Một số tương đồng về các kiểu nhân vật trong Kim ngao tân thoại (Kim thời tập) và Truyền kì mạn lục (nguyễn Dữ)

Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 5 (12) – 2013 57 MOÄT SOÁ TÖÔNG ÑOÀNG VEÀ CAÙC KIEÅU NHAÂN VAÄT TRONG KIM NGAO TAÂN THOAÏI (KIM THÔØI TAÄP) VAØ TRUYEÀN KÌ MAÏN LUÏC (NGUYEÃN DÖÕ) Löu Thò Hoàng Vieät Tröôøng Ñaïi hoïc Ñaø Laït TOÙM TAÉT Nguyeãn Döõ – taùc giaû ‚Truyeàn kìø maïn luïc‛ vaø Kim Thôøi Taäp – taùc giaû ‚Kim Ngao taân thoaïi‛ ñaõ xaây döïng thaønh coâng caùc kieåu nhaân vaät: vua, quan laïi, nho só, ngöôøi phuï nöõ vaø nhaân vaät thaàn linh, ma quaùi. Caùc kieåu nhaân vaät coù nhöõng ñieåm töông ñoàng veà veû ñeïp hình thöùc, taøi naêng vaên thô, taùo baïo vaø chuû ñoäng trong tình yeâu, coù khí phaùch. Hai taùc phaåm vaên hoïc naøy mang ñaäm yeáu toá hoang ñöôøng qua caùc chi tieát ngöôøi quan heä vaø chung soáng vôùi hoàn ma, tieân nöõ. Caùc nhaân vaät di chuyeån ñeán caùc khoâng gian khaùc nhau: haï giôùi, thieân giôùi, ñòa nguïc raát deã daøng. Töø khoaù: kieåu nhaân vaät, Kim Ngao taân thoaïi, Truyeàn kì maïn luïc * 1. Giôùi thieäu Truyeàn kì maïn luïc (chöõ Haùn 傳奇漫錄, nghóa laø sao cheùp taûn maïn nhöõng truyeän laï), laø taùc phaåm cuûa Nguyeãn Döõ, soáng vaøo khoaûng theá kæ 16. Taùc phaåm goàm 20 truyeän (vieát baèng chöõ Haùn), theo theå loaïi taûn vaên (vaên xuoâi), xen laãn bieàn vaên (vaên coù ñoái) vaø thô ca, cuoái moãi truyeän coù lôøi bình cuûa taùc giaû hoaëc cuûa moät ngöôøi coù cuøng quan ñieåm cuûa taùc giaû. Kim Ngao taân thoaïi (Geumosinhwa), moät tieåu thuyeát chöõ Haùn cuûa Haøn Quoác, taùc giaû laø Kim Thôøi Taäp (Kim Si-seup), soáng vaøo khoaûng theá kæ 15. Tieåu thuyeát naøy hieän coøn laïi naêm phaàn laø "Vaïn Phuùc töï hö boà kí" (Ñaùnh baïc ôû chuøa Vaïn Phuùc), "Lyù sinh khuy töôøng truyeän" (Truyeän thö sinh hoï Lí nhìn troäm), "Tuùy du Phuø Bích ñình kí" (Say röôïu tôùi chôi ñình Phuø Bích), "Long cung phoù yeán luïc" (Ghi cheùp veà vieäc döï tieäc ôû long cung), "Nam Vieâm Phuø chaâu chí" (Caâu chuyeän ôû chaâu Nam Vieâm Phuø). Kim ngao taân thoaïi cuõng laø moät taùc phaåm maø thoâng qua nhöõng caâu chuyeän kì laï do caùc nhaân vaät, thöôøng laø ngöôøi coù ngoaïi hình ñeïp, taøi naêng hôn ngöôøi gaëp ñöôïc trong theá giôùi moäng töôûng, taùc giaû ñaõ ñöa ra quan nieäm cuûa mình. Trong Kim Ngao taân thoaïi cuûa Kim Thôøi Taäp vaø Truyeàn kì maïn luïc cuûa Nguyeãn Döõ, chuùng ta thaáy xuaát hieän nhieàu kieåu nhaân vaät khaùc nhau vôùi nhöõng neùt tính caùch rieâng, giöõa caùc nhaân vaät coù moái quan heä, taùc ñoäng laãn nhau. Vôùi ñaëc ñieåm duøng hình thöùc kì aûo laøm phöông thöùc chuyeån taûi noäi