Nhận thức về chất lượng

CHÖÔNG II: CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT 2.1. NHAÄN THÖÙC VEÀ CHAÁT LÖÔÏNG 2.1.1. Aùp löïc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá Ngaøy nay, baát kyø moät doanh nghieäp naøo khi böôùc chaân vaøo thò tröôøng phaûi bieát cuõng nhö ño löôøng tröôùc ñöôïc nhöõng aùp löïc to lôùn taùc ñoäng ñeán söï thaønh coâng cuûa doanh nghieäp mình, vaø vai troø cuûa ngöôøi laõnh ñaïo trong heä thoáng phaûi ñieàu phoái ñeå phaùt huy moät caùch hôïp lyù caùc nguoàn löïc trong toå chöùc thích nghi ñöôïc vôùi söï thay ñoåi cuûa caùc yeáu toá chi phoái taùc ñoäng töø beân trong laãn beân ngoaøi doanh nghieäp. Chính vì vaäy, coâng vieäc thieát laäp moät moâ hình quaûn lyù hieäu quaû – quaûn lyù chaát löôïng, ñeà cao vieäc quaûn lyù theo quaù trình ñöôïc xem laø moät höôùng giaûi quyeát toát nhaát cho caùc doanh nghieäp hieän nay. 2.1.2. Taàm quan troïng cuûa chaát löôïng ñoái vôùi doanh nghieäp Trong caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, moái quan heä giöõa naêng suaát – chaát löôïng – giaù thaønh – lôïi nhuaän thöôøng gaây ra nhöõng nhaän thöùc khoâng roõ raøng. Thöïc tieãn cho thaáy raèng: Ñeå ñaûm baûo naêng suaát cao, giaù thaønh haï vaø taêng lôïi nhuaän, moät trong nhöõng con ñöôøng maø caùc nhaø saûn xuaát thöôøng theo ñuoåi laø öu tieân cho chaát löôïng. Xuaát phaùt töø thöïc teá ñoù, song song vôùi nhöõng chính saùch chung trong lónh vöïc quaûn lyù chaát löôïng, chaát löôïng ñaõ vaø ñang trôû thaønh quoác saùch cuûa Vieät Nam treân con ñöôøng phaùt trieån vaø hoäi nhaäp vôùi neàn kinh teá theá giôùi. Chaát löôïng laø yeáu toá quan troïng, song ñeå laøm chuû ñöôïc noù laïi laø moät vaán ñeà khoâng ñôn giaûn, ñoøi hoûi moät caùch nhìn nhaän, moät söï quan taâm môùi, khoâng phaûi chæ cuûa nhöõng ngöôøi “laøm chaát löôïng”, cuûa caùc cô quan quaûn lyù, caùc coâng ty maø coøn laø moät vaán ñeà lieân quan ñeán taát caû moïi ngöôøi trong xaõ hoäi. Sau ñaây laø söï moâ taû toång quaùt veà baûy coâng cuï quaûn lyù chaát löôïng – laø nhöõng coâng cuï hoã trôï ñaéc löïc cho caùc doanh nghieäp trong vieäc quaûn lyù, caûi tieán vaø naâng cao chaát löôïng saûn phaåm. 2..2. CAÙC COÂNG CUÏ KIEÅM SOAÙT CHAÁT LÖÔÏNG BAÈNG THOÁNG KE 2.2.1. Löu ñoà Löu ñoà laø moät coâng cuï theå hieän baèng hình aûnh raát hieäu quaû caùc quaù trình ñöôïc tieán haønh nhö theá naøo. Moïi döõ lieäu ñöôïc trình baøy roõ raøng neân moïi ngöôøi coù theå thaáy deã daøng vaø deã hieåu. a. ÖÙng duïng Coù nhieàu caùch söû duïng löu ñoà trong moät toå chöùc ôû caùc lónh vöïc quaûn lyù saûn xuaát vaø quaûn lyù haønh chaùnh. Nghieân cöùu doøng chaûy cuûa nguyeân vaät lieäu ñi qua moät boä phaän; Nghieân cöùu quaù trình saûn xuaát. Quaù trình saûn xuaát, sô ñoà maët baèng saûn xuaát, sô ñoà ñöôøng oáng. Sô ñoà toå chöùc theå hieän moái quan heä quyeàn haïn traùch nhieäm giöõa caùc boä phaän trong toå chöùc, sô ñoà hoaït ñoäng cuûa toå chöùc. Löu ñoà kieåm soaùt vaän chuyeån haøng, laäp hoùa ñôn, keá toaùn mua haøng. b. Lôïi ích cuûa vieäc söû duïng löu ñoà Vieäc söû duïng löu ñoà ñem laïi raát nhieàu thuaän lôïi, cuï theå laø nhöõng öu ñieåm ñieån hình sau: Nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong quaù trình seõ hieåu roõ quaù trình. Hoï kieåm soaùt ñöôïc noù – thay vì trôû thaønh naïn nhaân cuûa noù. Nhöõng caûi tieán coù theå ñöôïc nhaän daïng deã daøng khi quaù trình ñöôïc xem xeùt moät