Nghiên cứu giải pháp nâng cao khả năng phòng chống lũ cho lưu vực sông Ngàn Sâu - Lương Ngọc Chung

KHOA HC CƠNG NGH N¤NG NGHIƯP Vµ PH¸T TRIĨN N¤NG TH¤N - Th¸ng 1/2016 21 NGHIÊN CuchoasacU GI"I PHÁP NÂNG CAO KH" N$NG PHỊNG CH!NG Luhoanga CHO LuchoaU VuchoanangC SƠNG NGÀN SÂU LucthOng NgPc Chung1, Bùi Nam Sách1 TĨM T‚T Lucthu vucthnangc sơng Ngàn Sâu là mJt chi lucthu lAn cuthhoia lucthu vucthnangc sơng La thuJc h th>ng sơng C6. Sơng Ngàn Sâu cĩ v' trí rWt quan trPng trong quá trình phát triEn kinh tI - xã hJi cuthhoia huyn HucthOng Khê nĩi riêng và tgnh Hà Tdnh nĩi chung, nhucthng nĩ cuthngang là mJt thách thucthsacc lAn trong cơng tác phịng ch>ng luthnga cho huyn HucthOng Khê và vùng h du. Nây là nOi cĩ lucthng muctha lAn nhWt cuthhoia vùng Ngh An và Hà Tdnh, vAi lucthng muctha trung bình nhi!u n9m xWp xg 2.400 mm, lucthng muctha lAn nhWt n9m .t tAi gLn 3.700 mm. Muctha lAn là nguyên nhân chính gây ra luthnga luthnangt cho huyn HucthOng Khê và vùng h du, nhucthngang tr/n luthnga lAn ph6i kE .In là tr/n luthnga các n9m 1978, 1988, 2002 và mAi .ây nhWt là tr/n luthnga n9m 2010 gây ra thit hi nRng n! cho nhân dân trong vùng. MRt khác, .ây là vùng cĩ .Rc .iEm tucthnang nhiên rWt phucthsacc tp, do v/y cơng tác phịng ch>ng luthnga hàng n9m gRp nhi!u khĩ kh9n. Bài báo trình bày kIt qu6 nghiên cucthsacu ucthsacng duthnangng các tiIn bJ khoa hPc trong vic tính tốn, qu6n lý luthnga, qua .ĩ làm cO s .! xuWt gi6i pháp phịng ch>ng luthnga cho lucthu vucthnangc sơng Ngàn Sâu, .-ng thGi gĩp phLn b6o v an tồn v! ngucthGi và tài s6n cho nhân dân trong vùng. Tucthhuyenucthhuyenucthhuyenucthhuyen khố: Phịng ch>ng luthnga, lucthu vucthnangc sơng Ngàn Sâu, qu6n lý luthnga, mơ hình mơ phung 1. GI;I THIU CHUNG 3 Bst ngu-n tucthhuyen dãy núi Gi9ng Màn trên .gnh TructhGng SOn cĩ .gnh cao 1.047 m, s> dịng ch6y theo hucthAng Nam Bsc, qua .'a ph/n huyn HucthOng Khê tAi Linh C6m sơng nh/n nucthAc cuthhoia sơng Ngàn Ph> nh/p vào to nên dịng chính sơng La r-i ._ vào sơng C6 ti ngã ba Ch Tràng. Dịng chính sơng Ngàn Sâu dài 110 km, sơng .ucthc hp lucthu bi 3 phuthnang lucthu lAn sơng Tiêm, sơng Rào N_ và sơng Ngàn TructhOi din tích lucthu vucthnangc tAi Linh C6m là 2.060 km2 dịng sơng h€p và d>c cĩ chi!u rJng bình quân 30÷50 m, sơng ch6y qua vùng cĩ lucthng muctha n9m lAn .t 2.200÷2.400 mm. Mơ s> dịng ch6y n9m rWt lAn .t 64 l/s.km2. Sơng Ngàn Sâu cuthngang nBm  trung tâm muctha lAn cuthhoia sơng La do v/y rWt nhi!u nhánh su>i nhu nh/p lucthu (B6ng .Rc tructhng hình thái các lucthu vucthnangc sơng Vit Nam). Chi!u rJng .áy sơng tucthhuyen Chúc A tAi phà N'a Li mùa kit 60÷80 m, mùa luthnga 300÷400 m. Tucthhuyen phà N'a Li xu>ng h du lịng sơng cst sâu vào .'a hình cĩ eo ch€t .'a hình ti Hồ Duyt gây c6n tr cho cơng tác thốt luthnga cuthhoia lucthu vucthnangc. Sơng Ngàn Sâu là ngu-n cung cWp nucthAc chính cho các hot .Jng kinh tI cuthhoia huyn HucthOng Khê, .-ng thGi cuthngang là tác nhân gây thit hi trong mùa luthnga. Luthnga trên lucthu vucthnangc sơng Ngàn Sâu .ucthc hình thành chuthhoi yIu tucthhuyen muctha, .i!u kin .'a hình, .J d>c lucthu vucthnangc, 1 Viện Quy hoạch Thủy lợi lịng dƒn thốt luthnga, .i!u kin .'a chWt và kE c6 các .i!u kin do con ngucthGi gây ra. Phịng ch>ng luthnga trên lucthu vucthnangc sơng khơng chg là mJt bin pháp mà là sucthnang kIt hp hài hồ t_ng thE cuthhoia các bin pháp. Khi xem xét lucthnanga chPn gi6i pháp ch>ng luthnga cĩ chu}n b' t>t s gi6m .ucthc thit hi do luthnga gây ra. VAi các gi6i pháp t_ng hp .E ch>ng luthnga, lâu nay chúng ta .