Một số vấn đề về phân cấp xã làm chủ đầu tư các công trình, dự án thuộc chương trình 135 trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa - Nguyễn Văn Dũng

Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC 11 Ngày nhận bài: 5/2/2017. Ngày phản biện: 15/3/2017. Ngày duyệt đăng: 22/3/2017 (1) Học viện Dân tộc; e-mail: nguyenvandung@cema.gov.vn Thực hiện sự cam kết đối với các nhà tài trợ cho Chương trình 135 là phải tăng cường việc phân cấp xã làm chủ đầu tư. Các xã được hưởng hỗ trợ đồng thời phải là chủ đầu tư các công trình, dự án của Chương trình 135, tại Quyết định số 135/1998/QĐ-TTg ngày 31 tháng 07 năm 1998 về Phê duyệt Chương trình phát triển kinh tế - xã hội các xã đặc biệt khó khăn miền núi và vùng sâu, vùng xa (Chương trình 135 giai đoạn I); Quyết định số 07/2006/QĐ-TTg ngày 10 tháng 01 năm 2006 về Phê duyệt Chương trình phát triển kinh tế - xã hội các xã đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2006 – 2010 (giai đoan II); Quyết định số 551/QĐ/TTg ngày 04 tháng 04 năm 2013 về Phê duyệt Chương trình 135(giai đoạn III) về hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng, hỗ trợ phát triển sản xuất cho các xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, xã an toàn khu, các thôn, bản đặc biệt khó khăn, đều có những quy định trong việc phân cấp cho xã làm chủ đầu tư, đó là “Thực hiện nguyên tắc dân chủ công khai, minh bạch, tăng cường phân cấp cho cơ sở, phát huy mạnh mẽ quyền làm chủ của nhân dân trực tiếp tham gia vào Chương trình”(1). Đồng thời “Hỗ trợ nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ chỉ đạo hỗ trợ phát triển sản xuất, Xây dựng tiêu chí phân bổ vốn cho các xã, thôn, bản thuộc Chương trình 135 theo mức độ khó khăn (hệ số K) làm căn cứ xây dựng kế hoạch và phân bổ nguồn vốn hàng năm”(2). Để giúp cho các địa phương thực hiện tốt việc phân cấp cho xã làm chủ đầu tư các chương trình, dự án thuộc Chương trình 135, Ủy ban Dân tộc, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng đã có Thông tư Liên tịch số 05/2013/TTLT-UBDT-BNNPTNT-BKHĐT BTC-BXD ngày 18/11/2013 về Hướng dẫn thực hiện Chương trình 135 về hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng, hỗ trợ phát triển sản xuất cho các xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, xã an toàn khu, các thôn, bản đặc biệt khó khăn, đó là: “Tăng cường phân cấp cho Ủy ban nhân dân cấp xã quản lý công trình, dự án của Chương trình 135, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và cấp huyện có trách nhiệm hướng dẫn và bố trí cán bộ giúp đỡ để Ủy ban nhân dân xã trực tiếp quản lý. Ủy ban nhân dân xã là chủ đầu tư dự án hỗ trợ phát triển sản xuất.”(3). Thanh Hóa là tỉnh nằm ở khu vực Bắc Trung bộ, có tổng diện tích tự nhiên là 11.103,09 km2 trong đó 8.000 km2 là vùng đồi núi chiếm ¾ diện tích toàn tỉnh, với dân số gần 4 triệu người. Toàn tỉnh có 27 huyện, thị, thành phố; có 192 km đường biên giới Việt - Lào, vùng DTTS và miền núi có 1.877 thôn/223 xã thuộc 11 huyện miền núi, với dân số hơn 1,1 triệu MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ PHÂN CẤP XÃ LÀM CHỦ ĐẦU TƯ CÁC CÔNG TRÌNH, DỰ ÁN THUỘC CHƯƠNG TRÌNH 135 TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA Nguyễn Văn Dũng(1) Chương trình 135 là một trong những chương trình, chính sách quan trọng trong hệ thống chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước ta. Chương trình được triển khai thực hiện từ năm 1998 đến nay và trải qua 3 giai đoạn. Một trong những nguyên tắc, đồng thời cũng là cam kết của Chính phủ nước ta đối với các nhà tài trợ cho Chương trình 135 là phải tăng cường việc phân cấp xã làm chủ đầu tư. Các xã được hưởng hỗ trợ đồng thời phải là chủ đầu tư các công trình, dự án của Chương trình 135. Từ khóa: Phân cấp xã làm chủ đầu tư, công trình, dự án, chương trình 135, Thanh Hóa, dân tộc thiểu số. Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC 12 Số 17 - Tháng 3 năm 2017 người, trong đó có 07 huyện nghèo theo Nghị quyết 30a của Chính phủ. Thực hiện chỉ đạo của Trung ương, việc phân cấp cho xã làm chủ đầu tư được Đảng bộ và Uỷ ban nhân dân tỉnh Thanh Hóa quan tâm, chú trọng ngay từ đầu. Tại Chương trình 135 giai đoạn I (1998 - 2005), toàn tỉnh có 102 xã/223 xã miền núi thuộc diện đầu tư của chương trình. Để thực hiện việc phân cấp đó tỉnh đã chỉ đạo và xây dựng 3 xã: Bình Sơn (Triệu Sơn), Phú Sơn và Tân Trường (Tĩnh Gia) làm chủ đầu tư các công trình để làm thí điểm. Từ 3 xã này, các xã thuộc chương trình đã nhận thức rõ hơn về vai trò, trách nhiệm của chủ đầu tư và chủ động đăng ký thực hiện theo kế hoạch hàng năm. Kết thúc giai đoạn I (1998 - 2005), Chương trình 135 ở Thanh Hóa đã có 503 công trình cơ sở hạ tầng được xây dựng với 369.662 triệu đồng vốn, trong đó có 48/102 xã hoàn thành tốt vai trò chủ đầu tư, có 19/102 xã tiêu biểu thực hiện tốt các nhiệm vụ xã làm chủ đầu tư và có thể nhân rộng cách làm ra các địa phương khác trong toàn tỉnh. Trong giai đoạn II (2006 - 2010), tỉnh Thanh Hóa có 38 xã trong tổng số 93 xã thuộc Chương trình 135 làm chủ đầu tư. Tiêu biểu là huyện Quan Hóa có 100% số xã thuộc chương trình làm chủ đầu tư (15/15 xã). Ngoài ra, 83 xã khu vực II đã và đang thực hiện chủ đầu tư với 179 công trình/182 thôn, bản đặc biệt khó khăn. Theo Báo cáo số 93/BC-BDT của Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa, từ năm 2011 - 2015 (giai đoạn III) toàn tỉnh đã đầu tư xây dựng được 1.442 công trình, trong đó “Giao thông có 923 công trình, thủy lợi có 223, điện sinh hoạt có 16, nhà sinh hoạt cộng đồng là 174, trạm y tế có 17, trường học có 63, chợ có 02 và nước sinh hoạt có 24. Trong đó, đã phân cấp được 100% cho cấp xã làm chủ đầu tư trong hợp phần hỗ trợ sản xuất; 164/186 xã làm chủ đầu cho hợp phần các công trình về cơ sở hạ tầng”(4). Qua khảo sát thực tế tại một số xã như Điền Hạ, Điền Quang, của huyện Bá Thước và theo Báo cáo số 93/BC-BDT của Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa đánh giá về năng lực xã làm chủ đầu tư các công trình, dự án Chương trình 135, cho thấy, “Việc thực hiện các dự án đã nâng cao trách nhiệm, năng lực đội ngũ cán bộ và cộng đồng, tạo ra sự đồng thuận trong nhân dân, phát huy được nội lực của cộng đồng hướng đến giảm nghèo bền vững. Công tác giám sát trong xây dựng cơ sở hạ tầng cũng được thực hiện chặt chẽ hơn, đảm bảo công trình thi công đạt tiến độ, chất lượng ngày càng tốt, hạn chế được lãng phí, thất thoát”(5). Trong đó, nhiều xã thể hiện việc làm chủ đầu tư khá tốt như: Bình Sơn (Triệu Sơn); Thanh Tân, Xuân Thọ (Như Thanh); Cẩm Quý, Cẩm Lương (Cẩm Thủy); Thành Minh, Thành Yên (Thạch Thành); Nam Động, Phú Thanh, Nam Tiến (Quan Hóa); Cát Tân, Cát Vân (Như Xuân), Để có được những kết quả trên có nhiều nguyên nhân, trong đó có việc tập huấn về nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ cơ sở hàng năm của cơ quan thường trực là Ban Dân tộc tỉnh được duy trì thường xuyên và liên tục đổi mới cả về nội dung và hình thức. Đặc biệt phải kể đến sự quan tâm của Tỉnh ủy, chính quyền tỉnh và các huyện có các xã thuộc diện đầu tư của Chương trình 135. Bởi trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện Đảng bộ tỉnh đã có nhiều nghị quyết được ban hành như Nghị quyết số 09-NQ/TU ngày 4-11-2013 về Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giảm nghèo nhanh và bền vững ở các huyện miền núi Thanh Hóa đến năm 2020. Vì ngoài yêu cầu hệ thống chính trị toàn tỉnh chung tay xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội các huyện miền núi, tập trung chỉ đạo, điều hành, đẩy mạnh phát triển sản xuất - kinh doanh, giải quyết việc làm, tăng thu nhập, cải thiện đời sống của người nghèo, Nghị quyết đã đề cập đến vấn đề phân cấp xã làm chủ đầu tư các công trình, dự án thuộc Chương trình 135. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn có những hạn chế nhất định như: Sự lúng túng trong các khâu chuẩn bị đầu tư; việc lựa chọn đơn vị tư vấn khảo sát thiết kế; việc ủy quyền cho nhà thầu mọi thủ tục; việc bị động trông chờ vào hỗ trợ của cấp huyện; việc chậm trễ quyết toán sau khi công trình hoàn thành, Hơn nữa, tâm lý ngại khó, tự ti của một số cán bộ xã; một số ban chỉ đạo cấp huyện cũng Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC 13Số 17 - Tháng 3 năm 2017 không muốn phân cấp cho một số xã mà năng lực, trình độ còn hạn chế, thiếu tin tưởng, dẫn đến kế hoạch của huyện sẽ khó hoàn thành theo đúng tiến độ, Ngoài ra, việc hạn chế trong công tác quản lý những dự án có nguồn vốn đầu tư cao (trên 2 tỷ đồng), hay các công trình xây dựng đòi hỏi mang tính kỹ thuật, chuyên ngành cao như: công trình giao thông, thủy lợi, trường học, trạm xá, Dù còn có những hạn chế nhất định trong quá trình thực hiện, nhưng được sự quan tâm của Đảng bộ, Ủy ban nhân dân tỉnh và các huyện nên đã dần được khắc phục qua các giai đoạn. Vì vậy, những vấn đề như: Các nguyên tắc cơ bản của Chương trình 135 thực hiện tốt như: “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”; “Dân có việc làm tăng thu nhập, xã có công trình”, “Công khai minh bạch từ khâu chuẩn bị đầu tư cho đến khi quyết toán công trình và bàn giao quản lý khai thác sử dụng”, chính quyền cấp xã quan tâm củng cố kiện toàn, tăng cường vai trò của Ban quản lý, ban giám sát Chương trình 135 của xã, thôn; năng lực cán bộ cơ sở, năng lực của cộng đồng được nâng lên rõ dệt. Từ nội dung nêu trên góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện của Chương trình 135, thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững cho vùng đồng bào DTTS thuộc các xã vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn. Do đó, việc triển khai Chương trình 135 của các giai đoạn về sau được hoàn thành sớm hơn so với những giai đoạn trước đây. Bên cạnh đó, chất lượng của các công trình được phân cấp cho xã làm chủ đầu tư cũng được đánh giá tốt hơn và phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương. Đây chính là những kết quả đáng ghi nhận của việc phân cấp xã làm chủ đầu tư trong các công trình, dự án thuộc Chương trình 135 trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa trong những năm qua. Đồng thời, với kết quả đó là cơ sở tốt nhất để đội ngũ cán bộ các xã tiếp tục thực hiện vai trò chủ đầu tư các công trình và các dự án Chương trình 135 của tỉnh ở các giai đoạn tiếp theo. Tài liệu tham khảo (1). Quyết định số 07/2006/QĐ-TTg ngày 10 tháng 01 năm 2006 về Phê duyệt Chương trình phát triển kinh tế - xã hội các xã đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi giai đoạn 2006 – 2010, Hà Nội, 2006; (2). Quyết định số 551/QĐ/TTg ngày 04 tháng 04 năm 2013 về Phê duyệt Chương trình 135 về hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng, hỗ trợ phát triển sản xuất cho các xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, xã an toàn khu, các thôn, bản đặc biệt khó khăn, Hà Nội, 2013; (3). Thông tư Liên tịch số 05/2013/ TTLT- UBDT-BNNPTNT-BKHĐT-BTC-BXDngày 18/11/2013 về Hướng dẫn thực hiện Chương trình 135 về hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng, hỗ trợ phát triển sản xuất cho các xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, xã an toàn khu, các thôn, bản đặc biệt khó khăn, Hà Nội, 2013; (4), (5). Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa: Báo cáo số 93/BC-BDT ngày 23 tháng 8 năm 2016 về Kết quả thực hiện phân cấp xã làm chủ đầu tư Chương trình 135 giai đoạn II (2006 – 2010) và giai đoạn III (2011 – 2015) trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, Thanh Hóa, 2016. ABSTRACT SOME ISSUES RELATED TO DIVISION AT COMMUNIAL LEVEL TO BECOME INVESTORS OF PROJECTS IN THE PROGRAM 135 IN THANH HOA PROVINCE Program 135 is one of the important ethnic policies in the national guiding system of our Party and State. The program has been implemented since 1998 and developed in three stages. One of the principles, also the commitment of the Government of our country to international donors for the 135 program is to strengthen the devolution of investment ownership for communal authority. Supported communes are also the owners of projects of Program 135. Keywords: Devolution of Investment Ownership for Communal Authority; Project; Program 135, Thanh Hoa Province; Ethnic Minorities.