dung, Kim Ngao taân thoaïi vaø Truyeàn kì maïn luïc coù söùc haáp daãn, loâi cuoán. Ngöôøi ñoïc seõ cuøng caùc nhaân vaät cuûa truyeän phieâu dieâu trong theá giôùi aûo huyeàn. Maëc duø coù nhieàu kieåu nhaân vaät cuøng xuaát hieän trong hai taùc Journal of Thu Dau Mot University, No 5 (12) – 2013 58 phaåm Kim Ngao taân thoaïi vaø Truyeàn kì maïn luïc nhöng trong phaïm vi baøi vieát, chuùng toâi chuû yeáu nghieân cöùu nhöõng töông ñoàng veà moät soá kieåu nhaân vaät: nho só, quan laïi vaø phuï nöõ. 2. Kieåu nhaân vaät nho só Nguyeãn Döõ vaø Kim Thôøi Taäp laø hai nhaø vaên coù nhieàu ñieåm töông ñoàng: “thuôû nhoû ñaõ thoâng minh, thieáu thôøi thì caàn cuø hoïc taäp, ñoïc raát roäng, nhôù raát nhieàu, coù noãi ñau ñôøi laø ngoâi vua töøng chòu ôn bò hoï khaùc laät ñoå, aån cö vieát saùch trong nhieàu naêm ñeå göûi gaém noãi loøng...” [8: 197]. Soáng trong cheá ñoä xaõ hoäi phong kieán khoâng nhö mình mong muoán, caû Nguyeãn Döõ vaø Kim Thôøi Taäp ñeàu choïn con ñöôøng ôû aån. Vì vaäy, taùc phaåm Truyeàn kì maïn luïc cuûa Nguyeãn Döõ coù nhaân vaät ñieån hình cuûa lôùp só phu vôùi tính caùch khaúng khaùi, cöông quyeát khoâng chòu ra laäp coâng danh, khoâng hôïp taùc vôùi trieàu ñình muïc ruoãng maø daáu mình trong cuoäc ñôøi aån daät ñoù laø ngöôøi tieàu phu trong Chuyeän ñoái ñaùp cuûa ngöôøi tieàu phu ôû nuùi Na. Ngöôøi tieàu phu nuùi Na laø hình aûnh cuûa baûn thaân Nguyeãn Döõ. Ngöôøi tieàu phu soáng ôû moät ngoïn nuùi cao choùt voùt trong caùi ñoäng “daøi maø heïp, hieåm trôû maø quaïnh hiu, buïi traàn khoâng beùn tôùi, chaân ngöôøi khoâng böôùc tôùi’’ [3:132]. Maëc duø Hoà Haùn Thöông sai ngöôøi ñeán môøi ngöôøi tieàu phu ra laøm quan nhöng tröôùc sau moät loøng, vôùi tính caùch thaúng thaén, ngöôøi tieàu phu cöông quyeát töø choái. Ngöôøi tieàu phu ñaõ choïn moät cuoäc soáng aån daät, thanh baïch, nhaát quyeát khoâng ham danh lôïi, ñaëc bieät laø coøn leân aùn toá caùo trieàu ñình troïc loaïn, muïc ruoãng, vua quan tham baïo, daâm duïc vaø ñeà thô tieân ñoaùn söï suïp ñoå cuûa keû ñöông quyeàn. Taùc phaåm vaên hoïc coù theå coi laø saûn phaåm cuûa thôøi ñaïi vaø Kim Ngao taân thoaïi cuõng laø saûn phaåm cuûa thôøi ñaïi maø Kim Thôøi Taäp ñaõ traûi qua. Giöõa Kim Thôøi Taäp vaø Nguyeãn Döõ coù nhieàu ñieåm töông ñoàng veà tính caùch, taøi naêng vaø phaåm chaát ñaïo ñöùc. Hôn nöõa, thôøi ñaïi maø hai taùc giaû soáng cuõng dieãn ra nhieàu bieán coá. Vì vaäy, khi mieâu taû nhaân vaät nho só, Kim Thôøi Taäp muoán phaûn aùnh ñôøi soáng hieän thöïc vaø maâu thuaãn trong traät töï Nho giaùo cuûa xaõ hoäi ñöông thôøi. Ñoàng thôøi, taùc giaû cuõng baøy toû nhöõng noãi buoàn u uaát vaø