Nghiên cứu rối loạn sắc giác ở bệnh nhân dùng Ethmbutol

Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 NGHIEÂN CÖÙU ROÁI LOAÏN SAÉC GIAÙC ÔÛ BEÄNH NHAÂN DUØNG ETHAMBUTOL Leâ Minh Tuaán*, Leâ Thò Gia My* TOÙM TAÉT Muïc tieâu: nghieân cöùu roái loaïn saéc giaùc ôû beänh nhaân duøng Ethambutol baèng 2 test saéc giaùc Fansworth D 15 vaø Farnsworth 100. Thieát keá: nghieân cöùu tieán cöùu, moâ taû, caét doïc haøng loaït ca khoâng so saùnh. Phöông phaùp: nhöõng beänh nhaân ñieâu trò Ethambuttol ñeán theo doõi maét taïi phoøng khaùm Maét BV Chôï Raãy töø thaùng 02/ 2003 ñeán thaùng 04/2004. Keát quaû: Coù 60 beänh nhaân tuoåi trung bình 41 ± 15 (nhoû nhaát 16 lôùn nhaát 70). Sau 5 thaùng ñieàu trò coù 3 beänh nhaân roái loaïn saéc giaùc. Sau 8 thaùng ñieàu trò coù 22 beänh nhaân roái loaïn saéc giaùc chieám tæ leä 36,7%. Test Ishihara baát thöôøng ôû 6 (10%) beänh nhaân, Test F15 baát thöôøng ôû 8 (13,3%) beänh nhaân vaø F100 ôû 22 (36,7%) beänh nhaân. Kieåu roái loaïn saéc giaùc thöôøng gaëp nhaát laø Deutan (20% maét phaûi vaø 11,7% maét traùi). Ngoaøi ra, Protan –Deutan phoái hôïp vaø Tritan cuõng ñöôïc tìm thaáy vôùi tæ leä thaáp hôn. Giaûm thò löïc vaø roái loaïn thò tröôøng keøm theo ñöôïc tìm thaáy ôû 9 beänh nhaân. Kieåu roái loaïn thò tröôøng thöôøng gaëp nhaát laø aùm ñieåm trung taâm Keát luaän: Ethambutol gaây roái loaïn saéc giaùc maéc phaûi, laø moät daáu hieäu quan troïng cuûa beänh lyù nhieãm ñoäc thò thaàn kinh. Ñeå phaùt hieän ñöôïc nhöõng roái loaïn naøy caàn phaûi khaùm saéc giaùc kyõ löôõng vôùi nhöõng test thích hôïp. Keát quaû naøy khaúng ñònh vai troø quan troïng cuûa saéc giaùc trong vieäc phaùt hieän bieán chöùng cuûa Ethambutol ñoái vôùi maét. SUMMARY COLOR VISION IN PATIENTS TREATED WITH ETHAMBUTOL Le Minh Tuan, Le Thi Gia My * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 75 – 80 Aims/ background: To study color vision in patients receiving Ethambutol, using test Farnsworth D 15 and Farnsworth 100 to evaluate color vision. Design: Observational, prospective, descriptive study Methods: patients receiving Ethambutol were admited to Deparment of Ophthalmology, Cho Ray Hospital from 02/ 2003 to 04/ 2004. Color vision was assessed with Ishihara, Farnsworth D15 and Farnsworth 100 Hue Test. Result: There were 60 patients with a mean age of 41 ± 15 (range 16 to 70). After 5 months receiving Ethambutol there were 3 pattients showed color vision defect. After 8 monhts receiving Ethambutol 22 patients showed color vision defect with a ratio of 36,7%. The Ishihara test is abnormal in 6 (10%) patients, F15 in 8 (13,3%) patients and F100 in 22 (36,7%). The most common type of color vision defect is Deutan (20% in right eye and 11,7% in left