Những yếu tố quyết định đi khám bệnh cho trẻ nhập cư bằng và nhỏ hơn chín tháng tuổi nhiễm khuẩn hô hấp cấp tại xã Bình Trị Đông, quận Bình Tân, TP Hồ Chí Minh, năm 2004

NHÖÕNG YEÁU TOÁ QUYEÁT ÑÒNH ÑI KHAÙM BEÄNH CHO TREÛ NHAÄP CÖ BAÈNG VAØ NHOÛ HÔN CHÍN THAÙNG TUOÅI NHIEÃM KHUAÅN HOÂ HAÁP CAÁP TAÏI XAÕ BÌNH TRÒ ÑOÂNG, QUAÄN BÌNH TAÂN, TP. HCM, NAÊM 2004 Nguyeãn Vaên Minh*, Nguyeãn Ñoã Nguyeân** TOÙM TAÉT Muïc tieâu Xaùc ñònh tæ leä caùc loaïi dòch vuï y teá ñöôïc choïn löïa ñaàu tieân ôû treû em nhaäp cö baèng hoaëc nhoû hôn chín thaùng tuoåi bò nhieãm khuaån hoâ haáp caáp (NKHHC), vaø caùc yeáu toá lieân quan ñeán quyeát ñònh ñi khaùm ngay khi treû maéc beänh. Phöông phaùp Ñaây laø moät nghieân cöùu caét ngang vôùi 289 treû bò NKHHC trong soá nhöõng treû con nhaäp cö taïi xaõ Bình trò ñoâng ñeán tieâm chuûng taïi traïm y teá xaõ. Baø meï hoaëc ngöôøi nuoâi döôõng tröïc tieáp ñöôïc phoûng vaán taïi nhaø veà caùc trieäu chöùng, daáu hieäu beänh cuûa con, caûm nhaän veà möùc ñoä naëng, coù mang con ñi khaùm, loïai dòch vuï y teá choïn löïa ñaàu tieân, vaø ñaùnh giaù cuûa baø meï veà chaát löôïng cuûa caùc dòch vuï. Moái lieân quan giöõa quyeát ñònh mang con ñi khaùm vôùi caûm nhaän cuûa meï veà ñoä naëng beänh cuûa con, vaø caùc ñaùnh giaù veà chaát löôïng dòch vuï y teá ñöôïc phaân tích, kieåm soùat theo thu nhaäp haøng thaùng cuûa meï. Keát quaû Coù 55,7% caùc baø meï mang con ñi khaùm ngay khi chuùng bò NKHHC. Dòch vuï y teá ñöôïc choïn löïa ñaàu tieân nhieàu nhaát laø phoøng maïch tö cuûa baùc só (52,5%). ÔÛ nhöõng baø meï khoâng mang con ñi khaùm, tæ leä ñeán caùc nhaø thuoác baùn leû laø 86,4%. Coù moái lieân quan coù yù nghóa thoáng keâ giöõa quyeát ñònh ñi khaùm ngay khi con beänh vôùi caûm nhaän cuûa meï raèng beänh con laø naëng, OR=30,4; KTC 95% (3,8-240,3), vaø cô sôû y teá laø gaàn nhaø, OR=2,6; KTC 95% (1,2-5,4). Keát luaän Yeáu toá quyeát ñònh ñi khaùm beänh ngay cho moät treû NKHHC laø meï caûm nhaän beänh con laø naëng, vaø cô sôû y teá gaàøn nhaø. Caàn phaùt trieån vaø quaûn lyù toát loïai hình dòch vuï phoøng maïch tö, vì ñoù laø moät thaønh phaàn tích cöïc cuûa heä thoáng chaêm soùc söùc khoûe cuûa ñòa phöông. SUMMARY DETERMINANTS OF THE DECISION TO PROMPTLY SEEKING TREATMENT FOR ARIS AMONG IMMIGRANTS AGED 9 MONTHS OR LESS AT BINH TRI DONG VILLAGE, BINH TAN DISTRICT, HOCHIMINH CITY, 2004 Nguyen Van Minh, Nguyen Ño Nguyen * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 54 – 59 Objective To identify the health service firstly chosen for immigrants aged 9 months or less acquiring ARIs, and the related factors to a prompt health seeking behavior. Methods This cross-sectional study comprised of 289 ARI cases among the children of immigrants coming to Binh tri dong village health station for vaccination. A well constructed questionnaire was used to directly interview the mothers or caretakers at home, about the symptoms and signs of the current ARI episode, promptly seeking health care for the child, and their perception regarding the severity of the illness, and the quality issues of the health care services. The association between a prompt health * Trung taâm Y teá quaän Bình taân, TP. HCM ** Boä moân Dòch teã, Khoa Y teá coâng coäng, ÑHYD TP. HCM 54 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 seeking behavior and the mothers’ perception of the severity of the child’s illness, and the quality of the health services was adjusted for mother’s monthly income. Results There were 55.7% of the mothers promptly sought health care for their child once they got ARIs, with private clinic as the most first chosen service (52.5%). The proportion of mothers coming to a retail pharmacy was found at 86.4% among the ones who did not seek a health care. There was a statistically significant association between a prompt seeking behavior and the mothers’ perception of the child illness as severe, with OR=30.4, and 95% CI (3.8-240.3), and the health service as close by, with OR=2.6, and 95% CI (1.2-5.4). Conclusion The determinants of a prompt health seeking behavior for ARI children were the severity of the child’s illness, and a health service close by, as perceived by the mothers. Private clinic was a service worth to be developed with proper control due to its active contribution to the local health care system. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Bình Trò Ñoâng laø moät xaõ trung taâm cuûa quaän Bình Taân, naèm ôû phía ñoâng nam TP. HCM, coù ñöôøng quoác loä 1A ñi qua noái lieàn ñoàng baèng soâng Cöûu Long vaø mieàn ñoâng nam boä, vôùi 68.872 daân. Bình Taân hieän chöa coù trung taâm y teá rieâng, vì môùi ñöôïc hình thaønh do huyeän Bình Chaùnh cuõ ñöôïc taùch thaønh huyeän Bình Chaùnh vaø quaän Bình Taân. Heä thoáng y teá coâng goàm 4 traïm y teá xaõ phuï traùch 10 phöôøng. Caùc beänh vieän thaønh phoá laø khaù xa, töø 6km ñeán treân 10km, nhö caùc beänh vieän Nguyeãn Tri Phöông, Nhi Ñoàng 1, Nguyeãn Traõi, v.v. Heä thoáng y teá tö tính ñeán cuoái naêm 2002 coù 287 phoøng khaùm ngoaøi giôø, nhaø thuoác, cô sôû y hoïc coå truyeàn, vaø 1 beänh vieän tö (beänh vieän Trieàu An). Söï hình thaønh 4 khu coâng nghieäp Taân Taïo, Leâ Minh Xuaân, Vónh Loäc, vaø An Laïc, vôùi khoaûng 900 xí nghieäp, ñaõ thu huùt daân nhaäp cö töø nhieàu nôi ñeán möu sinh. Trong soá 1.294 treû ñeán tieâm ngöøa taïi traïm y teá Bình trò ñoâng naêm 2004, coù 891 laø con em cuûa daân nhaäp cö, chieám hôn 2/3 toång soá treû ñeán tieâm ngöøa. ÔÛ khu vöïc ñoâng nam boä, nhieãm khuaån hoâ haáp caáp (NKHHC) ôû treû em laø moät trong nhöõng beänh coù soá maéc vaø cheát haøng ñaàu(4). Theo Toå chöùc Cöùu trôï Nhi ñoàng Anh thì khi coù con bò NKHHC, ngöôøi nhaäp cö thöôøng chòu ñöïng ñeå con töï khoûi, vaø chæ khi naøo naëng laém môùi mang con ñi khaùm. Hoï khoâng mang con ñi khaùm vì maát thôøi gian vaø toán tieàn, khoâng tieáp caän ñöôïc dòch vuï y teá coâng vì khoâng bieát traïm y teá nôi mình ôû, trung taâm y teá huyeän thì quaù xa, coøn caùc dòch vuï mieãn giaûm thì khoâng theå vì khoâng coù hoä khaåu (Nhu caàu vaø khoù khaên veà y teá cuûa nhöõng gia ñình nhaäp cö. Nghieân cöùu cuûa Toå chöùc Cöùu trôï Nhi ñoàng Anh, 2003). Nhöõng thoâng tin naøy coù theå hôïp lyù vì ña soá daân nhaäp cö coù thu nhaäp thaáp, ôû nhaø troï, hoä khaåu chöa