nguyeän voïng giaûi haän ôû moät theá giôùi khaùc baèng vaên chöông hoa myõ. Kim Thôøi Taäp töø nhoû ñaõ ñöôïc meänh danh laø thaàn ñoàng nhöng ôû theá giôùi hieän thöïc khoâng theå thi thoá taøi naêng cuûa mình neân ñaõ theå hieän taøi naêng thoâng qua söï giao du vôùi Long vöông döôùi Long cung (Long cung phoù yeán luïc), vôùi tieân nöõ treân thöôïng giôùi (Tuyù du Phuø Bích ñình kí) vaø vôùi Dieâm vöông döôùi ñòa phuû (Nam Vieâm Phuø chaâu chí). Trong Nam Vieâm Phuø chaâu chí, chaøng thö sinh hoï Phaùc laø ngöôøi theo nho hoïc, tính caùch ngay thaúng, khoâng chòu khuaát phuïc tröôùc nhöõng ngöôøi coù theá löïc. Khi giao thieäp vôùi moïi ngöôøi, anh luoân coù thaùi ñoä chaân thaät vaø nhaân haäu. Moät ngöôøi taøi, ñöùc nhö vaäy nhöng laïi khoâng may maén trong thi cöû. Cuoäc soáng nôi traàn gian nhieàu ñieàu phöùc taïp, khoâng nhö yù, nhöõng ngöôøi taøi naêng nhö chaøng thö sinh khoâng ñöôïc khaúng ñònh nhöng khi ñeán vôùi theá giôùi khaùc thì nhöõng con ngöôøi aáy ñöôïc moïi ngöôøi ca ngôïi, traân troïng: “Quaû nhaân nghe noùi tieân sinh laø ngöôøi chính tröïc, coù yù chí kieân cöôøng, soáng ôû treân ñôøi khoâng chòu khuaát phuïc tröôùc uy vuõ, thaät xöùng ñaùng ñöôïc goïi laø ñaït nhaân (ngöôøi thoâng hieåu moïi söï vaät). Theá nhöng, ôû traàn gian, tieân sinh Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 5 (12) – 2013 59 laø ngöôøi baát ñaéc chí, chaúng khaùc gì ngoïc ñeïp ôû Kinh Sôn bò vöùt boû vaøo choã hoang taøn buïi baëm, vaàng traêng saùng bò chìm xuoáng hoá saâu. Neáu nhö khoâng gaëp ñöôïc ngöôøi thôï gioûi, thì ai bieát ñöôïc vaät chí baûo, chaúng ñaùng tieác laém sao?” [7:141]. Trong cuoäc noùi chuyeän vôùi Dieâm Vöông, Phaùc ñaõ toû roõ thaùi ñoä caêm phaãn nhöõng phaàn töû xu nònh, nhöõng gian thaàn haïi daân haïi nöôùc. Caùc truyeän Long cung phoù yeán luïc, Tuyù du Phuø Bích ñình kí, Nam Vieâm Phuø chaâu chí cuûa Kim Thôøi Taäp vaø Chuyeän Töø Thöùc laáy vôï tieân, Chuyeän böõa tieäc ñeâm ôû Ñaø Giang cuûa Nguyeãn Döõ mieâu taû loái soáng thoaùt li, caûnh an laïc ôû theá giôùi thaàn tieân, aûo moäng taïo neân trong taùc phaåm cuûa caùc taùc giaû veà loaïi hình töôïng naøy khoâng coù tính chaát ñôn nhaát maø phong phuù, phöùc taïp, moät söï phong phuù phöùc taïp taát yeáu cuûa cuoäc ñôøi ngöôøi trí thöùc trong söï baïo ñoäng döõ doäi cuûa xaõ hoäi Vieät Nam theá kæ XVI vaø xaõ hoäi Haøn Quoác theá kæ XV. Trong Truyeàn kì maïn luïc vaø Kim Ngao taân thoaïi, thay vì hình aûnh ngöôøi trí thöùc vôùi chí höôùng laäp coâng danh, laïi laø nhöõng con ngöôøi say meâ, lao mình vaøo tình aùi. Nguyeãn Döõ ñaõ xaây döïng nhaân vaät Haø Nhaân trong Chuyeän kì ngoä ôû