Tài liệu Nghiên cứu các hình thức hợp tác trong chăn nuôi lợn ở miền Bắc Việt Nam: Nghien cCifu cac hinh thCfc hop tac trong
chan nuoi Ion 6 mien Bac Viet Nam
NGUYEN TUAN SCiN
T) di vie't gidi thieu khdi qudt cdc hinh thiic sdn .xudt nong nghiep theo hap ddng dnifdc ta vd cdc nudc nen
LJ the gidi, cdc hinh thiic 16 chuc sdn .xudt va hop tdc trong chdn nudi Idn, dnh hinh to chiic sdn .xudt va lieu
thu sdn phdm tqi mot sd tinh dieu tra, phdn tich chi phi vd thu nhdp tii chdn nudi lan, ddnh gid ini nhuqc diem, ca
hoi vd thdch thifc ddi vdi cdc hinh thifc td chifc vd hap tdc trong chdn nudi km d mien Bdc nifdc ta hien nay. qua
do dua ra nhiing gqi y ve id chifc chdn nudi Ion qid mo ho gia dinh dat kit qud vd hieu qud cao trong thai gian tdi.
1. Dat van de
Tren the gidi, phUdng thflc chan nuoi gia
cong hdp ddng (contract farming) da dfldc
nghien eflu d nhieu nUdc, ket qua cho tha'y
chan nuoi gia cong hdp ddng mang lai ket qua
va hieu qua cao hdn nhieu so vdi chdn nuoi doe
liip qui mo hp ndng dan. 0 Viet Nam, trong
nhflng nam gan day mot so' c...
9 trang |
Chia sẻ: quangot475 | Lượt xem: 222 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Nghiên cứu các hình thức hợp tác trong chăn nuôi lợn ở miền Bắc Việt Nam, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Nghien cCifu cac hinh thCfc hop tac trong
chan nuoi Ion 6 mien Bac Viet Nam
NGUYEN TUAN SCiN
T) di vie't gidi thieu khdi qudt cdc hinh thiic sdn .xudt nong nghiep theo hap ddng dnifdc ta vd cdc nudc nen
LJ the gidi, cdc hinh thiic 16 chuc sdn .xudt va hop tdc trong chdn nudi Idn, dnh hinh to chiic sdn .xudt va lieu
thu sdn phdm tqi mot sd tinh dieu tra, phdn tich chi phi vd thu nhdp tii chdn nudi lan, ddnh gid ini nhuqc diem, ca
hoi vd thdch thifc ddi vdi cdc hinh thifc td chifc vd hap tdc trong chdn nudi km d mien Bdc nifdc ta hien nay. qua
do dua ra nhiing gqi y ve id chifc chdn nudi Ion qid mo ho gia dinh dat kit qud vd hieu qud cao trong thai gian tdi.
1. Dat van de
Tren the gidi, phUdng thflc chan nuoi gia
cong hdp ddng (contract farming) da dfldc
nghien eflu d nhieu nUdc, ket qua cho tha'y
chan nuoi gia cong hdp ddng mang lai ket qua
va hieu qua cao hdn nhieu so vdi chdn nuoi doe
liip qui mo hp ndng dan. 0 Viet Nam, trong
nhflng nam gan day mot so' cong ty san xua't
thflc an chan nudi Idn lien doanh vdi nfldc
ngoai da tien hanh ap dung mo hinh chan nuoi
gia cong cho cdc hp ndng dan, dac biet trong
chan nuoi gia cam va gan day la trong chan
nudi Idn, ngoai ra cdn mot so'hinh thflc hdp tae
khac gifla ngifdi chan nudi va cac tac nhan
trong nganh chan nuoi Idn.
Nghien eflu nay nham phan tich cac hinh
thflc td ehflc Siin xua't va hdp tae trong chan
nuoi Idn d mien Bdc Viet Nam hien nay va dfla
ra cac khuyen nghi ve mat chinh sdch giup cac
hp chan nudi dat hieu quii cao hdn trong thdi
gian tdi. De tai nay nghien eflu 3 hinh thflc td
ehflc chan nudi Idn ehu yeu d mien Bac nfldc ta
gdm chan nudi gia cdng hdp ddng, chan nuoi
theo hinh thflc hdp tac xa va hp chan nuoi doc
lap tiii 4 tinh Bac Giang, Ha Tay (cu), Thai
Binh va Thanh Hda.
Sdlieu tbfl cap. ve tinh binh chan nudi Idn,
cung Ciiu thit Idn, sd lUdng cac trang trai chan
nudi... dUdc thu thap tfl Tdng cue Thdng ke,
trang web cua td ehflc Ndng lUdng the gidi
(FAQ), cac bao eao, dii dn, de tai da xuat ban
ve cac noi dung cd lien quan va nhflng chinh
sach da ban hanh cd anh hfldng triic tiep hoac
gian tiep den nganh chdn nudi Idn. So' lieu sd
cap tfl cac hp chan nudi (hp chan nuoi gia
cong cho cac cdng ty thflc an gia sue. hp xa
vien hdp tae xa chan nudi Idn va hp chan nuoi
doc lap) bang phdng van trfle tiep sif dung bp
cau hdi da chuan hi trflde. Tdng sd man dieu
tra d 4 tinh la 400 hp, trong dd ed: 34 bp chan
nudi gia cdng cho cac cdng ty CP va Japffa,
166 hp xa vien hdp tac xa chan nudi Idn va
lien ket vdi tU thifdng, va 200 hp chan nuoi
doc lap. Ngoai ra, cac hp lam dich vu phuc vu
chan nuoi Idn (bdn thflc an gia sue, vac xin va
thuoc thu y, can bp thii y cd sd) va cae hp tU
thUdng thu mua, giet md cflng difde phdng
van; cac hdp tac xa dich vu chan nudi cflng
dfldc phdng vd'n de danh gia mo hinh chan
nudi Idn theo hdp tac xa.
De tai sii dung phfldng phap thong ke mo ta
vdi cac chi tieu so' binh qudn. td'c dp tang
trUdng, td'c dp phat trien nham mo ta tinh hinh
phat trien chan nuoi Idn eua Viet Nam trong
thdi gian qua. De so sanh ket qua va hieu qua
cua cac hinh thflc chan nudi Idn khac nhau, de
tai dung phifdng phap phan td tho'ng ke theo
cac tieu chi hinh thflc td ehflc hdp tac trong
chan nudi va cac phfldng thflc chan nudi.
