Một số biện pháp phát triển năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên cao đẳng sư phạm sinh hoá trường cao đẳng sư phạm lào cai qua học phần phương pháp dạy học hoá học 2 - Nguyễn Thị Chuyển

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2016-0083 Educational Sci., 2016, Vol. 61, No. 6A, pp. 186-197 This paper is available online at MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP CHO SINH VIÊN CAO ĐẲNG SƯ PHẠM SINH HOÁ TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM LÀO CAI QUA HỌC PHẦN PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HOÁ HỌC 2 Nguyễn Thị Chuyển Trường Cao đẳng Sư phạm Lào Cai Tóm tắt. Đổi mới chương trình giáo dục phổ thông của nước ta sau năm 2015 là dạy học theo hướng tích hợp và phân hoá. Theo đó, các trường cao đẳng Sư phạm đào tạo giáo viên THCS cần đổi mới đào tạo giáo viên có đủ năng lực dạy học tích hợp và dạy học phân hóa. Đối với chương trình ở cấp THCS, môn Khoa học tự nhiên là tích hợp của ba môn Vật lí, Hoá học, Sinh học. Bài viết này tập trung vào nghiên cứu một số biện pháp nhằm phát triển năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên Cao đẳng Sư phạm Sinh hóa Trường Cao đẳng Sư phạm Lào Cai qua học phần phương pháp dạy học hóa học 2, góp phần nâng cao hiệu quả của công tác đào tạo giáo viên THCS. Từ khóa: Dạy học tích hợp, dạy học hoá học, cao đẳng sư phạm, phát triển năng lực, năng lực dạy học tích hợp. 1. Mở đầu Đổi mới giáo dục Việt Nam sau năm 2015 theo hướng dạy học tích hợp là định hướng phù hợp với xu hướng quốc tế và giúp trang bị cho học sinh không chỉ kiến thức, kĩ năng mà cả năng lực để nhanh chóng hội nhập với thế giới đang phát triển và đầy biến động. Theo GS.TS Đinh Quang Báo [5], để đáp ứng được yêu cầu đổi mới của hệ thống giáo dục Việt Nam cần nâng cao năng lực của hệ thống cơ sở đào tạo giáo viên. Như vậy muốn quá trình dạy học tích hợp đạt hiệu quả mong muốn thì một trong các giải pháp là phải đào tạo được những người giáo viên có năng lực dạy học tích hợp cho học sinh. Trong “Chuẩn đầu ra trình độ đại học khối ngành Sư phạm đào tạo giáo viên trung học phổ thông” [2] cũng đã quy định: Sinh viên sau khi tốt nghiệp cần phải “hiểu rõ về dạy học tích hợp, có khả năng thiết kế các chủ đề dạy học tích hợp, và có khả năng tổ chức dạy học tích hợp thành công” hay nói cách khác phải phát triển được năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên trường Đại học, Cao đẳng khối sư phạm. Bài viết này tập trung vào nghiên cứu một số biện pháp nhằm phát triển năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên Cao đẳng Sư phạm Sinh hoá Trường Cao đẳng Sư phạm Lào Cai thông qua học phần phương pháp dạy học hóa học 2, góp phần nâng cao hiệu quả của công tác đào tạo giáo viên Trung học cơ sở. Ngày nhận bài: 15/3/2016. Ngày nhận đăng: 12/7/2016. Liên hệ: Nguyễn Thị Chuyển, e-mail: nguyenthichuyen.c08@gmail.com 186 Một số biện pháp phát triển năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên Cao đẳng Sư phạm... 