Nong động mạch chủ qua da bằng phương pháp bong bóng kép: Nhân 6 trường hợp đã điều trị

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 8 * Phụ bản của Số 1 * 2004 NONG ĐỘNG MẠCH CHỦ QUA DA BẰNG PHƯƠNG PHÁP BONG BÓNG KÉP: NHÂN 6 TRƯỜNG HỢP ĐÃ ĐIỀU TRỊ Nguyễn Hoài Thu*. Đặng Đình Hoan**. Văn Tần**. Phan Thanh Hải* TÓM TẮT Điều trị hẹp động mạch chủ bằng phương pháp mới: Nong lòng mạch qua da với bong bóng kép (“ kissing balloon” ) là phương pháp can thiệp tối thiểu đã mang lại kết quả đáng khích lệ. Nhân 6 trường hợp nong động mạch chủ được thực hiện tại Trung tâm Y khoa Medic và Bệnh viện Bình dân, chúng tôi điểm qua Y văn Thế giới về khả năng thành công của phương pháp và các ứng dụng thực tế tại hoàn cảnh Việt Nam. SUMMARY PERCUTANEOUS TRANSLUMINAL ANGIOPLASTY OF THE ABDOMINAL AORTA USING THE KISSING BALOON TECHNIQUE. Nguyen Hoai Thu,. Dang Dinh Hoan,. Van Tan,. Phan Thanh Hai * * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 8 * Supplement of No 1 * 2004: 442 - 445 Percutaneous transluminal angioplasty of the abdominal aorta stenosis using the kissing baloon technique is the new methode,mininvasive,can be perfomed safely in young children and can give good result.we report our experience in 6 cas with severe hypertention,who underwent succesessful kissing balloon dilatation of a tight aorta stenosis (caused by fibromuscular dysplasia) at Medic Center and Binh dan Hospital.The facilities to perform the early diagnosis and effective treatment of aorta artery stenosis are available now in Viet Nam. * Trung tâm Y khoa Medic – TP.HCM ** Bệnh viện Bình Dân – TP.HCM MỞ ĐẦU Điều trị hẹp động mạch chủ ở trẻ em và người trẻ tuổi trong bệnh cảnh viêm động mạch toàn thân là một vấn đề nan giải. Động mạch chủ là động mạch lớn nhất trong cơ thể,hẹp trên toàn bộ chiều dài hay 1 đoạn dài của động mạch sẽ có nguy cơ giảm tưới máu thận và hạ chi, gây cao huyết áp và không hay ít thuyên giảm với điều trị nội khoa.Trước kia thường dùng phương pháp mổ bắc cầu qua đoạn hẹp, nhưng hiệu quả giảm huyết áp không cao và bệnh nhân phải chiụ cuộc phẫu thuật lớn, chưa kể tới những biến chứng của cuộc mổ.Từ khi kỹ thuật tái tạo lòng mạch qua da được sử dụng rộng rãi trong nong lòng động mạch hẹp, người ta đã áp dụng thành công cho các động mạch vành, động mạch dưới đòn, động mạch thận và tứ chi...nhưng mãi sau này mới áp dụng được cho nong động mạch chủ bụng. Vì lòng động mạch chủ quá lớn và chiều dài đoạn hẹp quá dài, nên người ta đã dùng cùng lúc hai bong bóng để tái tạo lòng mạch được mà vẫn đảm bảo an toàn cho bệnh nhân, do khống chế được áp lực không quá cao khi chỉ dùng 1 bong bóng. Lịch sử phương pháp Năm 1990 Sharma S, Rajani m và đồng nghiệp tại New Delhi báo cáo 15 trường hợp trong 3 năm đã được điều trị trên 11 bệnh nhân được chẩn đoán là Chuyên đề Hội nghị Khoa học Kỹ thuật BV. Bình Dân 