Nghiên cứu bước đầu về mục tiêu, nội dung, biện pháp và các hình thức giáo dục bảo vệ môi trường biển, đảo cho trẻ mẫu giáo ở trường Mầm non - Nguyễn Mạnh Tuấn

Taåp chñ Giaáo duåc söë 41930 (kò 1 - 12/2017) * Trûúâng Àaåi hoåc Sû phaåm Haâ Nöåi NGUYÏÎN MAÅNH TUÊËN - NGUYÏÎN HAÂ LINH* NGHIÏN CÛÁU BÛÚÁC ÀÊÌU VÏÌ MUÅC TIÏU, NÖÅI DUNG, BIÏÅN PHAÁP VAÂ CAÁC HÒNH THÛÁC GIAÁO DUÅC BAÃO VÏÅ MÖI TRÛÚÂNG BIÏÍN, ÀAÃO CHO TREÃ MÊÎU GIAÁO ÚÃ TRÛÚÂNG MÊÌM NON Ngaây nhêån baâi: 10/03/2017; ngaây sûãa chûäa: 31/03/2016; ngaây duyïåt àùng: 31/03/2017. Abstract: Sea and island environmental pollution are becoming serious, affecting on many aspects of human’s life in coastal countries, including Vietnam. Therefore, education of sea and island environment protection towards sustainable development is required and must be carried out from early childhood education. This article proposes the objective, contents, methods and forms to organize activities of sea and island environment education for early children at preschools. Keywords: Education, sea environment, island environment, early children. 1. Múã àêìu Viïåt Nam laâ möåt quöëc gia ven biïín giaâu àeåp, ngûúâi dên Viïåt Nam luön tûå haâo àêët nûúác mònh coá “rûâng vaâng, biïín baåc”, cuâng vúái àöìng bùçng truâ phuá taåo ra möåt möi trûúâng sinh söëng vaâ phaát triïín cuãa dên töåc Viïåt ngaân àúâi nay. Àûúâng búâ biïín traãi daâi 3.260km cuâng nhiïìu caãnh àeåp, diïån tñch thïìm luåc àõa röång lúán hún 1 triïåu ki-lö-meát vuöng trong khu vûåc coá võ trñ chiïën lûúåc, biïín Viïåt Nam khöng chó laâ ngöi nhaâ cuãa haâng ngaân loaâi sinh vêåt, núi cung cêëp rêët nhiïìu loaåi taâi nguyïn, khoaáng saãn coá giaá trõ kinh tïë cao maâ coân coá yá nghôa chñnh trõ quan troång. Tuy nhiïn, vuâng biïín vaâ haãi àaão nûúác ta hiïån àang àöëi mùåt vúái rêët nhiïìu nguy cú vïì möi trûúâng nhû thûåc traång möi trûúâng bõ ö nhiïîm nghiïm troång taåi nhiïìu àõa phûúng, nhiïìu loaâi sinh vêåt phöí biïën trûúác kia àaä trúã nïn khan hiïëm hoùåc thêåm chñ nhiïìu loaåi thûåc phêím coá nguöìn göëc tûâ biïín chûáa nhiïìu chêët àöåc nguy haåi nïn khöng sûã duång àûúåc. Do vêåy, viïåc giaáo duåc yá thûác baão vïå möi trûúâng (BVMT) biïín, àaão àang trúã nïn hïët sûác cêëp thiïët. Muöën viïåc giaáo duåc BVMT biïín, àaão coá hiïåu quaã thò noá phaãi àûúåc thûåc hiïån ngay tûâ bêåc hoåc mêìm non (MN). Hiïån nay, úã trûúâng MN, giaáo duåc möi trûúâng àûúåc thûåc hiïån theo phûúng thûác löìng gheáp, tñch húåp kiïën thûác biïín, àaão vaâo caác hoaåt àöång giaáo duåc nhû hoaåt àöång laâm quen vúái möi trûúâng xung quanh, êm nhaåc, hoaåt àöång taåo hònh, laâm quen vúái toaán, thïí chêët vaâ hoaåt àöång vui chúi... Chuã yïëu nöåi dung giaáo duåc möi trûúâng cho treã chó dûâng laåi úã viïåc treã biïët giûä vïå sinh trûúâng MN hay núi úã chûá khöng nhùæc nhiïìu àïën BVMT biïín, àaão; hoùåc caác nöåi dung naây chûa àûúåc xaác àõnh àêìy àuã, chûa cuå thïí vaâ chûa àûúåc sùæp xïëp theo hïå thöëng, caác hoaåt àöång giaáo duåc biïín, àaão àûúåc xêy dûång chûa sinh àöång, chûa theo hïå thöëng. Vïì lûåc lûúång giaáo duåc, nhiïìu giaáo viïn (GV) MN chûa nùæm àûúåc kiïën thûác àêìy àuã vïì möi trûúâng biïín, àaão. Baâi viïët àïì xuêët muåc tiïu, nöåi dung, möåt söë biïån phaáp vaâ hònh thûác töí chûác hoaåt àöång giaáo duåc BVMT biïín, àaão cho treã MN, tûâ àoá giuáp GV coá thïí töí chûác caác hoaåt àöång cho treã mêîu giaáo úã trûúâng MN trong giai àoaån hiïån nay vïì biïín, àaão. 2. Nöåi dung nghiïn cûáu 2.1. Àïì xuêët muåc tiïu, nöåi dung Giaáo duåc BVMT biïín, àaão cho treã MN 2.1.1. Cú súã xêy dûång muåc tiïu, nöåi dung Giaáo duåc BVMT biïín, àaão cho treã MN: - Dûåa trïn Chûúng trònh giaáo duåc mêìm non (Ban haânh keâm theo Thöng tû söë 17 /2009/TT-BGDÀT ngaây 25/7/ 2009 cuãa Böå trûúãng Böå GD-ÀT), trong àoá chó roä: muåc tiïu cuãa giaáo duåc MN laâ giuáp treã em phaát triïín vïì thïí chêët, tònh caãm, trñ tuïå, thêím mô, hònh thaânh nhûäng yïëu töë àêìu tiïn cuãa