Nghiên cứu sử dụng ảnh vệ tinh để nhận diện sự biến động đường bờ biển tỉnh Thừa Thiên Huế - Nguyễn Tiến Hoàng

97 TẠP CHÍ KHOA HỌC, ðại học Huế, Số 65, 2011 NGHIÊN CỨU SỬ DỤNG ẢNH VỆ TINH ðỂ NHẬN DIỆN SỰ BIẾN ðỘNG ðƯỜNG BỜ BIỂN TỈNH THỪA THIÊN HUẾ Nguyễn Tiến Hồng, Trần Hữu Tuyên Trường ðại học Khoa học, ðại học Huế Nguyễn ðình Hịe Trường ðại học Khoa học Tự nhiên, ðại học Quốc gia Hà Nội TĨM TẮT Tỉnh Thừa Thiên Huế là một trong những địa phương chịu nhiều tổn thương nhất do thiên tai và biến đổi khí hậu gây ra ở Việt Nam. Bờ biển liên tục bị xĩi lở hàng năm. Sự biến động đường bờ biển Thừa Thiên Huế trong 40 năm qua đã được xác định thơng qua phân tích ảnh vệ tinh Landsat, ASTER và bản đồ địa hình. Các phương pháp giải đốn đường bờ trong điều kiện sĩng vỡ cũng được đề xuất. Kết quả phân tích cho thấy, đoạn bờ từ Hải Dương đến Phú Thuận bị xâm thực với tốc độ mạnh nhất, khoảng 10 - 15m/năm. Khu vực hai cửa sơng Thuận An và Tư Hiền biến đổi phức tạp. Vùng cửa sơng Hương cĩ xu hướng biến đổi từ cấu trúc liman sang cấu trúc cửa sơng hình phễu. Từ khĩa: xĩi lở bờ biển, giải đốn ảnh, viễn thám. 1. Giới thiệu Bờ biển Thừa Thiên Huế liên tục biến động hàng năm. Trong những thập niên gần đây, sự biến đổi này rất mạnh mẽ theo xu hướng xâm thực phá hủy bờ, gây những hậu quả rất lớn đến đời sống, sản xuất và mơi trường. Ngồi nguyên nhân tự nhiên tất yếu (mực nước biển đang cĩ xu hướng dâng cao, sự tăng cường của bão, lũ...), các hoạt động của con người đã trở thành và ngày càng đĩng vai trị lớn trong việc gây biến đổi bờ biển. ðiều này làm cho bức tranh tồn cảnh của các quá trình địa mạo ở đây trở nên phức tạp và đa dạng hơn. Nghiên cứu những biến động của địa hình, xu thế biến đổi của đường bờ cĩ ý nghĩa rất quan trọng trong cơng tác quy hoạch và phát triển đới bờ mà trong đĩ bao hàm cả cơng tác ứng phĩ tai biến thiên nhiên [2]. Xuất phát từ thực tế đĩ, chúng tơi thực hiện nghiên cứu sử dụng ảnh vệ tinh để nhận diện sự biến động đường bờ biển tỉnh Thừa Thiên Huế bằng phương pháp hiện đại, cĩ độ tin cậy và tính cập nhật cao. 2. Dữ liệu và phương pháp nghiên cứu 2.1. Dữ liệu Nghiên cứu sự biến động đường bờ biển cần phải cĩ một cơ sở dữ liệu bảo đảm 98 yêu cầu về chất lượng và tính đa thời gian (biến động theo mùa trong nhiều năm và theo các mùa khác nhau trong năm). Nhằm đáp ứng các yêu cầu đĩ, nghiên cứu đã sử dụng hai loại dữ liệu: ảnh vệ tinh và bản đồ địa hình các năm 1965, 1998, 2007. Ảnh vệ tinh bao gồm 21 cảnh ảnh Landsat từ năm 1973 đến năm 2009, 4 cảnh ảnh ASTER từ năm 2000 đến năm 2008 và 2 cảnh ảnh SPOT được chụp vào các năm 2005, 2007. 