2004 442 Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 8 * Phụ bản của Số 1 * 2004 Nghiên cứu Y học bệnh Takayasu. Các tổn thương được báo cáo bao gồm hẹp thắt đoạn động mạch chủ bụng gần động mạch thận (12 trường hợp ), hẹp khu trú động mạch chủ bụng (2 trường hợp), tắc hẹp động mạch chậu chung trái (1 trường hợp). Công bố này khởi đầu cho những thành công của nong lòng mạch qua da để giải quyết hẹp động mạch trong viêm động mạch Takayasu cho kết quả tốt trong thời gian ngắn Năm 1994, Sagic và cộng sự giới thiệu bệnh nhân 45 tuổi nữ có đau cách hồi do hẹp động mạch chủ bụng trên và ngang chỗ chia động mạch thận đã điều trị thành công với phương pháp nong qua da.Các thành công được báo cáo tại Nhật và các nước Đông Nam Á do xuất độ bệnh lớn hơn các nước Châu Aâu và Mỹ. Cũng năm 1994 thì Pisco JM, Correia M và cộng sự đã công bố kết quả thực nghiệm trên chó thấy có sự thay đổi rõ rệt của lớp vasovasorum sau khi làm nong động mạch chủ bụng qua da. Tại Việt nam, năm 1999, Trung tâm Y khoa Medic TP HCM đã báo cáo 3 trường hợp nong động mạch chủ ngực – bụng trên trẻ em.Trong 2 năm 2000-01 có thêm 3 trường hợp được điều trị tại Bệnh viện Bình Dân.Ngoài ra chúng tôi chưa có thông tin về nong động mạch chủ bụng trên các Y văn trong nước. GIỚI THIỆU KỸ THUẬT Nong lòng mạch qua da được thực hiện sau khi chụp động mạch xóa nền kỹ thuật số.Bác sĩ can thiệp mạch máu sẽ đánh giá mức độ hẹp để lựa chọn các dụng cụ nong thích hợp.Vì động mạch chủ bụng lớn và đoạn hẹp có độ dài nên thông thường người ta dùng cùng một lúc 2 catheter có bong bóng ở đầu đặt vào vị trí hẹp.Đường vào là động mạch đùi cả hai bên.Luồn thông từ động mạch đùi lên động mạch chủ bụng ngang vị trí hẹp, bơm cùng lúc hai bong bóng và giữ áp lực căng bong bóng 1 thời gian nhất định tùy thuộc vào loại catheter được sử dụng Với áp lực vừa đủ cho cả hai bong bóng, lòng mạch sẽ được nong rộng từ từ và an toàn.Có thể nong nhiều lần trên một bệnh nhân tùy từng trường hợp cụ thể.Sau khi làm xẹp bong bóng, chụp kiểm tra lại thấy khẩu kính lòng mạch rộng gần bằng nơi bình thường trên và dưới chỗ hẹp có thể chấp nhận được. Cần theo dõi sát mạch và huyết áp bệnh nhân trong lúc nong.Trên cơ thể đang còn phát triển của trẻ em, không có chỉ định đặt giá đỡ (Stent), còn trên các bệnh nhân trẻ tuổi lòng mạch đã cố định về khẩu kính đặt Stent sẽ không bị tái hẹp lòng mạch lại. CÁC TRƯỜNG HỢP LÂM SÀNG Bệnh án 1 Bé Nguyễn Thị Thanh Th. Nữ. 10 tuổi. Phát hiện cao huyết áp đã 2 năm.