caùch khaùch quan döôùi hình thöùc löu ñoà. Vôùi löu ñoà, nhaân vieân hieåu ñöôïc toaøn boä quaù trình, hoï seõ hình dung ra moái quan heä giöõa khaùch haøng vaø nhaø cung caáp cuûa hoï nhö laø moät phaàn trong toaøn boä quaù trình. Chính ñieàu naøy daãn tôùi vieäc caûi thieän thoâng tin giöõa khu vöïc phoøng ban vaø saûn xuaát. Nhöõng ngöôøi tham gia vaøo coâng vieäc löu ñoà hoùa seõ ñoùng goùp nhieàu noã löïc cho chaát löôïng. Löu ñoà laø coâng cuï raát coù giaù trò trong caùc chöông trình huaán luyeän cho nhaân vieân môùi. Hình 2.1: Löu ñoà veà quaù trình thieát keá 2.2.2. Bieåu ñoà nhaân quaû (Bieåu ñoà xöông caù) Bieåu ñoà nhaân quaû ñôn giaûn chæ laø moät danh saùch lieät keâ nhöõng nguyeân nhaân coù theå coù cuûa vaán ñeà. Bieåu ñoà ñöôïc saép xeáp goàm moät phaùt bieåu vaán ñeà naèm ôû beân phaûi, vaø beân traùi laø danh saùch caùc nguyeân nhaân coù theå coù cuûa vaán ñeà ñaõ neâu. Muïc ñích cuûa bieåu ñoà laø theå hieän moái quan heä giöõa nguyeân nhaân vaø haäu quaû. Phaùt bieåu vaán ñeà Haäu quaû Caùc nguyeân nhaân tieàm aån 2.2.2.1. Caùch xaây döïng bieåu ñoà nhaân quaû Bieåu ñoà nhaân quaû cung caáp moät hình aûnh roõ raøng veà moái quan heä giöõa nguyeân nhaân vaø haäu quaû. Tuy nhieân, ñeå coù ñöôïc hình aûnh roõ raøng ñoù, khi xaây döïng bieåu ñoà caàn tuaân thuû ba böôùc chính nhö sau: Xaùc ñònh caùc vaán ñeà caàn giaûi quyeát: Thu thaäp döõ lieäu ñeå vaán ñeà coù theå ñöôïc ñònh nghóa roõ raøng. Möùc ñoä nghieâm troïng cuûa vaán ñeà neân ñöôïc ñònh löôïng. Suy nghó caùc nguyeân nhaân chính daãn tôùi haäu quaû: Thöôøng choïn töø naêm ñeán möôøi thaønh vieân vôùi kieán thöùc veà saûn phaåm/quaù trình phuø hôïp, kinh nghieäm laøm vieäc vaø huaán luyeän. Tieáp tuïc suy nghó nhöõng nguyeân nhaân cuï theå hôn. Chaát löôïng Coâng nhaân Maùy moùc Phöông phaùp NVL Moâi tröôøng Ño löôøng Ñaøo taïo Kinh nghieäm Baûo trì Hieäu chænh Sai leäch Duïng cuï Nhieät ñoä Chaát löôïng Nhaø cung caáp Tieâu chuaån hoùa An toaøn Hình 2.2: Bieåu ñoà nhaân quaû veà chaát löôïng Bieåu ñoà nhaân quaû ñoøi hoûi taát caû moïi thaønh vieân trong ñôn vò, töø laõnh ñaïo ñeán coâng nhaân, töø boä phaän “giaùn tieáp” ñeán caùc boä phaän saûn xuaát, coù cuøng moät suy nghó chung: Haõy ñeà phoøng caùc nguyeân nhaân gaây ra söï coá, sai soùt, haõy coi troïng phöông chaâm “phoøng beänh hôn chöõa beänh” trong quaûn trò. 2.2.2.2. Lôïi ích vaø baát lôïi cuûa bieåu ñoà nhaân quaû a. Lôïi ích Vieäc söû duïng bieåu ñoà nhaân quaû döôøng nhö khoâng coù giôùi haïn, nhöng noù phuï thuoäc vaøo khaû naêng vaø kinh nghieäm cuûa töøng caù nhaân hoaëc nhöõng ngöôøi xaây döïng vaø söû duïng bieåu ñoà naøy. Phaân tích nhoùm: Vieäc chuaån bò bieåu ñoà nhaân quaû ñoøi hoûi phaûi laøm vieäc nhoùm, lôïi ích ôû ñaây laø kinh nghieäm ña daïng cuûa caùc thaønh vieân vaø söï khích leä laãn nhau trong nhoùm. Taäp trung vaøo tính dao ñoäng: Quaù trình xaây döïng nhaùnh taäp trung vaøo vieäc xaùc ñònh nguoàn goác dao ñoäng maø coù theå gaây ra vaán ñeà. Coâng cuï quaûn lyù: Bieåu ñoà nhaân quaû cuøng vôùi keá hoaïch hoaït ñoäng cung caáp moät coâng cuï quaûn lyù töï nhieân ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa noã löïc giaûi quyeát vaán ñeà vaø theo doõi tieán trình. Vì nhöõng coâng cuï naøy raát deã hieåu neân chuùng ñöôïc duøng ôû möùc thaáp nhaát trong toå chöùc. Tieân ñoaùn vaán ñeà: Khoâng caàn phaûi thöïc söï coù kinh nghieäm veà vaán ñeà khi chuaån bò moät bieåu ñoà nhaân quaû. Tröôùc khi vaán ñeà naûy sinh, ta coù theå hoûi: “Caùi gì coù theå gaây ra vaán ñeà ôû giai ñoaïn naøy cuûa quaù trình?”