Phfldng phap phan tich chi phi - ket qua dfldc
Nguyfin Tuiin Scm, TS., Tn/dng Dili hoc N6ng nghiep
Ha Ndi.
64
Ngliien cuu cac iiinii thiic
sfl dung de danh gia so sanh ket qua va hieu
qua ciia cac hinh thflc chan nudi Idn khac
nhau.
2, Ket qua nghien ciiu va thao luan
2.1. Tdng quan tdi lieu nghien cdu
Kinh nghiem tai nhieu nflde Dong Nam A
da chflng to rdng, chan nudi hdp ddng la hinh
thflc to ehflc thich hdp nham giup cac hp chan
nuoi qui mo nhd vifdt qua dUde cac rao can ve
chi phi giao dich (Tiongco and Delgado, 2007).
Ngfldi.chan nudi tham gia cac hdp ddng nham:
(1) tiep can thuan ldi vdi thi trUdng tieu thu
san pham; (2) giam vd'n ddu tU ban dau; (3)
tiep can dfldc cac thong tin ve gia ca thi
trUdng, ky thuat, ky nang quan ly, vo'n dau tU,
dich vu thu y va khuyen ndng. Ta't ea cdc yeu
td tren ddn den ehi phi san xua't vd giao dich
trong viec mua dUdc cac loai thflc an va con
gio'ng cd cha't Ifldng td't, giam thieu rui ro ve
gia ca, nang eao ket quii va hieu qua chan nuoi
(Pasour, 1998; Delgado et ai, 2003; Glover,
1984; Delgado, 1999; Simmons, 2000; Tiongco
and Delgado, 2007).
Ngfldi cung cap hdp ddng (chu hdp ddng)
dtit dfldc muc tieu Id cd ngudn cung hang dn
dinh, dam bao chat Ifldng. Theo Glover (1987)
thdng qua san xua't theo hdp ddng, chit hdp
ddng se kiem soat dfldc toan bp qua trinh san
xua't va yen tam ve chat lifdng dau ra cua san
pham cung nhfl thdi gian cung flng hang boa.
Mat khac, thdng qua san xua't theo hdp ddng,
hp cdn tranh dfldc viec ddi mat vdi giai quyet 6
nhilm moi trfldng gay ra tfl chan nudi, vi
ngfldi nhan hdp ddng se chiu trach nhiem
trong viec xfl ly chat thai va d nhiem moi
trifdng do qud trinh chan nudi tao ra (Tiongco
and Delgado, 2007). Tai Philippin, cac chu
hdp ddng thifdng thich ky hdp ddng vdi cac hp
chan nudi Idn qui md Idn (tfl 200 con trd len)
hdn la ky vdi cdc hp chan nudi qui md nbd
(Costales et ai. 2007).
Trong nghien eflu eua Fairoze et ai, (2006),
cac tac giii da chi ra rdng cac ldi ich chu yeu
cua viec chan nudi theo hdp ddng lien ket chu
yeu tfl giiim chi phi giao dich va ddm bao thu
nhap thifdng xuyen cho cac hp chan nuoi ga
Nghi4n cM Kmh 14 so 373 - Thing 6.2009
thit. Trong san xuat sfla, Birthal et al.. (2006)
chflng minh rkng cac hp tham gia san xua't
theo hdp ddng lien ket thu dfldc ldi nhuan cao
hdn cac hp san xuat tfl do, vdi cac ldi ich chu
yeu la giam chi phi giao dich. cac ho trd dich
vu va ky thuat tfl cac ben tham gia lien ket.
Chinh phu Viet Nam da c6 quyet dinh
80/2002/TTg ve thflc hien lien ket 4 nha nham
hd trd nong dan san xua't va tieu thu nong san.
Chinh phu cung khuyen khich thdnh lap va ho
trd boat dpng cua cae hdp tac xa theo Luat Hdp
tae xa ban hanh nam 1997. Bp mon He tho'ng
nong nghiep (Vien Khoa hpe ky thuat nong
nghiep Viet Nam) da co dfl an hd trd thanh lap
cac hdp tdc xa chan nudi Idn d tinh Hai Dudng.
Trong trUdng hdp khong co cac hdp dong nong
nghiep chinh thflc, cac hdp ddng lien ket qua
cac hdp tac xa c6 ve thich hdp nha't v6i cac nong
dan nhd d mien Bdc Viet Nam (vi du nhfl
trUdng hdp Nbd may dfldng Lam Sdn tai Thanh
Hoa). Tai An Giang, mo binh lien ket trong san
xua't ndng nghiep da xuat hien tfl nam 2001.
Tdng siin Ifldng nong nghiep sfl dung hdp dong
nam 2004 tang dang ke so vdi nam 2003, gan
gap doi vdi san xua't lua gao va tang 30% trong
nuoi trdng thuy san.
Co ba van de can chu y trong viec thflc hien
cac hdp ddng nong san d Viet Nam. Thii nhdt,
nong dan dfldc cho la ngifdi khdng thflc hien
dung cac cam ket khi cd cae thfldng nhan khac
mua siin phdm vdi mflc gia cao hdn (vi du nhfl
trong trfldng hdp cua cae hp trdng sdn). Thd
hai, khi co mflc cung ddi dao tfl ngifdi san
xua't, cac thfldng nhan thfldng dfla ra cac
chuan ve chat Ifldng chat che hdn va nha che
bien cd the tfl chdi cac siin phdm ho khong
mud'n mua cua ndng dan. Thd ba, kien thflc ve
cac nghia vu trong hdp ddng thfldng thieu nen
viec vi pham hdp ddng ra't hay xiiy ra.
2.2. Cdc hinh thdc td chdc sdn xudt vd
hdp tdc trong chdn nudi Idn
2.2.1. Chdn nuoi hdp ddng chinh thdng
Chan nuoi theo hdp ddng chinh thdng (chiin
nuoi gia cong) xuat hien d mien Bdc tfl nam
2000, cd hai phifdng thflc chan nuoi dang difdc
sif dung la nuoi Idn nai cung cap con gidng cho
66
— Ngliien cuu cac hinh thuc
cdc trai nudi Idn thit (nudi Idn nai ban Idn
gid'ng) va nuoi Idn thit tfl Idn con cai sfla den
khi xua't chudng.