nhên caách, chuêín bõ cho treã em vaâo lúáp möåt; hònh thaânh vaâ phaát triïín úã treã em nhûäng chûác nùng têm sinh lñ, nùng lûåc vaâ phêím chêët mang tñnh nïìn taãng, nhûäng kô nùng söëng cêìn thiïët phuâ húåp vúái lûáa tuöíi, khúi dêåy vaâ phaát triïín töëi àa nhûäng khaã nùng tiïìm êín, àùåt nïìn taãng cho viïåc hoåc úã caác cêëp hoåc tiïëp theo vaâ cho viïåc hoåc têåp suöët àúâi. - Dûåa trïn yïu cêìu phaãi àaãm baão tñnh khoa hoåc, tñnh vûâa sûác vaâ nguyïn tùæc àöìng têm phaát triïín tûâ dïî àïën khoá; àaãm baão tñnh liïn thöng giûäa caác àöå tuöíi, thöëng nhêët giûäa nöåi dung giaáo duåc vúái cuöåc söëng hiïån thûåc, gùæn vúái cuöåc söëng vaâ kinh nghiïåm cuãa treã, chuêín bõ cho treã tûâng bûúác hoaâ nhêåp vaâo cuöåc söëng. - Dûåa trïn thûåc tiïîn yïu cêìu giaáo duåc BVMT biïín, àaão, giaáo duåc chuã quyïìn biïín, àaão cho thïë hïå treã Viïåt Nam noái chung vaâ treã lûáa tuöíi mêîu giaáo noái riïng, goáp phêìn gòn giûä vaâ baão vïå chuã quyïìn thiïng liïng cuãa Töí quöëc. 2.1.2. Muåc tiïu a) Kiïën thûác: - Cung cêëp cho treã biïíu tûúång vïì möi trûúâng biïín, àaão (bao göìm: + Àiïìu kiïån tûå nhiïn trïn biïín; + Caác loaåi taâi nguyïn cuãa vuâng biïín, àaão Viïåt Nam; + Caác LÑ LUÊÅN GIAÁO DUÅC - DAÅY HOÅCÅ Á Å Å ÅÅ Á Å Å Å Taåp chñ Giaáo duåc söë 419 31(kò 1 - 12/2017) hoaåt àöång cuãa con ngûúâi trïn vuâng biïín, àaão); - Treã hiïíu àûúåc yá nghôa, vai troâ cuãa biïín, àaão àöëi vúái sûå söëng con ngûúâi, sûå phaát triïín kinh tïë, vùn hoáa, xaä höåi; - Coá hiïíu biïët vïì caác vêën àïì thúâi sûå liïn quan àïën biïín, àaão nhû ö nhiïîm möi trûúâng biïín, suy giaãm taâi nguyïn, biïën àöíi khñ hêåu (hiïån traång, nguyïn nhên, hêåu quaã)... b) Kô nùng: - Reân luyïån kô nùng BVMT biïín; - Kô nùng sûã duång tiïët kiïåm, hiïåu quaã caác nguöìn taâi nguyïn cuãa biïín; - Kô nùng tûå baão vïå baãn thên khi tiïëp xuác vúái biïín; - Kô nùng xaä höåi: Laâm viïåc nhoám, kô nùng chia seã, àöìng caãm, quan têm caác baån nhoã, nhûäng ngûúâi dên vuâng biïín, àaão, caác chiïën sô baão vïå vuâng biïín, àaão töí quöëc bùçng caác haânh àöång thiïët thûåc. c) Thaái àöå: - Hònh thaânh úã treã caãm xuác, tònh caãm tñch cûåc vúái biïín, àaão, vúái caác sûå vêåt, hiïån tûúång con ngûúâi úã biïín, àaão; treã coá tònh yïu vúái biïín, àaão quï hûúng; - Treã quan têm àïën möi trûúâng biïín, coá hûáng thuá vúái viïåc khaám phaá caác sûå vêåt, hiïån tûúång, hoaåt àöång nuöi tröìng, chùm soác, khai thaác, chïë biïën haãi saãn, BVMT biïín, àaão quï hûúng; - Treã hûáng thuá, tñch cûåc, saáng taåo tham gia caác hoaåt àöång nghïå thuêåt nhû taåo hònh, êm nhaåc, vùn hoåc... vïì àïì taâi biïín, àaão, ngûúâi lñnh biïín...; - Thïí hiïån thaái àöå àuáng vúái nhûäng vêën àïì liïn quan àïën biïín, àaão. 2.1.3. Àïì xuêët möåt söë nöåi dung giaáo duåc BVMT biïín, àaão cho treã lûáa tuöíi MN Giaáo duåc BVMT biïín, àaão cho treã MN cêìn àêìy àuã, chñnh xaác nhûng phaãi àaãm baão tñnh vûâa sûác, phaát huy tñnh tñch cûåc trong nhêån thûác cuãa treã vaâ lûåa choån nöåi dung phuâ húåp àïí tñch húåp trong caác hoaåt àöång khaác úã trûúâng MN. Giaáo duåc BVMT biïín, àaão cho treã MN göìm caác nöåi dung chñnh: - Caác nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn biïín, àaão Viïåt Nam; - Thûåc traång möi trûúâng vuâng biïín, àaão hiïån nay; - Hoaåt àöång BVMT biïín, àaão. Tuây thuöåc vaâo lûáa tuöíi cuãa treã hoùåc àõa phûúng núi treã sinh söëng coá gêìn biïín hay khöng maâ GV àûa ra nöåi dung giaáo duåc úã caác mûác àöå khaác nhau. Sau àêy laâ nöåi dung chi tiïët: a) Taâi nguyïn thiïn nhiïn biïín, àaão Viïåt Nam Treã thêëy àûúåc sûå giaâu coá cuãa nguöìn taâi nguyïn biïín, àaão, àêy laâ nhûäng àiïìu kiïån thuêån lúåi cho àúâi söëng cuãa ngûúâi dên cuäng nhû sûå phaát triïín kinh tïë cuãa àêët nûúác. Tûâ àoá, hònh thaânh úã treã loâng yïu nûúác, tònh yïu vúái biïín, àaão quï hûúng vaâ coá nhûäng haânh àöång thiïët thûåc, cuå thïí, trong khaã nùng cuãa mònh àïí BVMT, taâi nguyïn biïín, àaão Viïåt