2.2. Hiệu chỉnh ảnh vệ tinh Trong phân tích ảnh vệ tinh, quá trình tiền xử lý ảnh là khâu cực kỳ quan trọng để loại bỏ tối đa những sai số do biến dạng địa hình, nhiễu khí quyển, Các ảnh vệ tinh sử dụng trong nghiên cứu này đều được số hĩa từ hãng sản xuất bằng quy trình chuẩn tương ứng của mỗi loại vệ tinh. ðịa hình đới ven biển Thừa Thiên Huế tương đối bằng phẳng, diện tích dải biến động do quá trình bồi xĩi tương đối hẹp so với diện tích tồn cảnh nên biến dạng hình học khơng ảnh hưởng lớn đến kết quả phân loại ảnh. Tuy nhiên, kết quả tách đường bờ bị ảnh hưởng rất lớn bởi nhiễu khí quyển khi mây hoặc bĩng râm che phủ trên bờ biển. Vì vậy, trước khi tiến hành phân tích, các ảnh vệ tinh đã được hiệu chỉnh phổ (lấy mẫu độ chĩi sáng), hiệu chỉnh nhiễu khí quyển theo mơ hình FLAASH [6]. 2.3. Tách đường bờ từ ảnh vệ tinh Trình tự các bước xác định đường bờ (Hình 1) được áp dụng chung cho cả hai loại ảnh Landsat và Aster. Kết quả tách đường bờ từ ảnh vệ tinh được đối chiếu với đường bờ biển trong bản đồ địa hình và/hoặc chồng ghép lên ảnh vệ tinh SPOT ở cùng thời gian để đánh giá chất lượng của phương pháp xác định. Ảnh SPOT cũng là ảnh vệ tinh quang học nhưng cĩ độ phân giải cao (2,5 m và 10 m), kết quả tổ hợp màu ba kênh phổ ảnh cho màu của đối tượng thực trên mặt đất nên cĩ thể phân biệt tương đối chính xác các đối tượng qua ảnh, đặc biệt là đường bờ biển. Nếu kết quả kiểm định khơng tốt thì tiến hành kiểm tra lại khâu phân loại để tìm ra nguyên nhân sai số và điều chỉnh. Các bước phân tích ảnh vệ tinh được thực hiện bằng phần mềm RSI ENVI 4.5 cĩ so sánh kết quả thực nghiệm với phần mềm ILWIS 3.3 Academic. Hình 1. Sơ đồ các bước xác định đường bờ từ ảnh vệ tinh 99 Tách đường bờ từ ảnh Landsat Khảo sát hành vi phổ của nước biển và các đối tượng khác ven bờ cho thấy, nước biển phân biệt tốt nhất ở kênh 7 của hai loại ảnh được chụp từ các bộ cảm TM, MSS và kênh 4 (0,77 – 0,90 µm) ảnh ETM+. Kết quả này hồn tồn phù hợp khi so sánh với bảng số liệu chuẩn về hành vi phổ của các đối tượng trên ảnh Landsat. Tuy nhiên, khi xem xét ở các ảnh cĩ vùng sĩng vỡ, kênh 7 ảnh MSS và TM cho kết quả tốt nhưng rất khĩ phân biệt giữa vùng sĩng vỡ và bờ cát ở kênh 4 ảnh ETM+. Sử dụng cơng cụ Band Math của ENVI kết hợp với phân tích hành vi phổ của các đối tượng đã xác định được tỷ lệ kênh phổ phù hợp để phân loại đường bờ. Tỷ lệ kênh phổ tốt nhất đối với ảnh ETM+ trong điều kiện sĩng vỡ được lựa chọn là: 2 75 B BB R − = Quá trình giải đốn gồm 2 bước chính: - Xác định giá trị ngưỡng: thực hiện trên kênh 7 của ảnh MSS và TM; trên kênh 4 của ảnh ETM+ khi