traïi Taây laø ngöôøi taùn thöôûng soát saéng nhu caàu aân aùi cuûa hai coâ gaùi Ñaøo vaø Lieãu. Haø Nhaân ñaém say tröôùc saéc ñeïp, ñaõ bò yeâu ma meâ hoaëc. Laø moät ngöôøi theo con ñöôøng hoïc haønh nhöng töø khi gaëp hai naøng Ñaøo, Lieãu thì Haø Nhaân ñaõ queân ñi vieäc hoïc cuûa baûn thaân, löøa doái cha meï ñeå ñöôïc töï do ôû beân hai naøng: “Nhaân tuy möôïn tieáng du hoïc, nhöng buùt nghieân chí naûn, son phaán tình noàng”[4: 260]. Moãi laàn gaëp gôõ, ba ngöôøi ñeàu theå hieän roõ tình caûm, tính caùch vaø taøi naêng cuûa mình qua thô ca. Bieát tin Haø Nhaân phaûi veà queâ theo leänh cuûa cha meï, naøng Ñaøo, Lieãu buoàn da dieát. Khi Haø Nhaân bieát hai naøng laø hoàn hoa, phaûi li bieät nhau, Haø Nhaân ñaõ khoâng kìm neùn ñöôïc caûm xuùc: “OÂi! Moät sôùm chia phoâi, nghìn thu ñau xoùt” [4:264]. Caùc nhaân vaät chính trong Kim Ngao taân thoaïi cuõng coù tình yeâu töï do gioáng nhö tình yeâu ñöôïc mieâu taû trong Truyeàn kì maïn luïc. Caùc nhaân vaät khoâng quan taâm ñeán quan chöùc vaø giaøu coù, maø chæ muoán phaùt huy kieán thöùc vaø taøi vaên cao caû cuûa mình giöõa quaù khöù vaø hieän thöïc, ñòa nguïc vaø long cung, theá gian vaø thöôïng ñeá. Hoï thaûo luaän veà quan nieäm vuõ truï vaø toân giaùo, theå hieän tình yeâu töï do moät caùch thoaûi maùi, ñoù laø chaøng thö sinh hoï Löông trong truyeän Vaïn Phuùc töï hö boà kí, chaøng thö sinh hoï Lí trong truyeän Lí sinh khuy töôøng truyeän. Caùc nhaân vaät ñaõ vöôït qua moïi khoù khaên, thöû thaùch cuûa cuoäc soáng ñeå coù moät tình yeâu ñeïp, ranh giôùi aâm – döông cuõng khoâng theå naøo chia caét ñöôïc khaùt voïng, tình yeâu maõnh lieät cuûa hoï. Nhö vaäy, neùt chung cuûa nhöõng truyeän vieát veà ngöôøi trí thöùc phong kieán trong Truyeàn kì maïn luïc vaø Kim Ngao taân thoaïi laø khaúng ñònh tính caùch cöông tröïc, khaúng khaùi cuûa nhöõng nho só. Ngöôøi trí thöùc, nho só trong thôøi kì ñau thöông cuûa hai daân toäc, khoâng chæ gìn giöõ nhöõng phaåm chaát cao ñeïp cho rieâng mình maø coøn khoâng ngöøng vöôn leân, tìm kieám nhöõng giaù trò laøm ngöôøi cao quyù hôn, nhaân ñaïo hôn. Beân caïnh ñoù, hình aûnh nhöõng nho só khoâng chuyeân taâm vaøo con ñöôøng coâng danh maø tìm nieàm vui, haïnh phuùc trong tình yeâu löùa ñoâi cuõng ñöôïc Nguyeãn Döõ vaø Kim Thôøi Taäp khaéc hoaï thaønh coâng. 