểm - Đất cát thường bị nhiễm mặn. - Hay bị bão gió mạnh làm di chuyển cát. - Tưới khó, vì nước ngấm nhanh, nhưng cũng có nơi mức nước ngầm cao. 4. Vùng đồng bằng Nam Bộ * Đặc điểm: - Đất thấp mức nước ngầm cao, mùa mưa dễ bị úng. - Tầng đất mặt mỏng và tầng dưới thường bị nhiễm mặn, nhiễm phèn. - Khí hậu có hai mùa rõ rệt; mùa mưa dễ bị ngập úng, mùa khô dễ bị thiếu nước. MÔN: VỆ SINH MÔI TRƯỜNG TRONG CHĂN NUÔI Câu 1: Vệ sinh thú y đối với môi trường chăn nuôi ? - Thực hiện chế độ vệ sinh hàng ngày, hàng tuần, định kỳ nhằm thu gom kiểm soát nguồn bệnh, nhân tố trung gian truyền bệnh. + Thường xuyên diệt chuột bằng bẫy hoặc thuốc diệt chuột. + Làm lưới che cửa sổ, sử dụng quạt thông gió + Định kỳ dùng hóa chất hoặc áp dụng phương pháp sinh học để diệt côn trùng. - Có biện pháp nhằm kiểm soát và cải thiện không khí trong và ngoài chuồng nuôi: trồng cây xanh trong khu vực trại. - Định kỳ vệ sinh, tiêu độc, khử trùng xung quanh chuồng nuôi. + Phun hóa chất sát trùng một tuần/lần + Vệ sinh kho chứa nguyên liệu, thức ăn thành phẩm 2 tuần/lần + Quét vôi 1 thàng/lần + Vệ sinh bể nước 1 tháng/lần - Sau khi xuất bán gia súc, gia cầm gỡ bỏ dụng cụ chăn nuôi cọ rửa bằng cơ học. Sau đó khử trùng tiêu độc bằng hóa chất thích hợp và để trống chuồng ít nhất trong hai tuần. Câu 2: Xử lý chất thải chăn nuôi bằng ao sinh học ? - Ao sinh học hay hồ oxy hóa là một trong các công trình xử bằng phương pháp sinh vật học. Các quá trình diễn ra trong ao sinh học tương tự như quá trình tự rửa sạch ở sông hồ nhưng tốc độ nhanh hơn và hiệu quả hơn. Trong ao có chứa nhiều loại thủy thực vật, tảo, vi sinh vật, cá, phiêu sinh vật, nấm... phát triển. Quần thể động thực vật này đóng vai trò quan trọng trong quá trình vô cơ hóa các hợp chất hữu cơ của nước thải. Đầu tiên vi sinh vật phân hủy các chất hữu cơ phức tạp thành các chất đơn giản và vô cơ, đồng thời trong quá trình quang hợp chúng lại giải phóng ra oxy cung cấp cho cá. Cá bơi lội có tác dụng khuấy trộn nước có tác dụng tăng sự tiếp xúc củ oxy với nước, thúc đẩy sự hoạt động phân hủy của vi sinh vật. Trong thực tế có 3 kiểu hồ sinh học: a. Ao ổn định chất thải hiếu khí: Là loại ao cạn 0,3-0,5 m được thiết kế sao cho ánh sáng mặt trời xâm nhập vào lớp nước nhiều nhất làm phát triển tảo, do hoạt động quang hợp để tạo oxy. Điều kiện thông khí đảm bảo từ mặt nước đến đáy ao. b. Ao ổn định chất thải kỵ khí: Là loại ao sâu, có thể > 1,5 m, không cần oxy cho hoạt động của vi sinh vật. Ở đây các loài vi sinh vật kỵ khí và tùy nghi dùng oxy từ các hợp chất như nitrate, sulphate để oxy hóa chất hữu cơ tạo mê-tan và CO2. c. Ao ổn định chất thải tùy nghi: Hoạt động với 2 quy trình trên. Ao thường sâu từ 1-2 m thích hợp cho phát triển tảo và vi sinh vật tùy nghi. - Ban ngày, khi có ánh sáng mặt trời quá trình xảy ra trong hồ là hiếu khí - Ban đêm và lớp đáy là kỵ khí. Trong thực tế ao tùy nghi được sử dụng rất rộng rãi và phổ biến. Câu 3: Xử lý chất thải bàng cánh đồng lộc và cánh đồng tưới ? * Cánh đồng lọc: - Đây là những khu đất được quy hoạch để xử lý nước thải. Khi nước thải được lọc qua đất, các chất lơ lững keo được giữ lại tạo thành màng vi sinh vật. Vi sinh vật trong màng này sử dụng chất hữu cơ tăng sinh khối và biến thành các chất hòa tan hoặc chất hữu cơ đơn giản. - Toàn bộ khu đất được chia làm nhiều ô, diện tích mỗi ô không quá 0,4 ha, các ô phải bằng phẳng để bảo đảm phân phối nước đều, tải trọng trên cánh đồng tưới tùy thuộc vào độ lớn của vật liệu lọc. Hiệu quả làm sạch của cánh đồng lọc rất cao, giảm BOD >90%, coliform> 95%. Nước thải rất trong và sau khi xử lý. * Cánh đồng tưới - Với nguồn nước thải có nhiều hợp chất hữu cơ, ít độc tính như nước thải chăn nuôi, nước thải sinh hoạt có thể sử dụng cánh đồng tưới. Cơ chế hoạt động của cánh đồng tưới cũng giống như cánh đồng lọc chỉ khác là cánh đồng tưới có trồng lúa hoặc hoa màu. Nếu có cây trồng, hiệu quả xử lý càng cao vì cây trồng hấp thu các chất vô cơ có tác dụng thúc đẩy nhanh tốc độ phân hủy. Bộ rễ còn có tác dụng chuyển oxy xuống tần đất sâu dưới mặt đất để oxy hóa các chất hữu cơ được thấm xuống. Khi sử dụng cánh đồng tưới cần chú ý đến độ xốp của đất, chế độ tưới nước và yêu cầu phân bón cho cây trồng. Câu 4: Tác nhân gây ô nhiểm nước ? * Ô nhiễm sinh hoc: vi khuẩn gây bệnh, vi rút, ký sinh trùng và các loại sinh vật khác Các loại bệnh do nhước bị ô nhiễm sinh học gây ra: + Do vi khuẩn gây: Tả, lỵ, thương hàn.. + Do siêu vi khuẩn gây ra: viêm gan siêu vi, bại liệt, viêm kết mạc.. + Do ký sinh trùng: trứng giun sán, giun móc, giun lươn.. * Ô nhiễm hóa học: - Ô nhiễm chất hữu cơ dễ bị phân hủy sinh học hoặc các chất tiêu thụ oxy CHC dễ phân hủy sinh học: Cx(H2O)y, proein, chất béo...