oån ñònh. Tuy nhieân, neáu ñuùng nhö vaäy thì khi beänh ñaõ naëng, vieäc chaêm soùc seõ treã, phöùc taïp, vaø coù theå ñöa ñeán nhöõng haäu quaû khoâng toát cho treû. Trong vieäc phaùt trieån heä thoáng y teá cuûa toøan quaän noùi chung, vaø cung caáp nhöõng dòch vuï chaêm soùc cho treû em noùi rieâng, ñaëc bieät ôû coäng ñoàng treû em nhaäp cö, nghieân cöùu naøy ñöôïc thöïc hieän vôùi muïc ñích xaùc ñònh tæ leä caùc loaïi dòch vuï y teá ñöôïc choïn löïa ñaàu tieân ôû treû em nhaäp cö baèng hoaëc döôùi chín thaùng tuoåi bò NKHHC, vaø caùc yeáu toá lieân quan ñeán quyeát ñònh ñi khaùm ngay khi treû maéc beänh. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP Ñaây laø moät nghieân cöùu caét ngang, vôùi daân soá muïc tieâu laø nhöõng treû nhaäp cö baèng hoaëc nhoû hôn chín thaùng tuoåi bò NKHHC. Maãu ñöôïc choïn trong soá caùc treû ñeán tieâm chuûng taïi traïm y teá xaõ trong khoûang thôøi gian töø 15 ñeán 25 thaùng Taùm, 2004, vaø ñöôïc khaùm laâm saøng xaùc ñònh NKHHC. Treû bò loïai khi coù suyeãn, hoaëc vieâm tai giöõa maïn. Ñeå coù 95% tin töôûng xaùc ñònh ñöôïc tæ leä moät loaïi dòch vuï y teá choïn ñaàu tieân laø 50%, vôùi sai soá cho pheùp laø 5%, côõ maãu ñöôïc öôùc löôïng laø 384 baø meï coù con töø 9 thaùng tuoåi trôû laïi bò NKHHC. Döõ kieän ñöôïc thu thaäp baèng caùch phoûng vaán, taïi nhaø, caùc baø meï, hoaëc ngöôøi tröïc tieáp nuoâi treû. Caùc 55 bieán soá ñoäc laäp laø caûm nhaän cuûa meï veà ñoä naëng cuûa beänh, vaø caùc thuoäc tính cuûa dòch vuï y teá nhö hieäu quaû, chi phí, gaàn nhaø, tieän thôøi gian, thôøi gian boû ra taïi dòch vuï. Bieán soá phuï thuoäc laø caùch xöû trí, goàm caùc giaù trò ñeå töï khoûi; töï ñieàu trò; hoaëc choïn moät loïai dòch vuï y teá (beänh vieän nhaø nöôùc, phoøng khaùm khu vöïc, traïm y teá, beänh vieän tö, phoøng maïch tö, phoøng chaån trò ñoâng y, thaày lang). Caùc bieán soá kieåm soùat laø nhöõng thuoäc tính cuûa meï goàm nhoùm tuoåi (35; 20- 35), trình ñoä hoïc vaán (< caáp 2; ≥ caáp 2), thôøi gian laøm vieäc (ban ngaøy, ban ñeâm, laøm ca, ôû nhaø), soá con (≤2, >2), thu nhaäp haøng thaùng (≤1.500.000 ñoàng, >1.500.000 ñoàng). Döõ kieän ñöôïc nhaäp baèng phaàn meàm EPI-INFO 6.04d, vaø phaân tích vôùi phaàn meàm STATA 8. Hoài qui logistic ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh caùc yeáu toá lieân quan ñeán quyeát ñònh ñi khaùm ngay khi con beänh. Möùc ñoä keát hôïp ñöôïc öôùc löôïng baèng tæ soá soá cheânh (OR), vaø khoaûng tin caäy (KTC) 95% cuûa OR. Trong phaân tích ña bieán, bieán soá phuï thuoäc coù 2 giaù trò laø coù vaø khoâng ñi khaùm. Caùc bieán soá ñoäc laäp ñöôïc maõ hoùa 1 cho caùc giaù trò meï caûm nhaän beänh cuûa con laø naëng, cô sôû y teá gaàn nhaø, thôøi gian boû ra taïi dòch vuï ≤30 phuùt, chi phí thaáp, coù hieäu quaû, vaø tieän thôøi gian. Caûm nhaän chung cuûa baø meï veà caùc dòch vuï y teá coù giaù trò 1 khi caùc bieán soá ñoäc laäp coù giaù trò 1 cho baát kyø moät loïai dòch vuï y teá. KEÁT QUAÛ Suoát thôøi gian nghieân cöùu coù taát caû 891 treû ñeán tieâm chuûng taïi traïm y teá xaõ Bình trò ñoâng, trong ñoù, coù 289 treû thoûa tieâu chí choïn maãu. Tæ leä maát maãu so vôùi