3. Kieåu nhaân vaät ngöôøi phuï nöõ Trong vaên hoïc trung ñaïi Vieät Nam, Haøn Quoác, Truyeàn kì maïn luïc cuûa Nguyeãn Döõ vaø Kim Ngao taân thoaïi cuûa Kim Thôøi Taäp laø Journal of Thu Dau Mot University, No 5 (12) – 2013 60 hai taäp truyeän chuù troïng ñeán tính caùch, cuoäc soáng rieâng vaø ñi saâu vaøo noäi taâm nhaân vaät. Ñaëc bieät nhaân vaät ngöôøi phuï nöõ ñaõ xuaát hieän vôùi veû ñeïp hình thöùc vaø veû ñeïp taâm hoàn, tình caûm, nhu caàu vaø khaùt voïng, vôùi soá phaän cuûa mình. Caùc nöõ nhaân vaät ñeàu thoâng minh, hieåu bieát: thoâng tueä thô töø, ca phuù vaø coù theå töùc caûnh ñeà thô moät caùch deã daøng, thuûy chung, giaøu loøng vò tha, taùo baïo maïnh meõ, chuû ñoäng trong tình yeâu Nhaân vaät ngöôøi phuï nöõ xuaát hieän nhieàu trong hai taäp truyeän: 11/20 truyeän trong Truyeàn kì maïn luïc vaø 3/5 truyeän trong Kim Ngao taân thoaïi. Trong Chuyeän nghieäp oan cuûa Ñaøo thò, Chuyeän kì ngoä ôû traïi Taây, Chuyeän yeâu quaùi ôû Xöông Giang, Chuyeän caây gaïo, Nguyeãn Döõ taû tình yeâu xaùc thòt cuûa nam nöõ moät caùch maïnh daïn, “taùo baïo” vaø “phoùng tuùng”. Caùc nhaân vaät nöõ ôû nhöõng truyeän naøy laø nhöõng coâ gaùi taøi saéc thaät haáp daãn. Trong Kim Ngao taân thoaïi cuûa Kim Thôøi Taäp coù truyeän Vaïn Phuùc töï hö boà kí (Cuoäc chôi hö boà trong chuøa Vaïn Phuùc) cuõng xaây döïng nhaân vaät thieáu nöõ khoâng phaûi laø ngöôøi thöôøng maø naøng voán laø hoàn ma hoùa thaân, khoâng coù teân goïi cuï theå nhöng coù hoï laø hoï Haø. Thieáu nöõ ñeïp “nhö tieân nöõ giaùng traàn”. Veû ñeïp veà ngoaïi hình vaø nhöõng taâm tö cuûa naøng ñaõ laøm cho chaøng Löông sinh caûm ñoäng. Laàn ñaàu tieân gaëp Löông sinh nhöng thieáu nöõ khoâng ruït reø maø raát thaúng thaén noùi roõ suy nghó vaø mong öôùc cuûa mình: “Neáu chaøng thaáy chuùng mình ñeïp ñoâi thì taïi sao laïi phaûi hoûi hoï teân. Chaøng laøm sao maø luùng tuùng vaäy? (Hoï noùi chuyeän vôùi nhau taâm ñaàu yù hôïp), khi ñoù chuøa ñaõ doät naùt, caùc sö taêng ôû doàn vaøo moät goùc, tröôùc ñieän thôø chæ coøn trô laïi caùi haønh lang, cuoái haønh lang coù moät caùi phoøng gheùp baèng goã raát chaät heïp. Löông sinh daét naøng vaøo ñoù, naøng cuõng khoâng töø choái. Hoï cuøng nhau hoan laïc nhö nhöõng ngöôøi bình thöôøng” [7:22-23]. Nhöõng truyeän vieát veà tình yeâu, tình caûm vôï choàng trong Truyeàn kì maïn luïc, Kim Ngao taân thoaïi khi noùi tôùi xa caùch, ngöôøi phuï nöõ duø laø tieân, laø ngöôøi traàn hay laø hoàn ma cuõng ñeàu coù chung taâm traïng buoàn raàu, nhôù nhung vaø löu luyeán voâ haïn. Nhöõng ngöôøi phuï nöõ duø coù maïnh meõ, taùo baïo, taøi naêng ñeán ñaâu, duø hoï coù vöôït qua moïi qui taéc cuûa leã giaùo phong kieán ñi chaêng nöõa thì cuoái cuøng hoï vaãn khoâng theå ôû beân ngöôøi yeâu troïn ñôøi. Ñoù laø hieän thöïc bôûi con ngöôøi caù nhaân bò cheá ñoä xaõ hoäi phong kieán xöa xem nheï, ngay ñeán haïnh phuùc rieâng cuûa cuoäc ñôøi hoï cuõng khoâng coù quyeàn löïa choïn, quyeát ñònh. Trong taäp truyeän cuûa mình, Kim