Nam. - Taâi nguyïn sinh vêåt: Nöåi dung vïì taâi nguyïn sinh vêåt biïín, àaão chuã yïëu vïì caác loaâi àöång vêåt, thûåc vêåt söëng úã biïín, vuâng ven biïín vaâ trïn caác àaão. Treã cêìn biïët nhûäng tri thûác liïn quan àïën caác nhoám àöëi tûúång naây vïì: + Nhûäng kiïën thûác cú baãn vïì àöång thûåc vêåt trïn biïín, àaão; + Möëi quan hïå giûäa caác loaâi sinh vêåt biïín vúái con ngûúâi, cuäng nhû sûå taác àöång cuãa con ngûúâi lïn àúâi söëng cuãa caác loaâi sinh vêåt àoá; + Treã biïët àûúåc möåt caách sú giaãn giaá trõ dinh dûúäng cuãa caác loaåi haãi saãn, möåt söë loaåi coá àöåc töë nïn cêìn cêín thêån khi sûã duång; + AÃnh hûúãng cuãa sûå thay àöíi, ö nhiïîm möi trûúâng söëng àïën caác loaâi sinh vêåt biïín, tûâ àoá hònh thaânh úã treã yá thûác baão vïå caác loaâi sinh vêåt biïín vaâ möi trûúâng söëng cuãa chuáng; + Viïåc khai thaác vaâ sûã duång nguöìn taâi nguyïn sinh vêåt noái chung vaâ sinh vêåt biïín, àaão noái riïng cêìn chuá yá àïën viïåc baão töìn, phaát triïín bïìn vûäng caác nguöìn taâi nguyïn quyá giaá naây. - Taâi nguyïn phi sinh vêåt: Nguöìn taâi nguyïn phi sinh vêåt úã vuâng biïín, àaão Viïåt Nam cuäng vö cuâng phong phuá, nhiïìu loaåi coá trûä lûúång lúán, mang laåi lúåi ñch vïì kinh tïë cho àêët nûúác. + Caác nguöìn taâi nguyïn vö têån (aánh saáng mùåt trúâi, gioá, nûúác, muöëi). Treã cêìn biïët àêy laâ nhûäng nguöìn taâi nguyïn vö têån, coá vai troâ rêët quan troång àöëi vúái àúâi söëng cuãa caác loaâi sinh vêåt noái chung vaâ con ngûúâi noái riïng. Tuy nhiïn, chuáng luön coá sûå thay àöíi, biïën àöång theo caác chu kò (ngaây, àïm; muâa). Treã biïët möåt caách àún giaãn caách thûác àïí khai thaác vaâ sûã duång caác loaåi taâi nguyïn naây. + Caác nguöìn taâi nguyïn khoaáng saãn vaâ nùng lûúång (dêìu moã, khñ àöët, kim loaåi, caát): Treã biïët àûúåc caác nguöìn taâi nguyïn khoaáng saãn vaâ nùng lûúång úã biïín coá vai troâ rêët quan troång phuåc vuå caác hoaåt àöång dên sinh vaâ saãn xuêët cöng nghiïåp. Treã cêìn biïët viïåc khai thaác caác loaåi taâi nguyïn naây coá aãnh hûúãng lúán àïën hïå sinh thaái biïín nhû lùæp àùåt caác giaân khoan, àûúâng öëng, xêy dûång caác cöng trònh ngoaâi biïín seä laâm nhiïìu loaâi sinh vêåt bõ aãnh hûúãng, khöng coân núi úã vaâ laâm thay àöíi caác àiïìu kiïån vöën coá. Mùåt khaác, caác chïë phêím tûâ dêìu moã khi sûã duång seä gêy ö nhiïîm möi trûúâng do thaãi ra khöng khñ nhûäng chêët àöåc haåi nïn cêìn haån chïë sûã duång chuáng àïí BVMT (ài xe àaåp, caác phûúng tiïån giao thöng cöng cöång...). + Taâi nguyïn du lõch: Treã biïët àûúåc tiïìm nùng du lõch cuãa biïín, àaão Viïåt Nam. + Taâi nguyïn giao thöng haâng haãi: GV cung cêëp cho treã möåt söë thöng tin vïì àùåc àiïím laänh thöí nûúác ta coá liïn quan túái giao thöng àûúâng biïín. b) Thûåc traång möi trûúâng vuâng biïín, àaão hiïån nay: - Ö nhiïîm möi trûúâng biïín: + GV cêìn cung cêëp cho treã thöng tin vïì tònh traång ö nhiïîm möi trûúâng biïín, àaão hiïån nay (tònh traång ö nhiïîm; nguyïn nhên; hêåu quaã cuãa ö nhiïîm; GV cuäng coá thïí cung cêëp cho treã nhûäng vñ duå àiïín hònh); + Treã biïët àûúåc nhûäng ngaây Möi trûúâng thïë giúái (5/6), ngaây Àaåi dûúng thïë giúái (8/6), Tuêìn lïî biïín vaâ haãi àaão Viïåt Nam haâng nùm vaâ nhûäng hoaåt àöång thiïët thûåc àïí laâm giaãm tònh traång ö nhiïîm möi trûúâng biïín. - Suy giaãm taâi nguyïn biïín, àaão: + Treã hiïíu àûúåc thïë naâo laâ suy giaãm taâi nguyïn; Hiïån traång suy giaãm taâi nguyïn taåi caác vuâng biïín, àaão hiïån nay nhû thïë naâo; Nguyïn nhên gêy nïn tònh traång naây; + Treã cuäng biïët àûúåc caác nguöìn taâi nguyïn khoaáng saãn vaâ nùng lûúång do viïåc khai thaác chûa húåp lñ, sûã duång cöng nghïå khai thaác laåc hêåu laâm laäng phñ taâi Taåp chñ Giaáo duåc söë 41932 (kò 1 - 12/2017) Baãng 1. Nöåi dung giaáo duåc BVMT biïín, àaão theo lûáa tuöíi cuå thïí nhû sau: Mûác àöå yïu cêìu àöëi vúái treã caác lûáa tuöíi Nöåi dung giaáo duåc 3 - 4 tuöíi 4 - 5 tuöíi 5 - 6 tuöíi Thûåc vêåt úã