côõ maãu döï kieán laø 24,74%, tæ leä traû lôøi phoûng vaán laø 100%. Ña soá caùc baø meï ôû löùa tuoåi 20-35, hoïc vaán töø caáp 2 trôû leân, coù khoâng hôn 2 con, coù ñi laøm, vaø thu nhaäp haøng thaùng khoâng hôn 1.500.000 ñoàng (Baûng 1). Baûng 1. Ñaëc tính cuûa maãu nghieân cöùu Ñaëc tính n (%) 35 28 (9,70) Nhoùm tuoåi meï (naêm) 20 – 35 260 (90,30) Ban ñeâm 3 (1,00) Ban ngaøy 119 (41,20) Theo ca 10 (3,50) Thôøi gian laøm vieäc ÔÛ nhaø 157 (54,30) < 1.500.000 159 (55,20) Thu nhaäp (ñoàng/thaùng) > 1.500.000 129 (44,80) Ñaëc tính n (%) < Caáp 2 61 (21,30) Hoïc vaán ≥ Caáp 2 226 (78,70) ≤ 2 266 (92,40) Soá con > 2 22 (7,60) Baûng 2. Trieäu chöùng vaø daáu hieäu cuûa ñôït NKHHC Trieäu chöùng, daáu hieäu n (%) Soát 165 (57,1) Ho 209 (72,3) Soå muõi 210 (72,7) Khoø kheø 130 (45,0) Co ruùt loàng ngöïc 2 (0,70) Tím taùi 1 (0,30) Chaûy muû tai 2 (0,70) Caùc trieäu chöùng phoå bieán nhaát cuûa ñôït NKHHC trong thôøi gian nghieân cöùu laø soå muõi, ho, soát, khoø kheø, vaø raát hieám caùc tröôøng hôïp coù co ruùt loàng ngöïc, hoaëc tím taùi (Baûng 2). Coù 8,5% caùc baø meï caûm nhaän beänh cuûa con laø naëng, vaø 55,7% coù mang con ñi khaùm taïi moät cô sôû y teá (Baûng 3). ÔÛ caùc baø meï khoâng mang con ñi khaùm, 86,4% mua thuoác leû, vaø chæ coù 9,6% ñeå beänh töï khoûi. Dòch vuï y teá choïn löïa ñaàu tieân nhieàu nhaát laø phoøng maïch tö, 52,5%, vaø traïm y teá, 22,9%. Khoâng coù baø meï naøo mang con ñeán phoøng chaån trò ñoâng y hoaëc thaày lang (Baûng 4). Traïm y teá xaõ laø cô sôû y teá ñöôïc haàu heát caùc baø meï bieát, 94%, keá ñeán laø nhaø thuoác taây, beänh vieän coâng, vaø phoøng maïch tö (Baûng 5). Tröø phoøng chaån trò ñoâng y, vaø thaày lang ñöôïc raát ít baø meï bieát, trong caùc dòch vuï khaùc, ñöôïc ñaùnh giaù gaàn nhaø theo thöù töï laø nhaø thuoác (95%), phoøng maïch tö (75%), vaø traïm y teá xaõ (67%). Ba dòch vuï y teá coù thôøi gian khaùm beänh khoâng hôn 30 phuùt laø traïm y teá (99%), phoøng maïch tö (90%), vaø phoøng khaùm khu vöïc (84%), trong khi ñoù, beänh vieän nhaø nöôùc laø toán thôøi gian nhieàu nhaát. Traïm y teá vaø phoøng khaùm khu vöïc coù chi phí thaáp nhaát, nhöng beänh vieän nhaø nöôùc, beänh vieän tö, vaø phoøng maïch tö ñöôïc ñaùnh giaù coù hieäu quaû trong ñieàu trò. Ba loïai dòch vuï ñöôïc ñaùnh giaù thuaän tieän veà thôøi gian theo thöù töï laø nhaø thuoác (97%), traïm y teá (87%), vaø phoøng maïch tö (87%). Caùc dòch vuï töøng ñöôïc caùc baø meï söû duïng nhieàu nhaát laø nhaø thuoác taây (97%), vaø phoøng maïch tö (91%). Trong soá 11 baø meï bieát phoøng chaån trò ñoâng y, coù 6 ñaõ töøng mang con ñeán khaùm, nhöng khoâng ai ñeán thaày lang trong soá 3 baø meï bieát loïai dòch vuï naøy. 56 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Keát quaû phaân tích ña bieán, sau khi kieåm soùat cho thu nhaäp haøng thaùng, cho thaáy hai yeáu toá coù lieân quan ñeán quyeát ñònh ñi khaùm ngay khi con bò NKHHC laø caûm nhaän cuûa meï veà beänh con laø naëng, vaø cô sôû y teá laø gaàn nhaø (Baûng 6). Phí toån, hoaëc thu nhaäp haøng thaùng cuûa meï khoâng lieân quan ñeán quyeát ñònh ñi khaùm beänh cho con. Baûng 3. Caûm nhaän cuûa baø