khơng cĩ vùng sĩng vỡ và trên kênh tỷ lệ R của ảnh ETM+ trong điều kiện sĩng vỡ. - Chạy phép phân loại Band Threshold với giá trị ngưỡng đã chọn. Tách đường bờ từ ảnh Aster Thực hiện phương pháp giải đốn tương tự như ảnh Landsat, các kênh phổ ASTER được chọn để phân loại theo phương pháp Band Threshold bao gồm: kênh VNIR_Band3B (0,76 – 0,86 µm) trong điều kiện khơng cĩ vùng sĩng vỡ (Hình 4) và kênh tỷ lệ R = VNIR_Band2/VNIR_Band3N trong điều kiện cĩ vùng sĩng vỡ (Hình 5). Từ hai biểu đồ ở hình 2 và 3, ta cĩ thể thấy rõ bờ cát phân biệt tốt với nước trong kênh 4 và phân biệt tốt với sĩng vỡ trong kênh tỷ lệ. 0 0.5 1 1.5 2 2.5 Kênh 1 Kênh 2 Kênh 3 Kênh 4 ð ộ p h ả n x ạ Cát Nước Cát-nước 0 0.5 1 1.5 2 2.5 Cát Nước Sĩng vỡ ðộ phản xạ Hình 2. So sánh giá trị độ phản xạ của các đối tượng trên các kênh ảnh ASTER (xác định theo phương pháp IAR Reflectance) Hình 3. So sánh giá trị độ phản xạ của các đối tượng trên kênh tỷ lệ của ảnh ASTER (R = VNIR_Band2/VNIR_Band3N) 100 a. Ảnh tổ hợp màu 3 kênh ảnh ASTER (3,2,1) b. Kênh 4 của ảnh ASTER c. Kết quả phân loại theo phương pháp Band Threshold d. Kết quả tách đường bờ từ ảnh phân loại Hình 4. Giải đốn đường bờ từ ảnh ASTER trong điều kiện khơng cĩ sĩng vỡ a. Ảnh tổ hợp màu khi chưa xử lý 101 b. Ảnh đã xử lý vùng sĩng vỡ theo tỷ lệ R = VNIR_Band2/VNIR_Band3N c. Kết quả tách đường bờ từ ảnh phân loại Hình 5. Giải đốn đường bờ từ ảnh ASTER trong điều kiện cĩ sĩng vỡ 2.4. Xây dựng bản đồ biến động đường bờ biển Thừa Thiên Huế Bản đồ được xây dựng trên cơ sở chồng ghép các lớp đường bờ biển đã được tách từ ảnh vệ tinh và bản đồ địa hình (Hình 6). Nghiên cứu này sử dụng phần mềm ILWIS 3.3 Academic và ARCMAP 9.3 để xây dựng bản đồ và tính tốn diện tích biến động do quá trình bồi xĩi bờ biển. Các lớp đường bờ biển sau khi tách ra từ ảnh vệ tinh và bản đồ địa hình được chuyển về cùng một hệ tọa độ UTM/WGS84. ðể tính tốn biến động, đề tài chồng ghép các lớp đường bờ ở các năm khác nhau nhưng cùng một mùa và được tách ra từ cùng loại vệ tinh. Kết quả tính tốn được đối chiếu với dữ liệu thu được từ quá trình điều tra theo phiếu và phỏng vấn cộng đồng. Bản đồ này là cơ sở để đánh giá xu thế xĩi lở bờ biển và nhận diện nguyên nhân của hoạt động xĩi lở ấy. 102 Hình 6. Kết quả giải đốn biến động đường bờ biển từ ảnh Landsat (a) Biến động đường bờ khu vực cửa Thuận An và lân cận giai đoạn 1965 – 1989 (b) Biến động đường bờ khu vực cửa Thuận An và lân cận giai đoạn 1965 – 2007 (c) Biến động đường bờ khu vực cửa Tư Hiền và lân cận giai đoạn 1989 – 2003 3. Kết quả và thảo luận Xĩi lở bờ biển là loại biến đổi địa hình