biïín, àaão - Nhêån biïët, phên loaåi, goåi tïn möåt söë loaåi thûåc vêåt phöí biïën úã biïín, trïn caác àaão vaâ rûâng ngêåp mùån - Coá kô nùng so saánh sûå khaác nhau roä neát giûäa hai thûåc vêåt vuâng biïín, àaão vúái nhau. - Coá mong muöën quan têm, chùm soác, yïu quyá caác loaâi thûåc vêåt biïín vaâ mong muöën sûã duång chuáng trong cuöåc söëng haâng ngaây - Cuãng cöë biïíu tûúång vïì thûåc vêåt: àùåc àiïím, cêëu taåo, sûå phong phuá, vai troâ cuãa thûåc vêåt vaâ caách sûã duång. - Coá biïíu tûúång vïì möi trûúâng söëng cuãa caác loaâi thûåc vêåt vuâng biïín, àaão vaâ sûå phên böë cuãa chuáng (cêy ngêåp mùån, cêy trïn caác àaão, cêy söëng dûúái biïín). - Biïët nguöìn göëc möåt söë loaâi thûåc vêåt tiïu biïíu trïn caác àaão (tûå nhiïn hay do con ngûúâi mang ra tröìng). - Coá kô nùng so saánh àùåc àiïím khaác vaâ giöëng nhau cuãa hai loaåi cêy, hoa, quaã; phên nhoám thûåc vêåt theo caác dêëu hiïåu àùåc trûng. - Coá mong muöën chùm soác, baão vïå caác loaâi thûåc vêåt vuâng biïín, àaão; coá möåt söë kô nùng chùm soác thûåc vêåt. - Tiïëp tuåc cuãng cöë, laâm chñnh xaác, khaái quaát hoáa vaâ múã röång biïíu tûúång cuãa treã vïì caác loaâi thûåc vêåt vuâng biïín, àaão: àùåc àiïím cêëu taåo cú thïí thñch nghi vúái möi trûúâng söëng; quaá trònh phaát triïín; vai troâ cuãa chuáng àöëi vúái möi trûúâng vaâ vúái con ngûúâi; aãnh hûúãng cuãa möi trûúâng ö nhiïîm àïën caác loaâi thûåc vêåt biïín - Coá kô nùng so saánh sûå khaác nhau vaâ giöëng nhau cuãa hai hay nhiïìu àöëi tûúång; coá kô nùng phên loaåi caác loaâi thûåc vêåt biïín theo möåt hoùåc nhiïìu dêëu hiïåu vaâ àùåt tïn cho noá. - Coá mong muöën chùm soác, baão vïå thûåc vêåt; coá möåt söë kô nùng chùm soác thûåc vêåt biïín, àaão; baây toã thaái àöå àuáng vúái nhûäng haânh vi cuãa ngûúâi khaác àöëi vúái thûåc vêåt. Àöång vêåt úã biïín, àaão - Biïët tïn goåi, dêëu hiïåu nöíi bêåt cuãa möåt söë àöång vêåt phöí biïën úã vuâng biïín, àaão (àùåc àiïím, núi söëng, haânh vi, ñch lúåi). - Hònh thaânh biïíu tûúång khaái quaát vïì caác loaâi àöång vêåt biïín quen thuöåc, phöí biïën. - Biïët àûúåc caách thûác di chuyïín cuãa möåt söë loaâi àöång vêåt phöí biïën úã biïín vaâ trïn caác àaão. - Hûáng thuá, quan têm àïën àöång vêåt biïín - Coá biïíu tûúång roä neát vïì caác loaâi àöång vêåt biïín (àùåc àiïím cêëu taåo, núi cû truá, caách thûác vaâ núi kiïëm ùn, loaåi thûác ùn, phên böë). - Laâm quen vúái möåt söë loaâi àöång vêåt biïín, àaão tiïu biïíu, phöí biïën. - Phên biïåt vaâ goåi tïn àûúåc caác böå phêån trïn cú thïí möåt söë loaåi àöång vêåt; biïët möëi quan hïå giûäa cêëu taåo cú thïí vaâ sûå vêån àöång. - Biïët àûúåc nguöìn göëc möåt söë loaâi àöång vêåt phöí biïën söëng trïn caác àaão (tûå nhiïn hay do con ngûúâi mang ra àaão). - Coá kô nùng so saánh sûå khaác vaâ giöëng nhau cuãa hai loaâi àöång vêåt biïín, phên nhoám chuáng theo möåt hoùåc hai dêëu hiïåu - Laâm quen vúái caách chùm soác àöång vêåt biïín. - Cuãng cöë, laâm chñnh xaác vaâ múã röång biïíu tûúång cuãa treã vïì caác loaâi àöång vêåt vuâng biïín, àaão: àùåc àiïím cêëu taåo cú thïí thñch nghi vúái möi trûúâng söëng; quaá trònh phaát triïín; sûå di cû; vai troâ cuãa chuáng àöëi vúái möi trûúâng vaâ vúái con ngûúâi; aãnh hûúãng cuãa möi trûúâng ö nhiïîm àïën àúâi söëng cuãa chuáng. - Coá khaã nùng phên biïåt àûúåc caác nhoám àöång vêåt biïín, vïì sûå khaác nhau vaâ giöëng nhau cuãa chuáng. - Hònh thaânh biïíu tûúång vïì caác nhoám “àöång vêåt söëng hoaân toaân dûúái biïín”, “àöång vêåt trïn caác àaão”, “àöång vêåt söëng dûúái biïín nhûng coá thúâi gian lïn caån”, “caác loaâi chim biïín”. - Biïët àûúåc möëi quan hïå giûäa viïåc chùm soác vaâ traång thaái cuãa möåt söë loaâi àöång vêåt bêåc cao; hûáng thuá, tñch cûåc vaâ coá möåt söë kô nùng chùm soác àöång vêåt biïín. Caác nguöìn taâi nguyïn phi sinh vêåt trïn biïín (aánh saáng, gioá, nûúác, muöëi, caát, dêìu moã, kim loaåi) - caác yïëu töë vö sinh - Nhêån biïët, phên biïåt vaâ goåi tïn möåt söë taâi nguyïn phi