meï veà ñoä naëng cuûa con, vaø caùch xöû trí n (%) Naëng 24 (8,50) Nheï 176 (62,20) Ñoä naëng cuûa beänh Khoâng bieát 83 (29,30) Ñi khaùm 157 (55,70) Ñi khaùm beänh Khoâng ñi khaùm 125 (44,30) Mua thuoác 108 (86,40) Töï ñieàu trò 5 (4,00) Caùch ñieàu trò khi khoâng ñi khaùm Töï khoûi 12 (9,60) Baûng 4. Caùc loaïi dòch vuï choïn löïa ñaàu tieân khi quyeát ñònh ñi khaùm Loaïi dòch vuï y teá n (%) Beänh vieän nhaø nöôùc 28 (17,80) Beänh vieän tö 2 (1,30) Phoøng khaùm khu vöïc 7 (4,50) Traïm y teá 36 (22,90) Phoøng maïch tö 84 (52,50) Phoøng chaån trò ñoâng y 0 (0,00) Thaày lang 0 (0,00) Baûng 5. YÙ kieán cuûa baø meï veà caùc dòch vuï y teá Bieát Gaàn nhaø Toán ≤ 30 phuùt Chi phí thaáp Coù hieäu quaû Tieän thôøi gian Töøng söû duïng n (%) Traïm y teá 271 (94) 182 (67) 151 (99) 136 (86) 106 (67) 138 (87) 158 (59) Phoøng khaùm khu vöïc 56 (19) 28 (50) 26 (84) 22 (71) 19 (61) 24 (77) 31 (55) Beänh vieän nhaø nöôùc 218 (75) 8 (4) 19 (15) 45 (36) 119 (94) 23 (18) 127 (58) Phoøng maïch tö 202 (70) 152 (75) 165 (90) 44 (24) 164 (90) 160 (87) 180 (91) Phoøng chaån trò ñoâng y 11 (4) 9 (82) 6 (100) 1 (17) 3 (50) 6 (100) 6 (55) Beänh vieän tö 135 (47) 31 (23) 21 (38) 0 (0) 53 (93) 14 (25) 55 (41) Bieát Gaàn nhaø Toán ≤ 30 phuùt Chi phí thaáp Coù hieäu quaû Tieän thôøi gian Töøng söû duïng Nhaø thuoác 231 (80) 219 (95) 222 (100) 77 (35) 87 (39) 215 (97) 222 (97) Thaày lang 3 (1) 3 (100) 0 (0) Baûng 6. Nhöõng yeáu toá lieân quan ñeán quyeát ñònh ñi khaùm ngay khi con beänh Yeáu toá lieân quan OR KTC 95% p Meï caûm nhaän beänh con laø naëng 30,4 3,8 – 240,3 0,001 Gaàn nhaø 2,6 1,2 – 5,4 0,01 Thôøi gian khaùm ≤ 30 phuùt 1,2 0,6 – 2,3 0,65 Chi phí thaáp 1,1 0,5 – 2,1 0,86 Hieäu quaû 3,1 0,6 – 17,1 0,20 Tieän thôøi gian 0,5 0,1 – 3,7 0,50 Thu nhaäp > 1.500.000 ñoàng/.thaùng 1,5 0,8 – 2,8 0,24 BAØN LUAÄN Haàu heát caùc baø meï coøn treû naèm trong tuoåi lao ñoäng, vaø coù khoâng hôn 2 con; chæ coù nhö vaäy thì caùc baø meï môùi thích öùng ñöôïc ñoøi hoûi cuûa coâng vieäc trong caùc khu coâng nghieäp. Trình ñoä hoïc vaán cuûa baø meï laø khoâng cao, phuø hôïp vôùi lao ñoäng phoå thoâng; maët khaùc khi tuyeån lao ñoäng, nhieàu xí nghieäp khoâng ñoøi hoûi trình ñoä hoïc vaán cao, chæ caàn bieát ñoïc bieát vieát thaäm chí caû muø chöõ. Haàu heát caùc baø meï ôû nhaø vaø laøm vieäc ban ngaøy, do hoï ñeàu coù con nhoû ≤ 9 thaùng tuoåi, ñang nghæ haäu saûn neân choïn laøm ban ngaøy ñeå tieän chaêm soùc con nhoû. Möùc thu nhaäp khoaûng 1.500.000 ñoàng laø töông öùng vôùi ñoàng löông thöïc teá cuûa caû hai vôï choàng coâng nhaân (Baûng 1). Trong ñôït NKHHC ôû thôøi ñieåm nghieân cöùu, raát ít treû coù bieåu hieän naëng (Baûng 2), do ñoù, ña soá baø meï caûm nhaän beänh cuûa con laø khoâng naëng (Baûng 3), tuy nhieân, coù hôn phaân nöõa caùc baø meï ñaõ mang con ñi khaùm beänh ngay. Neáu khoâng mang con ñi khaùm beänh ngay thì haàu heát caùc baø meï mua thuoác taïi caùc nhaø thuoác taây. Keát quaû cuûa nghieân cöùu naøy traùi vôùi nhaän ñònh trong nghieân cöùu cuûa Toå chöùc Cöùu trôï Nhi ñoàng Anh laø ña soá daân nhaäp cö seõ chòu ñöïng vaø chæ khi naøo beänh naëng, hoï môùi mang con ñi khaùm. Söï