eye). Furthermore, Protan –Deutan combined axis and Tritan were also be found in a lower ratio. Abnormal of visual acuity and visual field were found in 9 patients. The most common type of visual field defect is central scotoma. * Boä moân Maét - ÑH Y Döôïc TP HCM 75 Conclusion: Ethambutol cause acquired color vision defect, that is an importance sign of toxic optic neurophathy. To find out those defect a careful examination with an enough sensitive color vision test is required. Our results confirm the the importance of color vision examination in detection of complications of the Ethambutol treatment. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Saéc giaùc laø moät trong nhöõng chöùc naêng quan troïng cuûa thò giaùc, ñaõ ñöôïc ghi nhaän nhö laø moät daáu hieäu sôùm vaø coù giaù trò trong moät soá beänh lyù cuûa voõng maïc vaø thò thaàn kinh nhö vieâm thò thaàn kinh, beänh lyù voõng maïc tieåu ñöôøng, glaucoma ... vaø trong vieäc phaùt hieän taùc duïng phuï cuûa moät soá thuoác nhö Digitalis, Chloroquine, Carbamazepine, Ethambutol... Ethambutol laø moät trong nhöõng loaïi thuoác coù ñoäc tính ñoái vôùi maét ñaõ ñöôïc bieát töø laâu. Taùc duïng naøy bieåu hieän bôiû beänh lyù nhieãm ñoäc thò thaàn kinh vôùi 3 trieäu chöùng chính laø giaûm thò löïc, roái loaïn saéc giaùc vaø thò tröôøng trong ñoù saéc giaùc laø daáu hieäu laâm saøng quan troïng coù giaù trò trong chaån ñoaùn vaø phaùt hieän sôùm toån thöông caùc chöùc naêng thò giaùc ñeå ngöng thuoác kòp thôøi. Hieän nay ôû nöôùc ta beänh lao vaãn coøn laø moät beänh phoå bieán vaø Ethambutol ñang ñöôïc söû duïng khaù roäng raõi trong ñieàu trò lao. Cuøng vôùi ñaïi dòch HIV vaø söï buøng phaùt trôû laïi cuûa beänh lao laø söï xuaát hieän nhöõng doøng vi truøng lao khaùng thuoác ñoøi hoûi söï phoái hôïp nhieàu thuoác khaùng lao vaø thôøi gian ñieàu trò keùo daøi, ñieàu naøy seõ laøm taêng nguy cô xaûy ra taùc duïng phuï cuûa thuoác. Tuy vaäy tham khaûo y vaên chuùng toâi thaáy vaãn chöa coù coâng trình naøo nghieân cöùu veà ñoäc tính cuûa Ethambutol ñoái vôùi maét. Trong lónh vöïc Nhaõn khoa cuõng chöa coù coâng trình naøo nghieân cöùu veà roái loaïn saéc giaùc maéc phaûi vaø öùng duïng cuûa saéc giaùc trong vieäc chaån ñoaùn vaø theo doõi nhöõng beänh lyù cuûa voõng maïc vaø thò thaàn kinh. Vì theá chuùng toâi thaáy caàn thieát tieán haønh nghieân cöùu naøy. Muïc tieâu nghieân cöùu cuûa chuùng toâi laø ñaùnh giaù roái loaïn saéc giaùc ôû beänh nhaân duøng Ethambutol qua ñoù ñaùnh giaù vai troø cuûa saéc giaùc trong vieäc theo doõi vaø phaùt hieän ñoäc tính cuûa Ethambutol ñoái vôùi maét. Trong nghieân cöùu naøy chuùng toâi öùng duïng 2 test saéc giaùc môùi laø Farnsworth D15 vaø Farnsworth 100 hue test laø 2 test thöôøng ñöôïc duøng ñeå phaùt hieän nhöõng roái loaïn saéc giaùc maéc phaûi maø töø tröôùc ñeán nay chöa ñöôïc söû duïng ôû nöôùc ta vôùi mong muoán öùng duïng saéc giaùc vaøo vieäc chaån ñoaùn vaø theo doõi caùc beänh lyù cuûa maét. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Ñoái töôïng nghieân cöùu Tieâu chuaån choïn maãu Beänh nhaân ñieàu trò lao baèng Ethambutol ñeán theo doõi maét taïi phoøng khaùm maét taïi phoøng khaùm Maét BV Chôï Raãy töø thaùng 02/2003 ñeán 04/2004. Tieâu chuaån loaïi tröø Beänh nhaân coù nhöõng beänh lyù aûnh höôûng ñeán saéc giaùc seõ khoâng ñöôïc ñöa vaøo nghieân cöùu: Beänh lyù voõng maïc: Beänh lyù voõng maïc tieåu ñöôøng, Beänh lyù voõng maïc trung taâm thanh dòch, Beänh vieâm voõng maïc saéc toá, Bong voõng maïc cuõ. Beänh nhaân coù caùc beänh lyù aûnh höôûng ñeán thò thaàn kinh: beänh Glaucoma... Coù beänh muø maøu baåm sinh Coù duøng thuoác coù aûnh höôûng ñeán saéc giaùc: Choloroquine, Carpamazepnine... Phöông tieän nghieân cöùu Baûng thò löïc Snellen, Boä test saéc giaùc Ishihara, Boä test saéc giaùc Farnsworth – Munsell 100 - Hue Test, Boä test saéc giaùc Farnsworth D15, Thò tröôøng keá Humphrey. Phöông phaùp nghieân cöùu Nghieân cöùu naøy ñöôïc thöïc hieän theo phöông phaùp quan saùt moâ taû caét doïc haøng loaït ca, khoâng so saùnh. 76 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Côõ maãu Côõ maãu ñöôïc tính theo coâng thöùc: 2 21 2 P(1 P)n Z dα− −= Ñoä tin caäy = 95%, trò soá z = 1.96, ñoä chính xaùc tuyeät ñoái mong muoán d = 10% Tyû leä roái loaïn saéc giaùc döï kieán laø P = 20% (Theo Joubert(23)) Tính ra côõ maãu n = 60 Phöông phaùp tieán haønh Taïi thôøi ñieåm baét ñaàu ñieàu trò baèng Ethambutol beänh nhaân ñöôïc khaùm maét ñeå loaïi tröø nhöõng beänh lyù taïi maét coù theå aûnh höôûng ñeán thò löïc vaø saéc giaùc vaø ñeå ghi nhaän thò löïc vaø saéc giaùc taïi thôøi ñieåm baét ñaàu ñieàu trò, sau ñoù beänh nhaân ñöôïc taùi khaùm ñònh kyø ñeå theo doõi thò löïc vaø saéc giaùc vaøo thôøi ñieåm 5 thaùng vaø 8 thaùng sau ñieàu trò. Ñoàng thôøi beänh nhaân ñöôïc khuyeán caùo phaûi quay laïi khaùm maét baát cöù luùc naøo coù trieäu chöùng baát thöôøng veà thò giaùc trong suoát quaù trình ñieàu trò Ethambutol. Nhöõng beänh nhaân coù giaûm thò löïc seõ ñöôïc khaùm thò tröôøng baèng thò tröôøng keá töï ñoäng Humphrey. Thò löïc: Beänh nhaân ñöôïc xem laø coù giaûm thò löïc neáu thò löïc giaûm töø 2 doøng trôû leân so vôùi khi baét ñaàu ñieàu trò. Giaûm thò löïc ôû 1 vaø/ hoaëc 2 maét ñöôïc xem laø coù giaûm thò löïc. Saéc giaùc: Saéc giaùc ñöôïc ñaùnh giaù baèng test Ishihara, Farnsworth D15 vaø Farnsworth 100. Beänh nhaân ñöôïc xem laø coù roái loaïn saéc giaùc khi coù 1 trong 3 test saéc giaùc döông tính. Chæ caàn 1 vaø/ hoaëc 2 maét döông tính vôùi 1 trong 3 test saéc giaùc thì ñöôïc xem laø coù roái loaïn saéc giaùc. Tieâu chuaån döông tính cuûa 3 test saéc giaùc Baûng 1. Tieâu chuaån döông tính cuûa caùc test saéc giaùc Test Tieâu chuaån döông tính. Ishihara ≥ 2 baûng maøu bò ñoïc sai. F –15 ≥ 2 ñöôøng cheùo lôùn ñi qua trung taâm voøng troøn. F-100 ≥ trung bình + 2 ñoä leäch chuaån theo nhoùm tuoåi. Tieâu chuaån tính truïc ñoái vôùi test F100 vaø F15: Coù 3 truïc chính laø Protan, Deutan vaø Tritan. Xöû lyù vaø phaân tích soá lieäu Xöû lyù vaø phaân tích soá lieäu baèng chöông trình SPSS for Window 11.5. So saùnh 2 tæ leä baèng pheùp kieåm chi bình phöông, so saùnh 2 bieán soá ñònh tính vôùi pheùp kieåm chính xaùc Fisher khi taàn suaát nhoû hôn 5, söï khaùc bieät ñöôïc xem laø coù yù nghóa thoáng keâ khi trò soá p<0,05. KEÁT QUAÛ Ñaëc ñieåm nhoùm nghieân cöùu Baûng 2. Ñaëc ñieåm giôùi tính cuûa maãu nghieân cöùu N 60 Giôùi Nam 32 Nöõ 28 Tuoåi Döôùi 40 30 Töø 40 trôû leân 30 Maét Maét phaûi 60 Maét traùi 60 Tuoåi nhoû nhaát 16, lôùn nhaát 70; trung bình 41 ± 15. Ñaëc ñieåm veà saéc giaùc Vaøo thôøi ñieåm baét ñaàu ñieàu trò taát caû beänh nhaân ñeàu coù saéc giaùc bình thöôøng. Vaøo laàn khaùm thöù 2 (5 thaùng) phaùt hieän 3 (5%) beänh nhaân 2 (6,3%) nam vaø 1 (3,6%) nöõ roái loaïn saéc giaùc. Trong 3 beänh nhaân naøy coù 1 beänh nhaân döôùi 40 tuoåi vaø 2 beänh nhaân treân 40 tuoåi. Vaøo laàn khaùm thöù 3 (8 thaùng) phaùt hieän 22 (36,7%) beänh nhaân roái loaïn saéc giaùc. Trong ñoù coù 14 (43,8%) nam vaø 8 (28,6%) nöõ. Khoâng coù söï khaùc bieät veà tæ leä roái loaïn saéc giaùc giöõa 2 giôùi nam vaø nöõ vôùi χ2= 1,482, p >0,05 (=0,224). Trong nhoùm tuoåi döôùi 40 coù 7 (23,3%) beänh nhaân roái loaïn saéc giaùc, nhoùm töø 40 tuoåi trôû leân coù 15(50%) beänh nhaân roái loaïn saéc giaùc. Söï khaùc bieät naøy laø coù yù nghóa thoáng keâ vôùi χ2(1)=4,593, p =0,032. Trong nhoùm 22 beänh nhaân bò roái loaïn saéc giaùc coù 3 (5,0%) maét phaûi vaø 4 (6,7%) maét traùi roái loaïn theo truïc Protan, Deutan phoái hôïp; 12 (20,0%) maét phaûi vaø 77 7 (11,7%) maét traùi roái loaïn theo truïc Deutan, 3 (5,0%) maét phaûi vaø 3(5,0%) maét traùi roái loaïn theo truïc Tritan. Baûng 3. Tæ leä döông tính caû 3 test saéc giaùc Test F100 Test F15 Test IshiharaRoái loaïn saéc giaùc F100 n % n % n % Khaùm laàn ñaàu 0 0 0 0,0 0 0 Khaùm sau 5 thaùng 3 5 2 3,3 1 1,7 Khaùm sau 8 thaùng 22 36,7 8 13,3 6 10,0 ÔÛ caû 2 thôøi ñieåm 5 thaùng vaø 8 thaùng, tæ leä phaùt hieän roái loaïn saéc giaùc cuûa test F100 laø cao nhaát, keá ñeán laø test F15, thaáp nhaát laø test Ishihara. Moái lieân quan giöõa thò löïc vaø saéc giaùc Baûng 4. Ñaëc ñieåm thò löïc ôû nhoùm coù roái loaïn saéc giaùc Coù giaûm thò