Nghiên cứu phúc lợi xã hội: nhìn lại một chặng đường

Xã hội học số 4 (92), 2005 13 Nghiên cứu phúc lợi xã hội: nhìn lại một chặng đ−ờng (Tr−ờng hợp một ch−ơng trình nghiên cứu và triển khai) Bùi Thế C−ờng Kỷ niệm 20 năm Viện Xã hội học (1983-2003), là dịp nhìn lại những h−ớng nghiên cứu của Viện. Bài viết làm điều này với một h−ớng nghiên cứu cụ thể, trong khuôn khổ một Phòng nghiên cứu.1 GS. Vũ Khiêu, Viện tr−ởng đầu tiên, là ng−ời khởi x−ớng h−ớng nghiên cứu chính sách xã hội và quản lý xã hội khoảng năm 1982, có lẽ sau khi ông đi khảo sát một loạt n−ớc Đông âu. Ông xác định h−ớng nghiên cứu này theo hai nghĩa: chính sách xã hội nh− là một chuyên ngành, và chính sách xã hội nh− là một định h−ớng cho mọi nghiên cứu xã hội học (định h−ớng chính sách, khuyến nghị chính sách). Về mặt quản lý, GS. Vũ Khiêu đã khai phá quan hệ hợp tác trong n−ớc và quốc tế cho h−ớng nghiên cứu này, thành lập Phòng Chính sách xã hội và quản lý xã hội (1983), tạo ra cơ hội lớn cho công tác đào tạo cán bộ. Ng−ời Viện tr−ởng kế nhiệm, GS. T−ơng Lai, tiếp tục phát triển ph−ơng h−ớng đã có sang một giai đoạn mới. Ông khuyến khích nghiên cứu một cách bài bản, và là ng−ời đề xuất ý t−ởng nghiên cứu vấn đề ng−ời cao tuổi cho Viện vào năm 1991. Ông thành lập Phòng Cơ cấu xã hội và chính sách xã hội (1992), và hỗ trợ nhiều cho việc mở rộng quan hệ cộng tác trong n−ớc và quốc tế. Với sự quan tâm của hai Viện tr−ởng, h−ớng nghiên cứu chính sách xã hội đã gặt hái những kết quả nhất định. Phải chăng có thể nói đến một Ch−ơng trình nghiên cứu phúc lợi xã hội của Viện Xã hội học trong 20 năm qua (IOS-SW: Institute of Sociology Social Welfare Research Program). 1. B−ớc đi ban đầu trong những năm 1980 Theo chỉ đạo của GS. Vũ Khiêu, trong những năm 1980, các nhà nghiên cứu của Phòng Chính sách xã hội và quản lý xã hội tiến hành hai đề tài: "Chính sách xã hội và quản lý xã hội ở cấp cơ sở nông thôn và đô thị" (1983-1985) và "Chính sách xã hội ở Việt Nam và các n−ớc xã hội chủ nghĩa" (1987-1989). Đề tài sau nằm trong khuôn khổ một hoạt động hợp tác quốc tế của 8 n−ớc xã hội chủ nghĩa. B−ớc đi ban đầu có một vài kết quả khiêm tốn, một ít ấn phẩm của các hoạt động nghiên cứu 1 Ch−ơng trình nghiên cứu về Chính sách xã hội và công tác xã hội tại Phòng Phúc lợi xã hội. Bài viết không bao quát đ−ợc toàn bộ các nghiên cứu của Viện có liên quan đến lĩnh vực này theo nghĩa rộng. Bài viết chủ yếu nhìn lại 20 năm kể từ 1983, song có bổ sung những hoạt động trong năm 2004 - 2005. Bản quyền thuộc Viện Xó hội học. www.ios.org.vn Nghiên cứu phúc lợi xã hội: nhìn lại một chặng đ−ờng 14 chính sách xã hội: "Quản lý xã hội ở cấp Ph−ờng thành phố Hà Nội" (Viện Xã hội học, 1985), "Chính sách xã hội: Việt Nam" (Viện Hàn lâm khoa học Đức, 1989), một số bài tạp chí (1986-1989). 2. Mở rộng phạm vi tham khảo và cơ sở lý luận Từ nửa đầu những năm 1980 đến đầu những năm 1990, trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế - xã hội và những chuyển biến b−ớc đầu đến Đổi Mới, vấn đề chính sách xã hội thu hút sự chú ý của giới nghiên cứu và ng−ời làm chính sách. Nh−ng mặt khác, lĩnh vực này còn thiếu một sự kết nối hữu cơ giữa tri thức, lý thuyết, ph−ơng pháp và thực nghiệm. Nhiều nghiên cứu thực tế đề cập những chủ đề chính sách xã hội cụ thể khác nhau, nh−ng phần lớn dựa trên kiểu nghiên cứu kinh nghiệm truyền thống. Còn thiếu những bài giới thiệu về bộ môn khoa học này ở các n−ớc đi tr−ớc, cũng nh− thiếu những công trình xác định đ−ợc những đ−ờng nét chính yếu về mặt lý thuyết. Một số công trình thuộc loại này mới chỉ đ−a ra những cách luận giải chung chung, dựa trên thông tin nghiên cứu ở các n−ớc xã hội chủ nghĩa, khó phục vụ cho việc thao tác hóa khái niệm để đ−a vào áp dụng trong nghiên cứu thực nghiệm. Trong bối cảnh đó, IOS-SW đã cố gắng xây dựng một quan niệm mang tính lý thuyết về chính sách xã hội, dựa trên lịch sử và thực tiễn nghiên cứu chính sách xã hội quốc tế nói chung, hơn là chỉ dựa trên các nghiên cứu về chính sách xã hội trong các n−ớc xã hội chủ nghĩa cũ. Điều này tạo điều kiện cho việc nghiên cứu thực tế chính sách xã hội Việt Nam phù hợp hơn với quá trình chuyển biến từ kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị tr−ờng định h−ớng xã hội chủ nghĩa. Nó còn tạo cơ sở hình thành khung phân tích cho nghiên cứu chính sách xã hội thực nghiệm. Những kết quả trên đ−ợc công bố trong một số bài đăng ở Tạp chí Xã hội học các năm 1990-1992, xuất bản lại ở một số ch−ơng sách của Viện và của Đề tài KX.04.04 các năm 1993-1994 (do Viện Khoa học lao động và các vấn đề xã hội, Bộ Lao động, Th−ơng binh và Xã hội, chủ trì). Một số kết quả nghiên cứu mới về chính sách xã hội quốc tế cũng đ−ợc giới thiệu gần đây (2002-2003). 