sinh vêåt trïn biïín. - Biïët möåt söë àùåc àiïím cuãa caác loaåi taâi nguyïn naây thöng qua quan saát vaâ sûã duång. - Coá mong muöën tham gia sûã duång, giûä gòn, tiïët kiïåm caác loaåi taâi nguyïn cuãa biïín - Coá biïíu tûúång vïì sûå phong phuá, àa daång cuãa caác loaåi taâi nguyïn phi sinh vêåt trïn biïín. - Biïët àûúåc sûå khan hiïëm cuãa nguöìn nûúác ngoåt úã vuâng biïín vaâ trïn caác àaão. - Biïët möåt söë àùåc àiïím, tñnh chêët cuãa chuáng (sûå töìn taåi, maâu sùæc, hònh daång, muâi võ, cöng duång, caách khai thaác vaâ sûã duång) - Coá kô nùng so saánh àùåc àiïím cuãa hai àöëi tûúång. - Hûáng thuá, tñch cûåc khaám phaá caác loaåi taâi nguyïn biïín, àaão; Coá kô nùng sûã duång vaâ baão vïå caác loaåi taâi nguyïn biïín, àaão. - Cuãng cöë, laâm chñnh xaác vaâ múã röång biïíu tûúång cuãa treã vïì caác loaåi taâi nguyïn phi sinh vêåt, möëi quan hïå cuãa chuáng vúái möi trûúâng tûå nhiïn, vúái caác loaâi àöång thûåc vêåt vaâ con ngûúâi. - Biïët àûúåc caách thûác vaâ quy trònh khai thaác möåt söë loaåi taâi nguyïn phi sinh vêåt. - Coá kô nùng so saánh hai hay nhiïìu àöëi tûúång, coá kô nùng phên loaåi chuáng theo möåt hoùåc nhiïìu dêëu hiïåu àùåc trûng. Chuã àöång, tñch cûåc khaám phaá caác loaåi taâi nguyïn biïín, àaão; Coá kô nùng sûã duång tiïët kiïåm vaâ baão vïå caác loaåi taâi nguyïn biïín, àaão. Du lõch - Treã noái àûúåc tïn möåt vaâi baäi biïín du lõch àaä àûúåc traãi nghiïåm - Biïët àûúåc möåt söë hoaåt àöång khi ài du lõch biïín (tùæm biïín, phúi nùæng, chúi vúái caát vaâ nûúác, ùn uöëng àöì biïín, nghó ngúi...) - Yïu thñch biïín. - Biïët tïn, vaâ phên biïåt àûúåc caác khu du lõch nöíi tiïëng cuãa nûúác ta. - Nhêån biïët, phên biïåt caác loaåi phûúng tiïån du lõch trïn biïín, àaão. - Coá nhu cêìu vaâ kô nùng tûå phuåc vuå khi ài du lõch biïín, àaão - Coá möåt söë kô nùng giûä gòn, BVMT biïín - Hûáng thuá vaâ tñch cûåc tham gia caác hoaåt àöång khi ài du lõch biïín (tùæm biïín, phúi nùæng, chúi vúái caát vaâ nûúác, ùn uöëng àöì biïín, nghó ngúi...) - Coá biïíu tûúång khaái quaát vïì khu du lõch biïín (coá àaão, baäi biïín, phong caãnh àeåp, khöng khñ trong laânh, nûúác biïín trong saåch) - Coá kô nùng tûå àaãm baão an toaân khi tùæm biïín, chúi caác troâ chúi ngoaâi biïín - Coá thïí nhêån biïët vaâ chó àûúåc võ trñ möåt söë baäi biïín vaâ caác àaão du lõch nöíi tiïëng thöng qua hònh aãnh tiïu biïíu, biïíu tûúång cuãa khu du lõch àoá. - Coá kô nùng BVMT, caãnh quan biïín, àaão. - Chuã àöång, tñch cûåc tham gia caác hoaåt àöång khi ài du lõch biïín Giao thöng haâng haãi - Nhêån biïët, phên biïåt vaâ goåi tïn möåt söë phûúng tiïån giao thöng trïn biïín. - Biïët àûúåc võ trñ vuâng biïín nûúác ta thuêån lúåi cho giao thöng àûúâng biïín. - Treã biïët möåt söë àùåc àiïím cuãa caác loaåi phûúng tiïån giao thöng àûúâng biïín: cêëu taåo, caách thûác hoaåt àöång vaâ nguyïn liïåu caác loaåi phûúng tiïån sûã duång àïí hoaåt àöång - Coá kô nùng so saánh sûå khaác vaâ giöëng nhau cuãa caác loaåi phûúng tiïån giao thöng trïn biïín, hònh thûác vêån taãi àûúâng biïín so vúái caác caách vêån chuyïín khaác. - Coá kô nùng phên nhoám caác loaåi phûúng tiïån giao thöng àûúâng biïín theo möåt hoùåc nhiïìu dêëu hiïåu. - Biïët àûúåc caãnh saát biïín laâ lûåc lûúång àaãm baão an ninh giao thöng trïn biïín (trang phuåc, nhiïåm vuå, cöng cuå höî trúå...). - Biïët àûúåc lúåi ñch cuãa giao thöng vêån taãi biïín àöëi vúái con ngûúâi vaâ nhûäng taác haåi cuãa noá coá thïí gêy ra cho möi trûúâng biïín. Taåp chñ Giaáo duåc söë 419 33(kò 1 - 12/2017) nguyïn. Tûâ àoá hònh thaânh úã treã thoái quen sûã duång tiïët kiïåm vaâ coá hiïåu quaã caác nguöìn nùng lûúång, taâi nguyïn. - Biïën àöíi khñ hêåu: + Treã biïët àûúåc nguyïn nhên gêy ra biïën àöíi khñ hêåu chuã yïëu laâ do caác hoaåt àöång cuãa con ngûúâi; + Treã biïët hêåu quaã cuãa biïën àöíi khñ hêåu. c) Hoaåt àöång BVMT biïín, àaão: - Cuöåc söëng cuãa con ngûúâi sinh söëng taåi vuâng biïín, àaão: + Treã biïët àûúåc möåt söë caác hoaåt