khaùc bieät giöõa keát quaû cuûa hai nghieân cöùu coù theå do caùch thieát keá laø khaùc nhau, nghieân cöùu cuûa Toå chöùc Cöùu trôï Nhi ñoàng Anh laø moät nghieân cöùu ñònh tính 57 vôùi caùch choïn maãu, phöông phaùp thu thaäp vaø phaân tích döõ kieän khaùc bieät. Caùc dòch vuï y teá ñöôïc choïn löïa ñaàu tieân khi quyeát ñònh mang con ñi khaùm Phoøng maïch tö Ñaây laø loïai dòch vuï ñaàu tieân ñöôïc ña soá caùc baø meï choïn löïa (Baûng 4). Taïi TP. HCM, phoøng maïch tö cuûa baùc só raát phoå bieán caû ôû khu vöïc noäi thaønh vaø ngoïai thaønh. Loïai dòch vuï naøy ñaõ vaø ñang goùp phaàn raát lôùn trong vieäc cung caáp dòch vuï chaêm soùc cho beänh nhaân, ñaëc bieät vaøo thôøi ñieåm ngoøai giôø haønh chính, khi maø ña soá caùc phoøng khaùm ngoïai chaån cuûa beänh vieän ñaõ ngöng hoïat ñoäng. Tæ leä caùc baø meï ñaõ töøng söû duïng loïai dòch vuï naøy laø raát cao, 91%, chæ ñöùng sau nhaø thuoác taây baùn leû (Baûng 5). Coù 87% caùc baø meï ñaõ cho raèng phoøng maïch tö laø tieän veà thôøi gian. Vì soá löôïng caùc phoøng maïch tö laø nhieàu, neân caùc baø meï caûm thaáy nhöõng cô sôû naøy laø gaàn nhaø, thôøi gian toán khoâng hôn 30 phuùt, vaø ngoøai ra, söï löïa choïn coøn vì lyù do hieäu quaû ñieàu trò toát. Traïm y teá xaõ Ñaây laø loïai dòch vuï ñöùng haøng thöù nhì ñöôïc caùc baø meï choïn löïa nhö laø dòch vuï ñaàu tieân ñeå khaùm cho con bò NKHHC (Baûng 4). Traïm y teá xaõ Bình trò ñoâng hieän nay ñaõ coù baùc só, ñaûm nhaän coâng taùc khaùm vaø ñieàu trò caùc beänh thoâng thöôøng, cuõng nhö thöïc hieän caùc chöông trình y teá quoác gia mieãn phí. Theo ñaùnh giaù cuûa caùc baø meï thì traïm y teá coù caùc öu ñieåm laø ít toán thôøi gian, chi phí thaáp, vaø thuaän tieän veà thôøi gian laøm vieäc (Baûng 5). Tuy nhieân, tæ leä caùc baø meï choïn traïm y teá xaõ laø khaù thaáp (22,9%) so vôùi tæ leä caùc baø meï choïn phoøng maïch tö (52,5%) (Baûng 4). Moät trong nhöõng lyù do ñeå giaûi thích laø traïm ñaët xa nôi cö nguï cuûa nhöõng ngöôøi nhaäp cö (Baûng 5). Lyù do thöù nhì laø hieäu quaû ñieàu trò chöa cao. Caàn khaûo saùt theâm nhöõng lyù do coù theå cuûa söï ñaùnh giaù naøy, thí duï, trình ñoä chuyeân moân cuûa nhaân vieân y teá, phöông tieän chaån ñoùan, cuõng nhö caùc loïai thuoác ñaëc trò saün coù. Beänh vieän nhaø nöôùc Ñaây laø loïai dòch vuï ñöùng haøng thöù ba ñöôïc caùc baø meï choïn löïa ñaàu tieân (Baûng 4). Trong thöïc teá, caùc baø meï chæ mang con ñeán beänh vieän khi beänh cuûa con laø naëng, vì nôi ñaây coù trình ñoä chuyeân moân cao, phöông tieän chaån ñoùan vaø ñieàu trò hieän ñaïi, hieäu quaû ñieàu trò laø toát. Hieäu quaû ñieàu trò cuûa beänh vieän cuõng ñöôïc haàu heát caùc baø meï ñaùnh giaù cao nhaát so vôùi caùc dòch vuï y teá khaùc (Baûng 5). Ngoøai öu ñieåm naøy thì nhöõng ñaùnh giaù khaùc cuûa caùc baø meï laø nhöõng lyù do khaùch quan khieán cho beänh vieän khoâng phaûi laø öu tieân choïn löïa haøng ñaàu. Caùc beänh vieän nhi, hoaëc coù khoa nhi ñeàu ñaët taïi caùc quaän noäi thaønh, raát xa so vôùi nôi cö nguï cuûa caùc baø meï, vaø hoïat ñoäng trong giôø haønh chính seõ khoâng thuaän tieän cho caùc baø meï laøm vieäc ban ngaøy. Caùc