3. Công tác xã hội: một phát hiện lại Từ đầu thập niên 1990, IOS-SW đã có những đóng góp trong việc phát triển những hiểu biết mới về lĩnh vực công tác xã hội. Đây là thập niên chuyển biến mạnh mẽ về quan niệm và thực tiễn công tác xã hội. Nhiều tổ chức đoàn thể hoạt động trong lĩnh vực này đã nhận thấy rằng thời kỳ Đổi Mới đòi họ phải chuyển mình, thay đổi tận gốc rễ cách nhìn và cách làm công tác xã hội. Tuy nhiên, còn nhiều lúng túng trong ph−ơng h−ớng, quan niệm, ph−ơng pháp, tổ chức và b−ớc đi. Mặt khác, trợ giúp quốc tế ngày càng tăng cũng dẫn đến những đòi hỏi mới về ph−ơng thức công tác xã hội hiện đại. Về mặt này, trong một thời gian dài, Việt Nam hầu nh− không biết đến những tiến triển mới trong quan niệm và thực tiễn công tác xã hội ở các xã hội dựa trên nền kinh tế thị tr−ờng, đã phát triển cũng nh− đang phát triển. Trong bối cảnh trên, IOS-SW đã cung cấp những xuất bản phẩm và lớp tập Bản quyền thuộc Viện Xó hội học. www.ios.org.vn Bùi Thế C−ờng 15 huấn, giới thiệu về lý thuyết và ph−ơng pháp luận công tác xã hội hiện đại, đã tiến hành những nghiên cứu tr−ờng hợp về các mô hình công tác xã hội trong thực tế Việt Nam. Ch−ơng trình đã tìm kiếm đối tác n−ớc ngoài cùng tổ chức hội thảo và lớp tập huấn về công tác xã hội cho cán bộ làm việc ở đoàn thể và tổ chức xã hội (Phụ Lục 2). Những nỗ lực trên đóng góp vào việc lấp khoảng trống tri thức và kỹ năng công tác xã hội ở Việt Nam trong giai đoạn chuyển đổi sang nền kinh tế thị tr−ờng, đặc biệt ở phần phía Bắc của đất n−ớc. Một đóng góp khác đáng chú ý: từ 1992, IOS-SW đã nhấn mạnh đến yêu cầu hiện đại hóa và chuyên nghiệp hóa lĩnh vực nghiên cứu, đào tạo và thực hành chính sách xã hội và công tác xã hội. Trong thời kỳ kế hoạch hóa tập trung bao cấp, các nhà vạch chính sách xã hội và công tác xã hội làm việc chủ yếu dựa trên kinh nghiệm hoạt động chính trị. Chỉ có một số tr−ờng bồi d−ỡng nghiệp vụ với nội dung chuyên môn nghèo nàn cho cán bộ làm việc trong các Bộ và đoàn thể liên quan. Trong khi đó, hệ thống đại học ch−a có mã số và ch−ơng trình đào tạo về chính sách xã hội và công tác xã hội. Xuất phát từ tình hình nói trên, IOS-SW khuyến nghị cần nhanh chóng thành lập các khoa hay tr−ờng công tác xã hội trong các tr−ờng đại học, xúc tiến xây dựng ch−ơng trình đào tạo chính quy cho bộ môn chính sách xã hội và công tác xã hội, xem đây là giải pháp cơ bản dài hạn cho việc hiện đại hóa và chuyên nghiệp hóa hai lĩnh vực này. 4. Học thuyết chính sách xã hội quốc gia trong điều kiện mới Từ 1992 - 1993, các nghiên cứu của IOS-SW đã cố gắng chứng minh tầm quan trọng của học thuyết chính sách xã hội trong một quốc gia, khuyến nghị rằng sự quá độ của xã hội Việt Nam sang kinh tế thị tr−ờng tất yếu đòi hỏi phải khẩn tr−ơng xây dựng lại học thuyết chính sách xã hội cho đất n−ớc. Một số nghiên cứu quốc tế đã khái quát hóa từ thực tiễn chính sách xã hội thế giới thành ba mô hình chính sách xã hội. IOS-SW gợi ý rằng mô hình chính sách xã hội của Việt Nam phải xuất phát từ thực tế lịch sử chính sách xã hội của chính mình để đ−a ra một kết hợp cụ thể thích ứng với bản thân, nh−ng cần chú trọng đến kinh nghiệm quốc tế. Trong 14 năm qua, hoạt động nghiên cứu của IOS-SW chủ yếu đi theo lập tr−ờng này. Công trình gần đây nhất của IOS-SW đ−a ra một số phân tích và 8 khuyến nghị liên quan đến vấn đề hình thành học thuyết và chiến l−ợc phúc lợi quốc gia (2003). 5. Ba mô hình phúc lợi xã hội ở Việt Nam Góp phần vào nghiên cứu hiện trạng phúc lợi và học thuyết chính sách xã hội mới, IOS-SW đã có những nỗ lực về mặt lý luận. Năm 1993, luận đề về ba khuôn mẫu cấu trúc xã hội và văn hóa chủ yếu ở Việt Nam. Năm 1999, đề xuất khái niệm phúc lợi xã hội nh− là một phạm trù lý luận then chốt để khái quát hóa thực tiễn chính sách xã hội và công tác xã hội; đ−a ra khung phân tích về ba mô hình phúc lợi xã hội ở Việt Nam, về sự thay thế và pha trộn của ba mô hình này trong tiến trình lịch sử hiện đại cũng nh− trong thực tế hiện nay. Năm 2003, xây dựng mô hình phân tích không gian phúc lợi con ng−ời và xã hội. Bản quyền thuộc Viện Xó hội học. www.ios.org.vn Nghiên cứu phúc lợi xã hội: nhìn lại một chặng đ−ờng 16 Những luận đề và sơ đồ phân tích trên đã đ−ợc vận dụng trong một số công trình nghiên cứu về T− t−ởng phúc lợi xã hội Hồ Chí Minh, chính sách phúc lợi ng−ời cao tuổi, phúc lợi doanh nghiệp, chăm sóc sức khoẻ vùng cao, khu vực các tổ chức xã hội dân sự, mô hình ba bên trong lĩnh vực phúc lợi (Chính phủ, doanh nghiệp, Công đoàn). Trong 14 năm qua, IOS-SW đã nỗ lực đi sâu nhận diện những đặc tr−ng của hệ thống phúc lợi xã hội quốc gia, tổng kết thành 10 đặc điểm và vấn đề cơ bản (1999). Nghiên cứu gần đây của IOS-SW (2003) l−u ý đến 2 vấn đề then chốt đang nổi lên. Đó là, việc phân bổ không đồng đều nguồn lực phúc lợi trong các giai tầng và nhóm xã hội. Và thứ hai, việc định hình vị thế xã hội ch−a rõ ràng và phân bổ nguồn lực thiếu công bằng cho các loại chủ thể khác nhau cùng hoạt động trong hệ thống phúc lợi. 6. T− t−ởng Phúc lợi xã hội Hồ Chí Minh Xây dựng học thuyết mới về phúc lợi xã hội không thể tách rời với việc nghiên cứu quá trình lịch sử hình thành hệ thống phúc lợi xã hội quốc gia. Để hiểu đ−ợc tiến trình này, cần nghiên cứu quán triệt các quan điểm và chính sách của Đảng, đặc biệt là di sản T− t−ởng Hồ Chí Minh. Năm 2001, IOS-SW tiến hành một đề tài tiềm lực cấp Viện với mục tiêu tìm hiểu những khía cạnh về phúc lợi xã hội trong di sản t− t−ởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Kết quả nghiên cứu b−ớc đầu cho phép IOS-SW đ−a ra ý kiến rằng có một T− t−ởng phúc lợi xã hội Hồ Chí Minh trong di sản T− t−ởng của Ng−ời, phác họa một số luận điểm chính trong T− t−ởng phúc lợi xã hội của Hồ Chí Minh. Điều này tạo cơ sở tìm hiểu sâu hơn và ứng dụng vào công tác nghiên cứu lý luận cũng nh− thực nghiệm. 