löïc Khoâng giaûm thò löïc Toång Roái loaïn saéc giaùc n % n % n % Coù roái loaïn saéc giaùc 8 36,4 14 63,4 22 100,0 Khoâng roái loaïn saéc giaùc 1 2,6 37 97,4 38 100,0 Toång coäng 9 15,0 51 85,0 60 100,0 Trong 22 beänh nhaân roái loaïn saéc giaùc coù 8 beänh nhaân giaûm thò löïc vaø 14 beänh nhaân khoâng giaûm thò löïc. Trong 38 beänh nhaân khoâng roái loaïn saéc giaùc coù 1 beänh nhaân giaûm thò löïc vaø 37 beänh nhaân khoâng giaûm thò löïc. Tæ soá cheânh OR = 21,143, coù nghóa laø ngöôøi coù roái loaïn saéc giaùc coù nguy cô giaûm thò löïc cao hôn ngöôøi khoâng coù roái loaïn saéc giaùc 21 laàn. Vaøo thôøi ñieåm baét ñaàu ñieàu trò taát caû beänh nhaân ñeàu coù thò löïc ñaït 9/10-10/10. Vaøo thôøi ñieåm 5 thaùng sau ñieàu trò coù 2 (3,3%) beänh nhaân giaûm thò löïc. Coù 1 beänh nhaân vaøo thôøi ñieåm 5,5 thaùng, 1 beänh nhaân 7 thaùng vaø 5 beänh nhaân coøn laïi vaøo thôøi ñieåm 8 thaùng. Trung bình thôøi ñieåm giaûm thò löïc laø 6,94 ±1,37 thaùng. 9 beänh nhaân giaûm thò löïc tuoåi nhoû nhaát 22, lôùn nhaát 63, tuoåi trung bình 50 ±15. Möùc ñoä giaûm thò löïc taäp trung ôû nhoùm 1/10 - 4/10 chieám 7 (11,6%) maét phaûi vaø 7 (11,6%) maét traùi, naëng nhaát laø 1/10, nheï nhaát laø 8/10 xaûy ra ôû 1 maét phaûi. Baûng 5. Ñaëc ñieåm saéc giaùc vaø thò tröôøng ôû nhoùm beänh nhaân giaûm thò löïc Thò löïc Test F100 Thò tröôøng Ca MP MT MP MT MP MT 1 1/10 1/10 Deu,Pro Deu,Pro Baùn manh 1/4 thaùi döông treân 2 3/10 3/10 Deutan Deutan AÙm ñieåm trung taâm 3 3/10 3/10 Deutan Deu,Pro AÙm ñieåm trung taâm 4 5/10 5/10 Deutan Deutan AÙm ñieåm trung taâm + thu heïp thò tröôøng ngoaïi vi 5 2/10 3/10 Deutan Deutan AÙm ñieåm trung taâm 6 1/10 1/10 Deu,Pro Deu,Pro AÙm ñieåm trung taâm + thu heïp thò tröôøng ngoaïi vi 7 3/10 3/10 Deutan Deutan AÙm ñieåm trung taâm 8 1/10 1/10 Deu,Pro Deu,Pro AÙm ñieåm trung taâm + thu heïp thò tröôøng ngoaïi vi 9 8/10 9/10 Bình thöôøng Bình thöôøng Bình thöôøng BAØN LUAÄN Ñaëc ñieåm nhoùm nghieân cöùu Trong nghieân cöùu naøy chuùng toâi coù 60 beänh nhaân 32 nam chieám tæ leä 53,3%, 28 nöõ chieám tæ leä 46,7%, vôùi 60 maét phaûi vaø 60 maét traùi. Taát caû nhöõng beänh nhaân naøy ñeàu coù thò löïc vaø saéc giaùc bình thöôøng vaøo thôøi ñieåm baét ñaàu ñieàu trò. Saéc giaùc Trong nghieân cöùu naøy chuùng toâi ñaùnh giaù saéc giaùc chuû yeáu döïa treân test saéc giaùc Farnsworth Munsell 100- Hue Test (goïi taét laø Test F100). Ñaây laø moät test ñaõ ñöôïc söû duïng treân theá giôùi nhöng chöa ñöôïc duøng trong thöïc haønh Nhaõn Khoa ôû nöôùc ta. Test naøy co ù öu ñieåm laø coù theå phaùt hieän ñöôïc roái loaïn ôû truïc Vaøng- xanh da trôøi, vaø coù theå khaùm saéc giaùc ngay caû khi thò löïc giaûm raát thaáp. Ngoøai ra chuùng toâi cuõng duøng theâm test