Điều trị hạ áp bằng không giảm. Siêu âm tại Medic tìm nguyên nhân, phát hiện hẹp động mạch chủ bụng đoạn trên thận làm giảm tưới máu chủ mô thận hai bên và giảm tuần hoàn động mạch hạ chi trầm trọng.Tiến hành chụp động mạch chủ bụng và thận.Nong bằng 2 bóng suốt dọc chiều dài từ động mạch chủ ngực xuống đoạn trên thận. Luồn thông vào động mạch đùi hai bên rất khó khăn vì không bắt được mạch, riêng động mạch đùi bên phải bị hẹp khoảng 60%. Chúng tôi phải dùng Doppler cầm tay để hướng dẫn kim luồn vào lòng mạch. Sau khi chụp toàn cảnh tại quai động mạch chủ và các nhánh,động mạch chủ ngực - chủ bụng trên và dưới thận,kéo dài xuống động mạch chậu đùi và xuống toàn bộ hai chi dưới, thấy tổn thương hẹp lòng động mạch chủ ngực và bụng đoạn trên thận trên chiều dài 13cm. Quyết định dùng 2 catheter 6F có bong bóng dài 15cm, 3mm. Sau thủ thuật huyết áp ổn định, kiểm tra sau 1 tháng, 3 tháng, 6 tháng, 18 tháng huyết áp ổn định, trên siêu âm đánh giá được tưới máu chủ mô thận có cải thiện và bệnh nhi không còn than tê mỏi hạ chi. Bệnh án 2 Bé Trần Thị Ngọc H. Nữ. 7 tuổi. Bệnh nhân cao huyết áp trên 3năm được điều trị nội khoa liên tục không cải thiện, siêu âm tại Medic phát hiện có hẹp động mạch chủ bụng đoạn trên thận, tiến hành chụp DSA, sau đó được nong tại Chuyên đề Hội nghị Khoa học Kỹ thuật BV. Bình Dân 2004 443 Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 8 * Phụ bản của Số 1 * 2004 Trung tâm MEDIC với 2 Catheter 7F có bong bóng 7- 10 cm, 7 – 8 mm. Sau thủ thuật huyết áp ổn định, kiểm tra sau 1 tháng,3 tháng,6 tháng,18 tháng huyết áp ổn định, trên siêu âm đánh giá được tưới máu chủ mô thận có cải thiện và bệnh nhi không còn than tê mỏi hạ chi. Bệnh án 3 Cô Châu Thị H 38 tuổi.Bệnh nhân cao huyết áp trên 10 năm được điều trị nội khoa liên tục 3 năm không cải thiện, siêu âm tại Medic phát hiện có hẹp động mạch chủ bụng đoạn trên thận, tiến hành chụp DSA, sau đó được nong tại Trung tâm MEDIC với 2 Catheter 7F có bong bóng 7-10 cm, 7 – 8 mm. Sau thủ thuật huyết áp tạm ổn định có dùng thuốc huyết áp nhưng không thường xuyên, kiểm tra sau 1 tháng,3 tháng,6 tháng,18 tháng huyết áp ổn định, trên siêu âm đánh giá được tưới máu chủ mô thận có cải thiện và bệnh nhi không còn than tê mỏi hạ chi. Bệnh án 4 Cô Lê Thị Ngọc L.Nữ.19 tuổi.Bệnh nhân cao huyết áp trên 10 năm được điều trị nội khoa 3 năm không cải thiện, siêu âm tại Medic phát hiện có hẹp đm chủ bụng đoạn trên thận, tiến hành chụp DSA, sau đó được nong tại bệnh viện Bình Dân với 2 Catheter 7F có bong bóng 5-7 cm, 7 – 8 mm. Sau thủ thuật huyết áp tạm ổn định, có dùng thuốc huyết áp nhưng không thường xuyên, kiểm tra sau 1 tháng và 3 tháng / kỳ trong 2 năm trên siêu âm đánh giá được tưới máu chủ mô thận có cải thiện. Bệnh án 5: Cô Nguyễn Thị P. 24 tuổi.Quảng nam. Bệnh nhân cao huyết áp trên 4 năm được điều trị nội khoa không cải thiện, siêu âm tại Medic phát hiện có hẹp động mạch chủ bụng đoạn trên thận, tiến hành chụp DSA, sau đó được nong động mạch chủ bụng đoạn dưới thận và động mạch thận T tại bệnh viện Bình Dân với 2 Catheter 7F có bong bóng 5-7 cm, 7 – 8 mm. Sau thủ thuật huyết áp tạm ổn định.Kiểm tra sau 1 tháng và sau đó 3 tháng / kỳ trong hai năm trên siêu âm đánh giá được tưới máu chủ mô thận