7. Định vị phúc lợi xã hội trong cấu trúc và tiến trình của Đổi Mới Năm 2003, IOS-SW cố gắng nhận diện một sơ đồ về cấu trúc và tiến trình của Đổi Mới xét về mặt mục tiêu và tác động xã hội. Ch−ơng trình đã phân tích các bộ số liệu định l−ợng quốc gia để tìm hiểu mối t−ơng tác giữa phúc lợi xã hội và biến đổi của kết cấu giai tầng xã hội qua thời gian, 1993-2002. Dõi theo sự phát triển của hệ thống phúc lợi xã hội trong thời kỳ Đổi Mới, IOS-SW nhận diện năm trục phát triển cơ bản của hệ thống này (2003), trên cơ sở đó triển khai những nghiên cứu cụ thể. Phúc lợi xã hội trong thời kỳ Đổi Mới, nhìn chung, phát triển xung quanh 5 trục cơ bản sau đây. - Xây dựng ba khu vực chính của hệ thống phúc lợi xã hội (−u đãi xã hội, bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế, cứu trợ xã hội). - Hình thành các quan hệ lao động (Luật Doanh nghiệp, Luật Lao động, ...). - Phúc lợi cho các nhóm xã hội yếu thế (trẻ em, phụ nữ, ng−ời cao tuổi, ng−ời tàn tật, ng−ời nghèo, ng−ời có hoàn cảnh khó khăn, ...). - Xoá đói giảm nghèo. - Khuôn khổ hoạt động của các chủ thể trong lĩnh vực phúc lợi xã hội (Nhà n−ớc, đoàn thể xã hội, tổ chức phi Chính phủ, doanh nghiệp, nhóm hoạt động, v.v...). Bản quyền thuộc Viện Xó hội học. www.ios.org.vn Bùi Thế C−ờng 17 8. Nghiên cứu thực nghiệm phúc lợi xã hội: tr−ờng hợp ng−ời cao tuổi Gắn với công tác lý luận, IOS-SW đã triển khai những công trình thực nghiệm liên quan đến các bộ phận hợp thành của hệ thống phúc lợi xã hội quốc gia, cũng nh− liên quan đến những nhóm đối t−ợng của chính sách xã hội. Về mặt khu vực, các nhà nghiên cứu của Ch−ơng trình đã tìm hiểu lĩnh vực −u đãi xã hội, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, cứu trợ xã hội (từ 1991). Về mặt nhóm đối t−ợng, có những khảo sát về ng−ời cao tuổi (từ 1991), trẻ em trong hoàn cảnh khó khăn (từ 1993), ng−ời khuyết tật (từ 1999), sức khoẻ, y tế và giáo dục ở ng−ời dân tộc thiểu số (1992, 1999-2000), ng−ời nghèo, cựu chiến binh (1999, 2003), ng−ời có HIV (1992- 1994, 2000). Những nghiên cứu này giúp làm sáng tỏ hoàn cảnh sống và chính sách xã hội Nhà n−ớc đối với các nhóm đối t−ợng. Gần đây, IOS-SW chú trọng nghiên cứu các chủ thể trong lĩnh vực phúc lợi, nh− doanh nghiệp (2000), tổ chức xã hội (2001- 2002), các tác nhân nỗ lực tập thể và phong trào xã hội (2002-2003). Việc điểm lại những nghiên cứu trên đòi hỏi thời gian và nhân lực, ở đây chỉ xin nói đến hai h−ớng nghiên cứu cụ thể. Từ nửa đầu những năm 1980, Viện Xã hội học đã có những nghiên cứu đầu tiên về ng−ời có tuổi. B−ớc sang thập niên 1990, chủ đề này trở thành một h−ớng nghiên cứu có hệ thống và dài hạn trong IOS-SW (Nghiên cứu về tuổi già và ng−ời lớn tuổi - Aging and Adults Research: IOS-AAR). Trong khuôn khổ IOS-AAR, đã tiến hành 6 cuộc khảo sát về ng−ời cao tuổi (từ 1991 đến 2000), xuất bản 57 bài trong Tạp chí Xã hội học, 9 bài ở tạp chí hoặc ấn phẩm n−ớc ngoài, 5 bài viết in trong sách, 1 cuốn sách chuyên khảo. IOS-AAR đã viết đ−ợc một tổng quan cho đến nay là duy nhất về tình hình nghiên cứu xã hội đối với ng−ời cao tuổi ở Việt Nam kể từ những cố gắng đầu tiên của các nhà lão khoa đầu những năm 1970. IOS-AAR đã đề xuất và tuyên truyền rộng rãi cho một số khuyến nghị mà nó cho là có ý nghĩa đối với ng−ời cao tuổi. Chẳng hạn, trong các ấn phẩm và một số hội thảo khoa học và thực tiễn diễn ra trong năm 1992-1993, IOS-AAR khuyến nghị rằng đã chín muồi cho việc thành lập Hội ng−ời có tuổi ở cấp quốc gia để thống nhất các phong trào bảo thọ địa ph−ơng vào một khuôn khổ chung, xem đây là "một đòn bẩy quyết định để tạo ra những công cụ xã hội quan trọng cho sự nghiệp chăm lo cho ng−ời cao tuổi". IOS-AAR đề nghị rằng cần có một tờ báo riêng cho ng−ời cao tuổi và một trung tâm nghiên cứu khoa học quốc gia về tuổi già; cần khôi phục các hệ thống bảo hiểm xã hội cho ng−ời già ở nông thôn và cho những ng−ời đã làm việc trong khu vực hợp tác xã tiểu thủ công nghiệp, tiến tới một tổ chức bảo hiểm tuổi già rộng rãi trên cả n−ớc; cần đặc biệt chú trọng đến phúc lợi của ng−ời cao tuổi nông thôn và phụ nữ có tuổi; cần tạo điều kiện cho việc hình thành những NGO trong n−ớc phục vụ cho công tác tuổi già; cần chú ý đến việc hình thành một thị tr−ờng các