Doi vdi phfldng thflc nuoi Idn nai gid'ng, cdng
ty chu hdp ddng cung ca'p con gio'ng (Idn nai va
due gid'ng) dudi dang Idn hau bi cho ngUdi nhan
hdp ddng, toan bp thflc an, thuoc va dich vu thu
y, cd can bp ky thuat cua cdng ty ndm ngay tai
trai de theo ddi va hfldng ddn ky thuat dam bao
theo dflng tieu chuan cua chu hdp ddng de ra
nham dam bao chd't lUdng san pham.
Doi vdi phudng thflc nudi Idn thit, cong ty chu
hdp ddng cung cap Idn con gid'ng (21 ngay tudi)
cho ngfldi nhan hdp ddng, ngoai ra cdn cung ca'p
todn bp thflc an, thuoc va dich vu thu y, cdng ty
cdn cd cdn bp ky thuat ndm ngay tai trai de theo
ddi hfldng dan ky thuat theo dflng tieu chuan
cua chu hdp ddng. Theo so' lieu cua Cue Chan
nuoi, den cudi nam 2005 ca mien Bdc chi cd 34
trai hdp ddng gia cdng cho CP vd Japffa comfeed
tap trung d hai tinh Ha Tay va Bdc Giang. Trong
34 trai nay cd 6 trai nudi Idn ndi cung ca'p con
gid'ng va 28 trai nudi Idn thit.
Trong trfldng hdp ngfldi nhan hdp ddng thieu
lao dpng hoac dien tich chudng trai ban hep hp
cd the hdp ddng vdi cdc trang trai ve tinh de
cflng san xuat ra san pham cflng chat Ifldng. Cac
Hdp ddng gifla cdng ty vdi hp chdn nudi la cac
hdp ddng kinh te dfldi dang van ban va dfldc ky
ket cd xdc nhan cua chinh quyen dia phfldng, cd
gia tn phap ly. Ben nao vi pham hdp ddng se hi
xif ly theo phap luat Viet Nam nham dam bao
quyen ldi hdp phap cho ca ben chit hdp ddng va
ngfldi ky hdp ddng.
BANG 1. Dac trifng cua chu ho
2.2.2. Chdn nudi theo hdp ddng khdng chinh
thd'ng
(a) Hdp ddng khdng chinh thd'ng vdi HTX
Cac HTX la tac nhan cung ca'p cac dich vu ve
con gid'ng, thud'c thu y va thflc an chan nuoi cho
nong dan, cac vat tfl nay la'y tfl cac nha may san
xua't thflc an, cac cdng ty thud'c thu y va cac trai
Idn gid'ng. HTX cung ddng vai trd la ngfldi giup
hp chan nudi tieu thu san pham. Thdng thfldng,
hdp ddng gifla hp ndng dan vdi HTX khong phai
la hdp ddng chinh thd'ng nghia Id ehi tbda thuan
ehfl khong bang van ban, do vay cac hdp ddng
nay khdng rang bupe ve mat phap ly.
(b) Hdp ddng khong chinh thdng vdi tU thUdng
Do'i vdi hinh thflc hdp tdc qua hdp ddng
khdng chinh thd'ng vdi tfl thfldng, chu hdp ddng
cung cap thfle dn chan nudi cho hp thong qua dai
ly phan phdi thflc an. Cac dai ly nay ddng thdi eo
the cung cap con gid'ng. Song cdc tac nhan tren
khdng tham gia vao qua trinh tieu thu san
pham. Hp chan nudi tfl ra quyet dinh trong tieu
thu san pham euol cflng; hp chan nudi doc lap.
2.3. Td chuc sdn xudt vd tieu thu sdn
phdm tqi cdc hd dieu tra
2.3.1. Thdng tin ve cdc hd dieu tra
Cdc hp chan nudi tham gia hdp ddng chinh
thdng cd dp tuoi trung binh eao hdn va cd trinh
dp hpe van eao hdn cac hp tham gia hdp ddng
khong chinh tho'ng va cac hp chan nudi tfl do
(bang 1). Chan nudi Idn la boat dpng san xua't
chu yeu cua hau bet cdc nam gidi tham gia
phdng va'n. Dfldi 50% nfl gidi tham gia phdng
van (thupc cae hp chan nudi tfl do) cho rang chan
nuoi Idn Id nghe nghiep chinh cita hp.
chan nuoi Itfn b dia ban nghien cufu
Chi tieu
Ty le chu ho
Tudi chii hd
Trinh do van hda chii ho
Nghd chinh chii hd (%)
- Ndng nghiep
- Phi ndng nghiep
Nhiin khiiu
*/( thu nhiip tu chan nudi Idn
Hgfp dong chinh thong
(n = 34)
Nam
82,4
45,6
11,2
85,7
14,3
4,3
NDf
17,6
43,2
11,1
83,3
16,7
4.1
83.63
Hop dong phi chinh
thong (n = 166)
Nam
74,7
45,3
10,0
95,1
4,9
4,2
NCr
25,3
42,9
10,1
90,9
9,1
4,3
21,33
Hp chan nudi doc lap
(n:.200)
Nam
64,0
44,1
9,4
93.0
7,0
4,1
Niir
36.0
41,9
9.1
68,4
31.6
4,2
13.38
Ngudn: .Sd lieu dieu tra ciia ILRI-HAU-IFPRI-FAO, 2006.
66 Nghi4n cuv Kmh 14 so 373 - Thing 6/2009
Nghlgn cuu cdc hinh thuc ...
2.3.2. Cdc hinh thdc td chdc sdn xudt tqi hd
chdn nuoi
Trong mlu dieu tra cd 4 loai hinh (LH)
chan nuoi chinh phan theo loai san pham cudi
cung, dd la:
1. Nuoi Idn nai ban Idn gidng (chi ban Idn
con khdng gifl ]&[ nuoi thit) (LHl)
2. Nudi Idn nai ban Idn thit (toan bp Idn con
de ra nuoi Idn den ban Idn thit, khong ban Idn
con cho gia dinh khac) (LH2);
3. Thuan tuy nudi Idn thjt (mua con gio'ng
ben ngoai ve nudi va xua't ban Idn thit) (LH3);
4. Nudi hdn hdp (ed Idn nai, Idn con vfla
ban gidng ra ngoai vfla gifl lai nuoi thit va
mua them Idn gidng ve nudi thit khi thieu)
(LH4)
Theo hinh thfle td ehflc chan nuoi, eo 3 hinh
thflc:
1. Hinh thflc chan nudi co hdp ddng chinh
tho'ng vdi cac chit hdp ddng Id cac cdng ty CP
va Japffa comfeed (HTl);