ã .uctha ra khái nim gi6i pháp ch>ng luthnga phi cơng trình và gi6i pháp ch>ng luthnga bBng cơng trình. Trên thucthnangc tI, hiu qu6 cuthhoia hai gi6i pháp nIu làm t>t s rWt cao. Nhucthng nIu chg chú trPng .In mJt trong hai gi6i pháp thì tác duthnangng trong phịng ch>ng luthnga cho mJt lucthu vucthnangc sơng s khơng cao và nhi!u khi cịn b' .Jng. Do .ĩ trong nghiên cucthsacu .ã xem xét c6 gi6i pháp phi cơng trình và gi6i pháp cơng trình, nhBm .uctha ra phucthOng án phịng ch>ng luthnga cĩ hiu qu6 cho lucthu vucthnangc sơng Ngàn Sâu và các sơng nhánh. VAi .Rc .iEm .'a hình lịng dƒn vùng thucthng ngu-n 2 bên là .-i núi d>c, khi muctha lAn, mucthsacc .J luthnga x6y ra vAi cucthGng .J lAn, nucthAc lên nhanh do .ĩ trên lucthu vucthnangc sơng Ngàn Sâu hin khơng thE xây ducthnangng .ucthc cơng trình ch>ng luthnga là .ê bao, trm bOm tiêu. Ngồi ra cuthngang chuctha cĩ cơng trình h- chucthsaca lAn cĩ nhim vuthnang cst luthnga cho h du mà chg cĩ mJt s> cơng trình h- chucthsaca nhu, các cơng trình này chg cĩ nhim vuthnang cWp nucthAc tucthAi mà khơng cĩ nhim vuthnang phịng luthnga cho h du. MRt khác các h- chucthsaca này .ucthc xây ducthnangng .ã lâu, v/t liu .sp ./p là v/t liu .'a phucthOng, mJt s> hin .ang xu>ng cWp khơng .6m b6o an tồn trong KHOA HC CƠNG NGH N¤NG NGHIƯP Vµ PH¸T TRIĨN N¤NG TH¤N - Th¸ng 1/2016 22 mùa muctha luthnga. NRc bit các h- chucthsaca trong khu vucthnangc hin hLu hIt chuctha cĩ tràn sucthnang c> nhBm .6m b6o an tồn cho h- chucthsaca lúc cLn thiIt. Vì v/y các h- chucthsaca này luơn là m>i .e dPa cho h du trong mùa muctha luthnga. Luthnga n9m 2010 khiIn nhi!u h- chucthsaca .ã b' tràn, vŠ, trong .ĩ cĩ ./p thuthhoiy .in H> Hơ do sucthnang c> ph6i x6 luthnga làm gia t9ng tình hình ng/p luthnangt vùng h du trLm trPng hOn. N>i vAi nhucthngang vùng truthngang thWp thucthGng xuyên b' ng/p luthnga nhucth các xã PhucthOng Ni!n, PhucthOng My, Phúc N-ng, Hà Linh, vic di dân ra khui vùng luthnga là khĩ kh9n, t>n kém và khơng kh6 thi. Vì v/y, khi luthnga nhu ngucthGi dân chuthhoi .Jng phịng tránh và s>ng chung vAi luthnga. Khi luthnga lAn khơng cĩ cơng trình ch>ng luthnga ngucthGi dân ph6i chy luthnga. NE chuthhoi .Jng phịng ngucthhuyena, ucthsacng phĩ và khsc phuthnangc h/u qu6 thiên tai, nhBm gi6m thiEu thit hi .In mucthsacc thWp nhWt v! ngucthGi và tài s6n cho nhân dân trong vùng, cLn cĩ các gi6i pháp ch>ng luthnga phù hp. Nhucthngang n9m qua, các BJ, ngành và .'a phucthOng .ã chg .o vic nghiên cucthsacu .ánh giá kh6 n9ng thốt luthnga cuthhoia vùng. Tuy nhiên các nghiên cucthsacu mAi  mucthsacc .J vùng, lucthu vucthnangc lAn trong vùng nhucth nghiên cucthsacu quy hoch thuthhoiy li trong .i!u kin biIn ._i khí h/u nucthAc biEn dâng vùng Bsc Trung bJ, quy hoch thuthhoiy li lucthu vucthnangc sơng C6, quy hoch luthnga và các tuyIn sơng cĩ .ê trên .'a bàn tgnh. Do v/y, vic nghiên cucthsacu các gi6i pháp phịng, ch>ng luthnga trên h th>ng sơng Ngàn Sâu là vWn .! cLn thiIt và cWp bách, tucthhuyen .