sản phẩm và dịch vụ liên quan đến ng−ời cao tuổi. Một số trong những điểm nêu trên đã thấy xuất hiện trong cuộc sống. Năm 1995, ra đời Hội ng−ời cao tuổi Việt Nam, báo "Ng−ời cao tuổi" cũng đ−ợc xuất bản. Một số địa ph−ơng đã nỗ lực thử nghiệm hình thức bảo hiểm xã hội cho nông dân và Bản quyền thuộc Viện Xó hội học. www.ios.org.vn Nghiên cứu phúc lợi xã hội: nhìn lại một chặng đ−ờng 18 khu vực ngoài quốc doanh phi nông nghiệp, mặc dù những cố gắng này còn gặp nhiều thách thức. Từ 1997, Hội phụ nữ đã có những ch−ơng trình giúp đỡ phụ nữ cao tuổi và trong Đại hội gần đây (2002) Hội đã nhấn mạnh đến nhóm ng−ời này nh− là một nhóm mục tiêu đ−ợc −u tiên trong ch−ơng trình công tác của mình. Năm 1991, IOS- AAR đã tham gia sáng lập một tổ chức phúc lợi cho ng−ời già theo kiểu NGO (Trung tâm nghiên cứu và trợ giúp ng−ời cao tuổi, Hội Chữ thập đỏ Việt Nam). Mô hình này đã nhân rộng ở Hải Phòng và Thành phố Hồ Chí Minh, với các ch−ơng trình chăm sóc tại nhà, giúp đỡ tình nguyện, và truyền thông giáo dục sức khoẻ tại cơ sở. Các phân tích về xu h−ớng già hóa và chính sách ng−ời cao tuổi ở Việt Nam do IOS-AA tiến hành năm 1999 phối hợp với Đại học Michigan đã phát hiện rằng xu h−ớng già hóa dân số của Việt Nam sẽ chỉ bắt đầu một cách mạnh mẽ sau 2010. Song, xu h−ớng tăng nhanh tỷ lệ nhóm ng−ời già hơn (75+) trong nhóm ng−ời cao tuổi nói chung (60+) đã thể hiện rõ ngay từ cuối thập niên 1990, và sẽ đậm nét hơn trong suốt thập niên đầu tiên của thế kỷ 21. Ngoài ra, tỷ lệ phụ nữ cao tuổi trong số ng−ời già cũng sẽ rất cao ở Việt Nam, cao một cách bất th−ờng so với đa số n−ớc trên thế giới. Dựa vào phân tích trên đây, trong các ấn phẩm và hội thảo khoa học các năm 1999-2001, IOS-AAR đã tích cực kiến nghị rằng, cho đến tr−ớc 2010, Việt Nam phải sớm có những chuẩn bị đủ mạnh và hiệu quả, để có thể chủ động đ−ơng đầu với xu h−ớng già hóa dân c− tất yếu đang đến gần. Phân tích nói trên cũng chỉ ra rằng mặc dù trong những năm 1990 đã có những tiến triển khích lệ trong các chính sách Nhà n−ớc đối với nhóm ng−ời cao tuổi, song nếu so sánh với các n−ớc khác, Việt Nam vẫn còn thiếu một văn kiện chính sách định h−ớng tổng quát và một ch−ơng trình hành động quốc gia cho vấn đề già hóa dân c−. Những phân tích và kiến nghị nêu trên đã nhận đ−ợc sự đồng tình rộng rãi trong các đối tác của IOS-AAR nh− UNFPA ở Hà Nội, HelpAge International, Hội ng−ời cao tuổi Việt Nam, Bộ Lao động, Th−ơng binh và Xã hội.1 IOS-AAR cũng có một đóng góp lý thú vào nghiên cứu văn hóa và gia đình: khi phân tích định l−ợng các số liệu thực nghiệm liên quan đến nhóm ng−ời già, IOS- AAR đã phát hiện và đề xuất luận đề về sự phân bố trên không gian địa lý và tộc ng−ời của mô hình sắp xếp gia đình theo nơi c− trú ở Việt Nam (1997, 1999). 9. Nghiên cứu thực nghiệm phúc lợi xã hội: từ phong trào xã hội đến tổ chức xã hội Những năm Đổi Mới đánh dấu sự "bừng nở" 2 các nỗ lực tập thể và phong trào xã hội ở Việt Nam. Nhiều trong các hoạt động tập thể này nhằm vào phúc lợi. Từ 2000, IOS-SW chú ý đến hiện t−ợng các nỗ lực tập thể, phong trào xã hội và tổ chức xã hội, đến xu h−ớng nâng cao vai trò và tác động của chúng trong đời sống xã hội 1 Đáng tiếc, theo quan sát của tác giả bài viết, cho đến nay khuyến nghị này của IOS-AAR ch−a đ−ợc chú ý thoả đáng. Gần đây mới có vài b−ớc chuẩn bị, chẳng hạn thành lập Ban nghiên cứu xây dựng Ch−ơng trình hành động quốc gia về ng−ời cao tuổi. 2 Một chữ dùng đắt của Lê Đăng Doanh (Đổi Mới và sự phát triển con ng−ời ở Việt Nam. Thời đại. Tạp chí Nghiên cứu và thảo luận. Số 5.2001. Paris. Trang 30-40). Bản quyền thuộc Viện Xó hội học. www.ios.org.vn Bùi Thế C−ờng 19 nói chung cũng nh− trong phúc lợi nói riêng, một hiện t−ợng còn ít đ−ợc các nhà xã hội học l−u tâm. Trong lĩnh vực này, các nhà nghiên cứu của IOS-SW đã giới thiệu những cơ sở lý thuyết và kinh nghiệm nghiên cứu quốc tế, cố gắng thử nghiệm một cách thích hợp vào thực tế Việt Nam. IOS-SW đã cung cấp những bộ dữ liệu định l−ợng và định tính có ý nghĩa, rút ra từ các khảo sát thực nghiệm về tổ chức xã hội ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh (2001-2002). Năm 2002-2003, IOS-SW đã đề xuất 2 đề tài tiềm lực cấp Viện nghiên cứu về các nỗ lực tập thể và phong trào xã hội. Nhóm nghiên cứu đã tiến hành phân loại 3 kiểu tổ chức xã hội và phong trào xã hội gắn với chúng, nhận diện những đặc điểm, −u điểm và khuyết điểm của từng loại hình, đ−a ra dự báo về xu h−ớng phát triển, và đề xuất những khuyến nghị chính sách liên quan đến lĩnh vực này. 10. Hợp tác, đào tạo, truyền bá Không thu hẹp chỉ trong nghiên cứu, IOS-SW còn chú trọng đến hợp tác, đào tạo và truyền bá. Trong 14 năm qua, IOS-SW đã có những hợp tác với 5 cơ sở nghiên cứu trong Viện Khoa học xã hội Việt Nam, với 20 cơ quan trong n−ớc khác, và với 23 tổ chức quốc tế. Từ 1996, IOS-SW đã xây dựng giáo trình và tiến hành giảng dạy về phúc lợi xã hội cho sinh viên đại học và cao