Thôøi Taäp vaø Nguyeãn Döõ coøn ca ngôïi söï thuûy chung son saét cuûa ngöôøi phuï nöõ. Truyeän Vaïn Phuùc töï hö boà kí, Lí sinh khuy töôøng truyeän (truyeän Lí sinh ngoù troäm qua töôøng) (Kim Thôøi Taäp) vaø truyeän Chuyeän Leä Nöông (Nguyeãn Döõ), caùc nöõ nhaân vaät rôi vaøo hoaøn caûnh bò giaëc baét nhöng hoï ñeàu quyeát laáy caùi cheát ñeå giöõ gìn söï trong traéng, trinh tieát. Qua ñoù, hai nhaø vaên ñaõ phaùc hoïa moät caùch roõ neùt, sinh ñoäng vaø ñaày ñuû veà toaøn caûnh xaõ hoäi ñöông thôøi. Ñoù laø moät xaõ hoäi luoân dieãn ra söï tranh daønh, thoaùn ñoaït vaø xung ñoät giöõa caùc phe phaùi, nhöõng cuoäc chieán tranh phong kieán khieán cho nhaân daân khoå cöïc, laàm than, chieán tranh ñaõ cöôùp ñi haïnh phuùc cuûa con ngöôøi vaø gaây ra nhieàu bi kòch trong cuoäc soáng. Tình yeâu cuûa caùc nöõ nhaân vaät vöôït qua söï phaân bieät veà thaân phaän, ñòa vò. Caùc naøng daønh cho ngöôøi yeâu tình caûm chaân thaønh, saâu naëng. Caû khi soáng vaø khi ñaõ cheát, caùc naøng ñeàu heát mình vì tình yeâu, luoân baûo veä tình yeâu. Caùi cheát ñeo ñuoåi haàu Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 5 (12) – 2013 61 heát caùc soá phaän phuï nöõ trong Truyeàn kì maïn luïc vaø Kim Ngao taân thoaïi. Döôøng nhö ñoù laø giaûi phaùp phoå bieán vaø cuõng laø giaûi phaùp cuoái cuøng cuûa taùc giaû khi giaûi quyeát vaán ñeà. Ñoù laø nhöõng beá taéc cuûa Nguyeãn Döõ vaø Kim Thôøi Taäp tröôùc vaán ñeà con ngöôøi trong xaõ hoäi. Nguyeãn Döõ vaø Kim Thôøi Taäp ñaõ daønh taát caû tình caûm cuûa mình cho ngöôøi phuï nöõ, hai nhaø vaên nhìn ngöôøi phuï nöõ ôû thôøi ñaïi mình vôùi con maét traân troïng vaø caûm thoâng, xoùt thöông cho soá phaän baát haïnh cuûa nhöõng ngöôøi phuï nöõ treû maø sôùm trôû thaønh hoàn ma, caûm thoâng cho caùc linh hoàn khoâng ñöôïc sieâu thoaùt. 4. Kieåu nhaân vaät quan laïi Khi tìm hieåu veà Nguyeãn Döõ, moät vaán ñeà raát ñöôïc quan taâm laø Nguyeãn Döõ töøng duøi maøi kinh söû, oâm aáp lí töôûng haønh ñaïo, ñaõ ñi thi vaø coù theå ñaõ xuaát só nhöng taïi sao Nguyeãn Döõ laïi boû ñöôøng coâng danh ñeå böôùc vaøo cuoäc soáng aån daät? Nguyeãn Döõ caùo quan veà, laáy lí do phuïng döôõng meï giaø cho troøn ñaïo hieáu. Laø moät nhaø nho thuoäc doøng doõi quí toäc, Nguyeãn Döõ laø ngöôøi mang naëng yù thöùc heä phong kieán. OÂng öôùc muoán moät cheá ñoä phong kieán toát ñeïp, lí töôûng nhöng cheá ñoä phong kieán tröôùc maét oâng laïi hoaøn toaøn ngöôïc laïi vôùi yù nguyeän cuûa oâng. Vì vaäy, trong taùc phaåm, Nguyeãn Döõ ñaõ daønh moät söï quan taâm ñeán nhaân vaät quan laïi coù phaåm chaát ñaïo ñöùc toát, theå hieän nieàm khaùt khao cuûa caùc taùc giaû veà