àöång, sinh hoaåt cuãa ngûúâi dên söëng trïn biïín, ven biïín, trïn àaão; +) GV cêìn giaáo duåc treã biïët trên troång cuöåc söëng cuãa mònh, biïët quan têm àïën nhûäng ngûúâi dên khoá khùn trïn àaão bùçng nhûäng haânh àöång thiïët thûåc nhû uãng höå quêìn aáo, àöì chúi, àöì duâng hoåc têåp cho caác baån söëng ngoaâi àaão, sûã duång tiïët kiïåm caác nguöìn taâi nguyïn... - Caác hoaåt àöång BVMT biïín: Treã biïët àûúåc rùçng nïëu möi trûúâng bõ ö nhiïîm chùæc chùæn seä aãnh hûúãng rêët lúán àïën caác loaâi sinh vêåt, sûå khai thaác quaá mûác, khöng húåp lñ cuãa con ngûúâi cuäng laâm suy giaãm caác loaåi taâi nguyïn möåt caách nhanh choáng. GV cêìn hûúáng dêîn treã viïåc BVMT thöng qua nhûäng haânh àöång rêët nhoã nhûng thiïët thûåc, coá yá nghôa vaâ treã hoaân toaân coá thïí laâm àûúåc nhû: coá yá thûác giûä gòn caãnh quan, möi trûúâng, tön troång caác quy àõnh khi tham quan, du lõch biïín, àaão, khöng sûã duång caác loaåi haãi saãn quyá hiïëm, sûã duång tiïët kiïåm caác nguöìn taâi nguyïn, sûã duång caác loaåi phïë liïåu laâm àöì chúi, àöì duâng hoåc têåp... vaâ quan troång nhêët laâ viïåc hònh thaânh cho treã thaái àöå àuáng àùæn àöëi vúái nhûäng haânh vi töët vaâ khöng töët vúái möi trûúâng biïín, àaão. Cuå thïí, coá thïí phên chia nöåi dung giaáo duåc BVMT biïín, àaão theo àöå tuöíi nhû trong baãng 1 (xem trang trûúác). 2.2. Möåt söë biïån phaáp Giaáo duåc BVMT biïín, àaão cho treã MN 2.2.1. Biïån phaáp 1: Sûã duång taâi liïåu trûåc quan mö taã trung thûåc àùåc àiïím, chûáng cûá lõch sûã vaâ cuöåc söëng con ngûúâi trïn biïín, àaão Taâi liïåu trûåc quan (tranh aãnh, phim, mö hònh, baãn àöì, quaã àõa cêìu...) luön àûúåc sûã duång tñch cûåc trong daåy hoåc úã bêåc hoåc MN búãi noá phuâ húåp vúái àùåc àiïím tû duy trûåc quan cuãa treã. Sûã duång taâi liïåu trûåc quan àïí giaáo duåc biïín, àaão vaâ chuã quyïìn biïín, àaão nhùçm muåc àñch: - Cung cêëp cho treã nhûäng biïíu tûúång chên thûåc vïì cuöåc söëng vaâ con ngûúâi trïn biïín; - Khúi gúåi úã treã hûáng thuá tòm hiïíu vïì biïín, àaão Viïåt Nam, tûå haâo vïì truyïìn thöëng Viïåt Nam, yïu veã àeåp cuãa biïín, àaão quï hûúng; - Reân cho treã möåt söë kô nùng: quan saát, sûã duång biïíu àöì, baãn àöì, quaã àõa cêìu. 2.2.2. Biïån phaáp 2: Sûã duång taác phêím vùn hoåc phaãn aánh trung thûåc, söëng àöång sûå vêåt, hiïån tûúång, hoaåt àöång con ngûúâi úã biïín, àaão Coá thïí noái, taác phêím vùn hoåc laâ möåt phûúng tiïån nghïå thuêåt phuâ húåp vúái àùåc àiïím nhêån thûác vaâ thõ hiïëu thêím mô cuãa treã MN. Sûã duång taác phêím vùn hoåc trong quaá trònh giaáo duåc vïì biïín, àaão Viïåt Nam cho treã nhùçm àaåt àûúåc caác muåc àñch sau àêy: - Cung cêëp biïíu tûúång phong phuá cho treã vïì biïín, àaão vaâ cuöåc söëng, con ngûúâi trïn biïín, àaão tûâ chñnh nöåi dung vaâ nhên vêåt trong caác taác phêím vùn hoåc, hònh thaânh nhûäng hiïíu biïët vïì truyïìn thöëng, vùn hoáa, tñn ngûúäng vuâng biïín cho treã thöng qua caác taác phêím vùn hoåc dên gian; - Hònh thaânh xuác caãm, tònh caãm, tònh yïu àöëi vúái biïín, àaão vaâ nhûäng con ngûúâi trïn biïín, àaão möåt caách tûå nhiïn vaâ sêu sùæc cho treã thöng qua nhûäng ngön tûâ nghïå thuêåt; - Phaát Cuöåc söëng cuãa ngûúâi dên trïn caác àaão - Treã biïët àûúåc trïn möåt söë àaão coá ngûúâi sinh söëng. - Biïët àûúåc cuöåc söëng bònh thûúâng cuãa ngûúâi dên trïn àaão - Treã biïët àûúåc ngûúâi dên trïn àaão söëng thiïëu thöën vaâ khoá khùn (thiïëu nûúác ngoåt, cú súã vêåt chêët, thiïn tai). - Biïët àûúåc möåt söë nghïì truyïìn thöëng trïn caác àaão. - Coá mong muöën giuáp àúä, àöìng caãm, chia seã vúái nhûäng khoá khùn cuãa hoå. - Coá kô nùng so saánh sûå khaác nhau giûäa àiïìu kiïån söëng trïn àaão vaâ àêët liïìn. - Biïët giaãi thñch nguyïn nhên sûå khoá khùn cuãa nhûäng ngûúâi sinh söëng trïn àaão. - Quan têm àïën cuöåc söëng cuãa nhûäng ngûúâi söëng trïn àaão; biïët trên troång cuöåc söëng cuãa baãn thên; chia seã vúái cuöåc söëng cuãa hoå. Caác hoaåt àöång baão vïå taâi nguyïn