Những vấn đề đặt ra trong quá trình phát triển kinh tế trang trại gia đình ở Bình Phước thời kỳ 1997-2005

24♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N hi noái àïën phaát triïín kinh tïë nöng nghiïåp cuäng coá nghôa laâ noái àïën viïåc phaát triïín tröìng troåt, chùn nuöi vaâ nuöi tröìng thuãy saãn v.v... Nhûng àïí kinh tïë nöng nghiïåp phaát triïín thò yïëu töë cêìn vaâ buöåc phaãi coá laâ ruöång àêët. Nhòn laåi lõch sûã phaát triïín cuãa nhên loaåi tûâ ngaân àúâi xûa cho túái nay, ruöång àêët trong phaát triïín kinh tïë nöng nghiïåp vêîn luön giûä möåt vai troâ quan troång, möåt thûá tû liïåu saãn xuêët khöng gò coá thïí thay thïë àûúåc. Noá gùæn boá vúái haâng triïåu ngûúâi dên quen lêëy viïåc tröìng troåt, chùn nuöi, nuöi tröìng thuyã saãn laâm kïë sinh töìn. Tûâ tñnh chêët àùåc biïåt naây nïn ruöång àêët trong moåi thúâi kò phaát triïín luön laâ vêën àïì nhaåy caãm àöëi vúái möîi cû dên, cöång àöìng cû dên. Dûúái aánh saáng àûúâng löëi àöíi múái cuãa Àaãng, kinh tïë nöng nghiïåp nûúác nhaâ noái chung vaâ tónh Bònh Phûúác noái riïng àang tûâng bûúác coá nhûäng chuyïín àöång tñch cûåc. Trong àiïìu kiïån naây, kinh tïë trang traåi gia àònh àaä höåi tuå àûúåc nhûäng àiïìu kiïån cêìn thiïët, tûâng bûúác hònh thaânh vaâ phaát triïín. Tuy nhiïn, trong quaá trònh phaát triïín ngoaâi mùåt tñch cûåc àaä àûúåc khùèng àõnh thò kinh tïë trang traåi gia àònh cuäng àaä vaâ àang laâm phaát sinh nhûäng NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA TRONG QUAÁ TRÒNH PHAÁT TRIÏÍN KINH TÏË TRANG TRAÅI GIA ÀÒNH ÚÃ BÒNH PHÛÚÁC THÚÂI KÒ 1997 - 2005. Trêìn Haán Biïn* vêën àïì xaä höåi cêìn phaãi àûúåc giaãi quyïët. ÚÃ àêy, töi àïì cêåp àïën möåt vêën àïì duy nhêët laâ nhûäng chuyïån naãy sinh tûâ viïåc tñch tuå ruöång àêët, phaát triïín kinh tïë trang traåi gia àònh úã Bònh Phûúác thúâi kò 1997 - 2005. 1. Vaâi neát vïì tònh hònh ruöång àêët úã Bònh Phûúác sau ngaây taách tónh Tónh Bònh Phûúác àûúåc taái lêåp vaâ chñnh thûác ài vaâo hoaåt àöång tûâ ngaây 01/01/1997 trïn cú súã taách ra tûâ tónh Söng Beá cuä, theo Quyïët àõnh cuãa Nghõ quyïët kò hoåp thûá 10 - Quöëc höåi khoaá IX. Vúái töíng diïån tñch tûå nhiïn laâ 6.853,9km2 (trong àoá àêët nöng nghiïåp coá 274.869,504 hecta; àêët lêm nghiïåp 352.139 hecta; àêët chuyïn duâng 29.208,141 hecta; àêët úã 6.762,85 hecta; àêët chûa sûã duång 22.413,505 hecta)1, dên söë 570.507 ngûúâi, mêåt àöå trung bònh 83 ngûúâi/km22. Trïn cú súã naây, nïëu tñnh bònh quên möîi ngûúâi coá àûúåc 1,25 hecta (bao göìm àêët nöng nghiïåp, lêm nghiïåp, chuyïn duâng, àêët úã vaâ àêët chûa sûã duång), trong àoá riïng àêët nöng nghiïåp bònh quên 0,48 hecta/ngûúâi. Sau baãy nùm xêy dûång vaâ phaát triïín, cû dên trïn àõa baân tónh àaä