ĩ .! xuWt các phucthOng án ch>ng luthnga, tiêu chu}n, tLn suWt ch>ng luthnga làm cO s .E triEn khai các bin pháp .6m b6o an tồn khi thucthnangc hin phịng ch>ng luthnga trên lucthu vucthnangc sơng Ngàn Sâu trong tructhGng hp x6y ra luthnga nhucth n9m 2010, là nhim vuthnang vucthhuyena cĩ ý nghda khoa hPc vucthhuyena .áp ucthsacng yêu cLu thucthnangc tiQn. Hình 1. V' trí phm vi vùng nghiên cucthsacu 2. PHuchoa,NG PHÁP 2.1. Muthnangc tiêu Tính tốn thu% lucthnangc dịng ch6y mùa luthnga, cho lucthu vucthnangc sơng Ngàn Sâu nhBm mơ t6 chI .J thu% lucthnangc trong mùa luthnga cuthhoia lucthu vucthnangc sơng vAi tructhGng hp hin trng và khi thucthnangc hin các phucthOng án ch>ng luthnga. Tucthhuyen kIt qu6 tính tốn thu% lucthnangc s xác .'nh .ucthc phucthOng án hiu qu6 và phù hp .>i vAi ch>ng luthnga, phuthnangc vuthnang cho cơng tác phịng ch>ng và gi6m nh€ do muctha luthnga gây ra. 2.2. ThiIt l/p mơ hình MIKE 11 cho lucthu vucthnangc Dịng ch6y luthnga trên h th>ng sơng Ngàn Sâu .ucthc tính tốn bBng mơ hình thuthhoiy lucthnangc 1 chi!u thE hin bBng h hai phucthOng trình vi phân .o hàm riêng Saint-Venant (Chuyên .! thuthhoiy lucthnangc ducthnang án: Rà sốt quy hoch thuthhoiy li lucthu vucthnangc sơng C6). Gi6i h phucthOng trình bBng mơ hình MIKE 11, xác .'nh mucthnangc nucthAc luthnga, lucthu lucthng luthnga ti các v' trí yêu cLu trên h th>ng. Hình 2. SO .- thuthhoiy lucthnangc mng lucthAi sơng 2.2.1. Biên trên cuthhoia mơ hình VAi mng sơng tính tốn .ã .ucthc xác .'nh (hình 2) biên trên cuthhoia mơ hình thu% lucthnangc là quá trình lucthu lucthng theo thGi gian Q=f(t) cuthnang thE nhucth sau: + Biên lucthu lucthng ti trm thuthhoiy v9n Cucthhoia Rào (Flv= 12.800 km2) trên dịng chính sơng C6. + Trên sơng HiIu biên lucthu lucthng ti Nghda Khánh (Flv= 4.020 km2). + Trên sơng Gi9ng biên lucthu lucthng ti Thác Mu>i (Flv= 785 km2). + Trên sơng Rào Gang ti v' trí .Lu .ê (Flv= 478 km2). + Trên sơng Ngàn Ph> ti trm thuthhoiy v9n SOn Dim (Flv= 790 km2). C. Ng.Khán Th.Mu C.Hộ S.Diệ H.H Sg R. Kh.Tá y KHOA HC CƠNG NGH N¤NG NGHIƯP Vµ PH¸T TRIĨN N¤NG TH¤N - Th¸ng 1/2016 23 + Trên sơng Ngàn Sâu ti h lucthu thuthhoiy .in H> Hơ (Flv=278 km2). 2.2.2. Biên ducthAi cuthhoia mơ hình Là quá trình mucthnangc nucthAc theo thGi gian Z=f(t) ti Cucthhoia HJi. 2.2.3. Biên gia nh/p khu giucthngaa cuthhoia mơ hình Các biên gia nh/p vào trung lucthu sơng C6 và các sơng khác: Hu_i Nguyên, Khe Choang, Hĩi QuWt, các khu giucthngaa khác sơng C6, sơng HiIu, sơng Gi9ng, sơng Ngàn Sâu, Ngàn Ph>. 2.2.4. Các trm kiEm tra dPc sơng - Trên dịng chính sơng C6: Ti trm thuthhoiy v9n Ducthhuyena (Lucthu lucthng và mucthnangc nucthAc), Nơ LucthOng (mucthnangc nucthAc) Yên Thucthng (lucthu lucthng và mucthnangc nucthAc), Nam Nàn (Mucthnangc nucthAc), Linh C6m (mucthnangc nucthAc), Ch Tràng (mucthnangc nucthAc) và BIn Thuthhoiy (mucthnangc nucthAc). - Trên nhánh sơng Ngàn Sâu: Ti trm thuthhoiy v9n Chu LQ, Hịa Duyt. 2.2.5. KIt qu6 hiu chgnh và kiEm .'nh NE xác .'nh bJ thơng s> cho mơ hình thuthhoiy lucthnangc, chPn mơ hình luthnga n9m 10/1988 .E tính tốn mơ phung, nhBm xác .'nh các thơng s> cO b6n ph6n 6nh chI .J thu% lucthnangc trong mùa luthnga cuthhoia mng sơng. KIt qu6 tính tốn mơ phung và thucthnangc .o ti mJt s> trm thuthhoiy v9n trên sơng Ngàn Sâu và sơng C6 nhucth sau: B6ng 1. KIt qu6 mucthnangc nucthAc lAn nhWt thucthnangc .o và tính tốn mơ phung