-> giảm oxy, gây thối nước - Ô nhiễm chất hữu cơ khó phân hũy: CHC này khó phân hủy, có độc tính cao (thuốc bảo vệ thực vật..)-> nhức đầu, choáng, mất ngủ.... - Ô nhiểm do các chất vô cơ (SO4, PO3-, NH3..), kim loại nặng (As, Hg, Pb, Cd..) - Ô nhiễm dầu mỡ: cản trở trao đổi oxy khí quyển, gây chết đối với động thực vật thủy sinh vìngăn cản HH, QH, cung cấp năng lượng - Ô nhiễm chất tẩy tổng hợp * Ô nhiễm vật lý: Là sự ô nhiễm về màu mùi vị, nhiệt độ, chất phóng xạ... sụ thay đổi bắt thường về màu, mùi, vị sẽ làm giảm giá trị sử dụng của nước cũng như thẩm mỹ Ô nhiễm gây tác động xấu đến các hệ sinh thái dưới nước (làm tổn thương một bộ phận hay toàn bộ cơ thể, gây chết -> tổn thương HST) Ô nhiễm phóng xạ rất nguy hiểm: làm chết TB, gây đột biến tế bào, ung thư, tử vong Câu 5: Những điều cần lưu ý khi chọn địa điểm lập trai chăn nuôi ? * Diện tích đất: Không chỉ là diện tích lập trại chăn nuôi mà còn là diện tích cần dể sư dụng phân hoặc quản lý hay xả chất thải. Có 2 trường hợp: - Đất nông nghiệp rộng, chất thải từ trại chăn nuôi sẽ được sử dụng cho nông trại - Đất hẹp: phải có hợp đồng với nông trại khác gần đó để có kế hoạch sử dụng phân Không lấy phân bón đất thì phải có đề án sử dụng phân như: hầm biogas, nuôi tảo, nuôi cá,... * Khoảng cách cần thiết về mặt môi trường. Những điều cần lưu ý: - Đối với nguồn nước (sử dụng cho người và cho sinh hoạt) cách giếng nước, sông, ao, hồ ít nhất 100m. Chổ ủ phân phải cách nguồn nước khoảng 45m nhưng phải nằm dưới dốc - Đối với láng giềng: tốt nhất là 100m (kc từ chổ ủ phân, hoặc trại thải phân trực tiếp). - Vùng tiện ích công cộng: khoảng cách tốt nhất là 200m. - Đối với cánh đồng sử dụng phân: khoảng cách từ trại đến chổ sử dụng phân phải hợp lý. * Hướng gió:Các nhà chứa phân, chuồng nuôi phải ở dưới gió khu dân cư. Rãi phân trên cánh đồng lúc không có gió. * Đất: Chú ý tính chất vật lý hóa học của đất: + Hóa học phân tích thành phần dưỡng chất cuả đất và thành phần của phân để xem phân bổ sung được gì cho đất + Vật lý: đât cát mỏng không giữ nước, hiện tượng thẩm lâu cao để mất dưỡng chất trong đất nên cần bón nhiều. Độ nghiên của đất nên <10% * Thực vật: Xem mt cần trồng thực vật gì, yêu cầu dưỡng chất ra sao để sử dụng phân hợp lý. MÔN: MÁY CÔNG NGHIỆP MÁY LÀM ĐẤT + MÁY CÀY KOONG LẬT + MÁY LỒNG TRỤC MÁY CHĂM SÓC + XỚI, BƠM NƯỚC,BỪA, PHUN THUỐC MÁY THU HOẠCH + MÁY TUỐT LÚA TỈNH TẠI I. CAØY KHOÂNG LAäT: choáng xoùi moøn, xaâm thöïc cuûa nöôùc vaø gioù, giöõ nguyeân thaûm thöïc vaät laøm haïn cheá boác hôi nöôùc, khoâng taïo raõnh soáng traâu loøng maùng, khaû naêng laøm tôi ñaát raát toát. Söû duïng: - lôùp ñaát maët maøu môõ hôn lôùp döôùi. - ñaát thoùai hoùa, chua, ngheøo dinh döôõng khoâng ñöa leân treân. - vieäc dieät coû duøng thuoác hoùa hoïc. Caøy ngaàm: cuõng laø moät daïng coâng cuï laøm ñaát khoâng laät nhöng ñoä saâu töø 30 – 60 cm, Duøng ñeå laøm ñaát caùc caây troàng nhö mía, döùa II. phay ñaát 1. Cô caáu treo 2. Hoäp soá giöõa 3. Hoäp soá beân 4. Voû maùy phay 5. Naép che sau 6. Troáng phay 7. Truïc caùc ñaêmh 8. Baùnh xe giôùi haïn ñoä saâu phay 1/ Boä phaän laøm vieäc: Löôõi phay ña soá coù daïng chöõ L, thaân thaúng hay cong. Löôõi ñöôïc baét leân ñóa hay troáng phay. 2/ Sô ñoà truyeàn ñoäng cuûa phay: Tuøy thuoäc vaøo maùy keùo hai baùnh, hay maùy keùo boán baùnh ta coù caùc sô ñoà sau: 3/ Cô caáu an toøan; Cô caáu an toøan kieåu ma saùt ñóa 4/ Boä phaän ñieàu chænh ñoä phay saâu.: thuyeàn tröôït baùnh xe - Phay moät laàn ñaát nhoû baèng moät laàn caøy vaø hai hay ba laàn böøa. Do ñoù soá laàn maùy keùo ñi laïi treân ñoàng ít, ñaát khoâng bò baùnh xe laøm maát keát caáu. - Troän phaân vôùi ñaát, ñaùnh tôi coû daïi toát. - Löïc caûn keùo haàu nhö khoâng toán maáy. Chæ chi phí cho vieäc quay troáng phay. 5/ Boá trí löôõi phay treân troáng phay: Phaûn löïc taùc ñoäng leân chieàu doïc troáng, ñoái xöùng qua ñöôøng trung tröïc cuûa troáng phay, boá trí theo ñöôøng xoaén oác. Khoûang caùch hai dao keá nhau laø lôùn ñeå khoâng bò dính ñaát. 6/ Hoäp soá ñoåi maët phaúng quay 7/ Taám böûng che 8/ Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán chaát löôïng laøm vieäc cuûa phay: - Toác ñoä laøm vieäc cuûa lieân hôïp maùy vaø toác ñoä cuûa dao. - Troïng löôïng cuûa phay. - Ñoä aåm cuûa ñaát. - Coû daïi vaø thaân caây. 9/ Caùc loaïi phay ñang söû duïng: phay maùy caøy tay Boâng Sen, YZ-8, phay Kubota L2000, PK-1,6; PB-1,6, phay Howard, phay Befa III. BÖØA . Yeâu caàu kyõ thuaät noâng hoïc khaâu böøa: - Tieáp tuïc laøm tôi nhuyeãn ñaát sau caøy ôû ñoä saâu 5-15 cm. - Laøm