coá sûå biïën àöíi àaáng kïí. Tñnh * ThS, NCS chuyïn ngaânh lõch sûã Viïåt Nam. 1. Cuåc thöëng kï Bònh Phûúác, ngaây 04/02/1999, Thöëng kï diïån tñch àêët àai tónh Bònh Phûúác (àïën ngaây 31/12/ 1998), biïíu: 01 - TK (290 x 415) mm. 2. Cuåc thöëng kï Bònh Phûúác, Niïn giaám thöëng kï nùm 1999, tr.37, 40. K K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦25 àïën thaáng 12/2004, töíng söë cû dên cuãa tónh Bònh Phûúác àaä tùng àïën 794.838 ngûúâi, sûå biïën àöíi naây àaä taåo ra möåt sûác eáp nhiïìu mùåt àöëi vúái xaä höåi. Trûúác hïët mêåt àöå cû dên bònh quên tùng lïn àöåt biïën, tûâ 83 ngûúâi/km2 nùm 1997 tùng lïn 116 ngûúâi/km2 nùm 20043, tûâ àoá keáo theo àêët àai bònh quên àêìu ngûúâi giaãm xuöëng möåt caách àaáng kïí (Nùm 1997, töíng diïån tñch bònh quên 1,25 hecta/ ngûúâi, nùm 2004 chó coân 0,86 hecta/ngûúâi; trong àoá àêët nöng nghiïåp tûâ 0,48 hecta/ngûúâi nùm 1997, giaãm xuöëng 0,34 hecta/ngûúâi nùm 2004). Nhû vêåy, töëc àöå tùng nhanh vïì dên söë so vúái töíng quô àêët hiïån coá àaä laâm naãy sinh nhiïìu vêën àïì vïì xaä höåi cêìn phaãi giaãi quyïët. Trûúác hïët, laâ möëi quan hïå giûäa ngûúâi vúái ngûúâi vïì tû liïåu saãn xuêët. ÚÃ àêy laâ möëi quan hïå giûäa nhûäng ngûúâi coá àiïìu kiïån chiïëm giûä nhiïìu tû liïåu saãn xuêët trúã thaânh nhûäng öng chuã vaâ nhûäng ngûúâi khöng coá àuã àiïìu kiïån chiïëm giûä tû liïåu saãn xuêët phaãi trúã thaânh nhûäng ngûúâi laâm cöng. 2. Nhûäng neát riïng trong quaá trònh tñch tuå ruöång àêët phaát triïín kinh tïë trang traåi úã Bònh Phûúác thúâi kò 1997 - 2005 Trong lõch sûã phaát triïín cuãa nhiïìu nûúác trïn thïë giúái, úã thúâi kò cöng nghiïåp hoaá, hiïån àaåi hoaá nöng nghiïåp nöng thön bao giúâ cuäng xuêët hiïån quaá trònh tñch tuå vaâ têåp trung ruöång àêët. Viïåc tñch tuå naây khöng chó laâ möåt yïu cêìu maâ coân laâ möåt qui luêåt phaát triïín. Tuy nhiïn, quaá trònh tñch tuå vaâ têåp trung ruöång àêët úã Viïåt Nam noái chung, vaâ úã Bònh Phûúác noái riïng trong nhûäng nùm qua diïîn ra vúái nhiïìu neát riïng, khaác biïåt so vúái qui luêåt phaát triïín cuãa nhiïìu nûúác. Sûå khaác biïåt naây àûúåc biïíu hiïån thöng qua nhûäng àiïím nhû sau: Möåt laâ, sûå tùng nhanh vïì söë lûúång, qui mö diïån tñch mang möåt neát riïng so vúái qui luêåt phaát triïín chung. Taåi nhiïìu nûúác luön luön diïîn ra sûå biïën àöång vïì söë lûúång vaâ qui mö trang traåi theo qui luêåt tùng söë lûúång úã thúâi kò bùæt àêìu cöng nghiïåp hoaá vaâ giaãm dêìn söë lûúång úã thúâi kò hoaân thaânh cöng nghiïåp hoaá, coân qui mö trang traåi laåi biïën àöång theo chiïìu hûúáng ngûúåc laåi sûå biïën àöång cuãa söë lûúång trang traåi4. Qui luêåt laâ vêåy, nhûng úã Viïåt Nam noái chung, Bònh Phûúác noái riïng trong nhiïìu nùm qua sûå gia