. Do ñoù, bieåu ñoà nhaân quaû coù theå ñöôïc duøng ñeå tieân ñoaùn vaán ñeà nhaèm muïc ñích ngaên chaën tröôùc. b. Baát lôïi Beân caïnh nhöõng lôïi ích neâu treân, bieåu ñoà nhaân quaû vaãn toàn taïi nhöõng nhöôïc ñieåm nhö: Deã sa laày vaøo moät soá nguyeân nhaân coù theå coù (Nhö laø nguyeân vaät lieäu hay ño löôøng). Khoù duøng cho nhöõng quaù trình daøi, phöùc taïp. Nhöõng nguyeân nhaân gioáng nhau cuûa vaán ñeà coù theå xuaát hieän nhieàu laàn. 2.2.3. Bieåu ñoà kieåm soaùt 2.2.3.1. Nhöõng khaùi nieäm veà bieåu ñoà kieåm soaùt Moät ñieàu quan troïng trong saûn xuaát laø taïo ra caùc saûn phaåm maø söï khaùc bieät giöõa chuùng ít nhaát. Noùi moät caùch khaùc, chuùng ta muoán taát caû caùc saûn phaåm cuøng moät chuûng loaïi hay cuøng moät nhaõn hieäu gioáng nhau hoaøn toaøn. Tuy nhieân, ñaây laø söï mong ñôïi khoâng thöïc teá, bôûi vì trong quaù trình saûn xuaát cho duø maùy moùc thieát bò coù hieän ñaïi vaø chính xaùc ñeán möùc naøo chaêng nöõa thì cuõng khoâng theå taïo ra nhöõng saûn phaåm ñoàng nhaát 100% veà chaát löôïng. Nguyeân nhaân naøo ñaõ taïo ra söï khaùc bieät naøy? Ø Caùc nguyeân nhaân ngaãu nhieân (Nguyeân nhaân chung): Laø nhöõng nguyeân nhaân do baûn chaát cuûa quaù trình ñoù, chuùng raát khoù xaùc ñònh, nhöng chuùng khoâng taïo ra söï baát oån cuûa quaù trình. Chaúng haïn nhö tình traïng trang thieát bò, ñieàu kieän moâi tröôøng laøm vieäc chung veà aùnh saùng vaø maët baèng. Nhöõng nguyeân nhaân naøy thöôøng chæ gaây ra nhöõng thay ñoåi nhoû ôû saûn phaåm vaø chuùng naèm trong giôùi haïn kieåm soaùt. Ø Caùc nguyeân nhaân khoâng ngaãu nhieân (Nguyeân nhaân ñaëc bieät): Nhöõng nguyeân nhaân naøy phaûi ñöôïc xaùc ñònh vaø loaïi boû. Chaúng haïn nhö vieäc söû duïng nguyeân vaät lieäu khoâng ñaûm baûo yeâu caàu. Khi xuaát hieän nguyeân nhaân naøy quaù trình thöôøng naèm ngoaøi giôùi haïn kieåm soaùt. Bieåu ñoà kieåm soaùt ñöôïc söû duïng kieåm tra quaù trình ñaàu vaøo hoaëc ñaàu ra. Söû duïng bieåu ñoà kieåm soaùt trong quaù trình kieåm tra ñöôïc goïi laø kieåm tra quaù trình baèng thoáng keâ. Moät quaù trình chæ coù nhöõng bieán ñoåi ngaãu nhieân ñöôïc goïi laø “Quaù trình oån ñònh”, coøn quaù trình coù chöùa nhöõng bieán ñoåi khoâng ngaãu nhieân ñöôïc goïi laø “Quaù trình khoâng oån ñònh”. UCL X LCL Quaù trình oån ñònh Quaù trình khoâng oån ñònh Hình 2.3: Caáu truùc cuûa bieåu ñoà kieåm soaùt Muïc ñích cuûa bieåu ñoå kieåm soaùt laø phaân bieät giöõa bieán ñoåi ngaãu nhieân (nhöõng bieán ñoåi do baûn chaát) vaø bieán ñoåi khoâng ngaãu nhieân do moät nguyeân nhaân ñaëc bieät naøo ñoù gaây ra töø ñoù nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu sau: Ø Muïc tieâu 1: Ñaït ñöôïc söï oån ñònh cuûa heä thoáng Moät heä thoáng oån ñònh neáu chæ theå hieän nhöõng bieán ñoåi ngaãu nhieân do baûn chaát haïn cheá cuûa heä thoáng. Ø Muïc tieâu 2: Caûi thieän khaû naêng cuûa quaù trình thoâng qua Thay ñoåi giaù trò trung bình cuûa quaù trình. Giaûm maät ñoä thay ñoåi ngaãu nhieân (baèng huaán luyeän, giaùm saùt, …). a. Lôïi ích cuûa quaù trình kieåm soaùt baèng thoáng keâ Söû duïng bieåu ñoà kieåm soaùt ñeå phaân tích quaù trình coù nhöõng öu ñieåm noåi baät sau: Khi quaù trình ñang oån ñònh, ta coù theå döï baùo, ít nhaát noù seõ coøn tieáp tuïc oån ñònh trong khoaûng