phổ biến nhất trên suốt chiều dài bờ biển Thừa Thiên Huế và biến đổi với tốc độ rất mạnh, nhất là đoạn bờ từ Hải Dương đến Phú Thuận. Xĩi lở bờ biển thường xảy ra vào mùa đơng (từ tháng 8 đến tháng 3). Từ tháng 9 ∗ 103 đến tháng 12, tốc độ xĩi lở xảy ra mạnh nhất, đặc biệt trong thời điểm cĩ giĩ mùa ðơng Bắc hoặc áp thấp nhiệt đới hoạt động mạnh [4], [5]. Vào mùa hè, bờ biển được bồi tụ lại một phần, nhưng cĩ tốc độ khác nhau, tùy theo khu vực. Căn cứ vào kết quả giải đốn ảnh viễn thám và tham khảo các nghiên cứu trước đây, cĩ thể phân chia hoạt động xĩi lở bờ biển Thừa Thiên Huế trên 6 đoạn bờ biển với các đặc điểm khác nhau: ðiền Hương – Quảng Cơng, Hải Dương – Phú Thuận, Phú Hải – Linh Thái, Linh Thái – Chân Mây Tây, Cảnh Dương và Lăng Cơ. ðoạn ðiền Hương – Quảng Cơng: kéo dài khoảng 25 km từ đường ranh giới với tỉnh Quảng Trị đến hết xã Quảng Cơng. ðoạn bờ này tương đối ổn định trong nhiều năm. Tốc độ xĩi lở bờ biển trung bình tăng dần từ 0,5 – 1 m/năm ở phía Bắc đến khoảng 2 – 3 m/năm ở phía Nam dọc theo đường bờ biển. Xĩi lở cĩ xu hướng tăng nhanh hơn sau năm 1999 cả về tốc độ và quy mơ, đặc biệt là dọc theo bờ biển xã Quảng Cơng. ðoạn Hải Dương – Phú Thuận: kéo dài từ xã Hải Dương cho đến hết xã Phú Thuận, cĩ chiều dài đường bờ khoảng 14 km, phân cách bởi cửa Thuận An. Các nghiên cứu trước đây [5] đã chỉ ra rằng đây là khu bờ kém ổn định, xĩi lở xảy ra rất mạnh và biến đổi phức tạp. Kết quả giải đốn ảnh vệ tinh kết hợp với bản đồ địa hình từ năm 1965 đến 2009 cũng cho thấy kết quả tương tự. Cĩ thể chia thành 2 thời kỳ: - Từ năm 1965 đến trước trận lũ 11/1999: bờ biển bị xĩi lở rất mạnh ở cả bờ Bắc và khu vực phía Nam cửa Thuận An. Tại khu bờ Hải Dương ở phía Bắc cửa sơng, biển đã lấn sâu vào từ 200m đến 350m trên khoảng 2,5 km bờ biển. Ở phía Nam cửa sơng, xĩi lở xảy ra mạnh nhất từ Hải Bình đến Hịa Quân trên chiều dài khoảng 4 km, chạy qua bãi tắm Thuận An. Tốc độ xĩi lở trung bình ở đây từ 6 m đến 8 m/năm. Tổng diện tích xĩi lở trên tồn đoạn là 250 ha. - Từ sau trận lũ 11/1999 đến nay (xem Hình 7, Bảng 2): bờ biển vẫn tiếp tục bị xĩi lở nhưng cĩ những đặc điểm khác với thời kỳ trước và chịu ảnh hưởng của các cơng trình bảo vệ bờ biển. Khu vực xĩi lở mạnh nhất là từ cửa Thuận An đến cửa Hịa Duân, với tốc độ xĩi lở trung bình khoảng 10 - 15m/năm. Xĩi lở cĩ tính bất thường ở mặt hướng biển của cồn cát gần bờ Nam cửa sơng. Vào mùa mưa, biển lấn sâu vào từ 50 – 100m. Mặc dù cửa Hịa Duân đã được lấp lại sau khi bị “chọc thủng” trong trận lũ 11/1999 và hệ thống kè mỏ hàn mềm ứng dụng cơng nghệ Stabiplage bảo vệ khu bờ này đã đi