2. Hinh thflc chan nuoi cd Hdp ddng khong
chinh tho'ng gifla ngfldi chdn nuoi vdi cae hdp
tac xa hoac cac tfl thfldng cung cap dich vu dau
vao/tieu thu san pham cho ngfldi chan nudi
(HT2); va
3. Cac hp chan nudi doc lap (HT3).
Tren 80% cac hp chan nudi theo hdp ddng
chinh tho'ng nudi thuan tuy Idn thit. Trong cae
hp CO hdp ddng khdng chinh thd'ng vdi HTX
chan nuoi, cd khoang 40% so' hp Idn nai ban
Idn thjt va khoiing 33% sdbp nuoi hdn hdp vfla
Idn nai vfla Idn thit. Phan Idn cac hp hdp ddng
khong chinh thdng vdi thfldng nhan ap dung
hinh thflc nuoi Idn nai ban Idn con gidng. Cac
hp chan nudi doc lap tham gia kha ddng deu d
Cii 4 LH chan nudi vdi ty le xa'p xi 25% cho moi
LH.
2.3.3. Ngudn ddu vdo cho chdn nuoi tqi cdc
ho dieu tra
• Ngudn Idn gidng
Gidng va chat lifdng gio'ng gifl vai trd diic
biet quan trpng trong chan nudi Idn. Cac hp
nudi Idn nai ban Idn gidng hoftc ban Idn thit
deu tfl cung tfl cap gidng. Toan bd cac hp chan
nuoi Idn thit thuan tuy theo hdp ddng chinh
thong phu thupc vao cac ngudn cung cap
thfldng xuyen ben ngoai, va 100% trong sdnay
la cac chit hdp ddng. Cac hp chan nuoi theo
hdp ddng phi chinh thd'ng va chan nuoi tfl do
CO xu hfl6ng mua Idn gidng tfl cac ngudn khac
nhau va khdng thfldng xuyen. Ly do chu yeu
la: (i) cac hp chan nuoi kho tim ngudn gidng dn
dinh va thfldng xuyen do cac ehu ky khdc
nhau; (ii) hp chan nudi thich ehu dpng trong
viec chpn gio'ng to't khi cac ngudn cung thifdng
xuyen khdng dap flng dfldc nhu eau cua hp.
• Ngudn cdm cong nghiep
Cac hp chan nuoi theo hdp ddng chinh
thong deu la'y cam cong nghiep tfl cac cong ty
hp lien ket, cac cong ty nay cung co the la cac
nha san xua't thflc an cong nghiep. Cac hp
chan nudi theo hdp ddng khdng chinh thflc chu
yeu la'y cam cdng nghiep tfl cac HTX. Dac biet
so vdi cac hp chan nuoi theo hdp dong khong
chinh thfle, phan ddng cac hp chan nuoi tfl do
cung lay cam cong nghiep tfl cac HTX. Hau het
cae hp chan nudi theo hdp dong khong chinh
tho'ng mua cam dam diic tfl HTX, trong khi do
hau het cac hp chan nuoi tfl do mua tfl ciic nha
phan phd'i hay cac dai ly.
• Ngudn thudc thu y
Trong so'cac dau vao cho san xuiVt thi thuoc
thu y dfldc mua nhieu nhat tfl ngifdi ban quen
thupc, dac biet vdi cac hp chan nuoi tfl do va
theo hdp ddng khong chinh thdng vdi hdn 2/3
trong sd cac hp nay mua thuoc thu y tfl nha
cung ca'p thfldng xuyen. Toan bp cae hp chan
nuoi theo hdp ddng chinh thdng mua thudc thu
y tfl nha cung ca'p thfldng xuyen Cac hp chan
nuoi tfl do vd theo hdp ddng khong chinh thong
hau bet mua thuo'c thu y tfl cac nhan vien thu
y, cdc nhan vien nay cung cung ciVp ea dich vu
kham chfla benh cho Idn va tfl van ky thuat
chan nuoi.
• Ldi ich khi mua ddu vdo tii ngiidi cung cap
thiidng xuyen
Viec mua cac dau vao tfl nhflng ngifdi cung
ca'p thfldng xuyen co the mang lai nhflng ldi
Nghi4n cuv Kmh 14 s6 373 • Thing 6/2009 67
Nghien cuu cac hinh thuc
ich kinh te cho ngfldi chan nuoi. Dang ke nha't
la cac ldi ich nhfl dfldc van chuyen ddu vao tdi
cdng trai ma khdng ma't chi phi van chuyen
(tren 80% so' hp), dam bao ngudn dau vao dn
dinh, dfldc mua chiu cdc dau vao va dfldc tfl
van ky thuat (tren 2/3 sd'hp). Ngoai ra cac nha
cung cap nay cdn la ngudn thdng tin gia san
pham cho hp va dam bao cha't Ifldng san pham
cho ngfldi mua. Dieu nay cho tha'y cac hp chan
nudi nhan thflc ro rang ve cac ldi ich khi hdp
tac.
• Tieu thu sdn phdm
Cac hp chan nuoi theo hdp ddng cung ca'p
todn bp san pham chan nudi cho chu hdp ddng,
trong trfldng hdp cac hdp ddng chinh thdng, hp
khong thflc sfl "ban" md dfldc hodn tra mot
khoan tien cong cho viec san xua't ra cac san
pham nay. Khoang 40% cac hp chan nudi theo
hdp ddng khdng chinb tho'ng va cac hp tfl do
ban san pham cho ngfldi mua cd' dinh/thfldng
xuyen.
2.4. Chi phi vd thu nhap trong chdn nudi
Idn
2.4.1. Chi phi trong chdn nudi Idn phdn theo
loqi hinh chdn nudi vd loqi hinh lien kit
Nhdm 1: Chdn nuoi Idn ndi bdn Idn gid'ng
Trong chan nudi Idn nai ban Idn con, chi phi
thflc an chiem phan Idn nha't trong tdng chi
phi (tren 74%). Dd'i vdi cac hp chan nuoi theo
hdp ddng khdng chinh thflc, gia thanh san
xua't cita mot ddn vi san pham cao hdn do'i vdi
nhom sfl dung gid'ng ngoai so vdi gid'ng hon
hdp (15.670 ddng vd 14.300 ddng tfldng flng).
Gia thanh trung binh cho 1 ddn vi san pham
eua cac hp chan nudi tfl do thfldng cao hdn cac
hp chdn nudi theo hdp ddng khoang 8-10%
(15.690 ddng va 14.300 ddng tfldng flng vdi
gio'ng hon hdp), chu yeu do cbi phi thflc an cao
hdn.