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Khái niệm về dạy học tích hợp a) Khái niệm tích hợp Tích hợp có nghĩa là sự hợp nhất, sự hoà nhập, sự kết hợp. Đó là sự hợp nhất hay nhất thể hoá các bộ phận khác nhau để đưa tới một đối tượng mới như là một thể thống nhất dựa trên những nét bản chất của các thành phần đối tượng chứ không phải là phép cộng giản đơn những thuộc tính của các thành phần ấy [7]. Như vậy, tích hợp có hai tính chất cơ bản, liên hệ mật thiết với nhau và quy định lẫn nhau đó là tính liên kết và tính toàn vẹn. Nhờ có tính liên kết mà có thể tạo nên một thực thể toàn vẹn trong đó không cần phân chia giữa các thành phần kết hợp. Tính toàn vẹn dựa trên sự thống nhất nội tại các thành phần liên kết, chứ không phải sự sắp đặt các thành phần bên cạnh nhau. Không thể gọi là tích hợp nếu các tri thức, kĩ năng không có sự liên kết, phối hợp với nhau trong lĩnh hội nội dung hoặc giải quyết một vấn đề tình huống. b) Khái niệm dạy học tích hợp Dạy học tích hợp là hành động liên kết một cách hữu cơ, có hệ thống các đối tượng nghiên cứu, học tập của một vài lĩnh vực môn học khác nhau thành nội dung thống nhất, dựa trên các mối liên hệ về lí luận và thực tiễn được đề cập trong các môn học đó nhằm hình thành ở học sinh các năng lực cần thiết [3]. Trong dạy học tích hợp, học sinh dưới sự chỉ đạo của giáo viên thực hiện chuyển đổi liên tiếp các thông tin từ ngôn ngữ của môn học này sang ngôn ngữ của môn học khác; học sinh học cách sử dụng phối hợp những kiến thức, những kĩ năng và những thao tác để giải quyết một tình huống phức hợp (thường là gắn với thực tiễn). Chính nhờ quá trình đó, học sinh nắm vững kiến thức, hình thành khái niệm, phát triển năng lực và các phẩm chất cá nhân. Như vậy dạy học tích hợp là một quan điểm sư phạm, ở đó người học cần huy động mọi nguồn lực để giải quyết một tình huống phức hợp – có vấn đề nhằm phát triển năng lực và phẩm chất cá nhân [7]. 2.2. Các hình thức dạy học tích hợp Dạy học tích hợp có các mức độ sau [6]: – Lồng ghép/liên hệ (tích hợp nội môn): Đó là đưa các yếu tố, nội dung gắn với thực tiễn, gắn với xã hội, gắn với các môn học khác vào dòng chảy chủ đạo của nội dung bài học của một môn học. Ở mức độ lồng ghép các môn học vẫn dạy riêng rẽ. Tuy nhiên, giáo viên có thể tìm thấy mối quan hệ giữa kiến thức của môn học mình đảm nhận với nội dung các môn học khác và thực hiện lồng ghép các kiến thức đó ở những thời điểm thích hợp. – Vận dụng kiến thức liên môn: Ở mức độ này, hoạt động học diễn ra xung quanh các chủ đề, ở đó người học cần vận dụng các kiến thức của nhiều môn học để giải quyết vấn đề đặt ra. Các chủ đề khi đó được gọi là chủ đề hội tụ. Nội dung các môn học vẫn được phát triển riêng rẽ để đảm bảo tính hệ thống, mặt khác vẫn thực hiện được sự liên kết giữa các môn học khác nhau qua việc vận dụng các kiến thức liên môn trong các chủ đề hội tụ. Có 2 cách thực hiện mức độ tích hợp này: Cách 1: Các môn học vẫn được dạy riêng rẽ nhưng đến cuối học kì, cuối năm hoặc cuối cấp 187 Nguyễn Thị Chuyển học có một phần, một chương về những vấn đề chung (của các môn khoa học tự nhiên hoặc các môn khoa học xã hội) và các thành tựu ứng dụng thực tiễn nhằm giúp HS xác lập mối quan hệ giữa các kiến thức đã được lĩnh hội. Cách 2: Những ứng dụng chung cho các môn học khác nhau thực hiện ở những thời