Farnsworth D15 vaø test Ishihara Tæ leä roái loaïn saéc giaùc trong nghieân cöùu naøy laø 36,7%. Tæ leä roái loaïn saéc giaùc taêng theo thôøi gian duøng thuoác, chieám 5% beänh nhaân taïi thôøi ñieåm 5 thaùng sau ñieàu trò vaø taêng leân 36,7% sau 8 thaùng ñieàu trò. So vôùi nghieân cöùu cuûa Kaimbo theo doõi 42 beänh nhaân ñieàu trò Ethambutol phaùt hieän 15 beänh nhaân roái 78 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 loaïn saéc giaùc chieám tæ leä 36% thì keát quaû cuûa chuùng toâi laø phuø hôïp. So saùnh tæ leä roái loaïn giaùc vôùi nghieân cöùu cuûa Kaimbo Baûng 6: Roái loaïn saéc giaùc Coù Khoâng Toång soá Kaimbo WA 15 27 42 Nghieân cöùu 22 38 60 Toång 37 65 102 Khoâng coù söï khaùc bieät giöõa tæ leä nam nöõ bò roái loaïn saéc giaùc do Ethambutol. Theo chuùng toâi ñieàu naøy laø phuø hôïp vì chöùc naêng saéc giaùc chæ bò aûnh höôûng bôûi tuoåi taùc chöù khoâng bò aûnh höôûng bôûi giôùi tính. Trong nghieân cöùu naøy chuùng toâi tìm thaáy söï lieân quan giöõa tæ leä roái loaïn saéc giaùc vôùi tuoåi. Tuoåi cao laø moät yeáu toá nguy cô cuûa roái loaïn saéc giaùc do Ethambutol. Chuùng toâi nghó vì beänh nhaân lôùn tuoåi ñaõ coù chöùc naêng saéc giaùc keùm laïi tieáp xuùc vôùi Ethambutol laø moät taùc nhaân gaây ñoäc cho voõng maïc vaø thò thaàn kinh neân raát coù khaû naêng bò aûnh höôûng theâm nöõa. Theo chuùng toâi ñieàu naøy raát quan troïng vì beänh lao thöôøng xaûy ra treân ngöôøi lôùn tuoåi do söùc ñeà khaùng cuûa cô theå suy giaûm. So saùnh caùc test saéc giaùc Qua nghieân cöùu naøy ta thaáy vôùi test Farnsworth100, chöùc naêng saéc giaùc ñöôïc ñònh löôïng hoaù baèng giaù trò TES. Giaù trò naøy coù theå ñöôïc söû duïng ñeå theo doõi dieãn tieán cuûa beänh vaø thuaän tieän cho vieäc xöû lyù thoáng keâ neân raát coù ích khi caàn theo doõi chöùc naêng saéc giaùc thaät caån thaän vaø trong coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc. Tuy nhieân test naøy maát nhieàu thôøi gian, vaø vieäc tính ñieåm khaù coâng phu.Test F15 coù öu ñieåm laø ít maát thôøi gian hôn test F100 vaø coù theå phaùt hieän ñöôïc roái loaïn saéc giaùc ngay caû khi thò löïc giaûm raát thaáp. Nhöõng beänh nhaân coù thò löïc 1/10 cuûa chuùng toâi vaãn coù theå thöïc hieän ñöôïc test naøy. Theo lyù thuyeát test naøy ñöôïc thieát keá ñeå phaùt hieän nhöõng roái loaïn saéc giaùc töø vöøa ñeán naëng. Vì theá maëc duø ít maát thôøi gian hôn nhöng test naøy vaãn khoâng thích hôïp ñeå söû duïng nhö laø phöông tieän taàm soaùt roái loaïn saéc giaùc maéc phaûi. Vì vaäy theo chuùng toâi nghó caàn tìm moät test saéc giaùc naøo vöøa ñuû nhaïy ñeå phaùt hieän nhöõng roái loaïn saéc giaùc nheï laïi vöøa nhanh hôn. Ñoái vôùi test Ishihara nhöõng beänh nhaân thò löïc coøn 1/10 thì