thôøi gian keá tieáp. Khi quaù trình coù caùc nguyeân nhaân ñaëc bieät ñang gaây ra söï khoâng oån ñònh vaø thay ñoåi lôùn coù theå nhaän thaáy treân bieåu ñoà kieåm soaùt, ta phaûi tìm caùch loaïi boû chuùng ngay töø ñaàu. Khi quaù trình ñang oån ñònh, coâng nhaân vaän haønh quaù trình seõ raát thuaän lôïi. Ñieàu naøy theå hieän laø neáu taäp soá lieäu rôi vaøo vuøng giôùi haïn oån ñònh thì khoâng caàn phaûi tieán haønh baát cöù ñieàu chænh naøo, vì neáu tieán haønh ñieàu chænh seõ laøm söï thay ñoåi taêng leân chöù khoâng giaûm xuoáng. Vaø ngöôïc laïi, bieåu ñoà kieåm soaùt seõ cho ngöôøi coâng nhaân coù nhöõng ñieàu chænh caàn thieát khi coù daáu hieäu xuaát hieän nguyeân nhaân ñaëc bieät laøm cho caùc soá lieäu naèm ngoaøi giôùi haïn kieåm soaùt. Khi quaù trình ñang oån ñònh, neáu muoán giaûm bieân ñoä dao ñoäng cuûa quaù trình veà laâu daøi, ta phaûi thay ñoåi heä thoáng quaù trình chöù khoâng phaûi troâng chôø vaøo caùc bieän phaùp quaûn lyù coâng nhaân ñieàu haønh. Vieäc phaân tích bieåu ñoà kieåm soaùt thoâng qua vieäc bieåu dieãn soá lieäu treân ñoà thò theo thôøi gian cho pheùp thaáy ñöôïc xu höôùng thay ñoåi cuûa quaù trình maø theo phöông phaùp khaùc khoâng thöïc hieän ñöôïc. b. Thuoäc tính vaø bieán ñoåi: Phuï thuoäc vaøo baûn chaát cuûa caùc ñaëc tính chaát löôïng Thuoäc tính laø ñaëc tính chaát löôïng maø chuùng ta taäp trung vaøo kieåm tra khuyeát taät (sai soùt) hoaëc pheá phaåm (hö hoûng) cuûa saûn phaåm. Nhöõng ñaëc tính naøy theå hieän söï phuø hôïp hay khoâng phuø hôïp, toàn taïi hay khoâng toàn taïi vaø chuùng coù theå ñeám ñöôïc. Bieán ñoåi laø ñaëc tính kyõ thuaät nhö troïng löôïng, chieàu daøi, thôøi gian, nhieät ñoä, aùp suaát, ñoä aåm coù theå ño ñöôïc. c. Söï khaùc bieät giöõa khuyeát taät vaø pheá phaåm Khuyeát taät (sai soùt) theå hieän söï khoâng hoaøn haûo nhöng khoâng caàn thieát phaûi laøm laïi toaøn boä saûn phaåm/dòch vuï. Pheá phaåm (hö hoûng) laø saûn phaåm khoâng phuø hôïp nhaát thieát phaûi loaïi boû, laøm laïi hoaëc giaûm phaåm caáp. Moät saûn phaåm hö hoûng coù theå coù moät hoaëc nhieàu sai soùt. 2.2.3.2. Caùc loaïi bieåu ñoà kieåm soaùt Coù hai daïng bieåu ñoà kieåm soaùt: Bieåu ñoà kieåm soaùt daïng thuoäc tính (ñònh tính). Bieåu ñoà kieåm soaùt daïng bieán soá (ñònh löôïng). 2.2.3.2.1. Bieåu ñoà kieåm soaùt daïng thuoäc tính Coù boán loaïi chính: Ø Bieåu ñoà kieåm soaùt pheá phaåm: Ÿ Bieåu ñoà % pheá phaåm – Bieåu ñoà p. Ÿ Bieåu ñoà soá löôïng pheá phaåm – Bieåu ñoà np. Ø Bieåu ñoà kieåm soaùt khuyeát taät: Ÿ Bieåu ñoà soá khuyeát taät – Bieåu ñoà c. Ÿ Bieåu ñoà soá khuyeát taät treân moät ñôn vò saûn phaåm – Bieåu ñoà u. Tuy nhieân, trong phaïm vi luaän vaên naøy chæ quan taâm ñeán bieåu ñoà kieåm soaùt pheá phaåm. Vì bieåu ñoà kieåm soaùt khuyeát taät thöôøng ñöôïc söû duïng cho quaù trình coù saûn phaåm ñaàu ra phöùc taïp vaø lieân tuïc. Ñoái vôùi saûn phaåm nöôùc taêng löïc Number One chæ caàn söû duïng bieåu ñoà kieåm soaùt pheá phaåm ñeå phaân tích, vì chæ soá ño chaát löôïng cuûa saûn phaåm laø daïng thuoäc tính, ñaëc tính saûn phaåm laø daïng pheá phaåm vaø côõ maãu khi nghieân cöùu thay ñoåi. a. Bieåu ñoà p Ø ÖÙng duïng: Kieåm soaùt phaàn traêm pheá phaåm; Quan taâm ñeán vieäc xaùc ñònh quaù trình sinh ra khuyeát taät coù oån ñònh hay khoâng? Bieåu ñoà p coù theå duøng ñeå kieåm soaùt tæ leä pheá phaåm vôùi kích thöôùc maãu (n) thay ñoåi. Ø Ñöôøng trung taâm: (Giaù trò