Nhdm 2: Chdn nudi Idn ndi, bdn Idn thit
So vdi LH nuoi Idn ndi ban Idn eon, chan
nuoi Idn nai ban Idn thit sfl dung nhieu thflc an
hdn vdi ty trpng chi phi thflc dn chiem khoang
86-94% trong tdng chi phi. Khac biet chi phi
gifla gio'ng hdn hdp va gid'ng ngoai (khoang
20%) do chi phi thflc dn va kha'u bao eho Idn nai
cao hdn. Cac hp chan nudi tfl do cd gia thanh
san xua't/ddn vi san pham cao hdn cdc hp chan
nudi theo Hdp ddng khdng chinh thflc khoang
6% (11.870 ddng vd 11.060 ddng tfldng flng eho
gid'ng hdn hdp, 14.280 ddng va 13.320 ddng
tfldng flng vdi gio'ng ngoai - bang 2).
BANG 2. Chi phi t rong chan nuoi Idn thit cua cac loai hinh, h inh thifc hdp tac va
gio'ng nuoi (Ddn vi: 1.000 ddng/kg thi t hdi)
Khoan muc
IGlfing
2. Thifc §n
3.Thueicthuy
4. PM)i grang
5. Bi6n, ninJc
6. Khau hao, dung
cunho
7. Kha'u hao ton nSi
8, Thu6 lao ddng
Tdng
Gio'ng hon hcfp'
Hctp dong khong chinh thilt
LH1
0
10,49
0,31
0,22
1
0,96
1,15
0
14,13
LH2
0
10,43
0,07
0,04
0,16
0,11
0,25
0
11,06
LH3
3,5
6,24
0,07
0
0,55
0,19
0
10,55
LH4
3,54
8,14
0,18
0,08
0,64
0,43
0,49
0,00
13,55
Chin nudi tiT do
LH1
0
12,28
0,28
0,2
0,95
0,93
1,05
0
15,69
LH2
0,1
10,96
0,08
0,04
0,16
0,31
0,22
0
11,87
LH3
5,28
10,91
0,08
0
0,36
0,21
0,03
16,87
LH4
4,18
10,55
0,14
0,08
0,42
0,31
0,41
0,02
16,11
Lon ngoai
Hop dong khong chinh
thirc
LH1
0
12,34
0,21
0,16
1,01
0,26
1,69
0
15,67
LH2
0
11,89
0,13
0,06
0,35
0,19
0,68
0,02
13,32
LH3
0
15
0,2
0
0,32
0
0
15,52
LH4
4,49
8,50
0,25
0,08
0,55
0,56
0,99
0,05
15,47
Chan nudi tu do
LH1
0
11,96
0,19
0,10
0,27
0,48
1,25
0,10
14,35
LH2
0,56
12,34
0,09
0,04
0,2
0,27
0,68
0,1
14,28
LH3 LH4
3,44
13,20
0,21
0,05
0,49
0,31
0,68
0,00
18,38
Chii ihieh: ' Gidng hdn hdp: gidng dia phudng x gid'ng lai, gid'ng dia phudng x gid'ng ngoai, gidng lai x gidng ngoiii.
Ngudn: Sd lifiu dieu tra ciia ILRI-HAU-IFPRI-FAO, 2006
68 Nghien ci/v Kinh 14 s6 373 - Thing 6/2009
— Nghien cijfu cdc hinh thiirc
Nhdm 3: Chdn nudi Idn thit thuan tuy
Trong chan nudi Idn thit thuan tuy, viec sfl
dung cac gid'ng Idn ngoai it phd bien nha't
(cflng vdi nudi Ipn nai, ban Idn con). Chi con
gid'ng va chi thflc an chiem khoang 92-97%
tdng chi phi. Chi phi san xuat 1 kg Idn giet md
eao hdn ddi vdi cac hp sfl dung gidng Idn ngoai
so vdi cdc hp sfl dung gidng hdn hdp (15.520
ddng vd 10.550 ddng vdi cdc hp theo hdp ddng
khdng chinh thflc), chu yeu do chi phi thflc an
cao hdn. Cac hp chan nudi tfl do cd chi phi
16.870 ddng/kg cao hdn nhieu so vdi cac hp
theo hdp ddng khdng chinh thflc (bang 2).
Nhdm 4: Loqi hinh chdn nuoi hdn hdp
Gia thdnh san xua't cua cac hp chan nuoi
theo hdp ddng khdng chinh thdng tha'p hdn
khoang 16% so vdi cac hp chan nuoi doc lap,
chu yeu do ehi phi thflc an va eon gid'ng cua
nhom hp sau cao hdn (16.110 ddng va 13.550
ddng tfldng flng vdi gidng hdn hdp, 18.380 ddng
va 15.470 ddng vdi gio'ng Idn ngoai).
2.4.2. Thu nhap tii chdn nuoi Idn cua cdc hd
dieu tra
Nhdm 1: chdn nudi Idn ndi bdn Idn gid'ng
Trung binh thu nhap tren 1kg san pham
eua cac hp chan nuoi hen ket vdi HTX la 1.960
ddng, con so' nay lan Ifldt la 4.440 ddng va
1.480 ddng cho cac hp hdp tac vdi tfl thfldng va
cac hp chan nudi doc lap vdi gio'ng hon hdp
(bang 3). Do'i vdi cac gio'ng Idn ngoai, sfl khac
biet thu nhap cho lao dpng cung khong dang
ke gifla cac hp chan nuoi tii do va cac hp chan
nuoi lien ket vdi cac HTX. Thu nhap tao ra tfl
chan nuoi Idn gio'ng ngoai cao hdn giong hon
hdp do gia ban cao hdn, bu dap phan chi phi
thfle an va gid'ng.