Hmax TT Trm thuthhoiy v9n Sơng Thucthnangc .o Tính tốn Sai s> (m) 1 Chu LQ Ngàn Sâu 13,83 13,86 -0,03 2 Hịa Duyt Ngàn Sâu 11,04 11,05 -0,01 3 Linh C6m Sơng La 7,30 7,32 -0,02 4 Nam Nàn Sơng C6 9,44 9,52 -0,08 5 Ch Tràng Sơng Lam 6,96 6,97 -0,01 6 BIn Thuthhoiy Sơng Lam 5,32 5,35 -0,03 NucthGng quá trình mucthnangc nucthAc luthnga tính tốn mơ phung tr/n luthnga 10/1988 và thucthnangc .o ti mJt s> v' trí: Hình 3. NucthGng quá trình mucthnangc nucthAc tính tốn mơ phung và thucthnangc .o ti trm TV Hịa Duyt-sơng Ngàn Sâu Hình 4. NucthGng quá trình MN tính tốn mơ phung và thucthnangc .o ti trm TV Linh C6m - trên sơng La Hình 5. NucthGng quá trình MN tính tốn mơ phung và thucthnangc .o ti trm TV Ch Tràng - sơng Lam Hình 6. NucthGng quá trình MN tính tốn mơ phung và thucthnangc .o ti trm TV BIn Thuthhoiy - sơng Lam Thực đo Tính tốn Tính tốn Thực đo Tính tốn Thực đo Tính tốn Thực đo KHOA HC CƠNG NGH N¤NG NGHIƯP Vµ PH¸T TRIĨN N¤NG TH¤N - Th¸ng 1/2016 24 Hình 7. NucthGng quá trình mucthnangc nucthAc tính tốn kiEm .'nh và thucthnangc .o ti trm TV Hịa Duyt - sơng Ngàn Sâu Hình 8. NucthGng quá trình MN tính tốn mơ phung và thucthnangc .o ti trm TV Linh C6m - trên sơng La NE kiEm .'nh mơ hình thuthhoiy lucthnangc vAi bJ thơng s> .ã cĩ sau khi tính tốn mơ phung, nghiên cucthsacu chPn tr/n luthnga n9m 10/2010 .E tính tốn, kiEm .'nh mơ hình (tr/n luthnga x6y ra tucthhuyen ngày 14-24/10/2010, .ây là tr/n luthnga lAn, mAi x6y ra trên sơng Ngàn Sâu và .ucthc quan trsc tucthOng .>i t>t v! s> liu mucthnangc nucthAc, lucthu lucthng). KIt qu6 tính tốn kiEm .'nh và thucthnangc .o ti mJt s> trm thuthhoiy v9n trên sơng Ngàn Sâu và sơng C6 nhucth sau: B6ng 2. KIt qu6 mucthnangc nucthAc lAn nhWt thucthnangc .o và tính tốn kiEm .'nh mơ hình Hmax TT Trm thuthhoiy v9n Sơng Thucthnangc .o Tính tốn Sai s> (m) 1 Chu LQ Ngàn Sâu 16,56 16,71 -0,15 2 Hịa Duyt Ngàn Sâu 12,83 12,76 +0,07 3 Linh C6m Sơng La 12,28 7,18 +0,10 4 Nam Nàn Sơng C6 7,44 7,55 -0,11 5 Ch Tràng Sơng Lam 4,96 4,90 +0,06 6 BIn Thuthhoiy Sơng Lam 3,85 3,80 +0,05 NucthGng quá trình mucthnangc nucthAc luthnga tính tốn kiEm .'nh tr/n luthnga 10/2010 và thucthnangc .o ti mJt s> v' trí: Hình 9. NucthGng quá trình mucthnangc nucthAc tính tốn kiEm .'nh, thucthnangc .o trm TV Ch Tràng - sơng Lam Hình 10. NucthGng quá trình mucthnangc nucthAc tính tốn kiEm .'nh, thucthnangc .o trm TV BIn Thuthhoiy - sơng Lam Tính tốn Thực đo Thực đo Tính tốn Tính tốn Thự c đo Tính tốn Thực đo KHOA HC CƠNG NGH N¤NG NGHIƯP Vµ PH¸T TRIĨN N¤NG TH¤N - Th¸ng 1/2016 25 KIt qu6 mơ phung, kiEm .'nh tr/n luthnga tháng 10/1988 và tr/n luthnga tháng 10/2010 trên sơng Ngàn Sâu và h th>ng sơng C6 cho thWy: - KIt qu6 tính tốn mơ phung tucthOng .>i phù hp vAi s> liu thucthnangc .o. - Sucthhoi duthnangng mơ hình MIKE11 tính tốn thuthhoiy lucthnangc luthnga cho h th>ng sơng Ngàn Sâu là hp lý. - BJ thơng s> mơ phung cĩ thE dùng .E tính tốn cho các phucthOng án luthnga trên h th>ng sơng Ngàn Sâu. 3. GII PHÁP PHỊNG CHBNG Luhoanga Gi6i pháp cơng trình ch>ng luthnga: Nghiên cucthsacu tính tốn cho các phucthOng án luthnga khi cĩ các h- chucthsaca thucthng ngu-n tham gia cst luthnga. 