naøy phaûi ñöôïc veõ treân bieåu ñoà kieåm soaùt baèng moät ñöôøng lieân tuïc) Ø Ñoä leäch chuaån: Ø Giôùi haïn treân vaø giôùi haïn döôùi: UCL (p) = p + 3σ LCL (p) = p – 3σ Ø Khi kích thöôùc maãu (n) thay ñoåi: Khi kích thöôùc maãu thay ñoåi seõ daãn ñeán ñoä leäch chuaån (σ) thay ñoåi, vaø khi ñoù ñöôøng giôùi haïn treân vaø giôùi haïn döôùi cuõng thay ñoåi theo töøng nhoùm maãu. Vì vaäy phaûi tìm ra ñöôøng trung bình ñeå ñöôøng giôùi haïn uoán khuùc trôû thaønh ñöôøng thaúng ñeå deã kieåm soaùt. Luùc naøy σi = Phaûi chuyeån ni thaønh n ñeå hai ñöôøng giôùi haïn treân vaø döôùi trôû thaønh ñöôøng thaúng Trong ñoù N: soá löôïng nhoùm maãu. b. Bieåu ñoà np Ø ÖÙng duïng: Kieåm tra soá pheá phaåm. Ø Ñöôøng trung taâm: np. Ø Ñoä leäch chuaån: Ø Giôùi haïn treân vaø giôùi haïn döôùi: UCL (p) = np + 3σ LCL (p) = np - 3σ 2.2.3.2.2. Bieåu ñoà kieåm soaùt ñaëc tính bieán ñoåi Ø ÖÙng duïng: Duøng ñeå kieåm soaùt nhöõng ñaëc tính chaát löôïng coù theå ño löôøng ñöôïc. Ø Caùc daïng bieåu ñoà kieåm soaùt daïng bieán soá: Ÿ Bieåu ñoà X vaø R. Ÿ Bieåu ñoà X vaø s. Ÿ Bieåu ñoà X vaø MR (Bieåu ñoà ño löôøng ñôn vaø khoaûng roäng dòch chuyeån). Trong ñoù: Ÿ Bieåu ñoà X ñöôïc söû duïng ñeå kieåm soaùt ñoä thay ñoåi (dao ñoäng) veà giaù trò trung bình giöõa caùc nhoùm maãu. Ÿ Bieåu ñoà R vaø s ñöôïc söû duïng ñeå kieåm soaùt ñoä dao ñoäng veà ñoä roäng giöõa caùc nhoùm maãu. Bieåu ñoà kieåm soaùt ñaëc tính bieán ñoåi chæ giôùi thieäu sô löôïc ñeå tham khaûo chöù khoâng ñi saâu vì khoâng öùng duïng trong luaän vaên. 2.2.3.3. Traïng thaùi kieåm soaùt Ø Quaù trình ñöôïc kieåm soaùt: Ÿ Trong quaù trình chæ coù caùc nguyeân nhaân ngaãu nhieân do ñoù quaù trình coù tính oån ñònh vaø coù theå döï ñoaùn ñöôïc trong töông lai. Ÿ Quaù trình vöôït qua taàm kieåm soaùt. Vuøng C : σ Ñöôøng trung taâm Vuøng C : σ Vuøng A : σ Vuøng B : σ Vuøng B : σ Vuøng A : σ UCL LCL Ø Khoaûng caùch töø giôùi haïn kieåm soaùt treân ñeán giôùi haïn kieåm soaùt döôùi ñöôïc chia thaønh saùu phaàn baèng nhau nhö vaäy theo quy taéc 3σ thì moãi phaàn seõ laø 1σ. Ø Caùc quy taéc naèm ngoaøi vuøng kieåm soaùt: Baát kyø ñieåm naøo rôi ngoaøi vuøng kieåm soaùt. Hai trong ba ñieåm lieân tieáp rôi vaøo vuøng A vaø cuøng naèm veà moät phía cuûa ñöôøng trung taâm. Boán trong naêm ñieåm lieân tieáp rôi vaøo vuøng A hay vuøng B vaø cuøng naèm veà moät phía cuûa ñöôøng trung taâm. Coù ít nhaát taùm ñieåm lieân tieáp naèm veà moät phía cuûa ñöôøng trung taâm. Coù taùm ñieåm lieân tieáp theå hieän xu höôùng taêng hay giaûm. Noùi caùch khaùc, ñeå nhaän bieát ñieàu naøy chæ caàn chia khoaûng caùch 3σ thaønh hai vuøng baèng nhau. Khi coù hai ñieåm lieân tieáp naèm ôû vò trí 1.5σ thì quaù trình naèm ngoaøi vuøng kieåm soaùt. a. Naêng löïc quaù trình Cp Ñeå xem xeùt khaû naêng cuûa quaù trình coù chaáp nhaän hay khoâng, ngöôøi ta thöôøng söû duïng caùc chæ soá khaû naêng cuûa quaù trình. Caùc chæ soá ñöôïc tính nhö sau: Ø Giaû thieát: Ÿ Quaù trình oån ñònh. Ÿ Quaù trình tuaân theo phaân phoái chuaån. Ÿ Soá lieäu daïng thay ñoåi. Ÿ Giaù trò trung bình cuûa quaù trình baèng giaù trò danh nghóa cuûa ñaëc tính kyõ thuaät. Ø Muïc ñích: Ñeå xem khaû naêng cuûa quaù trình coù ñaùp öùng ñöôïc giôùi haïn dao ñoäng cho pheùp cuûa ñaëc tính kyõ thuaät hay khoâng? Ø Coâng thöùc: Cp = Ø Giaûi thích: Cp > = 1: Quaù trình coù khaû naêng, cuï theå laø: Cp = 1: Quaù trình coù 0.3% saûn phaåm naèm ngoaøi dung sai cho