vào hoạt động, nhưng xĩi lở vẫn tiếp tục xảy ra. Nửa ngồi bờ phía Bắc cửa Thuận An đang được bồi dần nhờ tác động của hệ thống kè mỏ hàn bảo vệ nhưng nửa phía trong vẫn bị xĩi lở. Trong cả hai thời kỳ, cửa Thuận An luơn dịch chuyển lên phía Bắc theo hướng ðơng Nam – Tây Bắc. Tính từ năm 1965 đến 2009, cửa Thuận An đã dịch chuyển khoảng 800m đến 900m. Tốc độ dịch chuyển trung bình khoảng 20m/năm. Cơ chế dịch chuyển cửa Thuận An đã được một số tác giả giải thích [1]. Do lượng bồi tích dọc bờ khá lớn, nên bùn cát được tích tụ ở ngay trước cửa sơng để hình thành đê cát dạng doi. 104 Chúng đĩng vai trị như là mỏ hàn, hướng trục dịng chảy sang bờ kế cận và làm cửa sơng luơn cĩ xu hướng di chuyển dần về một phía. Các tác giả gọi đây là kiểu dịch chuyển xoay. Trước lũ 11/1999, sự dịch chuyển cửa luơn theo quy luật bồi dần ở bờ Nam và xĩi lở ở phía bờ Bắc. Trong quá trình dịch chuyển này, cửa Thuận An đã mở rộng khoảng 2 lần, doi cát bờ Nam mở rộng thêm 28 ha trong khi phía bờ Bắc bị xĩi lở khoảng 80 ha. Sau khi các cơng trình bảo vệ bờ biển ở bờ Bắc đi vào hoạt động, doi cát ở bờ Nam vẫn di chuyển tịnh tiến theo hướng cũ nhưng bờ Bắc đang được bồi dần. Kết quả phân tích ảnh ASTER từ năm 2000 đến 2008 cho thấy cửa đang bị khoét rộng ở phía trong và mũi doi cát bờ Nam đang hẹp dần do bị xĩi mạnh mặt hướng biển. ðiều này củng cố nhận định “vùng cửa sơng Hương cĩ xu hướng biến đổi từ cấu trúc liman sang cấu trúc cửa sơng hình phễu” [3]. Sự biến đổi cửa Thuận An cĩ sự ảnh hưởng rất lớn đến sự biến động bờ, cửa Tư Hiền cũng như tồn bộ hệ thống đầm phá. Vì vậy, việc xây dựng các cơng trình bảo vệ bờ biển ở đây và các cơng trình thủy lợi, thủy điện ở thượng nguồn cần xem xét kỹ lưỡng các tác động đối với sự biến đổi cửa Thuận An. Hình 7. Sơ đồ bồi tụ - xĩi lở khu vực cửa Thuận An và lân cận từ 8/2000 đến 3/2008 (kết quả giải đốn ảnh ASTER) ðoạn Phú Hải – Linh Thái: kéo dài khoảng 28 km từ xã Phú Hải đến mũi Linh 2 km 10 ∗ Cửa Thuận An Xã Hải Dương Xã Quảng Cơng TT Thuận An Xã Phú Thuận CHỈ DẪN Diện tích bị xĩi lở Diện tích được bồi tụ 105 Thái, cĩ dạng cung lồi. Xĩi lở bờ biển ở tiểu khu Phú Hải – Vinh Thanh xảy ra với tốc độ trung bình khoảng 2 – 3 m/năm và giảm dần từ Bắc xuống Nam. Trong giai đoạn 1989 đến 2009, các đoạn xĩi lở và bồi tụ tương đối đều nhau. ðoạn xĩi lở dài nhất chỉ khoảng 500 m. Vào mùa mưa, biển lấn sâu vào khoảng 20 m, cĩ năm lên đến 40 m. Xĩi lở bờ biển từ Vinh An đến Linh Thái xảy ra chậm hơn với tốc độ khoảng 1 – 2 m/năm do hình thái bờ thẳng và cân bằng trắc diện dọc và ngang bờ. Xĩi lở ở đây xảy ra mạnh về mùa giĩ ðơng bắc (cực đại 20m) và bồi tụ mạnh về mùa giĩ Tây nam. ðoạn Linh Thái – Chân Mây Tây: dài 5 km cĩ hình thái bờ phức tạp và thường xuyên biến động (xem Hình 8, Bảng 2). Biến đổi địa hình bờ biển khu vực này gắn liền với quy luật đĩng mở cửa Tư Hiền và vị trí cửa. Bồi tụ mạnh về mùa giĩ đơng bắc do dịng bồi tích di chuyển vượt mũi Linh Thái sang và xĩi lở vào mùa giĩ Tây nam do bồi tích di chuyển dọc bờ ngược về phía Tây bắc. Từ năm 1989 đến nay, tốc độ xĩi lở bờ từ Linh Thái đến Chân Mây Tây khoảng 5 – 8 m/năm. Hình 8. Sơ đồ bồi tụ - xĩi lở khu vực cửa Tư Hiền và lân cận từ 3/2001 đến 11/2006 (kết quả giải đốn ảnh ASTER) Cửa Tư Hiền thực tế gồm hai vị trí là cửa chính ở Vinh Hiền và cửa phụ ở Lộc Thủy. Hai cửa cách nhau 3 km. Cửa chính ở Vinh Hiền đã trải qua nhiều lần đĩng mở trong lịch sử (Bảng 1). Lần mở cửa gần đây nhất là sau trận lũ 11/1999. Cửa chính đang ∗ 1 km 0.50 CHỈ DẪN Diện tích bị xĩi lở Diện tích được bồi tụ Cửa Tư Hiền Xã Vinh Hiền Xã Lộc Bình Lộc Thủy Mũi Chân Mây Tây 106 bị thu hẹp dần, từ 300 m vào năm 2000 đến nay chỉ rộng khoảng 100 m. Hai doi cát ở hai bên cửa chính đang bồi dần vào giữa làm cho cửa bị thu hẹp từ cả hai phía. Trong đĩ, bờ Bắc lấn nhanh hơn với tốc độ khoảng 16 m/năm. Cửa phụ ở Lộc Thủy trước đây thơng với đầm Cầu Hai qua một con lạch nhỏ nằm sau cồn cát cao khoảng 2,5 m. Khi cửa chính mở, bồi tích đã lấp đầy cửa nối con lạch với đầm Cầu Hai. Từ năm 2001 đến nay, cửa phụ dịch chuyển ra xa mũi Chân Mây Tây, thu hẹp dần, chỉ cịn rộng khoảng 10 – 15 m và rất nơng. Quá trình xĩi lở đã đẩy cồn cát nối cửa chính và cửa phụ lấn vào bên trong con lạch. Nếu coi đầu cồn cát phía cửa chính là gốc tọa độ thì cồn cát đã xoay một gĩc 50 theo chiều kim đồng hồ làm diện tích con lạch giảm đi khoảng 23 ha. Bảng 1. Thực trạng đĩng mở cửa Tư Hiền trong lịch sử [7] Năm Cửa chính Cửa phụ Trước 1404 Cửa duy nhất của đầm phá Khơng tồn tại 1404 Tồn tại Trước 1811 ðĩng 1811 Mở ðĩng 1823 ðĩng 1844 Mở Trước 1953 Mở 1953 ðĩng ðĩng 1959 Mở 1979 ðĩng Mở 1984 ðĩng 1990 Mở 1994 ðĩng Mở (nạo vét) 1999 đến nay Mở Mở ðoạn Cảnh Dương: cĩ dạng cung lõm kéo dài khoảng 10 km từ mũi Chân Mây Tây đến Chân Mây ðơng. Bờ biển ở đây cĩ dạng hình răng cưa rõ rệt và tương đối kín. Hoạt động xĩi lở chỉ xảy ra trên những đoạn ngắn và duy trì trong thời gian ngắn, sau đĩ trắc diện được bồi tụ trở lại nên đường bờ biển luơn giữ được trạng thái ổn định. Càng về gần mũi Chân Mây ðơng, hoạt động bồi tụ càng chiếm ưu thế, làm cho bờ biển ở đây mở rộng với tốc độ chậm khoảng 0,5 m/năm. 107 ðoạn Lăng Cơ: kéo dài từ mũi Chân Mây ðơng cho đến cửa Lập An. Nét