điểm đều đặn trong năm học. Nói cách khác, sẽ bố trí xen một số nội dung tích hợp liên môn vào thời điểm thích hợp nhằm làm cho học sinh quen dần với việc sử dụng kiến thức của những môn học gần gũi với nhau. - Hoà trộn: là mức độ cao nhất của dạy học tích hợp, ở mức độ này nội dung kiến thức trong bài học không thuộc riêng về một môn học mà thuộc về nhiều môn học khác nhau, do đó các nội dung thuộc chủ đề tích hợp sẽ không cần dạy ở các môn học riêng rẽ. Mức độ tích hợp này dẫn đến sự hợp nhất kiến thức của hai hay nhiều môn học. Ở mức độ tích hợp cao nhất này, giáo viên phối hợp quá trình học tập những môn khác nhau bằng các tình huống thích hợp, xoay quanh những mục tiêu chung cho nhóm môn, tạo thành các chủ đề tích hợp. Để thực hiện tích hợp ở mức độ hoà trộn, cần sự hợp tác của giáo viên đến từ môn học khác nhau. Để lựa chọn và xây dựng nội dung học, giáo viên phải có hiểu biết sâu sắc về chương trình và đặt chương trình các môn học cạnh nhau để so sánh, để tôn trọng những đặc trưng nhằm dẫn học sinh đạt tới mục tiêu dạy học xác định, hướng tới việc phát triển năng lực. Việc phân tích mối quan hệ giữa các môn học khác nhau trong chủ đề cũng như sự phát triển các kiến thức trong cùng môn học phải đảm bảo nguyên tắc tích hợp và hợp tác. 2.3. Năng lực dạy học tích hợp 2.3.1. Khái niệm về năng lực Theo Weinert (2001) định nghĩa [1]: “năng lực là những khả năng và kĩ xảo học được hoặc sẵn có của cá thể nhằm giải quyết các tình huống xác định, cũng như sự sẵn sàng về động cơ, xã hội và khả năng vận dụng các cách giải quyết vấn đề một cách có trách nhiệm và hiệu quả trong những tình huống linh hoạt”. Từ khái niệm chung về năng lực, chúng ta có thể hiểu năng lực của sinh viên Cao đẳng Sư phạm là khả năng làm chủ được kiến thức, kĩ năng, thái độ và vận dụng chúng một cách hợp lí vào dạy học và làm công tác giáo dục ở các cơ sở giáo dục, giúp cho học sinh THCS có khả năng vận dụng được các kiến thức, kĩ năng đã biết để giải quyết được các vấn đề học tập, các vấn đề thực tiễn có liên quan một cách sáng tạo và hiệu quả. 2.3.2. Khái niệm năng lực dạy học tích hợp Theo tài liệu [2] ta có thể hiểu năng lực dạy học tích hợp là khả năng vận dụng kiến thức về dạy học tích hợp để phân tích khả năng dạy học tích hợp của một chủ đề, một bài học, hay một chương trong chương trình môn học; là khả năng thiết kế chủ đề dạy học tích hợp và thực hiện thành công kế hoạch dạy học chủ đề tích hợp. Năng lực dạy học tích hợp bao gồm các năng lực thành phần [2]: – Năng lực phân tích cơ sở lí luận về dạy học tích hợp; – Năng lực thiết kế các chủ đề dạy học tích hợp; – Năng lực thiết kế kế hoạch dạy học các chủ đề dạy học tích hợp; – Năng lực tổ chức dạy học chủ đề tích hợp theo kế hoạch đã biên soạn; 188 Một số biện pháp phát triển năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên Cao đẳng Sư phạm... – Năng lực kiểm tra đánh giá trong dạy học tích hợp. Năng lực dạy học tích hợp Năng lực thành phần Tiêu chí đánh giá Năng lực phân tích cơ sở lí luận về dạy học tích hợp Trình bày và phân tích được bản chất của dạy học tích hợp (định nghĩa) Phân tích được xu hướng của dạy học tích hợp Nêu được các phương