phaúng maët ñoàng. - Tieáp tuïc dieät coû daïi saâu beänh. (gom laïi roài dìm xuoáng) - Ngoøai ra, duøng ñeå phaù vaùng, caét mao daãn giöõ aåm cho ñaát. I/ BÖØA CHAÛO (ÑÓA) 1/ Boä phaän laøm vieäc: Coù keát caáu gioáng nhö caøy chaûo laät raï nhöng ñöôïc boá trí thaønh töøng cuïm, Daïng chaûo laø choûm caàu coù caïnh vieàn troøn trôn, caïnh vieàn khuyeát cong vaø caïnh vieàn khuyeát traùi kheá. Daïng khuyeát vô coû, caét coû toát hôn nhöng vuøi laáp coû khoâng baèng daïng troøn trôn. Böøa chaûo chöõ X-Böøa chaûo chöõ V-Chaûo böøa caïnh vieàn daïng khuyeát *Kích thöôùc chaûo: nheï D = 450 – 510 mm naëng D = 560 – 660 mm Goùc tieán: ac = 10 – 250 (coù theå 300) ôû caøy laø 350 2/ Boá trí chaûo treân khung: - Goàm hai haøng chaûo laät ñaát theo höôùng ñoái nhau. - Caùc chaûo treân hai haøng boá trí sole nhau. - Caùc veát chaûo phaûi baèng nhau. - Neáu coù moät haøng laø caïnh khuyeát thì boá trí ôû phía treân Thoâng thöôøng böøa chöõ V naëng hôn chöõ X X 20 – 50 Kg/chaûo V 30 – 100 Kg/chaûo 3/ Ñieàu kieän söû duïng:: Böøa chaûo khoâng söû duïng trong tröôøng hôïp ñaát quaù aåm vì khi ñoù chaûo ñi ngang qua caét ñaát theo ñöôøng doïc. 4/ Ñieàu chænh caân baèng: Hai baùnh maùy keùo ñeàu ñi treân ñoàng * Böøa chöõ X: hai maûng tröôùc goùc tieán phaûi baèng nhau, hai maûng sau goùc tieán baèng nhau. Theo lyù thuyeát goùc tieán treân hai haøng baèng nhau, nhöng thöïc teá ngöôøi ta chænh goùc tieán maûng sau nhoû hôn maûng tröôùc 1 vò trí ñieàu chænh. * Böøa chöõ V: goùc tieán maûng sau lôùn hôn maûng tröôùc 1 vò trí ñieàu chænh ñeå böøa caân baèng 5/ Ñieàu chænh ñoä saâu: - goùc tieán caøng lôùn caøng saâu - theâm taï taêng troïng löôïng. - duøng chaûo caïnh khuyeát. - ñieàu chænh baùnh töïa (loïai moùc). - duøng heä thoáng thuûy löïc 6/ AÛnh höôûng cuûa toác ñoä laøm vieäc: Chaäm v = 4 – 5 km/h nhanh v = 6 – 8 km/h Toác ñoä chaäm ñoä saâu oån ñònh nhöng ñaát ít tôi, maët ñoàng khoâng baèng phaúng. Nhanh quaù ñoä saâu khoâng oån ñònh, ñaát baén ra xa, ñaát quaù tôi, maët ñoàng khoâng baèng phaúng 7/ Chuyeån ñoäng cuûa böøa” Caùc phöông phaùp chuyeån ñoäng cuûa lieân hôïp maùy böøa;chéo đơn , chéo kép. II/ BÖØA RAÊNG: Boä phaän laøm vieäc: goàm caùc raêng böøa gioáng ñinh, coù taùc duïng raïch ñaát vaø laøm tôi vôõ ñaát hai beân hoâng raêng. 1/ Böøa zíc zaéc: Vieäc boá trí raêng treân khung phaûi ñaûm baûo: - Khoaûng caùch haøng ngang cuûa raêng phaûi ñuû roäng ñeå khoâng vöôùng coû raùc. Caùc veát raêng nhoû nhaát ñeå taêng khaû naêng laøm tôi ñaát.. Moãi raêng coù 1 veát khoâng truøng. Caùc veát raêng coù khoûang caùch ñeàu nhau Söû duïng: - böøa raêng duøng laøm ñaát caïn 5 cm - san phaúng sau khi caøy, sau khi böøa chaûo. - dieát coû môùi nhuù maàm ñoàng thôøi phaù vaùng. Laáp haït sau khi gieo xaï. - khoâng ñöôïc duøng böøa raêng trong tröôøng hôïp ñaát quaù cöùng, quaù aåm, nhieàu coû 2/ BÖØA LÖÔÙI: Thöôøng coù 3 maûng, maûng tröôùc vaø giöõa töông ñoái naëng 0,5 Kg/raêng ñeå laøm tôi ñaát vaø vô coû. Maûng sau nheï hôn 0,2 Kg/raêng coù taùc duïng san phaúng, löôïn treân maët ñoàng, phaù vaùng, dieät coû 3/ BÖØA RAÊNG LOÏAI QUAY (CUOÁC QUAY) laøm tôi ñaát maø khoâng di chuyeån ñaát, duøng phaù vaùng laàn ñaàu sau khi gieo 4/ Böøa raêng loø xo: theùp loø xo uoán cong lieàn khoái hay thay theá, ñöôïc boá trí treân hai, ba thanh ngang, söû duïng khi caàn böøa saâu 15 cm, loâi coû leân toát, coù taùc duïng choáng xoùi moøn toát. 5/ Caùc loïai böøa khaùc III/ TRUÏC LAÊN ÑAÁT KHOÂ Nhieäm vuï chuû yeáu cuûa truïc laên laø neùn ñaát ñeå taïo neân caùc khe hôû mao daãn giöõ aåm, tôi vôõ ñaát cuïc (sau khi caøy, böøa) vaø san phaúng taïo ñieàu kieän cho caùc khaâu sau. * Daïng oáng troøn:troïng löôûng 200 – 400 Kg/m, vaät lieäu baèng goã, gang. * Daïng ñóa: goàm nhieàu ñóa baèng gang hay theùp laép treân moät truïc., ñöôøng kính 30 – 60 cm, beá daøy 8 – 15 cm, naëng 10 – 30 Kg/ñæa Vaønh ñóa coù nhieàu daïng nhö maáu, raêng khía. Taùc duïng cuûa maáu laøm vôû ñaát nhieàu hôn, boá trí hai haøng ñaát ít bò gôn soùng . Truïc laên chæ duøng ôû ñaát khoâ vöøa, khoâng duøng ôû ñaát seùt naëng,ñaát deûo, ñaát quùa aåm. LAØM ÑAÁT RUOÄNG LUÙA NÖÔÙC Ñaëc ñieåm cuûa ñaát troàng luùa nöôùc laø: - Ñaát gaàn nhö ngaäp nöôùc trong thôøi kyø sinh tröôûng cuûa caây luùa. - Vuøng troàng luùa nöôùc thöôøng phaûi laøm thaønh buøn nhuyeãn neân coù löïc caûn rieâng nhoû. - Ñòa hình phöùc taïp, phaûi ñaép bôø giöõ nöôùc. → Thay ñoåi heä thoáng di ñoäng cuûa maùy keùo Baùnh phuï Baùnh phao Baùnh loàng Khi duøng baùnh loàng: - Ruoäng ñaõ caøy aûi sau khi cho nöôùc vaøo ngaâm 2-3 ngaøy baùnh loàng laøm nhuyeãn ñaát thay cho böøa. - Ruoäng