vaâ möi trûúâng biïín - Treã biïët àûúåc möåt söë biïíu hiïån cuãa viïåc ö nhiïîm möi trûúâng (nûúác bêín, nhiïìu raác, caá chïët...) - Coá mong muöën BVMT biïín. - Biïët àûúåc tïn goåi, trang phuåc, nhiïåm vuå, cöng cuå höî trúåcuãa lûåc lûúång chuyïn traách BVMT biïín laâ caãnh saát biïín. - Tön troång caác quy àõnh khi ài du lõch tham quan vuâng biïín, àaão - Coá kô nùng sûã duång caác loaåi taâi nguyïn biïín möåt caách húåp lñ, tiïët kiïåm - Treã hiïíu àûúåc viïåc baão vïå taâi nguyïn vaâ möi trûúâng biïín laâ traách nhiïåm cuãa têët caã moåi ngûúâi. - Coá kô nùng baão vïå taâi nguyïn biïín vaâ möi trûúâng biïín. - Coá thaái àöå àuáng vúái nhûäng haânh vi gêy aãnh hûúãng àïën caác loaåi taâi nguyïn vaâ möi trûúâng biïín. Caác vêën àïì thúâi sûå liïn quan àïën biïín, àaão hiïån nay - Treã biïët möåt söë sûå kiïån ö nhiïîm möi trûúâng biïín. - Coá mong muöën thay àöíi, caãi thiïån thûåc traång möi trûúâng khöng töët trïn biïín, àaão. - Treã biïët àûúåc hiïån traång cuãa möåt söë vêën àïì trïn biïín, àaão: möi trûúâng biïín bõ ö nhiïîm, caác loaåi taâi nguyïn àang caån kiïåt, thúâi tiïët thay àöíi. - Treã coá thïí biïët àûúåc möåt söë nguyïn nhên àún giaãn vaâ hêåu quaã cuãa nhûäng hiïån tûúång naây àöëi vúái möi trûúâng vaâ con ngûúâi. - Coá thïí giaãi thñch àûúåc nguyïn nhên cuãa möåt söë sûå viïåc (taåi sao möi trûúâng biïín laåi bõ ö nhiïîm, taåi sao caác loaâi àöång thûåc vêåt bõ àe doåa). - Treã coá thïí tòm hiïíu vïì hay àûa ra möåt söë vñ duå tiïu biïíu, àiïín hònh vïì caác vêën àïì trïn. - Treã biïët àûúåc nhûäng hêåu quaã cuãa nhûäng hiïån tûúång naây. - Coá thaái àöå àuáng vúái nhûäng haânh vi gêy aãnh hûúãng khöng töët àïën caác vuâng biïín vaâ haãi àaão. Taåp chñ Giaáo duåc söë 41934 (kò 1 - 12/2017) triïín ngön ngûä, àùåc biïåt laâ ngön ngûä nghïå thuêåt; kñch thñch khaã nùng saáng taåo cuãa treã trong caác hoaåt àöång àoåc thú, kïí chuyïån, àoáng kõch. 2.2.3. Biïån phaáp 3: Sûã duång êm nhaåc giaáo duåc BVMT biïín, àaão cho treã Êm nhaåc laâ loaåi hònh nghïå thuêåt hêëp dêîn vúái treã; giai àiïåu, lúâi ca dïî daâng khúi gúåi xuác caãm cuãa treã àöëi vúái nöåi dung àûúåc noái àïën trong baâi haát, àùåc biïåt laâ vúái nöåi dung ñt quen thuöåc nhû biïín, àaão quï hûúng. Qua àoá, kñch thñch hûáng thuá, hònh thaânh xuác caãm tònh caãm tñch cûåc cho treã vïì biïín, àaão nhû: sûå biïët ún, tònh yïu, niïìm tûå haâo, mong muöën baão vïå biïín, àaão quï hûúng. 2.2.4. Biïån phaáp 4: Sûã duång troâ chúi cuãng cöë kiïën thûác, kô nùng vïì biïín, àaão vaâ BVMT biïín, àaão cho treã Troâ chúi coá yá nghôa lúán àöëi vúái sûå phaát triïín cuãa treã em trong suöët thúâi thú êëu, khöng nhûäng cuãng cöë tri thûác, reân luyïån kô nùng cho treã maâ coân laâm giaâu trñ tûúãng tûúång, saáng taåo cuãa treã em. Nhúâ coá caác troâ chúi maâ xaä höåi treã em múái hònh thaânh, trong àoá treã àûúåc tûå do tham gia vaâo caác möëi quan hïå thûåc cuäng nhû quan hïå chúi vúái caác baån. Troâ chúi coá thïí hûúáng túái nhûäng muåc àñch sau àêy: - Cuãng cöë kiïën thûác cho treã vïì biïín, àaão Viïåt Nam: võ trñ àõa lñ, àùåc àiïím khñ hêåu, taâi nguyïn, cuöåc söëng cuãa con ngûúâi trïn biïín, àaão, vêën àïì möi trûúâng biïín, àaão hiïån nay,...; - Hònh thaânh möåt söë kô nùng BVMT biïín, àaão; - Hònh thaânh úã treã yá thûác, thaái àöå yïu quyá, giûä gòn, mong muöën chia seã, quan têm túái viïåc BVMT biïín, àaão. 2.3. Möåt söë hònh thûác töí chûác hoaåt àöång Giaáo duåc BVMT biïín, àaão cho treã úã trûúâng MN Giaáo duåc BVMT biïín, àaão coá thïí tiïën haânh thöng qua caác hònh thûác hoaåt àöång cuãa treã úã trûúâng MN nhû hoåc têåp, vui chúi, lao àöång, lïî höåi, giao lûu, tham quan... Möîi hònh thûác hoaåt àöång coá ûu thïë nhêët àõnh àöëi vúái viïåc giaáo duåc biïín, àaão cho treã. Do vêåy, àïí thûåc hiïån nhiïåm vuå giaáo duåc BVMT biïín, àaão cho treã coá hiïåu quaã, GV MN cêìn nùæm àûúåc caách töí chûác caác hoaåt àöång naây vaâ lûåa choån nöåi dung vaâ xaác àõnh thúâi àiïím