beänh vieän naøy, ñaëc bieät laø beänh vieän Nhi ñoàng 1, hieän nay ñang trong tình traïng quaù taûi, do ñoù, thôøi gian chôø ñôïi vaø khaùm beänh laø daøi. Hôn nöõa, taïi beänh vieän, caùc baø meï phaûi toán khaù nhieàu tieàn cho caùc loïai xeùt nghieäm, thuoác ñaëc trò khi beänh cuûa con laø naëng. Caùc dòch vuï y teá khaùc Tæ leä caùc baø meï choïn phoøng khaùm khu vöïc laø raát thaáp, 4,5% (Baûng 4). Haàu heát caùc cô sôû y teá coâng thöôøng ñöôïc ñaëït ôû nôi trung taâm, khu thò töù, ñoâi khi khoâng theå tieáp caän ñöôïc ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ôû vuøng saâu vuøng xa(1). Ñieàu naøy laø ñuùng ñoái vôùi phoøng khaùm khu vöïc hieän nay ñöôïc ñaët khaù xa xaõ Bình trò ñoâng (hôn 3km), laïi gaàn trung taâm y teá quaän 6. Ñaây laø lyù do chính khieán ít coù baø meï choïn noù nhö laø dòch vuï ñaàu tieân. Caùc lyù do khaùc laø chi phí cao, vaø hieäu quaû ñieàu trò cuõng khoâng cao (Baûng 5). Hai loïai dòch vuï khoâng coù baø meï naøo choïn ñaàu tieân laø phoøng chaån trò ñoâng y vaø thaày lang. Hieäu quaû cuûa ñoâng y ñoái vôùi caùc beänh nhieãm truøng ñaëc hieäu laø thaáp. Tæ leä 50% caùc baø meï cho raèng phoøng chaån trò ñoâng y coù hieäu quaû (Baûng 5), coù theå do kinh nghieäm trong nhöõng ñôït treû maéc caùc beänh vieâm ñöôøng hoâ haáp khoâng do nhieãm truøng. Ñieàu ñaùng möøng laø khoâng coù baø meï naøo mang con ñeán caùc thaày lang, cho thaáy quyeát ñònh ñuùng ñaén cuûa ngöôøi daân nhaäp cö. Ñeán nhaø thuoác taây baùn leû khi khoâng mang con ñi khaùm Nhaø thuoác taây laø loïai dòch vuï maø haàu heát caùc baø meï choïn löïa neáu khoâng mang con ñi khaùm ngay khi chuùng bò NKHHC (Baûng 3). Cuõng nhö phoøng maïch 58 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Do haïn cheá cuûa côõ maãu nhoû, khoâng ghi nhaän ñöôïc yù nghóa thoáng keâ cuûa moái lieân quan giöõa tính hieäu quaû vaø quyeát ñònh ñi khaùm, duø trò soá cuûa OR laø lôùn (Baûng 6). tö cuûa baùc só, caùc nhaø thuoác taây baùn leû hieän nay laø raát phaùt trieån taïi TP. HCM. Thuoác taây khoâng nhöõng ñöôïc baùn taïi caùc nhaø thuoác coù giaáy pheùp hoïat ñoäng do Sôû Y teá caáp, maø ñoâi khi coøn taïi caùc cöûa haøng taïp hoùa nhoû, ñaëc bieät ôû nhöõng khu lao ñoäng. Ngöôøi beänh hoaëc thaân nhaân coù theå ñeán caùc ñòa ñieåm naøy ñeå mua thuoác theo kinh nghieäm cuûa baûn thaân, hoaëc keå trieäu chöùng cuûa beänh ñeå ñöôïc baùn thuoác theo kieán thöùc hoaëc kinh nghieäm cuûa ngöôøi baùn. Do ñoù, hoï khoâng phaûi toán tieàn khaùm, vaø chi phí cho löôïng thuoác uoáng moät hoaëc hai laàn trong ngaøy laø khoâng nhieàu so vôùi caû moät toa thuoác khi khaùm taïi phoøng maïch hoaëc taïi beänh vieän. Tæ leä caùc baø meï cho raèng chi phí taïi nhaø thuoác laø thaáp chæ coù 35% (Baûng 5), vaø tæ leä traû lôøi khoâng bieát laø 45%. Neáu loïai nhöõng tröôøng hôïp traû lôøi khoâng bieát thì tæ leä ñaùnh giaù chi phí thaáp laø 63%, moät con soá cuõng khoâng cao laém. Moät hieän töôïng khaù phoå bieán trong thôøi gian gaàn daây laø giaù thuoác baùn leû laø raát cao, ñaëc bieät caùc loïai bieät döôïc. Nhöõng ñaùnh giaù cuûa caùc baø meï veà caùc ñaëc tính khaùc cuûa nhaø thuoác taây laø