nöôùc coù buøn saâu döôùi 35 cm. - Ruoäng nöôùc coù nhieàu coû daïi, goác raï, baùnh loàng dieät coû daïi. Ruoäng coù ñoä chaët > 4 KG/cm2. - 3-4 KG/cm2 laép theâm taám tröôït - 2-3 KG/cm2 thuyeàn phao. * lieân tuïc duøng baùnh loàng: neàn ruoäng ngaøy caøng luùn saâu, yeáu; lôùp ñaát maët tôi nhuyeãn quaù MAÙY BAÛO VEÄ CAÂY TROÀNG * Baûo veä giaùn tieáp: * Baûo veä tröïc tieáp: - Phöông phaùp sinh hoïc: laøm maát khaû naêng sinh saûn cuûa chuùng trong quaàn theå roäng raõi. Phöông phaùp naøy coù tính choïn loïc cao vaø khoâng xaûy ra toån thaát phuï. - Phöông phaùp cô giôùi: söû duïng caùc coâng cuï cô khí, nhieät vaø ñieän, khaû naêng löïa choïn ít vaø hoaït ñoäng cuûa noù bò haïn cheá nhieàu maët. - Phöông phaùp hoùa hoïc: söû duïng raát phong phuù duøng hoùa chaát baûo veä caây troàng. + Phun vaøo caây nhöõng hoùa chaát theå loûng ôû daïng dung dòch vôùi nhöõng noàng ñoä khaùc nhau. + Phun leân caây moät lôùp moûng boät hoùa chaát ñoäc, tieâu thuï thuoác nhieàu hôn 4-6 laàn. + Phun muø: phöông phaùp naøy coù hieäu quaû vaø tính kinh teá cao. + Xöû lyù haït gioáng ñeå ngaên ngöøa beänh. I. YEÂU CAÀU KYÕ THUAÄT NOÂNG HOÏC: - Taïo luoàng tôi nhoû (buïi söông hay buïi haït) phuû kín leân caây troàng moät lôùp moûng ñeàu khaép caây vaø khaép caû beà roäng laøm vieäc cuûa maùy. - Ñaûm baûo phun ñuùng lieàu löôïng quy ñònh vaø khaép caû beà roäng laøm vieäc cuûa maùy. - Khoâng laøm haïi caây troàng vaø ngöôøi söû duïng maùy. - Deã söû duïng, duøng ñöôïc cho nhieàu loaïi caây, deã chaêm soùc baûo quaûn, - Caùc chi tieát maùy khoâng bò phaù huûy do thuoác II. PHAÂN LOAÏI MAÙY PHUN THUOÁC 1/ Theo phöông tieän vaän chuyeån: - Loaïi mang vai: vuøng caây heïp vaø thaáp < 3,5 m. - Loaïi ñaåy: döôùi 5m. - Loaïi ngöïa keùo. - Loaïi maùy keùo: naêng suaát cao. - Loaïi maùy bay: dieän tích roäng, vöôøn caây cao, röøng nuùi 2/ Theo nhieäm vuï - Loaïi ña naêng: caây ngoøai ñoàng vaø trong vöôøn - Loaïi ñaëc bieät: caây trong vuøng chuyeân canh 3/ Theo daïng thuoác - Maùy phun thuoác nöôùc. - Maùy phun thuoác boät. - Maùy phun phoái hôïp. 4/ Theo lieàu löôïng phun - > 600 l/ha cao - 50 – 200 l/ha thaáp - 0,5 – 10 l/ha cöïc thaáp Maùy phun thuoác nöôùc coøn chia theo nguyeân taéc phun: + Phun coù aùp suaát: chaát loûng chòu neùn, khi ñi qua voøi phun seõ tôi nhoû thaønh buïi söông. + Phun thoåi: chaát loûng chaûy ra voøi coù luoàng gioù maïnh thoåi laøm tôi vaø cuoán theo thaønh buïi söông. + Phun muø: chaát loûng ñöôïc ñaäp tôi thaønh söông muø nhôø cô hay nhieät III. MAÙY PHUN THUOÁC NÖÔÙC Chaát löôïng phun thuoác phuï thuoäc vaøo kích thöôùc cuûa gioït phun. * Yeâu caàu trong noâng nghieäp: ñöôøng kính gioït phun tröø saâu beänh 50 – 400 μm; dieät coû 300 – 600 μm ; gioït 150 – 400 μm ; söông 50 – 150 μm ; maây muø 20 – 50 μm ; haït lôùn quaù chaûy doøng vaø ñoïng treân laù vaø coù theå chaùy laù neáu thuoác coù noàng ñoä cao, haït nhoû quaù chöa tôùi caây ñaõ bay hôi vaø troâi daït ñi nôi khaùc. 1. Thuøng chöùa 2. Bình loïc 3. Van aùp suaát 4. Voøi phun xa 5. Voøi phun thaáp 6. Bôm 7. BÌnh loïc huùt 9. Ñaàu huùt 8. Boä phaän khuaáy troän 1/ Thuøng chöùa vaø boä phaän khuaáy troän - Tuøy theo maùy maø thuøng chöùa coù dung tích vaø hình daïng khaùc nhau. Hình daùng ñaït yeâu caàu chính laø chaát loûng khoâng coøn ñoïng laïi sau khi keát thuùc vieäc phun. Choáng gæ -> theùp inox , plastic Loaïi tay: ngöôøi mang 5 -18 l ; maùy mang 40 – 80 l Maùy keùo: treo 300 – 1000 l ; rô mooùc 600 - 4000 l OÂ toâ 1000 – 3000 l Maùy töï haønh 2000 – 4000 l - Caùc thuøng chöùa ñeàu coù cô caáu khuaáy ñeå ñaûm baûo söï ñoàng nhaát veà noàng ñoä cuûa thuoác tröø saâu ñaëc bieät khi dung dòch thuoác tröø saâu ôû theå huyeàn phuø (khoâng hoøa tan trong nöôùc) thì raát nhanh choùng laéng xuoáng ñaùy cuûa thuøng (30 phuùt laéng 50%). + loaïi cô hoïc: truïc treân coù laép caùc caùnh + loaïi thuûy löïc: bao goàm moät luoàng chaát loûng do bôm cung caáp thoåi maïnh vaøo thuøng chöùa taïo thaønh moät doøng ñoái löu xaùo troän dung dòch laøm thuoác tan daàn. 2/ Boä phaän taïo aùp suaát: * Bôm Löu löôïng cuûa bôm < 40 l/ph thaáp > 40 l/ph cao Aùp suaát 2 -5 KG/cm2 thaáp >25 KG/cm2 cao - Bôm pít toâng: löôïng cung caáp cuûa bôm phaûi luoân luoân lôùn hôn löu löôïng dung dòch caàn thieát ñeå phun, p = 1 -10 KG/cm2 Öu ñieåm: taïo aùp suaát cao coù theå tôùi 40 KG/cm2 , khi phun caây cao 10 – 25 KG/cm2 , caây thaáp 5 -10 KG/cm2 1. Truïc chuû ñoäng 2. Truïc bôm 3. Tay bieân 5. Pít toâng, xy lanh 6. Van huùt 7. Van ñaåy 8. Bình oån aùp 9. AÙp keá 10. Van an toøan 11. Loø xo ñieàu chænh - Bôm maøng: laøm vieäc theo nguyeân taéc moät maøng moûng ngaên