pháp, hình thức dạy học tích hợp Phân tích được khả năng dạy học tích hợp của môn học Trình bày được nguyên tắc về dạy học tích hợp Nêu được quy trình tổ chức dạy học tích hợp Nêu được các điều kiện đảm bảo dạy học tích hợp Năng lực thiết kế các chủ đề dạy học tích hợp Lựa chọn được nội dung tích hợp dưới dạng một chủ đề hay một bài Nêu được lí do chọn chủ đề Đưa ra được các thông tin trợ giúp giáo viên Gợi ý được các hoạt động dạy học Năng lực thiết kế kế hoạch dạy học các chủ đề dạy học tích hợp Trình bày được mục tiêu dạy học Lựa chọn được phương pháp, hình thức dạy học thích hợp đối với chủ đề tích hợp Thiết kế được các hoạt động dạy học để đạt mục tiêu Năng lực tổ chức dạy học chủ đề tích hợp theo kế hoạch đã biên soạn Thực hiện được kế hoạch dạy học sáng tạo, hiệu quả Xử lí được các tình huống sư phạm xảy ra trong quá trình dạy học Năng lực kiểm tra đánh giá trong dạy học tích hợp Xây dựng được bộ câu hỏi trong dạy học tích hợp Kết hợp được các loại kiểm tra đánh giá 2.4. Đề xuất một số biện pháp phát triển năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên sư phạm Sinh hoá Trường Cao đẳng Sư phạm Lào Cai thông qua học phần phương pháp dạy học hóa học 2 Năng lực dạy học là một năng lực chung quan trọng cần phát triển cho sinh viên Trường Cao đẳng, Đại học Sư phạm. Trong đó năng lực dạy học tích hợp là một trong chín tiêu chí của của năng lực dạy học [2]. Như vậy bồi dưỡng và phát triển năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên Cao đẳng Sư phạm sẽ góp phần quan trọng để thực hiện thành công đề án đổi mới giáo dục phổ thông sau năm 2015. Chúng tôi đề xuất một số biện pháp phát triển năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên sư phạm Sinh hóa thông qua học phần phương pháp dạy học hóa học 2 (học phần gồm hai tín chỉ với 30 tiết lên lớp) trường Cao đẳng Sư phạm Lào Cai như sau: Biện pháp 1: Bồi dưỡng cho sinh viên về cơ sở lí luận của dạy học tích hợp thông qua học tập và nghiên cứu tài liệu bổ trợ về dạy học tích hợp. Giảng viên giới thiệu về tài liệu bổ trợ về dạy học tích hợp vào chương đầu tiên “phân tích chương trình và sách giáo khoa ở Trung học cơ sở” khi sinh viên học môn Phương pháp dạy học 189 Nguyễn Thị Chuyển hoá học 2, yêu cầu sinh viên nghiên cứu theo nhóm cơ sở lí luận về dạy học tích hợp: khái niệm về tích hợp, dạy học tích hợp, lí do phải dạy học tích hợp,. . . Yêu cầu sinh viên về nhà trình bày theo nhóm ra giấy A0 hoặc bằng trình chiếu PowerPoint, sau đó báo cáo trong buổi rèn luyện nghiệp vụ sư phạm môn Hoá học. Như vậy với cách làm này sinh viên phân tích được bản chất của dạy học tích hợp, xu hướng của dạy học tích hợp, thống nhất các thuật ngữ, biết được cách xây dựng một chủ đề dạy học tích hợp,. . . Biện pháp 2: Rèn cho sinh viên năng lực xây dựng các chủ đề dạy học tích hợp nội môn và liên môn Qua việc nghiên cứu tài liệu bổ trợ về dạy học tích hợp, sinh viên thảo luận và báo cáo và làm rõ các nội dung về nguyên tắc, quy trình xây dựng chủ đề tích hợp. Đồng thời giảng viên cũng cho sinh viên thực hành vận dụng các nguyên tắc và quy trình đó để lựa chọn và xây dựng các chủ đề dạy học tích hợp. a) Nguyên tắc xây