đặc trưng của địa hình bờ biển ở đây cĩ dạng hình răng cưa, được cấu tạo xen kẽ giữa trầm tích cát bở rời và đá granit của phức hệ Hải Vân [5]. Quá trình xĩi lở chủ yếu xảy ra ở thơn Lập An với tốc độ khoảng 1 – 2 m/năm. Bảng 2. Thống kê diện tích và tốc độ xĩi lở - bồi tụ (kết quả giải đốn ảnh ASTER) Khu vực ðộ dài bờ biển (km) Diện tích xĩi lở (m2) Tốc độ xĩi lở (m2/năm) Diện tích bồi tụ (m2) Tốc độ bồi tụ (m2/năm) Diện tích thay đổi (m2) Khoảng thời gian Hải Dương – Phú Thuận 14 -515.765 - 69.698 + 384.230 + 51.923 -131.535 8/2000 – 3/2008 Linh Thái – Chân Mây Tây 05 -335.010 - 59.085 + 319.878 + 56.416 - 15.132 3/2001 – 11/2006 4. Kết luận Biến động đường bờ biển cĩ thể xác định bằng phương pháp viễn thám và GIS trên cơ sở sử dụng ảnh vệ tinh kết hợp với bản đồ địa hình. ðối với ảnh Landsat MSS và TM, kênh 7 cho kết quả giải đốn đường bờ tốt nhất, trong khi kênh 4 là thích hợp nhất ở ảnh ETM+. ðối với ảnh ASTER, kênh VNIR_Band3B được lựa chọn để tách đường bờ biển bằng phương pháp Band Threshold. Trong trường hợp bờ cát bị nhiễu bởi vùng sĩng vỡ, hai tỷ lệ kênh ảnh RLS=(B5+B7)/2 ở ảnh Landsat ETM+ và RAT=VNIR_Band2/VNIR_Band3N ở ảnh ASTER cĩ thể loại bỏ được vùng sĩng vỡ. Trong hai loại ảnh vệ tinh, ảnh ASTER cho kết quả giải đốn đường bờ chính xác hơn ảnh Landsat. Trong khi đĩ, ảnh Landsat cĩ nhiều ưu thế về độ rộng cảnh, tính đa thời gian và chi phí sử dụng. Vì vậy, cần thiết kết hợp sử dụng cả hai loại ảnh để phân tích biến động đường bờ. Xĩi lở bờ biển là loại biến đổi địa hình phổ biến nhất trên suốt chiều dài bờ biển Thừa Thiên Huế và biến đổi với tốc độ mạnh nhất ở đoạn bờ từ Hải Dương đến Phú Thuận. Từ năm 1965 – 1999, khu bờ Hải Dương đã bị lấn sâu vào từ 200 m đến 350 m. Từ năm 1999 đến nay, tốc độ xĩi lở bờ khu vực từ cửa Thuận An đến cửa Hịa Duân trung bình khoảng 10 - 15m/năm. Từ năm 1989 đến nay, đoạn bờ từ Linh Thái đến Chân Mây Tây bị xâm thực với tốc độ khoảng 5 – 8 m/năm. Các đoạn bờ cịn lại bị xĩi lở chậm hơn hoặc tương đối ổn định như Lăng Cơ, Cảnh Dương. Khu vực hai cửa sơng Thuận An và Tư Hiền biến đổi phức tạp. Cửa Thuận An đã dịch chuyển khoảng 800 m đến 900 m theo hướng ðơng Nam – Tây Bắc trong hơn 40 năm qua. Thời gian gần đây, cửa Thuận An bị khoét rộng phía trong và doi cát bờ 108 Nam cửa đang bị xâm thực mạnh mặt hướng biển. Cửa chính Tư Hiền đã trải qua nhiều lần đĩng mở và hiện nay đang bị thu hẹp dần. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Lê Văn Ân, Các loại biến đổi địa hình tại đoạn bờ biển đầm phá Tam Giang - Cầu Hai và các giải pháp hạn chế, Tuyển tập các cơng trình khoa học và hoạt động kỷ niệm 20 năm thành lập VACNE 1988 - 2008, NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội, (2008), 784 - 790. [2]. Nguyễn Hiệu, Nghiên cứu biến động địa hình khu vực cửa sơng Ba Lạt và lân cận phục vụ quản lý đới bờ, Luận văn Thạc sĩ Khoa học ðịa mạo và cổ ðịa lý, Trường ðại học Khoa học Tự nhiên, ðại học Quốc gia Hà Nội, 2001. [3]. Nguyễn ðình Hịe, Cảnh báo về sự biến đổi hình thái cấu trúc cửa sơng Hương - Huế từ liman sang estuary, Website: http:// www.vacne.org.vn/TTHD_6/KT_KH_CN122008.htm (Truy cập ngày 03/12/2008). [4]. Lê Xuân Hồng, Biến đổi khí hậu tồn cầu với hiện trạng xĩi lở bờ biển Việt Nam, Bảo vệ Mơi trường và Phát triển bền vững, Tuyển tập các cơng trình khoa học và hoạt động kỷ niệm 20 năm thành lập VACNE 1988 - 2008, NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội, (2008), 784 - 790. [5]. Trần Hữu Tuyên, Nghiên cứu quá trình bồi tụ, xĩi lở ở đới ven biển Bình Trị Thiên và kiến nghị các giải pháp phịng chống, Luận án Tiến sĩ ðịa chất, Trường ðại học Mỏ - ðịa chất, Hà Nội, 2003. [6]. Mahmoud M. El Banna and Mohamed E. Hereher, Detecting temporal shoreline changes and erosion/accretion rates, using remote sensing, and their associated sediment characteristics along the coast of North Sinai, Egypt, Journal of Environmental Geology, Vol 58, No. 7, (2009), 1419 - 1427. [7]. Tran Duc Thanh, Risk of Tu Hien Inlet closure in Tam Giang - Cau Hai lagoon, Journal of Geology, Department of Geology and Minerals of Vietnam, Vol 13-14, (1999), 261 – 262. 109 DETECTING TEMPORAL SHORELINE CHANGES ALONG THE COAST OF THUA THIEN HUE PROVINCE USING SATELLITE IMAGES Nguyen Tien Hoang, Tran Huu Tuyen Colleges of Sciences, Hue University Nguyen Dinh Hoe Colleges of Natural Sciences, Vietnam National University, Hanoi SUMMARY In Vietnam, Thua Thien Hue province is one of the areas most vulnerable to the consequences of natural disasters and climate change. Its coast has continously been eroded annually. The shoreline changes along the coast of Thua Thien Hue province over the past 40 years are defined by analysing Landsat and ASTER satellite images and topographic maps. The methods of shoreline interpretation in the condition of breaking wave are also proposed. The analytical results show that the coast from Hai Duong to Phu Thuan was eroded at the highest rate, approximately 10m to 15m/year. The regions at Thuan An and Tu Hien Inlets have been changed complexly. Huong River estuary tends to vary from liman structure to funnel-shaped estuary structure. Key words: coastal erosion, image interpretation, remote sensing.