học, h−ớng dẫn viết hơn 10 luận văn đại học và trên đại học về chủ đề phúc lợi xã hội. IOS-SW cũng có nhiều bài viết giới thiệu phúc lợi xã hội quốc tế với bạn đọc trong n−ớc và giới thiệu kết quả nghiên cứu phúc lợi xã hội Việt Nam ra n−ớc ngoài. Tính từ 1991 đến nay, trong khuôn khổ của IOS-SW đã có 54 l−ợt cán bộ trong và ngoài Viện đi tham dự hội thảo hoặc trao đổi nghiên cứu ở 13 n−ớc khác nhau. 11. Sản phẩm hoạt động khoa học Tính đến 2003, trong khuôn khổ của IOS-SW, các thành viên và cộng tác viên của Ch−ơng trình đã tham gia công bố 80 bài trong Tạp chí Xã hội học, 9 bài trong các tạp chí chuyên ngành n−ớc ngoài, 8 bài in trong các cuốn sách xuất bản trong n−ớc, 9 bài đăng trong các cuốn sách hoặc kỷ yếu hội thảo do n−ớc ngoài xuất bản, 5 cuốn sách chuyên khảo, tham gia vào 4 báo cáo khoa học do các tổ chức quốc tế đa ph−ơng công bố. IOS-SW đã tổ chức 19 cuộc hội thảo hoặc tập huấn liên quan đến lĩnh vực phúc lợi xã hội, trong đó có 10 cuộc mang tính quốc tế. IOS-SW đã góp phần với Tạp chí Xã hội học xây dựng 3 số chuyên đề về phúc lợi xã hội và ng−ời cao tuổi. 12. Tiếp tục h−ớng đi Nhìn lại không phải để tổng kết thành tích, mà để cố gắng tìm ra lô gích của sự việc: vì sao đã đ−ợc nh− vậy, chuỗi tiến triển đã nh− thế nào, các yếu tố (thể chế, tổ chức và con ng−ời) tạo thành chuỗi phát triển nh− vậy, bài học kinh nghiệm, và đặc biệt là suy nghĩ về ph−ơng h−ớng t−ơng lai. Nhiều mục tiêu IOS-SW ch−a thực hiện đ−ợc: nghiên cứu lý thuyết chỉ là b−ớc đầu, nhiều h−ớng nghiên cứu quan trọng còn để ngỏ, ch−a tích cực hoạt động triển khai (vào chính sách, vào thực tiễn) nh− những ng−ời thiết kế ch−ơng trình mong đợi lúc ban đầu, vẫn còn yếu tri thức về ph−ơng pháp luận và kỹ thuật nghiên Bản quyền thuộc Viện Xó hội học. www.ios.org.vn Nghiên cứu phúc lợi xã hội: nhìn lại một chặng đ−ờng 20 cứu, phát triển nguồn nhân lực ch−a tốt. Thực tế, phúc lợi xã hội là một trong những khía cạnh chủ đạo và phổ biến trong các nghiên cứu của Viện Xã hội học. Nhiều công trình có nội dung liên quan đến phúc lợi xã hội do các nhà nghiên cứu của Viện tiến hành không trong khuôn khổ của IOS-SW. Tác giả ch−a đủ thời gian và năng lực để đ−a ra một tổng quan rộng hơn về vấn đề này. Hy vọng t−ơng lai sẽ có bài viết hoàn thành nhiệm vụ đó1. * IOS-SW chỉ có thể hình thành và phát triển do đ−ợc nhiều ng−ời tham gia và hỗ trợ. Ngoài những đóng góp có tính khai phá của hai vị Viện tr−ởng mà tác giả bài viết đã nêu ở đầu bài, cần kể đến sự đóng góp to lớn của Gunnar Winkler (Viện Xã hội học và chính sách xã hội Đức), Nguyễn Thị Oanh (Hội Tâm lý - giáo dục học thành phố Hồ Chí Minh), John Knodel (Đại học Michigan), Yasuo Hagiwara (Đại học công tác xã hội Nhật Bản), Joerg Wischermann (Đại học tự do Berlin), Phạm Bích San. Nh−ng cuối cùng, và hết sức quan trọng, là đông đảo những thành viên và cộng tác viên của IOS-SW, trong n−ớc cũng nh− n−ớc ngoài, mà ta không thể nêu hết đ−ợc tên tuổi của họ ở đây, những ng−ời đã trực tiếp làm nên những kết quả cụ thể của IOS-SW. Phụ lục Phụ lục 1: Một biên niên sử ngắn về IOS-SW (1983-2003) Năm ý t−ởng, sự kiện, con ng−ời, ấn phẩm 1982 Xác định quan điểm "Chính sách xã hội nh− là một bộ môn trong Viện Xã hội học và nh− là định h−ớng của mọi nghiên cứu xã hội học" (Vũ Khiêu). 1983 Thành lập Phòng Chính sách xã hội và Quản lý xã hội (Vũ Khiêu). 1989 Một phân tích tổng quan về chính sách xã hội ở Việt Nam (Sozialpolitik: Vietnam. Institut fuer Soziologie und Sozialpolitik. 1989). 1990 Hình thành và giới thiệu một quan niệm riêng của Viện Xã hội học về chính sách xã hội (Tổ chức lại hệ thống an sinh xã hội ở nông thôn. Tạp chí Xã hội học, số 4.1990). 1990 Tầm quan trọng của tổ chức lại hệ thống an sinh xã hội ở nông thôn trong điều kiện mới và những đ−ờng nét chính (Tổ chức lại hệ thống an sinh xã hội ở nông thôn. Tạp chí Xã hội học, số 4.1990). 1991 Sự cần thiết cấp bách của một quan niệm lý luận chủ đạo mới về hệ thống chính sách xã hội quốc gia (Lý luận xã hội, lý luận an sinh xã hội và Hội nghiên cứu chính sách xã hội. Tham luận Hội thảo tại Bộ Lao động, th−ơng binh và xã hội, 9/1991). 1991 Nghiên cứu ng−ời cao tuổi nh− là một h−ớng nghiên cứu của Viện Xã hội học (T−ơng Lai). 1992 Thành lập Phòng Cơ cấu xã hội & Chính sách xã hội (T−ơng Lai). 1992 Giới thiệu khái niệm công tác xã hội hiện đại (Tệ nạn xã hội, xã hội học và công tác xã hội. Tạp chí Xã hội học, số 1.1992). 1 Trong vòng 20 năm qua, theo nh− tôi quan sát, IOS còn có một số h−ớng nghiên cứu khác đạt thành quả hơn IOS-SW rất nhiều. Các h−ớng nghiên cứu đó ch−a có những tổng kết nh− bài viết này, chỉ đơn giản là vì những ng−ời tham gia chủ chốt của chúng ch−a có ý định tổng kết mà thôi. Bản quyền thuộc Viện Xó hội học. www.ios.org.vn Bùi Thế C−ờng 21 1992 Lớp tập huấn đầu tiên về công tác xã hội hiện đại tổ chức ở Viện Xã hội học (Nguyễn Thị Oanh). 