caùch thaân bôm thaønh 2 phaàn vôùi van huùt vaø van thoùat. Khi maøng dao ñoäng laøm thay ñoåi theå tích cuûa 2 phaàn vaø keát hôïp vôùi söï ñoùng môû cuûa caùc van dung dòch ñöôïc huùt , neùn. Ñôn giaûn, aùp suaát thaáp 0,1- 0,4 KG/cm2 , löu löôïng nhoû 1-2 l/s, duøng maùy nhoû. 1. Maøng bôm 2. Van huùt 3. OÁng daãn ra voøi phun 4. Caàn pít toâng - Bôm baùnh raêng: hai baùnh raêng aên khôùp quay ngöôïc chieàu nhau - Bôm ru loâ con laên: löu löôïng lôùn, aùp suaát thaáp. - Bôm ly taâm: löôïng cung caáp 1-5 l/s , aùp suaát 0,4 - 0,6 KG/cm2 Baùnh coâng taùc quay trong thaân bôm 1000-2000 vg/ph , huùt chaát loûng qua truïc vaø ñaåy theo höôùng tieáp tuyeán. * Bình oån aùp: oån ñònh aùp suaát. * Ñieàu chænh aùp suaát: ñieàu chænh vaø giôùi haïn aùp suaát phun tuøy thuoäc vaøo coâng vieäc phun xa, gaàn, thaáp, cao. Thay ñoåi aùp suaát phun baèng caùch thay ñoåi löïc eùp loø xo. Van an toøan khoâng coù tay vaën, môû khi van ñieàu chænh khoâng laøm vieäc vaø aùp suaát vöôït quaù giôùi haïn cho pheùp. 3/ Voøi phun: caùc tia phun ñöôïc ñaëc tröng baèng: - Goùc phun: goùc cuûa caùc tia phun vôùi ñænh cuûa noù. - Dieän tích phun: dieän tích chuïp treân caùc maët phaúng ñöôïc bao phuû bôûi caùc gioït phun. Tieát dieän phun: ñöôïc phaân ñònh baèng theå tích cuûa chaát loûng trong beà roäng laøm vieäc cuûa voøi phun khi caét ngang höôùng chuyeån ñoäng. Phaân loïai voøi phun: + Theo tieát dieän phun * Voøi phun tia hình noùn: α = 700 coù theå thay ñoåi buoàng xoaùy ñeå thay ñoåi goùc phun. * Voøi phun tia hình deõ quaït: khoâng coù buoàng xoaùy, loã tia phun coù raõnh daøi Ñöôøng kính gioït phun khaù lôùn 400 – 700 μm dieät coû + Theo aùp suaát phun: voøi phun vôùi doøng chaát loûng coù aùp suaát vaø khoâng coù aùp suaát + Theo khoûang caùch phun: voøi phun taàm xa vaø voøi phun taàm gaàn. 4/ Boá trí caùc voøi phun: Tuøy theo coâng vieäc vaø yeâu caàu cuûa caây troàng voøi phun ñöôïc boá trí theo nhieàu caùch sao cho tieát kieäm thuoác phun, vöøa naâng cao hieäu quaû ñoái vôùi caây troàng. - 1 voøi: xòt caây aên traùi, taåy ueá, veä sinh chuoàng traïi. - phuû ñeàu: duøng ñeå phun ngoøai ñoàng (caây baép, ñaäu) - beân hoâng. - giöõa hai haøng caây aên traùi. 5/ Caùc boä phaän khaùc: * Ñöôøng oáng daãn: thöôøng laøm baèng kim loaïi, cao su, caàn kieåm tra söï roø ró. * Loïc: maùy phun thuoác coù 4 loïc, tröôùc khi vaøo thuøng – tröôùc khi vaøo bôm (luoân luoân coù) – giöõa bôm vaø voøi phun – trong voøi phun Neáu khoâng coù loïc thuoác seõ aên moøn bôm, hôû van, ngheït oáng. * Boä phaän huùt nöôùc nhanh vaøo thuøng: cho luoàng nöôùc moài ñi töø A qua choã thaét taïo chaân khoâng huùt nöôùc töø B leân Öu ñieåm: ña duøng, töông ñoái reû, ít toán coâng suaát ñeå taïo ra gioït tôi. * Khuyeát ñieåm: haït tôi khoâng ñöôïc nhoû laém > 200 µm, gaây chaûy doøng ñoïng treân laù. Phaûi toán nhieàu nöôùc, coàng keành keùo naëng maùy. IV/ MAÙY PHUN THUOÁC MANG VAI 1/ Loaïi thuûy aùp: goàm thuøng ñöïng dung dòch 10l, moät bình phuï ñöôïc taïo aùp suaát nhôø bôm tay, khi ñi phun thuoác phaûi bôm tay lieân tuïc. 2/ Loaïi thuûy aùp dö: voû bình laøm baèng inox hay plastic, trong bình coù ñaët moät bôm neùn Sô ñoà nguyeân lyù laøm vieäc cuûa bình phun thuoác loïai thuûy aùp 1. Bình chöùa thuoác 2. Bôm thuûy löïc 3. Bình oån aùp 4. Khoùa 5. Caàn phun 6. Voøi phun 7. Tay caàm 8. OÁng daãn 9. Van huùt 10. Van xaû 11. Tay bôm Sô ñoà nguyeân lyù laøm vieäc cuûa bình phun thuoác loïai thuûy aùp dö 1. Bình chöùa thuoác 2. Bôm thuûy löïc 3. Van ñaåy moät chieàu 4. Khoùa 5. OÁng daãn 6. Voøi phun V. MAÙY PHUN THUOÁC KIEÅU KHÍ ÑOÄNG Coù theå noùi ñaây laø phöông phaùp phoái hôïp giöõa caùc voøi phun haït mòn vaø toác ñoä gioù lôùn 100 m/s ñeå taïo söông. Ñoái vôùi caùc maùy lôùn vieäc cung caáp chaát loûng tôùi voøi phun do moät bôm pít toâng ñaûm nhieäm * Maùy phun khí ñoäng coù quaït doïc truïc - Quaït: höôùng truïc, löôïng gioù lôùn, toác ñoä < 50 m/s. - Boá trí voøi phun: quanh cung troøn. Nhôø coù quaït noù chôû gioït nöôùc ñi xa, duøng phun caùc vöôøn caây hay phun ngoøai ñoàng khi caây lôùn. 1. Thuøng chöùa 2. Bình loïc 3. Van aùp suaát 4. Voøi phun xa 5. Voøi phun thaáp 6. Bôm 7. BÌnh loïc huùt 9. Ñaàu huùt 11. Quaït gioù 8. Boä phaän khuaáy troän10. OÁng daãn khoâng khí 12. Voøng chaén ñaàu 13. OÁng naïp khí * Maùy phun khí ñoäng mang vai - Maïch gioù quaït ly taâm quay 7000 vg/ph taïo ra luoàng gioù maïnh, ñöôøng oáng gioù caøng ngaén caøng toát vaø ít khuùc khuyûu. - Nöôùc: goàm thuøng chöùa nöôùc vaø ñöôøng oáng daãn nöôùc treân coù van. Ñöôøng oáng phuï ñi töø quaït ñeán thuøng chöùa ñeå khuaáy troän taïo aùp suaát treân maët