dựng chủ đề tích hợp Sinh viên trình bày được các nguyên tắc về dạy học tích hợp và vận dụng các nguyên tắc này trong việc xây dựng các chủ đề dạy học tích hợp: – Đảm bảo mục tiêu giáo dục, hình thành và phát triển các năng lực cần thiết cho người học. – Đáp ứng được yêu cầu phát triển của xã hội, mang tính thiết thực, có ý nghĩa với người học. – Đảm bảo tính khoa học và tiếp cận những thành tựu của khoa học kĩ thuật, đồng thời vừa sức đối với học sinh. – Đảm bảo tính giáo dục và giáo dục vì sự phát triển bền vững. – Tăng tính thực hành, ứng dụng, tính thực tiễn, quan tâm tới những vấn đề mang tính xã hội của địa phương. – Việc xây dựng các bài học/chủ đề tích hợp dựa trên chương trình hiện hành. Ví dụ chủ đề tích hợp về khí cacbonic và hiệu ứng nhà kính chủ đề này được xây dựng dựa trên chương trình hiện hành (bài 28: Các oxit của cacbon, Sách giáo khoa hóa học lớp 9) khi sinh viên xây dựng chủ đề này phải đảm bảm phát triển được cho học sinh các năng lực như: năng lực tự học, năng lực hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn,. . . Chủ đề tích hợp này mang tính thực tiễn, tính thời sự và ảnh hưởng đến chính cuộc sống của thế hệ hôm nay và mai sau như vậy sẽ kích thích được sự hứng thú học tập và khám phá của học sinh. b) Quy trình xây dựng các chủ đề dạy học tích hợp Giảng viên cần giúp sinh viên nắm vững quy trình xây dựng các chủ đề dạy học tích hợp gồm các bước [7] như sau: Bước 1: Lựa chọn chủ đề Sinh viên sẽ được thảo luận theo nhóm rà soát chương trình các môn học ở THCS có liên quan đến môn hóa học lớp 8, lớp 9 trong chương trình giáo dục phổ thông hiện hành, tìm ra những kiến thức chung để xây dựng các chủ đề tích hợp liên môn sau đó đại diện nhóm báo cáo trước lớp, giảng viên cùng các em sinh viên các nhóm còn lại sẽ theo dõi, tham gia đóng góp ý kiến, trao đổi và bổ sung. Đây là kết quả thảo luận của một nhóm sinh viên: 190 Một số biện pháp phát triển năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên Cao đẳng Sư phạm... Chương Tên chủ đề Lớp Chương IV: Oxi – không khí Oxi – không khí và sự sống, sự cháy 8 Chương V: Hiđro – nước Nước và sự sống 8 Chương I: Các loại hợp chất vô cơ Axit – bazơ – và ứng dụng trong cuộc sống 9 Thế giới kim loại Chương II: Kim loại Gang thép và môi trường 9 Ăn mòn kim loại trong cuộc sống con người Chương III: Phi kim. Sơ lược về bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học Clo với đời sống Cacbon đioxit và hiệu ứng nhà kính 9 Silic – Công nghệ silicat Chương IV: Hiđrocacbon. Hiđrocacbon, nhiên liệu và môi trường 9 Nhiên liệu Dầu mỏ với sự phát triển kinh tế và môi trường Chương V: Dẫn xuất của Hidrocacbon. Polime Rượu etylic trong đời sống con người Axit axetic Chất béo với bệnh béo phì 9 Protein với vấn đề dinh dưỡng và sự sống Thế giới polime Bước 2: Xác định các vấn đề (câu hỏi) cần giải quyết trong chủ đề: Đây là bước định hướng các nội dung cần được đưa vào trong chủ đề. Các vấn đề này là những câu hỏi mà thông qua quá trình học tập chủ đề học sinh có thể trả lời được. Ví dụ nghiên cứu chủ đề: “Hiện tượng nóng lên toàn cầu”, sinh viên phải định hướng được các nội dung của chủ đề như: – Bằng chứng cho