tùng vïì söë lûúång trang traåi gia àònh luön keáo theo töíng diïån tñch vaâ diïån tñch bònh quên möîi trang traåi múã röång. Nùm 2001, Bònh Phûúác coá 4.643 trang traåi sûã duång hïët 29.182 hecta, bònh quên möîi trang traåi gia àònh coá 6,28 hecta; nùm 2003 coá söë liïåu tûúng ûáng laâ 5.066 trang traåi/32.242 hecta, bònh quên möîi trang traåi 6,36 hecta; nùm 2004 laâ 5.568 trang traåi/37.738 hecta, bònh quên möîi trang traåi 6,78 hecta; nùm 2006 vúái 4.440 trang traåi/38.835 hecta, bònh quên möîi trang traåi tùng àïën 8,74 hecta5. Nhû vêåy, viïåc tùng nhanh söë lûúång, töíng qui mö diïån tñch vaâ diïån tñch bònh quên möîi trang traåi cho thêëy sûå phaát triïín trang traåi gia àònh úã Bònh Phûúác noái riïng trong nhiïìu nùm qua khöng theo qui luêåt phaát triïín chung. Hai laâ, töëc àöå tñch tuå vaâ têåp trung ruöång àêët diïîn ra nhanh. Viïåc tñch tuå ruöång àêët phaát triïín kinh tïë trang traåi gia àònh úã nhiïìu nûúác trïn thïë giúái laâ möåt hiïån tûúång bònh thûúâng vaâ phöí biïën. Tuy nhiïn, quaá trònh tñch tuå naây thûúâng diïîn ra chêåm: úã nûúác Phaáp laâ 106 nùm, Têy Àûác laâ 27 nùm, diïån tñch bònh quên möîi trang traåi àaåt 6 hecta; Nhêåt Baãn 45 nùm, Àaâi Loan 33 nùm, Haân Quöëc 27 nùm, diïån tñch bònh quên trang traåi cuäng chó trïn dûúái 1,2 hecta6. Trong khi úã Viïåt Nam noái chung, Bònh Phûúác noái riïng, quaá trònh tñch 3. Cuåc thöëng kï Bònh Phûúác, Niïn giaám thöëng kï nùm 2004, tr 39. 4. Ban vêåt giaá chñnh phuã, 2000, Tû liïåu vïì kinh tïë trang traåi, Nxb TP. HCM, tr.237. 5. Taác giaã töíng húåp tûâ: - Cuåc thöëng kï Bònh Phûúác, 2001, Caác biïíu tònh hònh kinh tïë trang traåi tónh Bònh Phûúác, biïíu: 12/P2-THT, biïíu: 13/P2 THT. - Cuåc thöëng kï Bònh Phûúác, Baáo caáo ûúác tñnh möåt söë chó tiïu cú baãn vïì húåp taác xaä vaâ trang traåi coá àïën ngaây 1/ 7/2003; - Cuåc thöëng kï Bònh Phûúác, 2006, Baáo caáo nhanh töíng àiïìu tra. - Cuåc thöëng kï Bònh Phûúác, ngaây 13/08/2004, Baáo caáo phên tñch thûåc traång phaát triïín kinh tïë trang traåi trïn àõa baân tónh Bònh Phûúác coá àïën ngaây 13/8/2004, söë 336/CTK, tr.04. 6. Taác giaã phên tñch tûâ: Ban vêåt giaá chñnh phuã, 2000, Tû liïåu vïì kinh tïë trang traåi, Nxb TP. HCM, tr.246,247. 26♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N tuå diïîn ra nhanh hún. Tûâ thaáng 7/2001 àïën thaáng 7/2003, qui mö diïån tñch bònh quên möîi trang traåi tùng thïm 0,08 hecta. Tûâ thaáng 07/2003 àïën thaáng 7/2004, tùng thïm 0,32 hecta. Àùåc biïåt, trong thúâi gian tûâ thaáng 7/2004 àïën thaáng 7/2006, bònh quên möîi trang traåi tùng thïm àöåt biïën 1,96 hecta. Nhû vêåy, trong voâng 6 nùm, tûâ thaáng 7/ 2001 àïën thaáng 7/2006 möîi trang traåi gia àònh úã Bònh Phûúác àaä tùng thïm 2,36 