nöôùc. - Voøi phun: ñôn giaûn, nöôùc ra ôû choå tieát dieän thaét laïi. Quaït coù hai taùc duïng: laøm tôi gioït nöôùc, chôû gioït nöôùc ñi tôùi caây - Ñieàu chænh löôïng phun: ñoùng hay môû theâm van Goùc phun vaø taàm xa phun (ñoä tôi) thay ñoåi vò trí töông ñoái cuûa voøi phun Gaàn → goùc lôùn , tôi X a → goùc nhoû , ít tôi Sô ñoà maùy phun thuoác khí ñoäng mang vai 1. OÁng daãn khí veà khuaáy troän dung dòch 2. Thuøng ñöïng thuoác 3. Khoùa 4. OÁng daãn dung dòch ñeán buoàng khuyeách taùn 5. Buoàng khuyeách taùn 6. OÁng daãn gioù 7. Quaït gioù VI. MAÙY PHUN THUOÁC BOÄT 1/ Thuøng chöùa vaø boä phaän laøm tôi - Thuøng chöùa hình truï, chöõ nhaät ñaùy nghieâng, hình truï ñaùy troøn. - Truïc quay naèm ngang coù caùnh, caùnh xoaén laøm cho boät thuoác khoâng ñoùng cuïc 2/ Boä phaän cung caáp: cung caáp thuoác lieân tuïc cho luoàng phun, loïai truïc xoaén, loïai ñóa. Boä phaän troän tôi vaø cung caáp a/Truïc quay naèm ngang coù caùnh b/Truïc quay thaúng ñöùng coù caùnh c/ Truïc coù raõnh xoaén 3/ Quaït gioù: laø boä phaän laøm vieäc chính, noù taïo ra luoàng gioù huùt thuoác boät töø boä phaän cung caáp vaø thoåi ra mieäng phun, quaït loïai ly taâm. 4/ Mieäng phun - Hình noùn phaúng coù raõnh, phun caây thaáp. - Hình truï phun caây cao 20 m. - Loïai thìa: roäng vaø ngaén döôùi moät goùc naøo ñoù, duøng phun maët döôùi laù cuûa loïai caây thaáp. Mieäng phun Daïng hình noùn phaúng raõnh chöõ nhaät .Daïng thìa ,Daïng rìu ,Daïng hình truï . Öu: khoâng caàn nöôùc neân nheï maùy, phun nhanh, thaám toát boät len loõi vaøo keû laù. Khuyeát: khoâng ñeàu do baûn chaát haït boät dính vaøo nhau, bò gioù laøm troâi daït ñi, ít dính treân laù, hao phí gaáp ba laàn thuoác phun nöôùc. Thoâng thöôøng phun boät treân dieän tích lôùn, taøn laù raäm, coù khuynh höôùng thay baèng phun boät aåm. Quy taéc an toaøn khi söû duïng maùy phun thuoác - Khoâng phun thuoác khi trôøi naéng, khi gioù quaù maïnh, khi naéng gaét deã gaây boûng laù caây troàng do söï hoäi tuï aùnh saùng cuûa caùc gioït dung dòch. Khoâng phun thuoác tröôùc vaø sau khi möa. - Khoâng ñöôïc ñeå thuoác roø ræ beân ngoøai. Khoâng ñöôïc môû thuøng, caùc trang bò pha thuoác khaùc ôû soâng ao, hoà. - Khoâng boá trí phuï nöõ coù thai, treû em laøm coâng taùc naøy. Coâng nhaân pha thuoác tröø saâu caàn ñöôïc huaán luyeän kyõ caøng, hieåu roû ñoä ñoäc cuûa thuoác khi söû duïng - Ngöôøi söû duïng phaûi ñöôïc trang bò ñaày ñuû quaàn aùo baûo hoä lao ñoäng, khaåu trang. - Khoâng aên uoáng, huùt thuoác trong thôøi gian phun. - Söû duïng maùy xong phaûi thay ngay quaàn aùo. - Khoâng ñöôïc chuyeân chôû thuoác cuøng vôùi caùc loïai löông thöïc khaùc. - Khoâng ñeå gia suùc laïi gaàn khu vöïc phun töø 2 -3 tuaàn sau khi phun - Khi chuyeân chôû thuoác phaûi ñeå trong thuøng kín. - Thuoác vöông vaõi trong quaù trình pha vôùi nöôùc phaûi ñöôïc laáp ñaát caån thaän - Ngöôøi giöõ kho thuoác phaûi am hieåu taát caû caùc loïai thuoác, kho phaûi xa khu vöïc daân cö MAÙY THU HOAÏCH LUÙA I. CHUNG - Khaâu cuoái cuøng trong quaù trình saûn xuaát caây troàng. - Thôøi vuï raát ngaén, nhieàu coâng vieäc phaûi giaûi quyeát moät luùc: caét, gom, ñaäp, phôi, baûo quaûn, xöû lyù rôm raï treân ñoàng, laøm ñaát cho vuï keá tieáp. Chi phí cho 1 ha trong 1 vuï luùa ñöôïc chia ra nhö sau: laøm ñaát 15%, gieo caáy 20%, chaêm soùc 25-30%, thu hoïach 35-40%. - Aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán naêng suaát vaø saûn löôïng thu hoïach, thu hoïach sao 10 ngaøy ruïng 4,5%, sau 20 ngaøy ruïng 15%. - Khi thu hoïach thaûm luùa phaûi chín hoøan toøan, maøu vaøng cuûa laù , thaân vaø haït bieåu hieän. - Veà ñoä aåm: khi chín hoaøn toaøn haït coù ñoä aåm 20-25%, caøng veà sau ñoä aåm caøng giaûm vaø haït caøng deã ruïng. - Xaùc ñònh thôøi ñieåm thu hoaïch: caên cöù vaøo + thôøi kyø sinh tröôûng cuûa töøng gioáng luùa. + thôøi gian töø luùc luùa troå boâng ñeán chín 25-35 ngaøy. + nhìn baèng maét 2/3 soá haït chuyeån sang maøu vaøng. - Luùa ñöôïc coi nhö laø lyù töôûng khi thu hoïach neáu caây ñöùng hoøan toøan, luùa vaøng ít laãn coû daïi, ruoäng khoâ ñöôïc thaùo nöôùc tröôùc khi gaët ít nhaát 20 ngaøy. II. TÍNH CHAÁT CÔ LYÙ CUÛA CAÂY LUÙA: Caùc tính chaát cô lyù cuûa caây luùa bao goàm: - Löïc caêng cuûa thaân caây laø söùc chòu cuûa thaân caây khi chòu taùc duïng löïc keùo. - Ñoä cöùng cuûa thaân caây laø khaû naêng chòu uoán cuûa thaân caây khi chòu taùc duïng moâ men uoán. (khaû naêng choáng ñoå ngaõ cuûa caây luùa) - Löïc lieân keát giöõa haït vaø gieù caáp 2. - Löïc lieân keát giöõa haït vaø gieù caáp 1. Caû hai yeáu toá naøy theå hieän tính dai hay tính muoái cuûa moät gioáng luùa. - Löïc lieân keát giöõa boä reã cuûa caây luùa vôùi ñaát hay coøn goïi laø löïc neo cuûa thaân caây treân ñoàng. Nhöõng nghieân cöùu veà löïc lieân keát giöõa thaân vaø boâng, löïc lieân keát trong thaân caây, löïc neo cuûa thaân ñöôïc theå hieän qua baûng 1 III. YEÂU CAÀU KYÕ THUAÄT NOÂNG HOÏC: - Khaâu gaët: ñoä rôi vaûi, ruïng haït < 1%, chieàu cao goác ra phuï thuoäc taäp quaùn söû duïng ôû ñòa phöông. - Khaâu taùch haït: ñoä soùt haït treân boâng 0,5 – 1% + ñoä haït theo rôm 0,2-0,5%. + ñoä saïch hoãn hôïp haït 95-96%. + ñoä vôõ (toån thöông)haït < 2% IV. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP THU HOAÏCH LUÙA NÖÔÙC 1/ Thu hoïach nhieàu giai ñoïan: Thöïc hieän caùc coâng vieäc caét gom, ñaäp, laøm saïch treân nhöõng maùy rieâng leõ vaøo nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau. Ñaäp tay treân ñoàng -> vaän chuyeån haït veà Gaët -> gom Ñaäp maùy treân ñoàng -> vaän chuyeån haït veà gom -> chaát leân xe vaän chuyeån ->ñaäp tay hay maùy Gaët ->laøm saïch sô boä boù -> vaän chuyeån veà saân phôià Öu : thu hoïach sôùm, luùa chín 75%, gaët ñôõ caêng thaúng thôøi vuï, ruoäng khoâng yeâu caàu cao veà kích thöôùc. Nhöôïc:- toån thaát do maát maùt (ruïng haït) ôû khaâu caét gom, vaän chuyeån leân ñeán 2% hay hôn nöõa. - Toác ñoä thu hoïach chaäm, thôøi gian keùo daøi, haït luùa chín quaù caøng taêng khaû naêng ruïng haït. - Thôøi vuï caêng thaúng ñoøi hoûi nhieàu nhaân löïc. 2/ Thu hoïach moät giai ñoïan: Ñaây laø phöông phaùp thu hoïach hieän ñaïi tieân tieán, söû duïng maùy gaët ñaäp lieân hôïp. Treân ñöôøng ñi cuûa noù seõ thöïc hieän cuøng moät luùc caùc coâng vieäc gaët gom luùa vaøo baøn caét, ñaäp luùa, laøm saïch sô boä, hoãn hôïp haït ñöôïc chöùa vaøo thuøng chöùa treân maùy, rôm ñöôïc raûi thaønh haøng treân ñoàng. - Ruùt ngaén thôøi gian thu hoïach. - Giaûm maát maùt ôû khaâu gom tôùi maùy ñaäp. Yeâu caàu: + luùa coù ñoä cao 60-100 cm; ñöùng > 600 ; ít dai, chín ñeàu > 90%. + ruoäng coù neàn, roäng, ñoä baèng phaúng maët ñoàng cao. + ñöôøng xaù caàu coáng, thuûy lôïi giao thoâng ñaûm baûo cho maùy gaët ñaäp lieân hôïp ñi laïi, maùy keùo chôû haït, thu gom rôm ñeå giaûi phoùng ñoàng ruoäng gaáp MAÙY TAÙCH HAÏT KHOÛI BOÂNG LUÙA Ñeå phaân bieät maùy tuoát vaø maùy ñaäp, ta caên cöù vaøo nhöõng ñieåm sau: - Caùch cung caáp luùa (vaät lieäu ñaäp) + Tuoát: boù luùa ñöôïc giöõ ñöùng yeân, giöõa taâm troáng quay vaø boù luùa khoâng coù söï chuyeån ñoäng töông ñoái. + Ñaäp: khoâng caàn boù, ngöôøi söû duïng neùm luùa vaøo cöûa cung caáp, khoái luùa di chuyeån trong troáng ñaäp vaät lieäu ñaäp coù chuyeån ñoäng töông ñoái vôùi taâm troáng ñaäp. - Tuoát chæ böùt theo phöông tieáp tuyeán, ñaäp coù söï va ñaäp luùa – luùa, luùa – troáng, luùa – maùng troáng. a/ Maùy tuoát luùa: boä phaän laøm vieäc chuû yeáu laø troáng tuoát, treân troáng coù laép caùc raêng daïng voøng tam giaùc ñöôïc boá trí theo quy luaät xoaén oác nhieàu ñaàu moái ñeå: - löïc taùc duïng leân troáng ñeàu, troáng seõ quay oån ñònh. - khoaûng caùch caùc raêng keà nhau thì xa, nhöng veát raêng thì gaàn. - caùc veát truøng nhau ñeå taêng ñoä tuoát saïch, khoâng soùt. b/ Maùy ñaäp: Döïa vaøo quyõ ñaïo cuûa khoái luùa ngöôøi ta chia ra: - nguyeân lyù ñaäp tieáp tuyeán - nguyeân lyù ñaäp doïc truïc. - nguyeân lyù ñaäp xuyeân taâm. * Caáu taïo maùy ñaäp luùa vôùi boä phaän ñaäp loïai tieáp tuyeán: boä phaän laøm vieäc goàm coù - Troáng ñaäp: troáng thanh goàm nhöõng thanh song song caùch ñeàu nhau, treân moãi thanh coù caùc gaân. Troáng raêng gioáng troáng thanh nhöng treân caùc thanh ngöôøi ta laép caùc raêng boá trí theo ñöôøng xoaén oác nhieàu ñaàu moái. - Maùng troáng: laøm nhieäm vuï eùp luùa tieáp xuùc vôùi caùc thanh ñaäp, phaân ly haït, gieù khoûi rôm, muoán vaäy khe hôû vaøo (20 mm) > khe hôû ra (8 mm). - Boä phaän giuõ rôm: do thôøi gian luùa ôû trong khe hôû ñaäp quaù ngaén neân khaû naêng phaân ly haït keùm (chæ coù 70% haït ñöôïc taùch ra loït qua maùng troáng) Nhieäm vuï cuûa boä phaän giuõ rôm laø thu laiï gieù, haït laãn trong rôm, rôm nhaûy leân rôi xuoáng nhieàu laàn, haït loït qua maët phím, khoái rôm di chuyeån ra phía sau. Boä phaän laøm saïch: goàm saøng vaø quaït + Saøng loaïi taïp chaát lôùn, laøm vieäc theo nguyeân taéc phaân loaïi theo kích thöôùc. + Quaït: loaïi taïp chaát nhoû, nheï, laøm vieäc theo nguyeân taéc söï khaùc nhau veà khoái löôïng rieâng (nheï bay xa). Öu ñieåm: naêng suaát raát cao do thôøi gian vaät lieäu naèm trong khe hôû ñaäp chæ khoaûng 0,03 – 0,035 s. Nhöôïc ñieåm: vaän toác troáng ñaäp cao 25 – 30 m/s; quan heä giöõa ñoä naùt haït vaø ñoä soùt haït luoân traùi ngöôïc nhau