pheùp. Cp = 2: Quaù trình coù 0.00003% saûn phaåm naèm ngoaøi dung sai cho pheùp. Cp = 0.5: Quaù trình coù 13,4% saûn phaåm naèm ngoaøi dung sai cho pheùp. b. Naêng löïc thöïc söï cuûa quaù trình Cpk Ø Giaû thieát: Ÿ Quaù trình oån ñònh. Ÿ Quaù trình tuaân theo phaân phoái chuaån. Ÿ Soá lieäu daïng thay ñoåi. Ÿ Giaù trò trung bình cuûa quaù trình khaùc giaù trò danh nghóa cuûa ñaëc tính kyõ thuaät. Ø Muïc ñích: Ñeå xem khaû naêng quaù trình coù ñaùp öùng ñöôïc giôùi haïn dao ñoäng cho pheùp cuûa ñaëc tính kyõ thuaät hay khoâng? Ø Coâng thöùc: Cpk = Min . Caùc chæ soá Cp vaø Cpk caøng lôùn caøng toát. 2.2.4. Bieåu ñoà taàn suaát Bieåu ñoà taàn suaát laø moät coâng cuï thoáng keâ ñôn giaûn khaùc, seõ cung caáp cho chuùng ta theâm nhöõng thoâng tin veà quaù trình. Bieåu ñoà taàn suaát laø moät bieåu ñoà theå hieän baèng hình aûnh soá laàn xuaát hieän giaù trò cuûa caùc pheùp ño xaûy ra taïi moät giaù trò cuï theå hoaëc trong moät khoaûng giaù trò naøo ñoù. Noùi moät caùch khaùc, bieåu ñoà taàn suaát laø baûng ghi nhaän döõ lieäu cho pheùp ta thaáy ñöôïc thoâng tin caàn thieát moät caùch deã daøng vaø nhanh choùng so vôùi baûng soá lieäu thoâng thöôøng khaùc. Bieåu ñoà taàn suaát laø moät coâng cuï chuaån duøng ñeå toùm taét, phaân tích vaø trình baøy döõ lieäu. Cuõng coù theå noùi raèng, lôïi ích chuû yeáu cuûa phöông phaùp naøy laø taïo ñöôïc moät hình aûnh toång quan veà bieán ñoäng cuûa caùc döõ lieäu, moät hình daïng ñaëc tröng “nhìn ñöôïc” töø nhöõng con soá töôûng nhö voâ nghóa. Hình 2.4: Bieåu ñoà taàn suaát veà doanh thu qua caùc naêm 2.2.5. Baûng kieåm tra 2.2.5.1. Giôùi thieäu Baûng kieåm tra ñöôïc xem nhö coâng cuï chính ñeå thu thaäp soá lieäu. Nhìng chung baûng kieåm tra coù theå ñöôïc söû duïng trong vieäc thu thaäp döõ lieäu cho kieåm soaùt quaù trình vaø phaân tích vaán ñeà. Ø Kieåm soaùt quaù trình: Moãi quaù trình coù caùc chæ tieâu theå hieän quaù trình ñoù hoaït ñoäng nhö theá naøo. Thu thaäp döõ lieäu vaø sau ñoù phaân tích chuùng laø moät phaàn quan troïng trong tieán trình kieåm soaùt. Taát caû caùc loaïi baûng kieåm tra ñeàu coù theå ñöôïc söû duïng ñeå thu thaäp nhöõng thoâng tin quan troïng veà quaù trình. Ø Phaân tích vaán ñeà: Söï phöùc taïp trong quyeát ñònh nguyeân nhaân chính cuûa moät vaán ñeà ñoøi hoûi nhöõng thoâng tin chi tieát ñeå coù theå xaùc ñònh roõ vaán ñeà ñoù. Baûng kieåm tra coù theå ñöôïc söû duïng ñeå traû lôøi nhöõng caâu hoûi nhö Ai? Caùi gì? Ôû ñaâu? Khi naøo? Taïi sao? Nhö theá naøo? Vaø bao nhieâu? Yeáu toá chính trong kieåm soaùt quaù trình vaø phaân tích vaán ñeà laø soá lieäu ñaït ñöôïc töø baûng kieåm tra phaûi ñöôïc toùm taét roõ raøng theo daïng bieåu ñoà hoaëc ñoà hoïa. 2.2.5.2. Caùc daïng thu thaäp döõ lieäu Thoâng tin coù theå ñöôïc thu thaäp qua caùc daïng baûng kieåm tra nhö sau: Ø Baûng kieåm tra daïng thuoäc tính. Ø Baûng kieåm tra daïng ñaëc tính bieán ñoåi. Ø Danh saùch kieåm tra. Danh saùch kieåm tra bao goàm nhöõng haïng muïc quan troïng hoaëc thích hôïp vôùi moät vaán ñeà hay tình huoáng cuï theå. Danh saùch kieåm tra ñöôïc söû duïng ñeå ñaûm baûo raèng taát caû nhöõng böôùc quan troïng hay nhöõng hoaït ñoäng quan troïng ñaõ ñöôïc thöïc hieän. Maëc duø danh saùch kieåm tra ñaõ ñöôïc phaân tích bôûi nhoùm caûi tieán chaát löôïng, nhöng muïc ñích chính cuûa noù laø ñeå höôùng daãn vaän haønh chöù khoâng phaûi ñeå thu thaäp döõ lieäu. Do ñoù, danh saùch kieåm tra thöôøng ñöôïc duøng trong quaù trình söûa chöõa vaø giaûi quyeát vaán ñeà. Chuùng laø moät phaàn cuûa giaûi phaùp. 