BANG 3. Thu nhap tif chan nuoi Idn theo cac loai hinh, phfldng thiJfc chan nuoi va
giong (Ddn vi: l.OOOdong/kg thit hdi)
Chi tieu
Nhdm 1
Giii biin
Chi phi
TTiu nhap
Nhdm 2
Giii biin
Chi phi
Tliu nhiip
Nhdm J
Giii biin
Chi phi
Tliu nhiip
Nhdm 4
Giii biin
Chi phi
Tliu nhiip
(iidng hon hop
Tham gia
HTX
(n=13)
18,1
16,14
1,96
14i8
11
3,8
14,2
10,51
3,69
14,98
13,84
1.14
Hop tac vdi tu
thuong
(n=23)
17,43
12,99
4,44
13,05
11,23
1,82
11,5
10,72
0,78
14,62
12,1
2.52
Hp nuoi due
lap
(n=29)
17,17
15.69
1,48
13.96
11,86
2,1
13,62
16,87
-3,25
14,91
16,11
- 1.2
Lgn ngoiii
Tham gia
HTX
(n=3)
23,26
15.66
7,6
17,8
13,25
• 4,55
11,04
15,52
- 4,48
19,42
15,67
3,75
Hop tac vdi tu
Ihuung
(n=0)
16,83
14,09
2,74
17,67
12.88
4.79
Hd nuoi ddc
lap
(ni:3)
24.27
14.35
9,92
17.65
14.29
3.36
tf
17,5
18,38
- O.HS
Ngudn: Dieu tra ciia ILRI-IFPRl-HAU-FAO. 2006.
'"Chi phi .Siin xuit khdng bao gdm chi phi lao ddng gia dinh.
'-' Thu nhiip lao ddng gia dinh = Giii .siin phim - Chi phi trung gian.
Nghi4n cM Kinh 14 so 373 - Thing 6/2009 69
Nghien cuu cac hinh thuc ..
Nhdm 2: chdn nudi Idn ndi, bdn Idn thit
Ddi vdi cac hp chan nudi Idn nai, ban Idn thit
sfl dung gio'ng hdn hdp, thu nhap eho lao dpng
gia dinh cua cac hp chan nudi hdp tae vdi HTX,
eao hdn cdc hp chan nudi tfl do vd cac hp chan
nuoi hdp tac vdi thfldng lai, vdi thu nhap/lkg
Idn thit lan Ifldt la 3.800 ddng, 1.800 ddng, vd
2.100 ddng (bang 3). Sd di thu nhap cua hp eao
hdn la do gia bdn san pham vdi gid cao hdn (hdn
12%) nhflng chi san xua't lai tha'p hdn.
Trong chan nudi Idn nai, ban Idn thit sfl
dung gidng Idn ngoai, 3 nhdm hp chdn nuoi cd
gia ban gan nhfl nhau. Cac hp hdp tac vdi HTX
cd ve CO thu nhap/lao dpng gia dinh cao hdn 2
nhom hp cdn lai, song khdng ddng ke. So sdnh
gifla cac gidng, gia trung binh nhan dfldc cua
cac hp chan nudi Idn gid'ng ngoai cao hdn eae
hp sfl dung gio'ng hdn hdp. Dfldng nhfl thi
thifdng thit Idn da cd sfl phan biet ve cha't
Ifldng san pham ciia cdc gio'ng Idn khac nhau.
Nhdm 3: chdn nudi Idn thit thuan tuy
Ddi vdi hinh thflc chan nudi Idn nai ban Idn
thit. chi CO cac hp hdp tac vdi HTX la sfl dung
gio'ng ngoai. Bang 3 trinh bay so sanh chi phi
va thu nhap cua cac hp chan nuoi. Trong cae
hp sfl dung gidng hdn hdp, thu nhap cho lao
dpng gia dinh cho 1 ddn vi siin pham cua cac
hp hdp tac vdi thfldng lai va HTX cao hdn
nhieu so vdi cac ho tfl do, lan lifdt la 3.690,
780 vd - 3.250 ddng (Id). Thu nhap cua nhdm
hp chan nudi hdp tac cao hdn mot each dang ke
so vdi nhdm hp chdn nudi tfl do. Ldi the cua
nhdm hp hdp tdc khdng chinb thdng vdi HTX
la do chi phi tha'p hdn tren 1 ddn vi san pham
(tha'p hdn 38%). Nhfl vay, ldi ich trong hdp tac
vdi cae HTX la gian tiep thdng qua viec eat
giiim chi phi mua cac dau vao chat Ifldng to't,
va do do san pham cung cd chat Ifldng cad.
Nhdm 4: chdn nudi hdn hdp
Trong LH san xua't nay, viec diin giai cac
chi phi va thu nhap khd khdn hdn do nhieu
loiii Siin pham. Bang 3 trinh bay chi phi va thu
nhap mang liii cua LH san xua't nay.
Trong sd cac hp chdn nudi sii dung gidng
hdn hdp, nhdm hp hdp tae vdi thifdng lai cd thu
nhap/lao ddng gia dinh cao hdn (cd y nghia
thdng ke d mflc 1%) so vdi cac hp chdn nudi tfl
dd lan Ifldt la 2.520 ddng va - 1.200 ddng/kg
san pham, chu yeu do chi phi san xuat cua cac
hp hdp tac tha'p hdn. Thu nhap/lao dpng gia
dinh cua nhdm hp hdp tac vdi tfl thifdng cung
cao hdn nhdm hp hdp tac vdi HTX, cu the la
2.520 ddng va 1.140 ddng/kg san pham.
Trong nhdm cac hp chan nudi dflng gio'ng
Idn ngoai cung cd xu hfldng tfldng tfl. Nhdm hp
hdp tdc vdi tfl thfldng cd thu nhap eho lao dpng
gia dinh cao hdn so vdi nhdm hp chan nuoi tfl
do vd cae hp hdp tac vdi HTX, lan Ifldt Id 4.790
ddng, - 880 ddng va 3.750 ddng/kg san pham.
Mac dfl cdc hp hdp tac vdi HTX ed the ban san
phdm vdi mflc gia cao hdn (khoang 9%) song
chi phi san xua't cua cac hp nay cung cao hdn
(khoang 18%) cac hp chan nudi tfl do.
So sanh chi phi vd thu nhap gifla cae hp sii
dung gid'ng Idn ngoai vd gid'ng hon hdp cho
tha'y, ta't ca cac hp sii dung gid'ng Idn ngoai
nhan difdc mflc gia ban cao hdn cac hp sfl dung
gid'ng hdn hdp. Dieu nay cd the cho tha'y rang
thi trfldng tieu thu san pha!m da cd sfl phan
biet mot each dinh tinh cac san pham bdn ra.
Tuy nhien ve mat chi phi thi chan nuoi Idn
gio'ng ngoai doi hdi cbi phi cao hdn, trfl cac hp
hdp tae vdi tfl thifdng. Tom lai, chan nuoi Idn
gid'ng ngoai mang lai thu nhap eho lao dpng
gia dinh (tren 1 ddn vi san pham) cao hdn so
vdi chan nuoi gio'ng hdn hdp d tat ca cac dang
hdp dong, mac dfl thua Id dd'i vdi cae hp chan
nudi tfl do.