3.1. Các tructhGng hp tính tốn mucthnangc nucthAc, lucthu lucthng luthnga trên sơng Ngàn Sâu 3.1.1. Tính tốn vAi tLn suWt luthnga x6y ra vAi P=5% cho các tructhGng hp TructhGng hp 1 (5%): Hin trng - N'a hình lịng dƒn thốt luthnga các sơng su>i thuJc h th>ng sơng Ngàn Sâu nhucth hin nay; cĩ các ơ ruJng ven sơng tham gia .i!u tiIt luthnga. - Khi khơng cĩ các h- chucthsaca cst luthnga thucthng ngu-n. TructhGng hp 2 (5%): Cĩ h- Ngàn TructhOi cst luthnga cho h du. - N'a hình lịng dƒn thốt luthnga các sơng su>i nhucth hin trng. - H- Ngàn TructhOi xây ducthnangng xong, .uctha vào v/n hành vAi nhim vuthnang cst luthnga cho h du vAi dung tích phịng luthnga là Wpl=200 x 106m3. - Cĩ tính .In tác .Jng cuthhoia biIn ._i khí h/u .In n9m 2030. TructhGng hp 3 (5%): Khi cĩ h th>ng Ngàn TructhOi và h- Tri DOi cst luthnga. - Nhucth tructhGng hp 2. - Xây ducthnangng h- Tri DOi trên thucthng ngu-n sơng Tiêm, vAi nhim vuthnang .i!u tiIt nucthAc cho h du trong mùa kit và tham gia cst luthnga Wpl=60 x 106m3. TructhGng hp 4 (5%): Khi cĩ h- Ngàn TructhOi, Tri DOi và h- Chúc A cst luthnga cho h du. Nhucth tructhGng hp 3. - Xây ducthnangng h- Chúc A trên thucthng ngu-n sơng Ngàn Sâu, cĩ nhim vuthnang .i!u tiIt nucthAc cho h du trong mùa kit và tham gia cst luthnga Wpl=100 x 106m3. 3.1.2. Tính tốn vAi tr/n luthnga n9m 2010 cho các tructhGng hp Qua phân tích s> liu thuthhoiy v9n, tr/n luthnga n9m 2010 x6y ra tucthOng .ucthOng vAi tr/n luthnga tLn suWt P=4%, các tructhGng hp tính tốn mucthnangc nucthAc, lucthu lucthng luthnga nhucth luthnga P=5% nhucth sau: TructhGng hp 1 (2010): Hin trng - N'a hình lịng dƒn thốt luthnga các sơng su>i thuJc h th>ng, cĩ các ơ ruJng ven sơng tham gia .i!u tiIt luthnga. - Khi khơng cĩ các h- chucthsaca cst luthnga thucthng ngu-n. TructhGng hp 2 (2010): Khi cĩ h- Ngàn TructhOi cst luthnga cho h du. - N'a hình lịng dƒn thốt luthnga các sơng su>i thuJc h th>ng sơng Ngàn Sâu nhucth hin trng. - H- Ngàn TructhOi xây ducthnangng xong, .uctha vào v/n hành vAi nhim vuthnang cst luthnga cho h du vAi dung tích phịng luthnga là Wpl=200 x 106m3. TructhGng hp 3 (2010): Khi cĩ h th>ng Ngàn TructhOi và h- Tri DOi cst luthnga. - Nhucth tructhGng hp 2. - Xây ducthnangng h- Tri DOi trên thucthng ngu-n sơng Tiêm, cĩ nhim vuthnang .i!u tiIt nucthAc cho h du trong mùa kit và tham gia cst luthnga Wpl=60x106m3. TructhGng hp 4 (2010): Khi cĩ h- Ngàn TructhOi, Tri DOi, h- Chúc A cst luthnga cho h du. - Nhucth tructhGng hp 3. - Xây ducthnangng h- Chúc A trên thucthng ngu-n sơng Ngàn Sâu, cĩ nhim vuthnang .i!u tiIt nucthAc cho h du trong mùa kit và tham gia cst luthnga Wpl=100 x 106m3. 3.2. Phân tích và .ánh giá kIt qu6 - VAi tructhGng hp khi h- Ngàn TructhOi hồn thành (TH2-5%), tham gia cst luthnga cho h du thì mucthnangc nucthAc luthnga trên sơng Ngàn Sâu gi6m so vAi (TH1-5%) nhucth sau: Gi6m 0,24 m ti h lucthu cLu N'a Li, ti xã PhucthOng Ni!n, PhucthOng My mucthnangc nucthAc gi6m .ucthc 0,3 ÷ ÷0,4 m, ti v' trí ngã ba sơng Ngàn sâu và sơng Ngàn TructhOi (giáp ranh giucthngaa 2 huyn HucthOng Khê và Vuthnga Quang) gi6m .ucthc 0,52 m. Tác duthnangng cst luthnga cuthhoia h- Ngàn TructhOi .>i vAi sơng Ngàn Sâu .on tucthhuyen H> Hơ .In trm thuthhoiy v9n Chu LQ là khơng .