sự nóng lên toàn cầu? – Hậu quả của hiện tượng nóng lên toàn cầu? – Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng nóng lên toàn cầu? – Giải pháp để hạn chế quá trình nóng lên toàn cầu? Bước 3: Xác định các kiến thức cần thiết để giải quyết vấn đề Sinh viên sẽ thảo luận theo nhóm xác định kiến thức cần đưa và chủ đề, các kiến thức có thể thuộc một môn học hoặc nhiều môn học khác nhau. Ví dụ sản phấm xác định kiến thức cần thiết của nhóm sinh viên về chủ đề khí cacbonic và hiệu ứng nhà kính: STT Tên bài Lớp Môn học Mục tiêu về kiến thức cần đạt được 1 Bài 28: Các oxit của cacbon Lớp 9 Hoá học Biết được công thức phân tử của CO2, tính chất vật lí, hoá học, điều chế CO2. Đề xuất được giải pháp hoá học làm giảm lượng CO2 trong khí quyển 191 Nguyễn Thị Chuyển 2 Bài21: Quang hợp Lớp 6 Sinh học Biết được khí CO2 là nguyên liệu và sản phẩm của quá trình quang hợp và hô hấp. Đề xuất được giải pháp sinh học làm giảm lượng CO2 trong khí quyển 3 Bài 17: Ô nhiễm môi trường ở đới ôn hoà Lớp 7 Địa lí Biết được ảnh hưởng của CO2 đến sự thay đổi nhiệt độ của Trái Đất. 4 Bài 23: Đối lưu, bức xạ nhiệt Lớp 8 Vật lí Biết được hiện tượng Trái Đất ấm dần lên do hiệu ứng nhà kính gây bởi khí CO2 Bước 4: Xác định mục tiêu dạy học của chủ đề Sinh viên xác định kiến thức, kĩ năng, thái độ và năng lực cần hình thành cho học sinh thông qua dạy học chủ đề. Sản phẩm của nhóm sinh viên xác định mục tiêu dạy học về chủ đề chất béo và bệnh béo phì: * Kiến thức: - Nêu được chất béo có ở đâu, - Trình bày được tính chất vật lí quan trọng, thành phần và cấu tạo của chất béo, tính chất hóa học và ứng dụng của chất béo, - Nêu được mối quan hệ giữa chất béo và bệnh béo phì và các bệnh của con người do béo phì gây lên, - Trình bày được một khẩu phần ăn hợp lí. * Kĩ năng: - Học sinh được rèn kĩ năng viết phương trình phản ứng thông qua viết các phương trình hóa học, - Rèn cho HS kĩ năng thảo luận nhóm, trình bày trước đám đông, - Rèn kĩ năng quan sát, phân tích thí nghiệm, hình ảnh, mô hình. Kĩ năng thảo luận, trình bày, - Có kỹ năng liên hệ kiến thức từ thực tiễn và kĩ năng vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn. * Thái độ: - Tuyên truyền, giải thích cho bạn bè, người thân về vệ sinh an toàn thực phẩm, và ăn uống hợp lí để tránh căn bệnh béo phì, - Tích cực phát hiện và thông tin kịp thời về các địa điểm bán và sản xuất thực phẩm mất vệ sinh, - Yêu thích môn học, tích cực nghiên cứu, tìm hiểu kiến thức, thảo luận, hợp tác trong học tập. * Năng lực: - Rèn cho HS năng lực thực hành hóa học, - Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học, - Năng lực hợp tác, 192 Một số biện pháp phát triển năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên Cao đẳng Sư phạm... - Rèn cho HS năng lực GQVĐ và sáng tạo; năng lực vận dụng kiến thức liên môn vào thực tiễn. Bước 5: Xây dựng nội dung hoạt động dạy học của chủ đề Sinh viên thảo luận theo nhóm xác định chủ đề đó gồm những hoạt động nào, từng hoạt động đó thực hiện vai trò gì trong việc đạt mục tiêu bài học. Ví dụ chủ đề chất béo và bệnh béo phì: Hoạt động 1: Trạng thái tự nhiên và tính chất vật lí Mục tiêu: Trình bày được tính chất vật lí quan