ñaõ khoâng coøn ñoïc ñöôïc moät baûng maøu naøo nöõa. Theo lyù thuyeát test Ishihara khoâng ñaùng tin caäy neáu thò löïc döôùi 3/10. Chuùng toâi nghó test naøy khoâng thích hôïp ñeå khaùm roái loaïn saéc giaùc maéc phaûi vì phuï thuoäc vaøo thò löïc vaø khoâng coù nhöõng baûng maøu phaùt hieän roái loaïn ôû truïc Tritan. Nhöng vôùi ñieàu kieän cuûa chuùng ta hieän nay vì test naøy ñöôïc trang bò vaø söû duïng roäng raõi neân coù theå ñöôïc söû duïng ôû caùc tuyeán y teá cô sôû nhöng khoâng neân quaù döïa vaøo test naøy maø caàn göûi beänh nhaân tôùi caùc cô sôû chuyeân khoa ñeå ñöôïc khaùm caån thaän hôn. Moái lieân quan giöõa thò löïc vaø saéc giaùc Töø laâu Ethambutol ñaõ ñöôïc bieát laø moät nguyeân nhaân gaây giaûm thò löïc do toån thöông thò thaàn kinh, bieåu hieän bôûi giaûm thò löïc, roái loaïn saéc giaùc vaø thò tröôøng trong ñoù roái loaïn saéc giaùc laø trieäu chöùng haèng ñònh coù giaù trò chaån ñoaùn cao. Ngoøai ra theo nhieàu baùo caùo roái loaïn saéc giaùc coøn laø moät daáu hieäu sôùm cuûa toån thöông thò thaàn kinh do Ethambutol. Vì theá caùc taùc giaû khuyeân neân ngöng Ethambutol neáu trong quaù trình ñieàu trò coù roái loaïn saéc giaùc. Keát quaû cuûa chuùng toâi moät laàn nöõa cuûng coá cho nhöõng nghieân cöùu tröôùc ñaây khaúng ñònh vai troø quan troïng cuûa saéc giaùc trong vieäc chaån ñoaùn vaø phoøng ngöøa nhieãm ñoäc Ethambutol. Theo y vaên thôøi ñieåm giaûm thò löïc thöôøng gaëp nhaát laø töø 4 thaùng ñeán 12 thaùng. Keát quaû cuûa chuùng toâi so vôùi y vaên laø phuø hôïp. Qua ñaây chuùng toâi nghó raèng beänh nhaân caàn ñöôïc theo doõi chaët cheõ trong khoaûng thôøi gian töø 4-5 thaùng trôû ñi vì ñaây laø khoaûng thôøi gian thöôøng xaûy ra giaûm thò löïc ôû nhöõng beänh nhaân duøng Ethambutol. Giaûm thò löïc do Ethambutol coù theå xaûy ra ôû moïi löùa tuoåi, nhöng tuoåi trung bình qua nhieàu baùo caùo laø khoaûng 50- 55. Vì vaäy chuùng ta neân chuù yù ñeán nhöõng beänh nhaân töø 50 tuoåi trôû leân. Kieåu roái loaïn thò tröôøng thöôøng gaëp nhaát laø aùm ñieåm trung taâm, aùm ñieåm caïnh trung taâm keøm vôùi thu heïp thò tröôøng ngoaïi vi. Ñaëc bieät coù moät beänh nhaân coù baùn manh 2 thaùi döông treân. Vieäc khaùm maét thöôøng xuyeân ñònh kyø trong quaù trình ñieàu trò laø khoâng caàn thieát nhöng caùc taùc giaû vaãn khuyeân neân khaùm maét khi baét ñaàu ñieàu trò ñeå ñaùnh 79 giaù caùc chöùc naêng thò giaùc nhö thò löïc, saéc giaùc vaø loaïi tröø caùc beänh lyù ôû maét ñaëc bieät laø caùc beänh lyù lieân quan ñeán thò thaàn kinh. Ethambutol neân traùnh duøng ôû nhöõng beänh nhaân ñaõ coù thò löïc thaáp vì beänh nhaân seõ khoù chuù yù ñeán söï giaûm thò löïc theâm nöõa. Taát caû nhöõng beänh nhaân coù baát cöù trieäu chöùng naøo veà thò