1992 Đề xuất 8 khuyến nghị chính sách cơ bản đối với công tác ng−ời cao tuổi (Ng−ời có tuổi và hệ thống an sinh xã hội. Tạp chí Xã hội học, số 2.1992. Ng−ời phụ nữ cao tuổi ở nông thôn. Tạp chí Xã hội học, số 2.1992. Ng−ời già ở Việt nam hôm nay: một vài nhận xét ban đầu. Tạp chí Xã hội học, số 1.1993). 1992 Khởi đầu h−ớng nghiên cứu về nhóm vấn đề liên quan đến sự lệch chuẩn: hành vi tình dục, mại dâm, HIV/AIDS. 1993 Sử dụng thuật ngữ "phúc lợi xã hội" (Ng−ời già ở Việt Nam hôm nay: một vài nhận xét ban đầu. Tạp chí Xã hội học, số 1.1993). 1993 Luận đề về ba khuôn mẫu văn hóa/cấu trúc xã hội ở Việt Nam (Một số khía cạnh của sự phát triển Đồng bằng sông Hồng. Báo cáo nền về xã hội học cho Dự án Quy hoạch tổng thể Đồng bằng sông Hồng, VIE89/034). 1993 Hội thảo quốc tế đầu tiên của Viện Xã hội học về nghiên cứu xã hội ng−ời cao tuổi (J. Knodel). 1994 Luận điểm về sự cần thiết cấp bách của việc xây dựng lại học thuyết chính sách xã hội quốc gia trong điều kiện mới, của yêu cầu hiện đại hóa và chuyên nghiệp hóa ngành chính sách xã hội và công tác xã hội (Nghiên cứu thực nghiệm chính sách xã hội. Trong: T−ơng Lai (Chủ biên). Xã hội học từ nhiều h−ớng tiếp cận và những thành tựu b−ớc đầu. Nxb Khoa học xã hội. 1994). 1994 Một phân tích tổng quan về chính sách xã hội quốc gia, nêu lên 7 khuyến nghị chính (Nghiên cứu thực nghiệm chính sách xã hội. Trong: T−ơng Lai (Chủ biên). Xã hội học từ nhiều h−ớng tiếp cận và những thành tựu b−ớc đầu. Nxb Khoa học xã hội. 1994). 1994 Đổi tên thành Phòng Chính sách xã hội và Công tác xã hội. Xuất bản chuyên khảo đầu tiên về ng−ời cao tuổi. 1995 Tổng quan đầu tiên về các chặng đ−ờng trong nghiên cứu xã hội ng−ời cao tuổi ở Việt Nam (Social Research on Elders in Viet Nam Today. Trong: JCSW. International Seminar on Aging and the Elderly in the Context of Economic & Social Development in Asia. Tokyo. 1996). 1996 Hai cuộc khảo sát định l−ợng về ng−ời cao tuổi mà cách thiết kế mẫu có thể xem là nghiên cứu đầu tiên mang tính đại diện quốc gia dựa trên hai vùng địa lý quan trọng (J. Knodel). 1996 Xây dựng Đề c−ơng lần thứ nhất môn "Xã hội học các vấn đề xã hội, chính sách xã hội, và công tác xã hội" cho Ch−ơng trình đào tạo cao học của Viện Xã hội học. Bắt đầu giảng dạy môn học này ở Viện Xã hội học. 1997 Luận đề về sự phân bố không gian địa lý của mô hình sắp xếp gia đình theo nơi c− trú (J. Knodel). (Living Arrangements, Patrilineality and Sources of Support among Elderly Vietnamese. Asia - Pacific Population Journal. Vol.12. No. 4. December 1997). 1999 Luận đề về sự phân bố không gian địa lý và tộc ng−ời của mô hình sắp xếp gia đình theo nơi c− trú (Bản sắc văn hóa Việt nhìn từ góc độ sắp xếp gia đình. Tạp chí Xã hội học, số 2.1999). 1999 Môn học đầu tiên của Ch−ơng trình cao học Viện Xã hội học mà có sự tham gia giảng dạy của giảng viên n−ớc ngoài: GS Robert Doyle (Đại học Sacrles Sturt) tham gia giảng dạy môn "Chính sách xã hội và công tác xã hội" (6/1999). 1999 Xây dựng khái niệm phúc lợi xã hội. Luận đề về ba mô hình phúc lợi xã hội ở Việt Nam (Phúc lợi xã hội Việt Nam trong những năm 90. Tạp chí Xã hội học, số 3-4.1999). 1999 Một phân tích về phúc lợi xã hội quốc gia, nêu lên 10 đặc điểm/ vấn đề cơ bản (Phúc lợi xã hội Việt Nam trong những năm 90. Tạp chí Xã hội học, số 3-4.1999). Bản quyền thuộc Viện Xó hội học. www.ios.org.vn Nghiên cứu phúc lợi xã hội: nhìn lại một chặng đ−ờng 22 1999 Một phân tích có hệ thống đầu tiên đối với dân số học về sự già hóa và chính sách ng−ời cao tuổi ở Việt Nam (J. Knodel). (Vietnamese Elderly Amidst Transformations in Social Welfare Policy. PSC Reports. 1999. Già hóa dân số Việt Nam và những vấn đề đặt ra đối với chính sách ng−ời cao tuổi. Tạp chí Xã hội học, số 1.2001). 1999 Luận đề về sự phân bố trên không gian địa lý và tộc ng−ời của mô hình sắp xếp gia đình theo nơi c− trú (Bản sắc văn hóa Việt nhìn từ góc độ sắp xếp gia đình. Tạp chí Xã hội học, số 2.1999). 1999 Đổi tên thành Phòng Xã hội học phúc lợi xã hội. 2000 Khởi đầu h−ớng nghiên cứu về phúc lợi doanh nghiệp và trách nhiệm xã hội công ty (Phúc lợi xã hội doanh nghiệp. Tham luận Hội thảo tại Đại học công tác xã hội Nhật bản. Tokyo, 11/2000). 2001 Luận đề về T− t−ởng phúc lợi xã hội Hồ Chí Minh (T− t−ởng Hồ Chí Minh về phúc lợi xã hội. Tạp chí Xã hội học, số 3.2002). 2001 Khởi đầu nghiên cứu về tổ chức xã hội nh− là một tác nhân của biến đổi xã hội và khu vực xã hội dân sự (J. Wischermann). (Các tổ chức xã hội Việt Nam: Một nghiên cứu ở Hà nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Viện Xã hội học, 2001). 2002 Khởi thảo h−ớng nghiên cứu Xã hội học về phong trào xã hội (Nỗ lực tập thể và phong trào xã hội trong thời kỳ công nghiệp hóa hiện đại hóa ở Việt Nam: Một khởi thảo nghiên cứu. Tạp chí Xã hội học, số 1.2003). 2002 Khởi thảo h−ớng nghiên cứu về ng−ời tàn tật (Ng−ời tàn tật ở Việt Nam. Tham luận Hội thảo tại Đại học công tác xã hội Nhật Bản. Tokyo, 11/2002). 