hecta. Do àoá, diïån tñch bònh quên möîi trang traåi àaä tùng nhanh tûâ 6,28 hecta nùm 2001, lïn 8,74 hecta vaâo nùm 2006, möåt töëc àöå gia tùng nhanh nhêët so vúái nhiïìu nûúác trong khu vûåc vaâ thïë giúái. Ba laâ, trang traåi gia àònh úã Bònh Phûúác coá qui mö diïån tñch lúán. Àïën nùm 2006, diïån tñch bònh quên möîi trang traåi gia àònh úã Bònh Phûúác àaåt 8,74 hecta. Qui mö diïån tñch naây àûúåc nhiïìu ngûúâi àaánh giaá laâ nhoã so vúái xu thïë phaát triïín hiïån nay taåi àõa phûúng. Tuy nhiïn, xeát úã phûúng diïån xaä höåi, thò qui mö diïån tñch naây thuöåc vaâo loaåi lúán so vúái àiïìu kiïån tûå nhiïn cuãa tónh noái riïng, Viïåt Nam noái chung cuäng nhû àöëi vúái nhiïìu nûúác trong khu vûåc vaâ thïë giúái. So vúái caác nûúác Chêu Êu, qui mö diïån tñch naây lúán hún qui mö diïån tñch bònh quên cuãa nûúác YÁ. Trong nhûäng nùm 1990, qui mö diïån tñch trang traåi bònh quên cuãa nûúác YÁ chó laâ 7,9 hecta. Àöëi vúái caác nûúác trong khu vûåc, qui mö diïån tñch naây lúán gêëp 1,9 lêìn Thaái Lan; 6,24 lêìn Nhêåt Baãn; 7,28 lêìn Àaâi Loan vaâ Haân Quöëc; 3,33 lêìn Philippin; 5,2 lêìn ÊËn Àöå7. Nhû vêåy, tûâ nhûäng yïëu töë nïu trïn cho thêëy kinh tïë trang traåi gia àònh úã Bònh Phûúác noái riïng, àaä böåc löå nhiïìu àiïím khaác biïåt so vúái qui luêåt phaát triïín chung. Tñnh khaác biïåt naây àûúåc thïí hiïån úã viïåc biïën àöíi vïì qui mö diïån tñch, söë lûúång trang traåi, töëc àöå tñch tuå ruöång àêët taåi thúâi àiïím bûúác àêìu ài vaâo cöng nghiïåp hoaá, hiïån àaåi hoaá nöng nghiïåp nöng thön. Nhûäng sùæc thaái phaát triïín riïng biïåt naây chùæc chùæn seä coá nhûäng taác àöång khöng nhoã àïën cöång àöìng cû dên cuãa tónh. 3. Nhûäng vêën àïì naãy sinh trong quaá trònh phaát triïín kinh tïë trang traåi Kinh tïë trang traåi gia àònh phaát triïín àaä vaâ àang goáp phêìn laâm cho nïìn kinh tïë nöng nghiïåp nûúác nhaâ noái chung, tónh Bònh Phûúác noái riïng coá nhûäng chuyïín àöång tñch cûåc: tûâ tûå cêëp, tûå tuác chuyïín sang saãn xuêët haâng hoaá. Nhûäng nguöìn nöåi lûåc, tiïìm nùng con ngûúâi àûúåc khai thaác vaâ sûã duång ngaây möåt hiïåu quaã hún. Vïì mùåt xaä höåi, viïåc phaát triïín kinh tïë trang traåi gia àònh coân laâ möåt nhên töë quan troång goáp phêìn thuác àêíy viïåc nêng cao dên trñ, àúâi söëng vùn hoaá tinh thêìn úã nöng thön noái chung, vuâng àöìng baâo dên töåc ñt ngûúâi noái riïng. Noái caách khaác, kinh tïë trang traåi gia àònh àaä taåo ra àûúåc tñnh tñch cûåc trong xaä höåi, böå mùåt kinh tïë nöng nghiïåp nöng thön tónh Bònh Phûúác coá nhûäng diïån maåo múái. Tuy nhiïn, ngoaâi nhûäng mùåt tñch cûåc àaä àûúåc khùèng àõnh, kinh tïë trang traåi gia àònh úã tónh Bònh Phûúác cuäng àaä vaâ àang laâm xuêët hiïån nhiïìu vêën àïì cêìn phaãi giaãi