áng kE chg tucthhuyen 0 ÷ ÷0,16 m. Mucthsacc gi6m luthnga các tructhGng hp tính cho tr/n luthnga n9m 2010 cuthngang tucthOng .ucthOng vAi mucthsacc gi6m cuthhoia tr/n luthnga tLn suWt 5%. Nhucth v/y khi x6y ra luthnga tucthOng .ucthOng vAi KHOA HC CƠNG NGH N¤NG NGHIƯP Vµ PH¸T TRIĨN N¤NG TH¤N - Th¸ng 1/2016 26 tLn suWt 5% hoRc luthnga n9m 2010, cĩ h- Ngàn TructhOi cst luthnga, thì các khu thucthGng xuyên b' ng/p luthnga nhucth xã Hà Linh, PhucthOng Ni!n, PhucthOng My, Phúc N-ng vƒn b' ng/p rWt sâu, cĩ nOi vƒn ng/p trên 3 m. - TructhGng hp 3 (5%): Khi cĩ h- Ngàn TructhOi và h- Tri DOi tham gia cst luthnga cho h du cho thWy mucthnangc nucthAc luthnga trên sơng .ucthc c6i thin rõ rt tucthhuyen thơn Hà Vàng xã Phúc Trch tr xu>ng .In ngã ba sơng Ngàn TructhOi - Ngàn Sâu vAi biên .J t9ng dLn tucthhuyen 0,25 m .In 0,79 m so vAi (TH1-5%). Trong .ĩ tucthhuyen xĩm 7, xĩm 8 xã HucthOng Nơ tr xu>ng mucthsacc .J gi6m 0,51 ÷ ÷0,79 m, ti 2 xã thucthGng xuyên b' ng/p sâu là PhucthOng Ni!n, PhucthOng My, Phúc N-ng, Hà Linh mucthsacc gi6m xWp xg 0,7 m. Mucthsacc gi6m luthnga các tructhGng hp tính cho tr/n luthnga n9m 2010 cuthngang tucthOng .ucthOng vAi mucthsacc gi6m cuthhoia tr/n luthnga tLn suWt 5%. Nhucth v/y khi x6y ra luthnga tucthOng .ucthOng vAi tLn suWt 5% hoRc luthnga n9m 2010, cĩ h- Ngàn TructhOi cst luthnga, thì các khu thucthGng xuyên b' ng/p luthnga nhucth xã Hà Linh, PhucthOng Ni!n, PhucthOng My vƒn b' ng/p rWt sâu, cĩ nhucthngang nOi vƒn ng/p trên 3 m. Tuy nhiên nhucthngang n9m luthnga nhu hOn tr/n luthnga n9m 2010 nhucth n9m 2012, 2013... tucthOng .ucthOng vAi luthnga tLn suWt 10% thì tác duthnangng cst luthnga cuthhoia các h- chucthsaca li rWt t>t cho các khu vucthnangc truthngang thWp. - TructhGng hp 4 (5%): Khi trên sơng Ngàn sâu cĩ 3 h- tham gia cst luthnga là h- Ngàn TructhOi (Wpl=200 x 106 m3), h- Tri DOi (Wpl=60 x 106 m3) và h- Chúc A (Wpl=100 x106 m3) s làm gi6m mucthnangc nucthAc luthnga h du rWt t>t so vAi tructhGng hp hin trng (TH1-5%). Mucthnangc nucthAc luthnga lAn nhWt tucthhuyen h lucthu h- H> Hơ .In ngã ba sơng Ngàn TructhOi - Ngàn Sâu gi6m 1,0 ÷ ÷1,67 m. Mucthsacc gi6m nhi!u nhWt ti cLu treo HucthOng Giang 1,67 m, ti h lucthu cLu N'a Li gi6m 1,21 m, ti vùng truthngang Hà Linh, PhucthOng Ni!n, PhucthOng My, Phúc N-ng mucthsacc gi6m kho6ng 1,2 m. Nhucth v/y, mRc dù vAi tr/n luthnga x6y ra tucthOng ucthsacng tLn suWt P=5% hay tr/n luthnga n9m 2010, vAi 3 h- cst luthnga khơng thE là gi6m trit .E mucthsacc .J ng/p cho các khu vucthnangc thWp truthngang, nhucthng vAi mucthsacc .J gi6m mucthnangc nucthAc .ucthc gLn 1,2 m s là rWt t>t .E gi6m thiEu thit hi v! ngucthGi và tài s6n cho nhân dân trong vùng và t_ chucthsacc ucthsacng cucthsacu trong mùa muctha bão. NRc bit là các khu vucthnangc vAi mucthsacc .J ng/p ducthAi 2 m nhucth hin nay s chuthhoi .Jng trong vic b6o .6m an tồn cho tính mng và tài s6n cuthhoia nhân dân. MRt khác, vAi các tr/n luthnga nhu hOn cĩ thE ch>ng trit .E .ucthc nhucth luthnga n9m 2012, 2013,... hoRc các tr/n luthnga tucthOng ucthsacng tLn suWt 10%. Hình 11. NucthGng quá trình mucthnangc nucthAc luthnga ti h lucthu thuthhoiy .in H> Hơ - cho các tructhGng hp tính tốn luthnga x6y ra vAi tLn suWt P=5% Hình 12. NucthGng quá trình mucthnangc nucthAc luthnga ti TV Chu LQ - các tructhGng hp tính tốn luthnga x6y ra vAi tLn suWt P=5% TH1 TH4 TH2 TH3 TH 1, 2, 3 TH4 KHOA HC CƠNG NGH N¤NG NGHIƯP Vµ PH¸T TRIĨN N¤NG TH¤N - Th¸ng 1/2016 27 Hình 13. NucthGng quá trình mucthnangc nucthAc luthnga