thuêån lúåi trong hoaåt àöång àïí löìng gheáp, tñch húåp nöåi dung giaáo duåc möåt caách phuâ húåp. 2.3.1. Giaáo duåc vïì biïín, àaão cho treã úã trûúâng MN thöng qua hoaåt àöång hoåc têåp Giaáo duåc BVMT biïín, àaão cho treã MN àûúåc tiïën haânh dûúái phûúng thûác löìng gheáp, tñch húåp nöåi dung cuãa noá vaâo hoaåt àöång hoåc têåp úã caác mûác àöå khaác nhau. Viïåc lûåa choån nöåi dung Giaáo duåc BVMT biïín, àaão trong möîi giúâ hoåc cuå thïí cêìn dûåa vaâo chuã àïì vaâ loaåi giúâ hoåc. Àïí àaãm baão hiïåu quaã hoaåt àöång hoåc, cêìn thûåc hiïån caác yïu cêìu vïì lûåa choån nöåi dung GD biïín, àaão cho treã sau àêy: - Àaãm baão sûå phuâ húåp nöåi dung Giaáo duåc BVMT biïín, àaão vúái nöåi dung hoaåt àöång hoåc têåp; - Àaãm baão tñnh hïå thöëng troån veån cuãa nöåi dung hoaåt àöång hoåc têåp; - Àaãm baão tñnh vûâa sûác cho treã. 2.3.2. Giaáo duåc BVMT biïín, àaão cho treã úã trûúâng MN thöng qua hoaåt àöång vui chúi Vui chúi laâ hoaåt àöång chuã àaåo cuãa treã MN. Qua hoaåt àöång vui chúi, treã khöng nhûäng lônh höåi, cuãng cöë kiïën thûác vïì biïín, àaão coá trong nöåi dung chúi, chûáa àûång trong caác àöì duâng àöì chúi maâ coân àûúåc reân luyïån caác kô nùng vïì caách thûác hoaåt àöång vaâ möëi quan hïå cuãa con ngûúâi trong viïåc khai thaác, sûã duång, phaát triïín vaâ BVMT biïín, àaão. 2.3.3. Giaáo duåc biïín, àaão cho treã MN thöng qua hoaåt àöång tham quan Tham quan coá thïí coi laâ möåt hoaåt àöång giaáo duåc BVMT biïín, àaão tñch cûåc cho treã MN. Trong thúâi gian tham quan, treã coá thïí quan saát vaâ tûúng taác vúái caác sûå vêåt, hiïån tûúång thiïn nhiïn vuâng biïín, àaão, nhûäng thay àöíi vïì möi trûúâng söëng trïn biïín, nhûäng hoaåt àöång vaâ con ngûúâi vuâng biïín. Nhúâ tham quan, treã phaát triïín oác quan saát, hûáng thuá nghiïn cûáu, tòm hiïíu biïín, àaão, hoåc caách xem xeát àöëi tûúång vaâ xaác àõnh nhûäng àùåc àiïím nöíi bêåt cuãa noá. Caái àeåp cuãa tûå nhiïn vuâng biïín seä taåo cho treã xuác caãm lúán, nhûäng êën tûúång khoá phai múâ nhùçm phaát triïín nhûäng tònh caãm thêím mô, trïn cú súã àoá hònh thaânh tònh yïu biïín, àaão, thaái àöå trên troång àöëi vúái sûå vêåt, hiïån tûúång, con ngûúâi vuâng biïín, àaão. Tûâ àoá, kñch thñch hònh thaânh úã treã nhûäng viïåc laâm tñch cûåc BVMT biïín, àaão. 3. Kïët luêån, àïì xuêët Giaáo duåc BVMT biïín, àaão cho treã úã trûúâng MN laâ möåt viïåc laâm àuáng àùæn vaâ cêìn thiïët trong giai àoaån hiïån nay. Nhûäng àïì xuêët cuå thïí, chi tiïët vïì muåc tiïu, nöåi dung, phûúng phaáp vaâ hònh thûác töí chûác hoaåt àöång Giaáo duåc BVMT biïín, àaão cho treã tûâng àöå tuöíi mêîu giaáo giuáp GV MN coá thïí triïín khai tñch húåp trong chûúng trònh Giaáo duåc MN hiïån haânh. Cêìn xêy dûång chuyïn àïì vaâ böìi dûúäng, têåp huêën cho GV MN, nhêët laâ GV MN thuöåc caác tónh, thaânh phöë coá biïín, àaão vïì nùng lûåc Giaáo duåc BVMT biïín, àaão, goáp phêìn böìi àùæp tònh yïu quï hûúng, biïín, àaão vaâ yá thûác baão vïå chuã quyïìn thiïng liïng cuãa Töí quöëc cho treã úã trûúâng MN.  Taâi liïåu tham khaão [1] Böå GD-ÀT - Vuå Giaáo duåc Mêìm non (2015). Töí chûác caác hoaåt àöång Giaáo duåc baão vïå möi trûúâng trong trûúâng mêìm non. NXB Giaáo duåc Viïåt Nam. [2] Böå GD-ÀT (2009). Chûúng trònh giaáo duåc Mêìm non (ban haânh theo Thöng tû söë 17/2009/TT-BGDÀT ngaây 25/7/2009 cuãa Böå trûúãng Böå GD-ÀT). [3] Trêìn Àûác Thanh (chuã biïn) - Lï Àûác An vaâ cöång sûå (2012). Biïín, àaão Viïåt Nam - Taâi nguyïn võ thïë vaâ nhûäng kò quan àõa chêët, sinh thaái tiïu biïíu. NXB Khoa hoåc Tûå nhiïn vaâ Cöng nghïå. [4] Böå Taâi nguyïn vaâ Möi trûúâng (2014). Chiïën lûúåc khai thaác, sûã duång bïìn vûäng taâi nguyïn vaâ baão vïå möi trûúâng biïín àïën nùm 2020 vaâ têìm nhòn àïën 2030. NXB Vùn hoáa - Thöng tin. [5] Lûúng Thõ Bònh - Nguyïîn Thõ Cêím Bñch - Nguyïîn Thõ Quyïn - Phan Ngoåc Anh - Chu Höìng Nhung (2015). Hûúáng dêîn thûåc hiïån hoaåt àöång giaáo duåc baão vïå möi trûúâng cho treã mêìm non. NXB Giaáo duåc Viïåt Nam.