quyïët. Möåt laâ, bùçng nhiïìu con àûúâng khaác nhau, àêët àai laâ nguöìn tû liïåu saãn xuêët quan troång trong phaát triïín kinh tïë nöng nghiïåp, dêìn dêìn àûúåc tñch tuå vaâo tay möåt böå phêån cû dên trong xaä höåi. Viïåc tñch tuå naây, goáp phêìn khiïën möåt böå phêån cû dên khaác trúã thaânh ngûúâi thiïëu àêët vaâ khöng coá àêët saãn xuêët. Nùm 1998, trong töíng söë 19.633 höå àöìng baâo dên töåc ñt ngûúâi (113.006 ngûúâi), chiïëm 19,41% dên söë cuãa toaân tónh àaä coá tûâ 200 àïën 300 höå gia àònh khöng coân àêët saãn xuêët vò coá liïn quan àïën viïåc tñch tuå ruöång àêët hònh thaânh vaâ phaát triïín caác trang traåi8. Àïën thaáng 12 nùm 2005, söë höå àöìng baâo dên töåc ñt ngûúâi thiïëu àêët saãn xuêët tùng lïn 3.295 vaâ 2.530 höå gia àònh cêìn höî trúå àêët úã9. Mùåc duâ, khöng phaãi têët caã moåi höå gia àònh bõ 7. Taác giaã so saánh vaâ töíng húåp tûâ: - Nguyïîn Àiïìn - Trêìn Àûác - Trêìn Huy Nùng, 1993, Kinh tïë trang traåi gia àònh trïn thïë giúái vaâ Chêu AÁ, Nxb Thöëng kï, tr.16. - Ban vêåt giaá Chñnh phuã, 2000, Tû liïåu vïì kinh tïë trang traåi, NXB TP. HCM, tr.246, 247. 8. Taác giaã töíng húåp tûâ: - Ban vêåt giaá Chñnh phuã, Sàd, tr. 565; - Ban kinh tïë Tónh uyã Bònh Phûúác, ngaây 01/08/1998, Baáo caáo sú böå kinh tïë trang traåi úã nöng thön tónh Bònh Phûúác thûåc traång vaâ àõnh hûúáng phaát triïín, söë 07-BC/BKT, tr 04. 9. UBND tónh Bònh Phûúác, thaáng 12/2005, Baáo caáo tònh hònh àöìng baâo dên töåc thiïíu söë tónh Bònh Phûúác DCDC. K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦27 mêët àêët saãn xuêët nïu trïn àïìu coá nguyïn nhên tûâ viïåc phaát triïín trang traåi nhûng roä raâng viïåc tñch tuå ruöång àêët phaát triïín trang traåi gia àònh coá goáp phêìn laâm cho hiïån tûúång khöng coân àêët vaâ thiïëu àêët saãn xuêët diïîn biïën ngaây möåt sêu sùæc hún. Do àoá, vêën àïì naãy sinh vaâ cêìn giaãi quyïët laâ viïåc tñch tuå ruöång àêët phaãi àûúåc àiïìu tiïët sao cho phuâ húåp vúái quaá trònh chuyïín dõch cú cêëu kinh tïë, cöng nghiïåp hoaá, hiïån àaåi hoaá nöng nghiïåp nöng thön. Àiïìu àoá cuäng coá nghôa laâ cuâng vúái viïåc tñch tuå ruöång àêët phaát triïín kinh tïë, Nhaâ nûúác cêìn phaãi baão àaãm àûúåc viïåc phên cöng laåi lao àöång möåt caách húåp lñ, coá hiïåu quaã. Vò nïëu quaá trònh tñch tuå ruöång àêët diïîn ra nhanh, thiïëu sûå kiïím soaát vaâ àiïìu tiïët thò têët yïëu dêîn àïën sûå tiïu cûåc laâm cho nhiïìu höå gia àònh ài àïën chöî thêët nghiïåp vaâ bêìn cuâng. Hai laâ, trong nhûäng nùm qua úã Bònh Phûúác, àaä xuêët hiïån xu hûúáng tñch tuå ruöång àêët khöng laânh maånh, khöng vò muåc tiïu khai thaác tiïìm nùng cuãa tû liïåu saãn xuêët. Hûúáng tñch tuå khöng khöng laânh maånh naây, àûúåc phaãn aánh roä neát thöng qua