2.5. Lfu nhudc diem, cd hoi vd thdch
thiic ddi vdi cdc hinh thdc td chUc vd
hdp tdc trong chdn nudi Idn d mien Bdc
nudc ta hien nay
Chan nudi Idn Id bp phan ehii yeu dong vai
tro quan trpng trong nganh chan nuoi nifdc ta.
Nganh chan nuoi Idn dap flng khoang 80''o nhu
cau ve thit cho ngfldi tieu dflng Viet Nam.
Thflc tien san xuat da chflng td ngimh chan
nuoi Idn nfldc ta ngdy cang phat trien vdi tdc
dp cao va dn dinh.
• Ngdnh chdn nudi Idn nUdc ta cd mot sd
diem mqnh chu yeu nhU sau:
70 Nghien CM Kinh 14 so 373 - Thing 6/2009
Nghien ciiu cac hinh thuc ...
Thd nhdt, nhan ddn cd truyen thdng va
kinh nghiem chan nudi Idn tfl lau ddi;
Thii hai, he thdng dich vu phuc vu cho chan
nudi Idn (gidng, thflc an. ky thuat chan nudi,
dich vu thu y, thudc chfla benh) tfldng ddi phat
trien vdi mang Ifldi rpng khap d tat ca cac
vung mien trong ca nfldc;
Thii ba, cd nhieu gidng Idn dia phfldng cha't
Ifldng td't dfldc ngfldi tieu dflng fla chupng eo
the dung lam nen de lai tao vdi cdc gidng Idn
ngoai cao san cho ra cac gidng lai thich flng vdi
dieu kien khi hau thdi tiet, dieu kien chan
nudi eua cae dia phfldng nhflng van dap flng
dfldc thi hieu tieu dung cua ngfldi ddn.
Thd tu, da xud't hien cac md hinh chan nuoi,
cac hinh thflc lien ket trong trong chan nuoi Idn
td ra CO hieu qua, cd tac dung thuc day chan
nuoi Idn phat trien, nhd't la hinh thflc chan nuoi
gia cong/hdp ddng cho cdng ty CP cua Thai Lan
d cac tinh Ha Tay (cu), Bac Giang va cac tinh
vung Ddng Nam Bp. Cac hinh thflc td ehflc chan
nuoi hdp tac xa, nhdm hp cung da phat huy tac
dung trong viec cflng td ehflc thu mua dau vao
de tiet kiem chi phi va cflng ban siin pham de
CO sflc manh trong viec dam phan/mac cii gia
vdi tif thifdng.
• Tuy nhien, cd the thdy ngdnh chdn nuoi
Idn niidc ta con bdc Id nhieu diem yeu kem:
Thd nhdt, chan nudi Idn van phd bien la
chan nuoi qui mo nhd, tan dung trong cac hp
gia dinh, gio'ng Idn dfldc sfl dung ehu yeu la Idn
lai CO ty le nae tbd'p. Chan nudi qui mo Idn
theo hfldng cong nghiep (chan nuoi trang trai)
con chiem ty le nhd ea ve so' diiu con cung nhfl
tdng trpng lifdng xua't chudng:
Thd hai, do chdn nudi qui md nhd nen viec
kiem soat djch benh, kiem soat ve sinh an toan
thflc pham rat khd khan, lam eho chat Ifldng
thjt cdn tha'p chfla dat tieu chuan xua't khiiu:
Thd ba, do gia thflc an chan nudi cao hdn
rat nhieu so vdi cac nfldc trong khu vflc va do
gid'ng Idn chfla tot, nen tdc dp tang trpng tha'p,
lam cho gia thanh chan nudi eao, nen chan
nuoi Idn chifa the hien ldi the so sanh va ldi
the ciinh tranh, khd khan cho xuat khau ra thi
trfldng the gidi:
Thd tu, trinh dp ky thuat cua ngfldi chan
nuoi cdn tha'p va chfla ddng deu, y thflc cua
ngfldi dan chfla cao, nen khi co dich benh chan
nuoi xay ra rat de lay lan, anh hfldng den
nganh chan nudi cflng nhfl sflc khde cong ddng.
• Trong bdi cdnh hdi nhap kinh te qudc te,
ngdnh chdn nuoi Idn nUdc ta co nhieu thdi cd
vd van hdi mdi:
Thd nhdt, thue nhiip khau nguyen lieu che
bien thfle an chan nuoi giam, nen chi phi dau
vao cho chan nuoi Idn se giam. tao thuiin ldi
cho nganh chan nudi Idn phat trien:
Thd hai, chung ta co dieu kien de nhap
dfldc cae gidng Idn ngoai nang sua't cao. cha't
Ifldng td't de tang nang sua't chan nudi ha gia
thanh san pham;
Thd ba, thi trfldng xua't khdu md rpng,
chung ta eo dieu kien de xuat khau san pham
sang nhieu nfldc tren the gidi;
Thd tii, nhieu cong ty nifdc ngoiM se diiu tu
vao Viet Nam ca trong hnh vflc chan nuoi va
che bien thflc pham, vi vay se eo nhieu cd hpi
cho nong dan Viet Nam co dfldc hdp ddng vdi
cac cong ty nifdc ngoai;
Thd ndm, do kinh te phat trien, thu nhap
ngfldi dan ngay cang tang, lam cho cau ve thflc
pham ma dac biet la thit Idn ngay cang tang
len, tao cd hpi thuan ldi cho nganh chan nuoi
Idn phat trien manh trong thdi gian tdi.
• Mac du tqo ra nhieu cd hdi nhiing chinh
qud trinh hdi nhdp qudc te cung tqo ra nhieu
thdch thdc ddi vdi ngdnh chdn nuoi Idn niidc ta:
Mot Id, do qua trinh cong nghiep hda va do
thi boa nen dien tich dii't danh cho chan nuoi
Idn thu hep, chan nudi tap trung lam cho moi
trifdng d nhiem va dich benh de lay lan biing
phqit thanh dich;
Hai Id, do ldi nhuan tfl san xua't cong
nghiep tang nhanh nen cdc nha dau tu se
khong man ma dau tfl vao nganh chan nuoi
Idn, lam cho cd hpi dfldc hdp tac vdi ciic nha
dau tfl Idn giam xudng;
Ba Id, do thue nhiip khiiu giiim nen nguy cd
thit Idn gia re tfl cac nifdc cd nen chan nuoi
tien tien se canh tranh gay gat vdi thit Idn siin
xuii't trong nfldc.