giaùc trong quaù trình ñieàu trò caàn ñöôïc khaùm maét caån thaän vaø kyõ löôõng. Söï ngöng thuoác phuï thuoäc vaøo keát quaû khaùm naøy. Ethambutol ñöôïc ngöng neáu coù baát cöù moät baát thöôøng naøo veà thò löïc, saéc giaùc. Qua ñaây chuùng toâi thaáy raèng vieäc khaùm saéc giaùc ñuùng coù yù nghóa raát quan troïng trong vieäc phaùt hieän ñoäc tính cuûa Ethambutol ñoái vôùi maét. KEÁT LUAÄN Trong ngieân cöùu naøy chuùng toâi phaùt hieän 22 beänh nhaân roái loaïn saéc giaùc chieám tæ leä 36,7%, lôùn tuoåi laø nguy cô roái loaïn saéc giaùc do EMB. Roái loaïn saéc giaùc do EMB coù 3 kieåu; Tritan, Deutan vaø Protan- Deutan phoái hôïp trong ñoù Deutan laø chieám tæ leä cao nhaát. Saéc giaùc coù vai troø quan troïng trong vieäc chaån ñoaùn vaø phoøng ngöøa nhieãm ñoäc thò thaàn kinh do Ethambutol. Trong quaù trình ñieàu trò neáu coù roái loaïn saéc giaùc chuùng ta neân ngöng Ethambutol. Test Farnsworth Munsell 100-hue test laø moät test höõu ích trong vieäc phaùt hieän roái loaïn saéc giaùc maéc phaûi vì phaùt hieän ñöôïc nhöõng roái loaïn nheï. Test Farnsworth D15 laø moät test höõu ích phaùt hieän nhöõng roái loaïn saéc giaùc vöøa ñeán naëng, thôøi gian khaùm nhanh vaø coù coù theå khaùm vôùi ñieàu kieän thò löïc thaáp. Test Ishihara laø moät test coù theå ñöôïc duøng ñeå khaùm saéc giaùc thöôøng quy nhöng khoâng neân quaù döïa vaøo test naøy vì coù theå boû soùt roái loaïn saéc giaùc nheï vaø khi thò löïc giaûm thì koâng coøn ñaùng tin caäy. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Barron G.J.., Tepper L., Iovine G.-Ocular toxicity from Ethambutol. Am J Ophthalmol 1974; 77:256-260. 2. Birch J. Clinical test design and examination procedure. In: foster DH, ed. Diagnosis of defective colour vision. Oxford: Butterworth-Heinemann, 1993: 53-70. 3. Choi SY, Hwang JM., Optic neuropathy associated with ethambutol in Koreans. Korean J Ophthalmol. 1997 Dec; 11(2): 106 – 10. 4. Joubert PH: Subclinicsal impairment of colour vision in patients receiving ethambutol. Br J Clin Pharmacol. 1986 Feb;21(2):213 – 6. 5. Kahana LM. Toxic ocular effectsc of Ethambutol. Can Med Assoc J 1987 Oct 1;137(7):592. 6. Kaimbo WA: Color vision in 42 Congolese patients with tuberculosis receiving Ethambutol treatment. 7. Kinear PR. New Farnswoth - munsell 100 hue test norms of normal observers for each year of age 5 - 22 and for age decades 30 - 70. Br J Ophthamol 2002;86:1408 - 1411. 8. Polak BCP, Leys M, van Lith GHM. Blue-yellow colour vision changes as early symptoms of ethambutol oculotoxicity. Ophthalmologica 1985;191(4):223-6. 9. Rousso PA, Chaglasian MA., Toxic Optic neuropathy associated with ethambutol: implication for current therapy. J Am Optom Assoc. 1994 May;65 (5):332 – 8. 80