sûå biïën àöíi vïì söë lûúång giûäa caác nhoám trang traåi. Nhoám trang traåi coá qui mö diïån tñch tûâ 5 àïën 10 hecta, nhiïìu nùm liïn tuåc tùng nhanh vïì söë lûúång vaâ àaåt àïën àónh cao vaâo nùm 1999 vúái 2.193 trang traåi, chiïëm 61,93%10 töíng söë trang traåi. Nhûng àïën nùm 2001, söë lûúång trang traåi trong nhoám naây giaãm xuöëng möåt caách àöåt chó coân 1.066 trang traåi11. Trong khi àoá, nhoám trang traåi coá qui mö diïån tñch dûúái 5 hecta laåi coá xu hûúáng biïën àöíi ngûúåc laåi. Nùm 1998, nhoám trang traåi naây chó coá 983 trang traåi thò àïën nùm 2001 àaä nhanh choáng tùng lïn 2.927 trang traåi. Sûå biïën àöíi traái ngûúåc vaâ truâng húåp giûäa hai nhoám trang traåi naây cho thêëy: trong thúâi gian 3 nùm, tûâ nùm 1999 àïën nùm 2001, nhoám trang traåi coá qui mö diïån tñch tûâ 5 àïën 10 hecta àaä coá 52% chuã trang traåi thûåc hiïån viïåc giao dõch àêët àai toaân diïån. Nhû vêåy, cuäng coá nghôa laâ chó riïng nhoám trang traåi naây àaä coá 52% chuã trang traåi thûåc hiïån haânh àöång àêìu cú àêët àai, tòm kiïëm lúåi nhuêån khöng laânh maånh. Àïën àêy, viïåc tñch tuå ruöång àêët khöng chó cêìn sûå àiïìu tiïët maâ coân cêìn phaãi àùåt dûúái sûå quaãn lñ chùåt cheä cuãa Nhaâ nûúác hún bao giúâ hïët. Vò coá nhû vêåy múái haån chïë àûúåc hiïån tûúång laäng phñ tû liïåu saãn xuêët möåt caách coá hiïåu quaã. Ba laâ, quaá trònh tñch tuå ruöång àêët phaát triïín trang traåi gia àònh úã Bònh Phûúác, ñt nhiïìu àaä coá taác àöång taåo ra sûå phên hoaá giaâu ngheâo úã nöng thön. Trûúác hïët, tûâ mö hònh lêm trûúâng Minh Àûác, tónh àaä "hûúáng dêîn cho caác lêm trûúâng trong tónh aáp duång theo kiïíu lêm trûúâng Minh Àûác, cho dên mûúån àêët saãn xuêët, tröìng rûâng, tröìng cêy cöng nghiïåp, cêy ùn quaã v.v... laâm kinh tïë trang traåi"12. Mùåt khaác, trong àõnh hûúáng phaát triïín kinh tïë - xaä höåi àïën nùm 2005, tónh tiïëp tuåc coá chuã trûúng: "Khêín trûúng tiïën haânh giao àêët, giao rûâng vaâ cêëp giêëy chûáng nhêån quyïìn sûã duång àêët lêm nghiïåp cho caác töí chûác, höå gia àònh, àöëi vúái toaân böå diïån tñch àêët lêm nghiïåp cuãa tónh..."13. Chuã trûúng vaâ àõnh hûúáng naây möåt mùåt taåo ra tñnh tñch cûåc úã chöî àêët lêm nghiïåp cuãa tónh nhanh choáng coá chuã (Nùm 1998, àêët chûa sûã duång toaân tónh chó coân 22.413,505 hecta vaâ chuã yïëu laâ àêët khöng thïí canh taác nhû nuái àaá, mùåt nûúác söng, suöëi v.v...)14. Nhûng mùåt khaác cuäng laâm xuêët hiïån nhûäng haån chïë, taåo àiïìu kiïån àïí möåt böå phêån cû dên coá àiïìu kiïån chiïëm giûä tû liïåu saãn xuêët cuãa xaä höåi laâm cuãa riïng, möåt cú súã goáp phêìn taåo ra sûå phên hoaá giaâu ngheâo úã nöng thön sêu sùæc hún. 4. Kïët luêån Àûáng trûúác sûå gia tùng vïì dên söë thò viïåc chia àïìu ruöång àêët cho têët caã moåi ngûúâi laâm nöng nghiïåp chùæc chùæn àoá laâ möåt àiïìu khöng tûúãng vaâ khöng thïí thûåc hiïån. Hún nûäa viïåc laâm 10. Tónh uyã Bònh Phûúác, ngaây 07/04/1999, Baáo caáo kinh tïë trang traåi úã nöng thön tónh Bònh Phûúác àõnh hûúáng phaát triïín àïën nùm 2005, söë 16-BC/BKT, tr.5. 