cũnh như tưới máu hạ chi hai bên có cải thiện. Bệnh án 6 Cô Võ Thị Ngọc M. 19 tuổi.Bệnh nhân cao huyết áp trên 10 năm được điều trị nội khoa không cải thiện, siêu âm tại Medic phát hiện có hẹp động mạch chủ bụng đoạn trên thận, tiến hành chụp DSA, sau đó được nong động mạch chủ bụng đoạn dưới thận và động mạch thận T tại bệnh viện Bình Dân với 2 Catheter 7F có bong bóng 5-8 cm, 7 – 8 mm. Sau thủ thuật huyết áp ổn định.Kiểm tra sau 1 tháng và sau đó 3 tháng / kỳ trong 1 năm trên siêu âm đánh giá được tưới máu chủ mô thận có cải thiện. KẾT LUẬN Qua tham khảo Y văn thế giới và dựa trên thực tế áp dụng tại TP HCM, chúng tôi nhận thấy đây là phương pháp có hiệu quả tốt trong điều trị.Vì số liệu còn khiêm tốn, do số bệnh nhân hẹp động mạch chủ bụng đã ít lại còn phải sàng lọc để áp dụng phương pháp này, nên bước đầu báo cáo như một tài liệu tham khảo bổ sung cho Y văn Việt nam, góp phần trong điều trị nội mạch được kết quả tốt nhất, tránh can thiệp nhiều nhất cho bệnh nhân. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lee B B.Mise au point sur l’artérite de Takayasu et les Aortites.Journées Internationales d’Angéiologie, 12&13 Janvier 2001.41-44. 2. Lee BB. Current concep of Takayasu’s arteritis and aortitis. Journées Internationales d’Angéiologie, 12&13 Janvier 2001.41-44. 3. Laberge J M. Successeful Endovascular Management of Unexpanded Palmaz Stent during Aortic Stenting.Interventional Radiology Essentials.2000 4. Nosher J L. Siegel R L. Bodner L.Percutaneous Transluminal Angioplasty. Vascular Interventions. Interventional Radiology 2001;3-24. 5. Nosher J L. Siegel R L. Bodner L. Endovascular Stenting and Sten-Graft Placement. Vascular Interventions. Interventional Radiology 2001; 25- 47. 6. Nguyễn Hoài Thu.Rocan Sing.Điều trị hẹp động mạch chủ bụng ở trẻ em bằng nong lòng mạch qua da, CMI- MEDIC CENTER.1999. 7. Nguyễn Hoài Thu.Phan Thanh Hải.Nhân 3 trường hợp nong động mạch chủ bụng qua da.Báo cáo Hội nghị Tim mạch TP HCM năm 1999 8. Pisco JM.Correia M et col.Changes in the vasa vasorum following percutaneous transluminal angioplasty in a canine model of Aortic Stenosis.Department of radiology St Marta Hospital, Chuyên đề Hội nghị Khoa học Kỹ thuật BV. Bình Dân 2004 444 Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 8 * Phụ bản của Số 1 * 2004 Nghiên cứu Y học Lisbon Portugal.J Vasc. Interv. Radiol.1994 Jul-Aug; 5(4): 561-6. 9. Sharma S, Rajani M et col. Initial experience with percutaneous transluminal angioplasty in the management of Takayasu’s ateritis.Department of Cardiovascular Radiology, All India Institute of medical Sciences, New Delhi.Br.J.Radiol.1990 Jul; 63(751):517-22. 10. Sagic Det col.Percutaneous transluminal angioplasty of the abdominal aorta using the kissing baloon technique. Acta Chir Iugost 1994 Chuyên đề Hội nghị Khoa học Kỹ thuật BV. Bình Dân 2004 445