2003 Luận đề về chức năng và vị trí của phúc lợi trong cấu trúc và tiến trình của chính sách Đổi Mới (Hình thành khung phân tích xã hội học về phát triển ở Việt Nam. Báo cáo chuyên đề Đề tài KX.02.10. Viện Khoa học xã hội Việt Nam, 2003). 2003 Khung phân tích không gian phúc lợi con ng−ời và xã hội tr−ờng hợp Việt Nam (Hình thành khung phân tích xã hội học về phát triển ở Việt Nam. Báo cáo chuyên đề Đề tài KX.02.10. Viện Khoa học xã hội Việt Nam, 2003). 2003 Một phân tích tổng quan về phúc lợi xã hội quốc gia, nêu lên 8 khuyến nghị chính (Phúc lợi xã hội ở Việt Nam: Hiện trạng, vấn đề và điều chỉnh. Báo cáo Đề tài cấp Bộ. Viện Khoa học xã hội Việt Nam, 2003). 2003 Đề c−ơng thứ hai có sửa chữa môn "Xã hội học các vấn đề xã hội, chính sách xã hội, và công tác xã hội" cho Ch−ơng trình đào tạo cao học của Viện Xã hội học và một phiên bản cho Khoa Xã hội học, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh (2004). 2005 Đề xuất h−ớng nghiên cứu "Các chủ thể phúc lợi xã hội phi nhà n−ớc". Xuất bản chuyên khảo thứ hai về ng−ời cao tuổi Việt Nam. Phụ Lục 2: Hoạt động hội thảo và tập huấn trong khuôn khổ IOS-SW Năm Tên hội thảo/tập huấn, cơ quan đồng tổ chức, nhà tài trợ 1992 "Tội phạm, tệ nạn xã hội và sự lệch chuẩn: Một vài vấn đề ph−ơng pháp nghiên cứu và các thực tế hiện nay". Tổ chức tại Viện Xã hội học, ngày 23/11/1992. 1992 "Phúc lợi xã hội ở Nhật Bản và Đông Nam á". Tổ chức tại Viện Xã hội học. Đồng tổ chức: GS. Yasuo Hagiwara, Đại học Công tác xã hội Nhật Bản. 1992 "Những cơ sở của công tác xã hội". Tổ chức tại Viện Xã hội học, ngày 23-27/11/1992. Đồng tổ chức: Trung tâm Nghiên cứu Phát triển xã hội Thành phố Hồ Chí Minh. Nhà tài trợ: UK Save The Children Fund. Bản quyền thuộc Viện Xó hội học. www.ios.org.vn Bùi Thế C−ờng 23 1993 "Nghiên cứu Ng−ời cao tuổi ở Đông Nam á: Tr−ờng hợp Thái Lan, Phillippin và Việt Nam". Tổ chức tại Viện Xã hội học. Đồng tổ chức: GS. John Knodel, Đại học Michigan. Nhà tài trợ: UNFPA. 1993 "Xã hội và ng−ời có tuổi: Hiện trạng và giải pháp". Tổ chức tại Hải D−ơng, ngày 29/9/1993. Đồng tổ chức: Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Hải H−ng. 1993 "Ng−ời cao tuổi và hệ thống an sinh xã hội". Tổ chức tại Viện Xã hội học, ngày 7/12/1993. 1996 "Công tác xã hội ở Việt Nam và Hoa Kỳ". Tổ chức tại Viện Xã hội học, ngày 23/9/1996. Đồng tổ chức: Tr−ờng Công tác xã hội Đại học Washington. 1996 "Công tác xã hội trong khung cảnh xã hội". Tổ chức tại Viện Xã hội học, ngày 12/11/1996. Đồng tổ chức: Khoa Xã hội học, Chính sách xã hội và công tác xã hội Đại học Sydney và Khoa Quản lý xã hội Đại học Thammasat. 1999 "Nghiên cứu xã hội về ng−ời cao tuổi ở Việt Nam: L−ợc sử, hiện trạng và triển vọng". Tổ chức tại Viện Xã hội học, ngày 28-29/1/1999. Nhà tài trợ: UNFPA. 1999 "Ng−ời lính trở về: Cái nhìn của Văn học và Xã hội học". Tổ chức tại Viện Xã hội học, ngày 28/4/1999. 1999 "Công tác xã hội ở Việt Nam hiện nay: Đào tạo Công tác xã hội có thể giúp đỡ nh− thế nào cho các nhà thực tiễn phát triển xã hội". Tổ chức tại Viện Xã hội học, ngày 25/6/1999. Đồng tổ chức: GS. Robert Doyle, Đại học Charles Sturt. 2000 "Chăm sóc tình nguyện tại nhà cho ng−ời cao tuổi: Một thử nghiệm ở Việt Nam". Tổ chức tại Viện Xã hội học, ngày 11/2/2000. Đồng tổ chức: Tsao Foundation (Singapore), HelpAge International (Chiangmai/Thailand), HelpAge Korea, Trung tâm Nghiên cứu trợ giúp ng−ời cao tuổi Hội Chữ thập đỏ Việt Nam. 2000 "Nhu cầu sức khoẻ và giáo dục của các dân tộc thiểu số ở tiểu vùng sông Mê Kông". Tổ chức tại Uỷ ban Dân tộc và Miền núi, ngày 24/7/2000. Đồng tổ chức: Research Triangle Institute (USA). Nhà tài trợ: ADB. 2000 "Già hóa và chính sách ng−ời cao tuổi ở Việt Nam". Tổ chức tại Hải Phòng, ngày 23-24/11/2000. Đồng tổ chức: HelpAge International và Bộ Lao động, Th−ơng binh và Xã hội. Nhà tài trợ: HelpAge International. 2000 "Giáo dục và đào tạo công tác xã hội: Tr−ờng hợp Australia, Thái Lan và Việt Nam". Tổ chức tại Viện Xã hội học, ngày 27/11 đến 1/12/2000. Đồng tổ chức: Khoa Xã hội học, Chính sách xã hội và Công tác xã hội Đại học Sydney. 2001 "Hoàn cảnh của ng−ời cao tuổi nghèo ở Việt Nam". Tổ chức tại Viện Xã hội học. Đồng tổ chức và nhà tài trợ: HelpAge International. 2002 "Quan hệ giữa các tổ chức xã hội và cơ quan Nhà n−ớc ở Việt Nam". Tổ chức tại Viện Xã hội học, ngày 1/3/2002 và Viện Khoa học xã hội tại Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 4/3/2002. Đồng tổ chức: GS. J. Rueland (Đại học Freiburg) và TS. W. Pfennig (Đại học Tự do Berlin). Nhà tài trợ: Volkswagen Foundation. 2002 "HIV/AIDS ở Nơi Làm việc: Kiến thức, Chính sách và Can thiệp". Tổ chức tại Viện Xã hội học, ngày 22/5/2002. Đồng tổ chức: Phòng Th−ơng mại và Công nghiệp Việt Nam. Nhà tài trợ: Quỹ Ford. 2003 "Phát triển xã hội: Thị tr−ờng và nguồn nhân lực". Tổ chức tại Trung tâm dịch vụ phát triển nông thôn, ngày 27/1/2003. Đồng tổ chức: Trung tâm dịch vụ phát triển nông thôn. Bản quyền thuộc Viện Xó hội học. www.ios.org.vn Nghiên cứu phúc lợi xã hội: nhìn lại một chặng đ−ờng 24 Tài liệu tham khảo Theo thời gian xuất bản Sách, bài viết in trong sách, báo cáo khoa học (Tiếng Việt) 1. T−ơng Lai (Chủ biên). 