phuø hôïp vôùi söï löïa choïn dòch vuï naøy. KEÁT LUAÄN Duø kinh teá coøn khoù khaên, ñôøi soáng chöa oån ñònh, nhöng ôû coäng ñoàng daân nhaäp cö taïi xaõ Bình trò ñoâng coù hôn phaân nöõa caùc baø meï coù con 9 thaùng tuoåi trôû laïi ñaõ mang con ñi khaùm beänh ngay khi chuùng bò NKHHC. Dòch vuï y teá ñaàu tieân ñöôïc choïn laø caùc phoøng maïch tö cuûa baùc só. Yeáu toá quyeát ñònh ñi khaùm ngay laø meï caûm nhaän beänh cuûa con laø naëng, vaø cô sôû y teá laø gaàn nhaø. Neáu khoâng mang con ñi khaùm, ña soá baø meï mua thuoác taïi caùc nhaø thuoác taây baùn leû, khoâng ñeán caùc loïai dòch vuï khoâng phuø hôïp nhö thaày lang. Phoøng maïch tö laø moät thaønh phaàn tích cöïc cuûa heä thoáng y teá ñòa phöông, do ñoù, caàn coù moät chính saùch quaûn lyù phuø hôïp ñeå dòch vuï naøy hoaït ñoäng ñuùng höôùng goùp phaàn trong coâng taùc chaêm soùc söùc khoûe nhaân daân. Phoøng khaùm khu vöïc hieän nay ñaët gaàn trung taâm y teá quaän 6 laø khoâng hôïp lyù, neáu phaûi duy trì cô sôû naøy thì neân boá trí laïi ôû moät ñieåm trung taâm cuûa quaän Bình taân. Trong töông lai gaàn, caàn xaây döïng trung taâm y teá rieâng cuûa quaän. Caùc yeáu toá quyeát ñònh vieäc ñöa con ñi khaùm ngay khi bò NKHHC Yeáu toá quyeát ñònh vieäc mang con ñi khaùm ngay khi chuùng bò NKHHC laø meï caûm thaáy beänh cuûa con laø naëng, vaø cô sôû y teá laø gaàn nhaø. Ñieàu naøy laø hôïp lyù vì khi ñaõ caûm thaáy beänh cuûa con laø naëng, chaéc chaén baø meï phaûi ñöa con ñi khaùm ngay khoâng theå chaàn chöø. Khi ñoù, nhöõng yeáu toá khaùc nhö chi phí, thôøi gian chôø ñôïi khoâng coøn quan troïng. Söï löïa choïn moät cô sôû gaàn nhaø laø hôïp lyù moät khi caùc ñaëc tính khaùc cuûa dòch vuï y teá laø nhö nhau. ÔÛ ñoàng baèng soâng Cöûu long, khi beänh nheï ngöôøi daân thöôøng töï ñieàu trò baèng thaûo döôïc, caïo gío, hoaëc mua thuoác taïi caùc nôi baùn thuoác leû; nhöng khi beänh naëng, hoï ñi khaùm ôû phoøng maïch baùc só hoaëc y taù. Nôi choïn ñi khaùm tuøy thuoäc xa hay gaàn(3). Trong moät nghieân cöùu ôû coäng ñoàng vaïn ñoø taïi Hueá, 65,7% ngöôøi daân thích ñi khaùm ôû baùc só taây y vì coù hieäu quaû, duø toán tieàn. Khi beänh laø naëng, hoï vaøo beänh vieän, vaø cho raèng ñoù laø caùch duy nhaát(2). TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Voâ danh. Nieân giaùm thoáng keâ Y teá 2002. Phoøng Thoáng keâ – Tin hoïc, Vuï Keá hoaïch. Boä Y teá. 125-178. 2. Ñoã Vaên Duõng. Khaûo saùt veà taäp quaùn khaùm beänh trong phuï nöõ ôû 3 xaõ cuûa tænh Long an. Trong: Kyû yeáu Hoäi thaûo 3 veà Phuï nöõ vaø Söùc khoûe. Bieân taäp bôûi Nguyeãn Ñình Hoái, Phan Chieán Thaéng, Nguyeãn Ñoã Nguyeân. Nhaø xuaát baûn TP. HCM. 1996: 181-194. 3. Nguyen Do Nguyen. Public health and health related problems. In: Flood forecasting and damage reduction study. Volume IV: Vietnam. Edited by The University of Can tho (Vietnam) with the cooperation of Development Associates (Denmark). May 1995: 167- 206. 4. Levasseur G, Lampeùrin JM, Le Neùel H, et al. Les sampaniers du quartier de Vy Da (Hueù, 1993). Reùsultats d’une enqueâte preùalable aø l’intervention d’une association humanitaire. Cahiers Santeù. 1994; 4:443-8. 59