2.2.5.3. ÖÙng duïng Kieåm tra lyù do saûn phaåm bò traû laïi. Kieåm tra laïi vò trí cuûa nguyeân nhaân gaây ra khuyeát taät, kieåm tra söï coá phaân boá cuûa daây chuyeàn saûn xuaát. 2.2.6. Bieåu ñoà Pareto Thoâng thöôøng ñeå naâng cao hieäu quaû saûn xuaát, caùc nhaø maùy phaûi thöôøng xuyeân caûi tieán caùc lónh vöïc hoaït ñoäng lieân quan ñeán chaát löôïng, naêng suaát, chi phí, giaù thaønh, … Nhöng thöïc teá thöôøng khoù xaùc ñònh phaûi baét ñaàu töø ñaâu ñeå tieán haønh. Söû duïng Pareto laø moät kyõ thuaät giuùp laàn ra caùch giaûi quyeát. Bieåu ñoà Pareto giuùp xaùc ñònh moät soá nguyeân nhaân coù aûnh höôûng ñeán chaát löôïng cuûa toaøn quaù trình. Noùi caùch khaùc khi phaùt sinh moät vaán ñeà naøo ñoù thì coù nhöõng nguyeân nhaân aûnh höôûng maïnh vaø coù nhöõng nguyeân nhaân aûnh höôûng yeáu. Phaân tích Pareto chæ ra nguyeân nhaân aûnh höôûng quan troïng nhaát. 2.2.6.1. ÖÙng duïng Coù theå söû duïng bieåu ñoà Pareto ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà sau: Ø Tìm ra khuyeát taät trong moät saûn phaåm. Ø Saép xeáp khaùch haøng theo thöù töï quan troïng. 2.2.6.2. Caùch xaây döïng bieåu ñoà Pareto Lieät keâ taát caû caùc yeáu toá tieàm naêng: Chuaån bò moät baûng kieåm tra ñeå thu thaäp döõ lieäu cuûa caùc yeáu toá naøy. Neáu coù moät yeáu toá “khaùc” ñöôïc söû duïng trong baûng kieåm tra, vieäc xaûy ra cuûa yeáu toá naøy phaûi ñöôïc xaùc ñònh ñaày ñuû. Taát caû caùc yeáu toá phaûi ñöôïc ñònh roõ ñeå taát caû thaønh phaàn beân trong caùc yeáu toá naøy ñöôïc phaân loaïi moät caùch phuø hôïp. Neân coù moät nhoùm hay moät toå chöùc chuyeân thöïc hieän böôùc moät vaø hai. 2.2.7. Bieåu ñoà quan heä 2.2.7.1. Giôùi thieäu “Moái quan heä giöõa caùc ñaëc tính” nghóa laø söï thay ñoåi cuûa moät ñaëc tính coù khaû naêng döï baùo söï thay ñoåi cuûa ñaëc tính khaùc. Hình 2.5: Bieåu ñoà quan heä cuûa hai thuoäc tính X vaø Y 2.2.7.2. Xaây döïng bieåu ñoà quan heä Caùc böôùc xaây döïng bieåu ñoà quan heä: Choïn ñaëc tính thöù nhaát (bieán thöù nhaát) laøm cô sôû ñeå döï ñoaùn giaù trò cuûa ñaëc tính thöù hai (bieán thöù hai). Veõ caùc giaù trò leân ñoà thò. Sau khi xaây döïng xong bieåu ñoà quan heä, chuùng ta coù theå söû duïng caùc maãu hoaëc caùc phuông phaùp phaân tích sau ñaây ñeå ñaùnh giaù moái quan heä giöõa caùc ñaëc tính. 2.2.7.3. Phaân tích bieåu ñoà quan heä a. Kieåm tra daáu hieäu quan heä Kieåm tra daáu hieäu quan heä laø moät phöông phaùp ñònh löôïng ñaùnh giaù moái quan heä giöõa hai ñaëc tính. b. Heä soá quan heä Heä soá quan heä cuõng laø moät phöông phaùp ñònh löôïng ñeå ñaùnh giaù moái quan heä giöõa hai ñaëc tính. Duøng caùc phaàn meàm nhö Excel, SPSS, … ñeå tính heä soá quan heä r. Giaù trò r seõ naèm trong khoaûng (-1, 1). Khi r < 0 : Hai ñaëc tính coù moái quan heä nghòch. r = 0 : Hai ñaëc tính khoâng coù moái quan heä. r > 0 : Hai ñaëc tính coù moái quan heä thuaän. 