1994. Xã hội học từ nhiều h−ớng tiếp cận và những kết quả ban đầu. Hà Nội: Nxb Khoa học xã hội. 2. Bùi Thế C−ờng (Chủ biên). 1994. Ng−ời cao tuổi và an sinh xã hội. Hà Nội: Nxb Khoa học xã hội. 3. HelpAge International. 2001. Hoàn cảnh của Ng−ời cao tuổi nghèo ở Việt Nam: Báo cáo từ một cuộc nghiên cứu có sự tham gia. HelpAge International. 4. Tr−ờng Đại học Công đoàn Việt Nam. 2002. Kỷ yếu Hội thảo khoa học. Giai cấp công nhân và Công đoàn Việt Nam trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Hà Nội: Công ty in Công đoàn. 5. Bùi Thế C−ờng (Chủ biên). 2002. Phúc lợi xã hội châu á - Thái Bình D−ơng. Phúc lợi doanh nghiệp. Hà Nội: Nxb Khoa học xã hội. 6. Bùi Thế C−ờng. 2002. Chính sách xã hội và công tác xã hội ở Việt Nam thập niên 90. Hà Nội: Nxb Khoa học xã hội. 7. Bùi Thế C−ờng (Chủ biên). 2003. HIV/AIDS ở nơi làm việc: hiểu biết, chính sách và vai trò của phúc lợi doanh nghiệp. Hà Nội: Nxb Khoa học xã hội. 8. Bùi Thế C−ờng. 2003. Phúc lợi xã hội ở Việt Nam trong thời kỳ Đổi Mới: Hiện trạng, vấn đề và điều chỉnh. Báo cáo tổng quan đề tài cấp Bộ "Phúc lợi xã hội ở Việt Nam: Hiện trạng và xu h−ớng". Hà Nội: Viện Khoa học xã hội Việt Nam. 9. Bùi Thế C−ờng. 2004. Chính sách phúc lợi xã hội ở Việt Nam: một số vấn đề đang nổi lên. In trong: Tr−ờng Đại học Công đoàn Việt Nam. 2004. Kỷ yếu hội thảo khoa học. Chính sách kinh tế và chính sách xã hội trong nền kinh tế thị tr−ờng định h−ớng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam - Thực trạng, giải pháp điều chỉnh và vai trò của tổ chức Công đoàn. Hà Nội: Công ty in Công đoàn. 10. Bùi Thế C−ờng. 2005. Trong miền an sinh xã hội. Nghiên cứu về tuổi già Việt Nam. Hà Nội: Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. Bài tạp chí (Tiếng Việt) 1. Tạp chí Xã hội học. Nghiên cứu về cơ cấu xã hội và chính sách xã hội là nhiệm vụ hàng đầu của xã hội học. Tạp chí Xã hội học. Số 4.1986. Hà Nội. 2. Bùi Thế C−ờng. Xã hội học và chính sách xã hội. Tạp chí Xã hội học. Số 4.1986. Hà Nội. 3. Tạp chí Xã hội học. Góp phần hoàn thiện chính sách xã hội của Đảng. Tạp chí Xã hội học. Số 1-2.1988. Hà Nội. 4. T−ơng Lai. Những vấn đề của cơ cấu xã hội và chính sách xã hội ở nông thôn Bắc Bộ. Tạp chí Xã hội học. Số 1.1989. Hà Nội. 5. Bùi Thế C−ờng. Vấn đề tổ chức lại hệ thống bảo đảm xã hội ở nông thôn trong quá trình đổi mới kinh tế. Tạp chí Xã hội học. Số 4.1990. Hà Nội. 6. Tạp chí Xã hội học. Số 2.1992. Chuyên đề về ng−ời cao tuổi. Hà Nội. 7. Tạp chí Xã hội học. Số 1.1993. Chuyên đề về công tác xã hội. Hà Nội. 8. Bùi Thế C−ờng. Phúc lợi xã hội và công tác xã hội ở Việt Nam trong những năm 90. Tạp chí Xã hội học. Số 3-4.1999. Hà Nội. 9. Bùi Thế C−ờng. Già hóa dân số Việt Nam và những vấn đề đặt ra đối với chính sách ng−ời cao tuổi. Tạp chí Xã hội học. Số 1.2001. Hà Nội. Bản quyền thuộc Viện Xó hội học. www.ios.org.vn Bùi Thế C−ờng 25 10. Bùi Thế C−ờng và cộng sự. T− t−ởng Hồ Chí Minh về phúc lợi xã hội. Tạp chí Xã hội học. Số 3.2002. Hà Nội. Sách, bài viết trong sách, báo cáo khoa học, tham luận in trong kỷ yếu (Tiếng Anh) 1. Japan International Social Service. 1993. Our Children, Our Future. Implication of the UN Convention of the Rights of the Child. Proceedings. Tokyo. 2. Japan College of Social Work. 1996. Children in Difficult Circumstances in Asia. Tokyo. 3. Japan College of Social Work. 1996. International Seminar on Aging and the Elderly in the Context of Economic & Social Development in Asia. Tokyo. 4. Japan College of Social Work. 1998. The Family in the Context of Social & Economic Development in Asia. Tokyo. 5. Japan College of Social Work. 2000. Social & Human Development in Asia & the Pacific. Tokyo. 6. Philips, David R. (Editor). 2000. Ageing in the Asia - Pacific Region. Issues, Policies and Future Trends. London: Routledge. 7. Japan College of Social Work. 2002. International Comparative Study on Disability Policies and Programs in the 21st Century in Asia and the Pacific. Tokyo. Bài tạp chí (Tiếng Anh) 1. Knodel, John et la. Living Arrangements, Patrilineality and Sources of Support among Elderly Vietnamese. Asia - Pacific Population Journal. Vol.12. No. 4. December 1997. 2. Friedman, Jed et la. Intergenerational Exchanges in Vietnam: Family Size, Sex Composition, and the Location of Children. Research Reports. Population Studies Center University of Michigan. Report No. 98-430. 3. Goodkind, Daniel et la. Reforming the Old-Age Security System in Viet Nam. Southeast Asian Journal of Social Science. National University of Singapore. Vol. 27. No. 2 (1999). 4. Friedman, Jed et la. Work and Retirement Among the Elderly in Vietnam. Research on Aging. Vol. 23 No. 2. March 2001. Bản quyền thuộc Viện Xó hội học. www.ios.org.vn