ti PhucthOng Ni!n cho các tructhGng hp tính tốn luthnga x6y ra vAi tLn suWt P=5% Hình 14. NucthGng quá trình mucthnangc nucthAc luthnga ti TV Hịa Duyt cho các tructhGng hp tính tốn luthnga vAi tLn suWt P=5% Hình 15. NucthGng quá trình mucthnangc nucthAc luthnga ti h lucthu ./p sơng Tiêm cho các tructhGng hp tính tốn luthnga x6y ra vAi tLn suWt P=5% 16. NucthGng quá trình lucthu lucthng luthnga ti h lucthu thuthhoiy .in H> Hơ cho các tructhGng hp tính tốn luthnga vAi tLn suWt P=5% Hình 17. NucthGng quá trình lucthu lucthng luthnga ti trm TV Chu LQ cho các tructhGng hp tính tốn luthnga x6y ra vAi tLn suWt P=5% Hình 18. NucthGng quá trình lucthu lucthng luthnga ti h du TV Hịa Duyt cho các tructhGng hp tính tốn luthnga x6y ra vAi tLn suWt P=5% 3.3. ChPn mucthnangc nucthAc ch>ng luthnga C9n cucthsac kI hoch, tiIn .J .Lu tucth xây ducthnangng các h- chucthsaca thucthng ngu-n, tham gia cst luthnga cho h du, c9n TH1 Th4 TH2 TH3 TH2 TH1 TH3 TH4 TH1 TH4 TH2 TH3 TH4 TH1, 2, 3 TH4 TH1, 2 TH3 TH4 TH1, 2 TH3 KHOA HC CƠNG NGH N¤NG NGHIƯP Vµ PH¸T TRIĨN N¤NG TH¤N - Th¸ng 1/2016 28 cucthsac mucthnangc nucthAc luthnga, lucthu lucthng luthnga .ã .ucthc xác .'nh, .! xuWt .ucthc gi6i pháp sucthhoi duthnangng cơng trình h- chucthsaca thucthng ngu-n cst luthnga .E .uctha mucthnangc nucthAc v! giá tr' mong mu>n. Luthnga thiIt kI trên h th>ng sơng Ngàn Sâu cuthhoia phucthOng án chPn nhucth sau: B6ng 3. Mucthnangc nucthAc .! ngh' ch>ng luthnga .ucthc xác .'nh ti mJt s> v' trí trên lucthu vucthnangc sơng Ngàn Sâu TT Tên sơng Mucthnangc nucthAc(m) Ghi chú 1 Ngàn sâu 24,641 HL H> Hơ 2 Ngàn sâu 22,681 CLu La Khê 3 Ngàn sâu 20,355 Phú Lê-HucthOng Trch 4 Ngàn sâu 19,833 PhúcTrung-H. Trch 5 Ngàn sâu 18,396 Hà Vàng-Phúc Trch 6 Ngàn sâu 17,155 Xĩm 7, 8 HucthOng Nơ 7 Ngàn sâu 16,489 Kè LJc Yên 8 Ngàn sâu 16,112 HL cLu Nơng H6i Ngàn sâu 15,666 HL cLu HucthOng Giang 10 Ngàn sâu 15,310 TV Chu LQ 11 Ngàn sâu 14,200 TL cLu N'a Li 12 Ngàn sâu 13,842 HL cLu N. Li 13 Ngàn sâu 13,260 Xĩm 4 PhucthOng Ni!n 14 Ngàn sâu 13,009 Trung Thucthng - Ph My 15 Ngàn sâu 11,737 H lucthu cLu .ucthGng sst 16 Ngàn sâu 11,567 TV Hồ Duyt 3.4. KIt lu/n v! mucthnangc nucthAc, lucthu lucthng theo các tructhGng hp tính tốn mucthnangc nucthAc, lucthu lucthng .ã lu/n chucthsacng  trên Lucthu vucthnangc sơng Ngàn Sâu cĩ 3 h- cst luthnga (H- Ngàn TructhOi, h- Tri DOi và h- Chúc A) vAi t_ng dung tích phịng luthnga là 360 x 106 m3. Nhucth v/y, mRc dù vAi tr/n luthnga x6y ra tucthOng ucthsacng tLn suWt P=5% hay tr/n luthnga n9m 2010, vAi 3 h- cst luthnga khơng thE là gi6m trit .E mucthsacc .J ng/p cho các khu vucthnangc thWp truthngang, nhucthng vAi mucthsacc .J gi6m mucthnangc nucthAc .ucthc gLn 1,2 m s là rWt t>t .E gi6m thiEu thit hi v! ngucthGi và tài s6n cho nhân dân trong vùng và t_ chucthsacc ucthsacng cucthsacu trong mùa muctha bão. NRc bit là các khu vucthnangc vAi mucthsacc .J ng/p ducthAi 2 m nhucth hin nay s chuthhoi .Jng trong vic b6o .6m an tồn cho tính mng và tài s6n cuthhoia nhân dân. MRt khác, vAi các tr/n luthnga nhu hOn cĩ thE ch>ng trit .E .ucthc nhucth luthnga n9m 2012, 2013,... hoRc các tr/n luthnga tucthOng ucthsacng tLn suWt 10%. 