vôùi vaän toác troáng ñaäp. Coù hai loại: Saøng lắc dọc - quạt ly taâm, saøng lắc dọc - quạt dọc trục. - Phương phaùp kết hợp saøng lắc dọc - quạt ly taâm coù ưu đñiểm laø phaân lớp vật liệu treân saøng, laøm cho khả năng phaân loại tốt hơn, nhưng noù laøm cản trở sự rơi của hạt qua saøng, giảm năng suất. - Phương phaùp saøng lắc dọc - quạt dọc trục thổi ngang coù nhiều ưu đñiểm: Khi thổi ngang, luồng gioù sẽ thổi sạch khỏi những tạp chất nhẹ, bụi bẩn trong quaù trình hạt rơi từ maùng phaân ly xuống saøng treân, từ saøng treân xuống saøng dưới vaø từ saøng dưới xuống maùng hứng hạt. Ngoaøi ra, caùch bố trí doøng hạt chảy ngược với luồng khí của quạt laøm tăng đñộ sạch vaø laø phương phaùp coù nhiều ưu đñiểm đñược sử dụng rộng raõi hiện nay. Nhược đñiểm laø phaân bố doøng khí khoâng đñều treân khoảng khoâng gian cần laøm sạch. - Phaân loại theo kích thước: Sự khaùc nhau về chiều rộng vaø chiều daày, đñể laøm sạch vaø phaân loại ta duøng caùc loại saøng. Sự khaùc nhau về chiều daøi, đñể phaân loại ta duøng trống phaân loại. - Saøng lỗ troøn: Duøng đñeå phaân loại, laøm sạch hạt dựa vaøo sự khaùc nhau về chiều rộng của hạt, hạt muốn lọt qua lỗ saøng dễ daøng thì trong chuyển đñộng của hạt phải coù pha nhảy, nghĩa laø hạt phải dựng thẳng đñứng leân - Sàaøng lỗ daøi: Duøng đñể phaân loại dựa vaøo sự khaùc nhau về chiều daøy của hạt. Nếu chiều daøy d của hạt lớn hơn chiều rộng D của lỗ saøng thì hạt sẽ khoâng lọt qua lỗ saøng, ngược lại nếu d < D thì hạt sẽ lọt qua lỗ saøng * Caáu taïo maùy ñaäp luùa vôùi boä phaän ñaäp loïai doïc truïc: boä phaän laøm vieäc goàm - Troáng ñaäp: chia laøm 3 phaàn + Phaàn thöù nhaát goàm caùc caùnh vô luùa coù nhieäm vuï vô heát löôïng luùa maø baêng chuyeàn hay ngöôøi ñöa vaøo + Phaàn thöù hai laø caùc thanh khía nghieâng vaø caùc ñoaïn thanh khía thaúng chen giöõa coù nhieäm vuï chuyeån luùa theo chieàu doïc truïc, chaø xaùt khoái luùa vaøo maùng troáng + Phaàn thöù ba laø caùc thanh khía thaúng nhieäm vuï ñaäp noát rôm, phaân ly hoãn hôïp rôm-haït tröôùc khi ñöa rôm ra ngoaøi. - Maùng troáng: laø moät hình truï oâm heát phaàn caùnh vô, phía tröôùc boá trí caùc gaân xoaén ñeå laøm khoái luùa dòch chuyeån giöõa troáng vaø maùng. Phía sau goàm 2 phaàn, phaàn döôùi gioáng caùc maùy khaùc phaân ly haït, phaàn treân laø naép. Öu ñieåm: giaûm ñöôïc toác ñoä troáng ñaäp, quaù trình phaân ly haït trieät ñeå ngay trong khe hôû ñaäp cuûa maùy ñaäp doïc truïc, haàu nhö khoâng coù haït theo rôm. 3/ Caáu taïo maùy ñaäp luùa vôùi boä phaän ñaäp loïai tieáp tuyeán-doïc truïc raêng thaúng: boä phaän laøm vieäc goàm coù -Troáng ñaäp: phaàn 1 boá trí nhieàu raêng nhaèm taêng khaû naêng ñaäp luùa, chuû yeáu chaø saùt . voø khoái luùa vôùi maùng troáng ñeå taùch heát haït. -Maùng troáng: gioáng nhö maùng troáng cuûa troáng ñaäp tieáp tuyeán nhöng goùc oâm lôùn 1800 - Naép troáng: coù phaân boå caùc gaân xoaén. Caùc gaân naøy chính laø phaàn daãn höôùng cho khoái rôm di chuyeån doïc truïc maùy ñaäp. Nhöôïc ñieåm: chæ ñaùp öùng ñöôïc vieäc giaûm vaän toác ñaäp, giaûm ñoä naùt haït, ñoä soùt haït nhoû nhöng naêng suaát vaãn coøn thaáp. Sô ñoà maùy ñaäp tieáp tuyeán doïc truïc raêng thaúng 1. Naép che 2. Troáng ñaäp 4. Quaït 3. Baøn caáp lieäu 5. Maùng höùng haït 8. Saøng 7. Taám chaén gioù 9. Cöûa thoùat rôm * Caáu taïo maùy ñaäp luùa vôùi boä phaän ñaäp loïai tieáp tuyeán-doïc truïc raêng baûn - Troáng ñaäp: 1 m chieàu daøi troáng raêng thaúng 80 – 90 raêng 1 m chieàu daøi troáng raêng baûn 8 – 12 raêng. Raêng boá trí theo ñöôøng xoaén oác 3 ñaàu moái. α = 350 Goùc nghieâng giöõa maët raêng troáng vôùi ñöôøng sinh cuûa troáng, ñaåy vaät lieäu doïc truïc. β = 650 Veát raêng roäng leân, ñaåy vaät lieäu di chuyeån lieân tuïc γ = 0 Ñaåy vaät lieäu ra xa maët troáng ñaäp, - Maùng troáng: coù hai phaàn, maùng döôùi cuøng coù goùc oâm 1800 , hai maùng nhoû hai beân 30 – 450. - Naép troáng: hình truï troøn bao boïc moät phaàn coøn laïi cuûa troáng maø maùng troáng oâm khoâng heát. Phaàn naøy chæ coù taùc duïng daãn höôùng, khoâng taùch haït, haït vaãn rôi xuoáng maùng troáng. - Keát caáu saøng: Thoâng thöôøng caùc loïai saøng ñeàu coù daïng loã troøn, saøng treân coù ñöôøng kính loã 16mm, saøng döôùi coù ñöôøng kính loã 14 mm. Saøng boá trí laéc ngang hay laéc doïc, duøng quaït ly taâm hay doïc truïc. Haàu heát caùc maùy ñaäp tieáp tuyeán doïc truïc hieän nay ñeàu söû duïng quaït doïc truïc. Nhieäm vuï cuûa quaït laø thoåi saïch khoûi haït nhöõng laù gaõy, buïi baån trong quaù trình haït rôi töø maùng troáng leân maët saøng, töø maët saøng 1 xuoáng maët saøng 2 vaø töø saøng 2 xuoáng maùng höùng haït