Nghi6n CM Kinh t4 so 373 - Thang 6.2009 71
Nghien cuu cac hinh thuc ...
3. Ket luan va k ien nghi
0 mien Bac Viet Nam da va dang tdn tai 3
hinh thflc hdp tac chan nudi Idn chu yeu. Thd
nhdt, hinh thflc chan nuoi cd hdp ddng chinh
tho'ng vdi chu hdp ddng Id cac cdng ty CP (Thai
Lan) va Japffa comfeed (Inddnexia). Thd hai,
hinh thflc chdn nuoi cd hdp ddng khdng chinh
thdng gifla ngfldi chan nuoi vdi cac hdp tac xa
hoac cac tfl thfldng cung ca'p dich vu dau
vao/tieu thu san pham cho ngfldi chdn nudi.
Thd ba, cac hp chan nuoi doc lap vdi nhieu qui
mo khac nhau tfl chan nuoi tan dung (1-2
eon/chu ky); den chdn nudi ban tan dung 3-10
con/ehu ky, chan nuoi theo xu hfldng thi
trfldng (tfl 10 den dfldi 100 con/chu ky) va chan
nuoi trang trai (tfl 100 con/chu ky trd len).
cac hp tham gia lien ket vdi tfl thfldng cd
thu nhap cao hdn ban cac hp lien ket vdi HTX
va chan nuoi doc lap trong phfldng thflc nuoi
Idn nai, ban Idn gio'ng va nuoi Idn ket hdp. Lien
ket vdi HTX ed flu the hdn bdn lien ket vdi tfl
thfldng vd vdi cac hp chan nudi doc lap d
phfldng thflc nuoi Idn nai ban Idn thit va nuoi
Idn thit thuan tuy. Ngoai ra, hdp tac lien ket
eon chia se rui ro gifla cac ben tham gia lien
ket va dam bao ldi ich eho ngfldi chan nuoi.
Trong 3 hinh thflc td ehflc chan nudi, hinh
thflc chan nuoi gia cdng cho cac cdng ty lien
doanh vdi nfldc ngoai dat ket qua vd hieu qua
cao nhifng ddi bdi vd'n dau tfl Idn, kha nang
quan ly cao nen khdng phai hp gia dinh nao
cung dap flng dfldc. Hinh thflc chan nuoi Idn
theo HTX cd nhieu flu diem, nhflng cdc mo
hinh hien tai chfla thu hut ngfldi chan nuoi va
chi tap t rung vao cac hp qui md t rung binh trd
len. Cac hp chan nudi doc lap de ddng thay ddi
qui mo chdn nuoi de thich flng vdi dieu kien
thi trfldng (gia ea, dich benh..) nhflng khd
khdn khi ky ket hdp ddng tieu thu san pham,
vi khdi Ifldng san pham khong cd thfldng
xuyen.Ngoai ra, do khd khan trong viec ky ket
diiu ra vdi nfldc ngoai nen cac cong ty CP,
Japffa comfeed khong md rpng hdp ddng ma
chi duy tri sd Ifldng hien cd.
Chan nudi Idn ngoai chi phfl hdp vdi cdc hp
qui mo trung binh trd len va td ehflc thanh
mang Ifldi lien hodn (HTX, nhdm nong dan
cung sd thich) neu chdn nudi d qui mo nhd (3-5
nai ngoai/hp nhfl d Thai Binh) thi hieu qua
tha'p./.
TAI LIEU THAM KHAO
1. Cheung, S. 1969. "Transaction Cost. Risk A\'ersion.
and the Choice of Contractual Arrangements." Journal of
Law and Economics, 12: 564-591.
2. Coulter. J. A. Goodland. and A. Tallomire. 1999.
Marrying Farmer Cooperation and Contract Farming:
Provision in a Liberalizing Sub-Saharan Africa. Overseas
Development Institute, ISSN 1356-9338.
3. Giao. H.K. 2004. "Situation of Livestock
Development in Vietnam: Policies and Solutions in the
Future". Presentation at the MARD Department of
Agriculture - ILRI Workshop on Enhancing Small-Scale
Livestock Development. 13-14 July 2004, Hanoi, Vietnam.
4. Hudson. D. and J. Lusk. 2004. "Risk and
Transactions Costs in Contracting: Results from a Choice-
Ba.sed Experiment," Journal of Agricultural and Food
Industrial Organization, 2 (Article 2).
5. Huong, Nguyen Thi. 2005. Vietnam Livestock and
Products Update 2005. USDA-Foreign Agricultural Service
(FAS) Global Agriculture Information Network (GAIN)
Report No. VM5056.
6. Huong. Nguyen Thi. 2006. Vietnam Livestock and
Products Annual 2006. USDA-FAS GAIN Report No.
VM6054.
7. IFPRI. 2001. Policy options for using livestock to
promote rural income diversitlcation and growth in Viet
Nam. Final Report submitted to the Royal Embassy of
Denmark and the Ministry of Agriculture and Rural
Development. Hanoi.
8. Key, N. and W. McBride. 2003. "Production
Contracts and Productivity in the U. S. Hog Sector."
American Journal of Agricultural Economics, 85: 121-133.
9. Lapar, L., Binh. V.T., Ehui, S., 2003. Identifying
barriers to entry to livestock input and output markets in
South-East Asia. The Case of Vietnam. ILRI. Nairobi.
Kenya.
10. Tiongco, M. and C. Delgado. 2007. Maintaining
Smallholder Competitiveness through Contract Farming: A
Look at Monogastric Livestock Production in India, the
Philippines, and Tliailand, a working paper for submission
as IFPRI Discussion Paper Series.
11. Tung, D.X., N.T. Thuy imd T.C. Thang. 2005.
"Pork and poultry markets in Vietnam". NIAH and
ICARD. Annex to Report: 'An appropriate level of risk:
Balancing the need for safe livestock products with fair
market access for the poor' B. Perry, A.N. Pratt. K. Sones,
and C. Stevens. PPLPI Working Paper No. 23.
72 Nghi4n cuv Kinh 14 so 373 - Thing 6 2009
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- nghien_cuu_cac_hinh_thuc_hop_tac_trong_chan_nuoi_lon_o_mien_bac_viet_nam_0143_2182551.pdf