moät xaõ hoäi phong kieán toát ñeïp, trong ñoù quyeàn soáng cuûa con ngöôøi ñöôïc baûo ñaûm! Vì theá trong Chuyeän töôùng Daï Xoa cuûa Nguyeãn Döõ, Dó Thaønh khi ñaõ ñöôïc phong laøm töôùng Daï Xoa vaãn giöõ ñöôïc baûn tính toát ñeïp cuûa mình. Dó Thaønh heát loøng vì baïn beø, vì moïi ngöôøi, khoâng phaân bieät sang heøn. Chuyeän gaõ Traø Ñoàng giaùng sinh, Döông Taïc laøm quan coi vieäc hình aùn, xeùt roõ raøng moïi oan öùc, xöû phaït nghieâm minh, laø ngöôøi nhaân töø, phuùc haäu ñöôïc nhaân daân kính neå vaø goïi laø Ñöùc coâng ñöôïc “Thöôïng Ñeá khen ngôïi, ban cho moät ngöôøi con trai toát vaø cho soáng laâu theâm hai kæ nöõa” [4:240]. Nguyeãn Döõ vieát nhieàu truyeän veà nhaân vaät quan laïi nhöng khi so saùnh vôùi Kim Ngao taân thoaïi cuûa Kim Thôøi Taäp, chuùng toâi nhaän thaáy chæ coù moät truyeän Chuyeän Töø Thöùc laáy vôï tieân, nhaân vaät quan laïi mang moät soá neùt töông ñoàng vôùi nhaân vaät quan laïi trong Lí sinh khuy töôøng truyeän cuûa Kim Thôøi Taäp. Hai nhaân vaät chính trong hai truyeän laø Lí sinh vaø Töø Thöùc ñeàu laøm quan nhöng caû hai laïi töø boû quan chöùc vaø tìm haïnh phuùc trong tình yeâu ñoâi löùa. Lí sinh laøm quan vaø khoâng tha thieát quan chöùc chæ ñöôïc taùc giaû keå ñeán trong hai caâu vaên ngaén goïn: “Lí sinh laøm quan to, tieáng taêm löøng laãy caû trieàu ñình.” [7:85] vaø “Lí sinh cuõng khoâng thieát tha gì vôùi quan chöùc maø ngaøy ngaøy chung soáng cuøng naøng” [7:87]. Nhaø vaên khoâng ñi saâu keå veà con ñöôøng coâng danh cuûa Lí sinh maø quan taâm vaøo ñôøi soáng rieâng tö – tình yeâu, tình caûm vôï choàng cuûa Lí sinh vaø naøng Thoâi. Nguyeãn Döõ cuõng chæ daønh phaàn môû ñaàu cuûa truyeän ñeå keå veà thaân theá cuûa nhaân vaät Töø Thöùc, vieäc Töø Thöùc laøm quan vaø töø quan: “Ta khoâng theå vì soá löôïng naêm ñaáu gaïo ñoû maø buoäc mình trong aùng lôïi danh. (...) beøn côûi traû aán tín, boû quan maø veà” [4:304-305], sau ñoù, taùc giaû taäp trung laøm saùng toû bi kòch cuûa chaøng: khoâng theå trôû veà beân Giaùng Höông, laïc loõng giöõa cuoäc ñôøi. Nhö vaäy, thôøi gian laøm quan cuûa hai nhaân vaät Lí sinh vaø Töø Thöùc laø moät thôøi gian ngaén, caû hai nhaân vaät ñeàu khoâng maøng ñeán danh lôïi. Journal of Thu Dau Mot University, No 5 (12) – 2013 62 5. Keát luaän – Kim Thôøi Taäp (Haøn Quoác) vaø Nguyeãn Döõ (Vieät Nam) ñeàu vieát truyeän döôùi söï aûnh höôûng cuûa Tieãn ñaêng taân thoaïi cuûa Cuø Höïu (Trung Quoác), ñieàu naøy ñaõ chöùng toû “ñoàng thanh töông öùng, ñoàng khí töông caàu”. Khoâng chæ Kim Thôøi Taäp, Nguyeãn Döõ tìm ñeán vôùi Cuø Höïu maø giöõa hai oâng coøn coù nhieàu ñieåm gaëp gôõ, töông ñoàng veà taøi