4. KT LU/N Nghiên cucthsacu .! xuWt .ucthc gi6i pháp phịng ch>ng luthnga trên lucthu vucthnangc sơng Ngàn Sâu. Nhucth v/y sau khi thucthnangc hin theo phucthOng án ch>ng luthnga, vAi 3 h- chucthsaca cst luthnga khơng thE là gi6m trit .E mucthsacc .J ng/p luthnangt cho các khu vucthnangc thWp truthngang, nhucthng vAi mucthnangc nucthAc ch>ng luthnga gi6m .ucthc thWp nhWt so vAi luthnga n9m 2010 (gLn 1,2 m) s là rWt t>t .E gi6m thiEu thit hi v! ngucthGi và tài s6n cuthhoia nhân dân trong .'a bàn huyn. MRt khác, cĩ thE ch>ng trit .E vAi các tr/n luthnga nhu hOn luthnga n9m 2010 hoRc luthnga tucthOng ucthsacng tLn suWt 10%. N-ng thGi .E nâng cao hiu qu6 phịng ch>ng luthnga trên lucthu vucthnangc, thì vic sucthhoi duthnangng kIt hp c6 gi6i pháp phi cơng trình cuthngang là mJt trong nhucthngang gi6i pháp mang li hiu qu6 cao .E t9ng cucthGng kh6 n9ng phịng ch>ng luthnga cho lucthu vucthnangc sơng Ngàn Sâu TÀI LIU THAM KHO 1. Chuyên .! thuthhoiy lucthnangc ducthnang án “ Rà sốt quy hoch thuthhoiy li lucthu vucthnangc sơng C6”. Vin Quy hoch Thuthhoiy li thucthnangc hin, n9m 2012. 2. Chuyên .! thuthhoiy lucthnangc “Ducthnang án Quy hoch t_ng thE thuthhoiy li vùng Bsc Trung bJ trong .i!u kin biIn ._i khí h/u, nucthAc biEn dâng”. Vin Quy hoch Thuthhoiy li thucthnangc hin, n9m 2012. 3. B6ng .Rc tructhng hình thái các lucthu vucthnangc sơng Vit Nam. 4. K'ch b6n biIn ._i khí h/u nucthAc biEn dâng cho Vit Nam. BJ Tài nguyên Mơi tructhGng, n9m 2012. KHOA HC CƠNG NGH N¤NG NGHIƯP Vµ PH¸T TRIĨN N¤NG TH¤N - Th¸ng 1/2016 29 5. QuyIt .'nh s> 1588/QN-TTg cuthhoia Thuthhoi tucthAng Chính phuthhoi ban hành ngày 24/10/2012 v! vic quy hoch thuthhoiy li khu vucthnangc mi!n Trung giai .on 2012- 2020 và .'nh hucthAng .In 2050 trong .i!u kin biIn ._i khí h/u, nucthAc biEn dâng, n9m 2012. 6. T_ng hp tình hình thit hi do luthnga luthnangt gây ra trên .'a bàn huyn HucthOng Khê, Hà Tdnh các n9m 2010, 2011, 2012, 2013, 2014 cuthhoia UBND huyn HucthOng Khê. STUDY INTO SOLUTIONS TO IMPROVE FLOOD CONTROL CAPACITY FOR THE NGAN SAU RIVER BASIN Luong Ngoc Chung, Bui Nam Sach Summary The Ngan Sau river basin is a big tributary of La river basin in the Ca river system. Ngan Sau river plays a very important role in the socio-economic development process of Huong Khe district in particular and of Ha Tinh province in general; but the river also constitutes a big challenge to the flood control in Huong Khe district and the lower part. The study area receives the highest rainfall of Nghe An and Ha Tinh provinces, with an average annual rainfall of 2,400 mm approximately and the highest yearly rainfall reaches about 3,700 mm. Heavy rains are the main cause of flooding in Huong Khe district and the lower part; the big floods happened in 1978, 1988, 2002 and most recently in 2010 resulted in serious damages to the local people. On the other hand, the study area possesses very complex natural conditions posing more difficulties to the flood control. This article introduced scientific advances to flood calculations and management as basis to suggest flood control solutions to the Ngan Sau river basin and to contribute to protect human and asset safety in the study area. Key words: Flood control, Ngan Sau river basin, flood management, simulation model. NgucthGi ph6n bin: PGS.TS. NguyQn Cao NOn Ngày nh/n bài: 21/10/2015 Ngày thơng qua ph6n bin: 23/11/2015 Ngày duyt .9ng: 30/11/2015