11. Cuåc thöëng kï Bònh Phûúác, 2001, Caác biïíu tònh hònh kinh tïë trang traåi tónh Bònh Phûúác, biïíu: 2/P2-THT, biïíu: 3/P2 THT. 12. Ban vêåt giaá Chñnh phuã, 2000, Tû liïåu vïì kinh tïë trang traåi, Nxb TP. HCM, tr.570. 13. UBND tónh Bònh Phûúác, 6/01/2000, Àõnh hûúáng phaát triïín kinh tïë - xaä höåi 5 nùm 2001 - 2005, söë 1459/UB - KKT, ngaây tr.13. 14. Cuåc thöëng kï tónh Bònh Phûúác, Thöëng kï diïån tñch àêët nöng nghiïåp tónh Bònh Phûúác (àïën ngaây 31/12/1998), biïíu: 02 - TK (290 x 45)mm. 28♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N àoá coân trúã thaânh súåi dêy cöåt chùåt ngûúâi nöng dên vaâo ruöång àêët, laâm cho chñnh nhûäng ngûúâi lao àöång vaâ ruöång àêët khöng phaát huy àûúåc tiïìm nùng vöën coá cêìn phaãi phaát huy. Do vêåy, viïåc tñch tuå vaâ têåp trung ruöång àêët theo hûúáng chuyïín dêìn tûâ nhûäng höå saãn xuêët khöng hiïåu quaã sang nhûäng höå coá kinh nghiïåm, nùng lûåc, saãn xuêët coá hiïåu quaã, hònh thaânh nhûäng trang traåi saãn xuêët haâng hoaá laâ möåt xu hûúáng tñch cûåc. Tuy nhiïn, quaá trònh tñch tuå naây cêìn phaãi àùåt dûúái sûå quaãn lñ chùåt cheä cuãa Nhaâ nûúác vúái muåc tiïu haån chïë àïën mûác thêëp nhêët sûå laäng phñ khöng àaáng coá cuãa tû liïåu saãn xuêët. Mùåt khaác, cêìn phaãi coá chñnh saách àiïìu tiïët sao cho quaá trònh tñch tuå ruöång àêët phaãi phuâ húåp vúái quaá trònh chuyïín dõch cú cêëu kinh tïë, phên cöng lao àöång trong xaä höåi trïn cú súã taåo ra viïåc laâm múái ngaây möåt nhiïìu cho ngûúâi lao àöång khi hoå thoaát li khoãi ruöång àêët. Quaá trònh àiïìu tiïët naây coân laâ àiïìu kiïån àïí haån chïë àïën mûác thêëp nhêët sûå bêìn cuâng hoaá cuãa ngûúâi nöng dên, sûå phên hoaá giaâu ngheâo trong xaä höåi. SUMMARY ISSUES IN THE PROCESS OF DEVELOPING FAMILY FARMS IN BINH PHUOC PROVINCE IN THE PERIOD OF 1997 - 2005. Trûúng Haán Biïn, M.A. In the course of history of many countries, land accumulation for farm development was not only a demand but also a rule. However, in addition to positive aspects of family farm in Binh Phuoc many issues such as lack of production land, the gap between the rich and poor in the remote area v.v... have arisen and need to be solved. Thus, this accumulative process should be put under the control of the State with the purpose of minimizing the waste of production materials, the impoverishment of farmers, the gap between the rich and poor in society.