naêng, phaåm chaát, tính caùch vaø caùi nhìn veà thôøi theá, thaân phaän con ngöôøi... maëc duø giöõa hai taùc giaû laø khoaûng caùch chöøng moät theá kæ vaø ngaøn vaïn daëm ñöôøng, hôn nöõa laïi khoâng heà coù thoâng tin gì veà nhau. – Kim Ngao taân thoaïi vaø Truyeàn kì maïn luïc thuoäc phaïm truø vaên hoïc hình töôïng, taùc phaåm theå hieän roõ ngheä thuaät xaây döïng nhaân vaät. Ñaây laø böôùc tieán quan troïng cuûa vaên xuoâi töï söï trung ñaïi Vieät Nam vaø Haøn Quoác. – Kim Thôøi Taäp, Nguyeãn Döõ ñaõ thoåi vaøo caùc nhaân vaät moät söùc soáng laï kì, moãi nhaân vaät laø moät soá phaän, moät vaän meänh rieâng vôùi tö caùch laø moät “con ngöôøi caù nhaân” chòu traùch nhieäm tröôùc vieäc mình laøm. Thoâng qua caùc kieåu nhaân vaät: nho só, ngöôøi phuï nöõ, quan laïi caùc taùc giaû ñaõ khaùi quaùt hoaù veà cuoäc soáng con ngöôøi trong xaõ hoäi nhieàu bieán ñoäng. THE SIMILARITIES IN CHARACTER TYPES IN KIM NGAO TAN THOAI (BY KIM THOI TAP) AND TRUYEN KY MAN LUC (BY NGUYEN DU) Luu Thi Hong Viet University of Da Lat ABSTRACT Nguyen Du – the author of ‘Truyen ky man luc’ and Kim Thoi Tap, the author of ‘Kim Ngao tan thoai’ successfully built character types which are Kings, Officials, Confucian scholars, women, gods and demons. Those types of characters have similarities in appearance beauty, literature talents, activeness in love, courage, etc. These two literature works contain unreal factors through the details of human having a relationship with and living with spirits, fairies. The characters move easily to different dimensions such as earth, heaven, hell, etc. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO [1]. Susan Bassnett (2006), Toång quan vaên hoïc so saùnh, Taïp chí Nghieân cöùu Vaên hoïc, soá 10. [2]. Phaïm Tuù Chaâu (1987), Veà moái quan heä giöõa Tieãn ñaêng taân thoaïi vaø Truyeàn kì maïn luïc, Taïp chí Vaên hoïc, soá 3. [3]. Nguyeãn Döõ (1988), Truyeàn kì maïn luïc, NXB Vaên ngheä. [4]. Cuø Höïu, Tieãn ñaêng taân thoaïi, Nguyeãn Döõ – Truyeàn kì maïn luïc (1999), NXB Vaên hoïc. [5]. Jeon Hye Kyung (2004), Nghieân cöùu so saùnh tieåu thuyeát truyeàn kì Haøn Quoác – Trung Quoác – Vieät Nam thoâng qua Kim Ngao taân thoaïi, Tieãn ñaêng taân thoaïi, Truyeàn kì maïn luïc, NXB Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi. [6]. Vuõ Tieán Quyønh (1998), Pheâ bình, bình luaän vaên hoïc, NXB Vaên ngheä TP.HCM. [7]. Kim Thôøi Taäp (2004), Kim Ngao taân thoaïi (Toaøn Hueä Khanh vaø Lí Xuaân Chung dòch), NXB Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi. [8]. Nguyeãn Baù Thaønh (1996), Töông ñoàng vaên hoùa Vieät Nam – Haøn Quoác, NXB Vaên hoùa Thoâng tin.