2.3. NAÊM S – CÔ SÔÛ CHO SÖÏ CAÛI TIEÁN 2.3.1. Khaùi nieäm 5S 5S laø phöông phaùp ñeå giaûm bôùt söï trì treä aån daáu beân trong moät coâng ty. 5S laø Seiri, Seiton, Seiso, Seiketsu, Shitsuke, coù theå dòch chung laø hoaït ñoäng thu doïn ôû nôi laøm vieäc. Noùi caùch khaùc 5S chính laø quaù trình “laøm saïch” caùc loaïi raùc ñeå coù theå söû duïng nhöõng thöù caàn thieát vaøo nhöõng luùc caàn thieát vôùi soá löôïng caàn thieát. Seiri: Phaân bieät roõ raøng giöõa nhöõng thöù caàn thieát, khoâng caàn thieát vaø loaïi boû nhöõng thöù khoâng caàn thieát. Seiton: Saép xeáp roõ raøng vaø phaân bieät caùc thöù ñeå tieän söû duïng. Seiso: Luoân luoân doïn deïp veä sinh, duy trì söï roõ raøng vaø saïch seõ. Seiketsu: Luoân luoân duy trì 3S ñaàu tieân ñaõ ñöôïc ñeà caäp ôû treân moïi luùc moïi nôi. Shitsuke: Laø kyû luaät quan troïng nhaát trong 5S, phaûi thöïc hieän nhieàu laàn taïo thaønh thoùi quen. Ñaøo taïo moïi ngöôøi thöïc hieän 3S ñaàu tieân moät caùch töï giaùc töï nguyeän. 2.3.2. Nhöõng lôïi ích khi thöïc hieän 5S 1. Khi thöïc hieän 5S, caùc duïng cuï, khuoân maãu luoân trong tình traïng saün saøng söû duïng khi caàn thieát, do ñoù seõ khoâng xaûy ra tình traïng tìm kieám duïng cuï, dao cuï khi caàn söû duïng vì vaäy seõ khoâng gaây laõng phí thôøi gian. 2. 5S taùc ñoäng ñeán vieäc naâng cao chaát löôïng thoâng qua vieäc saûn xuaát khoâng coøn saûn phaåm xaáu: Moät nhaø maùy saïch ñeïp thì khoâng phaûi laø nôi hieän dieän cuûa saûn phaåm xaáu; Trong moät nhaø maùy saïch ñeïp khi nhìn thaáy saûn phaåm xaáu thì ai cuõng caûm thaáy khoù chòu. 3. 5S lieân quan ñeán vieäc haï giaù thaønh saûn xuaát: Khi nhaø maùy ñöôïc doïn ngaên naép khoâng coù nhöõng vaät duïng khoâng caàn thieát caûn trôû thì vieäc vaän chuyeån vaø laøm vieäc thuaän lôïi hôn, traùnh ñöôïc nhöõng truïc traëc vaø naâng cao hieäu quaû söû duïng maùy. 4. 5S giuùp cho vieäc giao haøng ñuùng haïn: Nhaø maùy caøng saïch seõ thoaûi maùi, nôi laøm vieäc vui veû thì tyû leä ñi laøm caøng cao, theâm vaøo ñoù laø söï hoaït ñoäng cuûa maùy moùc seõ giaûm thieåu truïc traëc. Keát quaû laø khi ngöôøi, vaät, maùy moùc thieát bò ñeàu hoaït ñoäng toát thì seõ khoâng coøn söï giao haøng treã. 5. 5S baûo ñaûm tính an toaøn trong nhaø maùy: Vì khoâng coøn chöôùng ngaïi vaät, daàu môõ ñoå ra saøn laøm tröôït ngaõ gaây tai naïn. Ñoàng phuïc goïn gaøng, khoâng coøn nhöõng loaïi quaàn aùo thuøng thình deã gaây tai naïn khi coù sô suaát duø raát nhoû. 6. 5S taïo ra tinh thaàn laøm vieäc vaø tinh thaàn ñoàng ñoäi toát: Nhaø maùy saïch seõ goïn gaøng laøm cho ngöôøi ngoaøi caûm phuïc khi tôùi tham quan, khaùch haøng caûm thaáy yeân taâm khi mua saûn phaåm, vaø ngöôøi ñeán xin vieäc thaáy caûm phuïc vaø muoán laøm vieäc ngay. 2..4. NHAÄN XEÙT Treân ñaây ñaõ trình baøy toång quan veà caùc coâng cuï quaûn lyù chaát löôïng thöôøng ñöôïc duøng trong kieåm soaùt quaù trình ñeå duy trì vaø caûi tieán chaát löôïng saûn phaåm. Tuy nhieân, coù coâng cuï khoâng coù nghóa laø seõ aùp duïng ñöôïc hieäu quaû. Thaønh phaàn quan troïng nhaát trong chieán löôïc quaûn lyù chaát löôïng chính laø söï hôïp taùc giöõa nhaø quaûn lyù vaø nhaân vieân trong vieäc thöïc hieän quaù trình. Muoán caûi tieán quaù trình, tröôùc heát phaûi ñöôïc söï uûng hoä trieät ñeå cuûa laõnh ñaïo Coâng ty, sau ñoù phaûi truyeàn ñaït cho moïi nhaân vieân trong Coâng ty thaáu hieåu vaø thaáy ñöôïc nhöõng lôïi ích khi aùp duïng nhöõng coâng cuï naøy. Nhöng vôùi tình hình Vieät Nam hieän nay, coâng nhaân ñöùng maùy vaãn coøn nhieàu ngöôøi chöa toát nghieäp phoå thoâng, khaùi nieäm veà thoáng keâ ñoái vôùi hoï vaãn coøn khoù hieåu, chuùng ta phaûi tìm caùch giaûi thích thaät ñôn giaûn ñeå moïi ngöôùi coù theå hieåu ñöôïc. Khi coù söï cam keát cuûa laõnh ñaïo vaø nhaân vieân ñaõ thaáu hieåu thì quaù trình caûi tieán chaát löôïng ñaõ tieán ñöôïc moät böôùc.