trọng của chất béo Hoạt động này cho học sinh nêu trạng thái tự nhiên của chất béo. Mỗi nhóm chuẩn bị một ít chất béo có nguồn gốc động vật và thực vật để tiến hành thí nghiệm thử tính chất vật lí của chất béo. Làm thí nghiệm: Cho vài giọt dầu hoặc ít mỡ động vật lần lượt vào hai ống nghiệm đựng nước và benzen (hoặc xăng), lắc nhẹ và quan sát. Học sinh quan sát và đưa ra nhận xét: - Dầu thực vật (hoặc mỡ) nặng hay nhẹ hơn nước tại sao? - Khả năng tan của chất béo trong nước và benzen Từ đó đưa ra kết luận về tính chất vật lí của chất béo. Hoạt động 2: Thành phần và cấu tạo của chất béo: Mục tiêu: Nêu được thành phần và cấu tạo của chất béo Học sinh thảo luận nhóm về thành phần và cấu tạo của chất béo. Kể tên một số chất béo có trong cuộc sống hàng ngày của gia đình các em và dự đoán về thành phần của chúng theo bảng sau: Tên chất béo Trạng thái (lỏng, rắn) Dự đoán thành phần Sau đó đại diện nhóm trình bày trước lớp. Hoạt động 3: Tác dụng của chất béo và tác hại của việc quá thừa chất béo Mục tiêu: Nêu được tác dụng của chất béo và mối quan hệ giữa chất béo và bệnh béo phì và các bệnh của con người do béo phì gây lên. Trước khi học bài này giáo viên yêu cầu học sinh tìm hiểu và sưu tầm tranh ảnh về tác dụng của chất béo và tác hại của việc ăn quá nhiều chất béo. Sau đó đến lớp có thể trình bày lại cho cả lớp cùng nghe. Hoạt động 4: Cách lập một khẩu phần ăn lành mạnh tốt cho sức khỏe Mục tiêu: Học sinh lập được một khẩu phần ăn tốt cho sức khỏe Giáo viên giới thiệu cho học sinh một khẩu phần ăn hợp lí, đồng thời cho học sinh xem một số hình ảnh minh họa như dưới đây. Yêu cầu học sinh trình bày cơ sở ăn uống và cách lập một khẩu phần ăn hợp lí. Đưa ra lời khuyên về khẩu phần ăn đối với học sinh, người già và trẻ nhỏ. Bước 6: Lập kế hoạch dạy học chủ đề. Trong bước này chú ý đến việc định hướng các phương pháp, kĩ thuật dạy học sẽ tiến hành. Với mỗi kế hoạch dạy học cần có: 193 Nguyễn Thị Chuyển Tên bài (thời lượng: số tiết) Mục tiêu về kiến thức, kĩ năng, thái độ, năng lực, Phương pháp dạy học, Phương tiện và thiết bị dạy học, Các hoạt động dạy học cụ thể và cách đánh giá học sinh. Biện pháp 3: Rèn cho sinh viên năng lực tổ chức hoạt động dạy học tích hợp các chủ đề đã xây dựng để phát triển năng lực dạy học tích hợp. Với các chủ đề sinh viên đã xây dựng, giảng viên cho sinh viên thực hiện tổ chức các hoạt động dạy học tích hợp trong các buổi thực hành môn Phương pháp dạy học hoá học 2, các buổi rèn luyện nghiệp vụ sư phạm môn hoá, đồng thời giảng viên cũng khuyến khích các em thực hiện giảng dạy tại các trường Trung học cơ sở nơi các em được phân công về thực tập sư phạm. Trong quá trình tổ chức các hoạt động dạy học các chủ đề đã thiết kế, sinh viên cũng phối hợp kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh. Sau đó giảng viên cho các em sinh viên tự đánh giá năng lực tổ chức hoạt động dạy học tích hợp của bản thân và đánh giá năng lực tổ chức dạy học tích hợp của bạn thông qua việc nhận xét đánh giá trên lớp, phiếu hỏi, giảng viên cũng tham gia đánh giá sinh viên thông qua bảng kiểm 194 Một số biện pháp phát triển năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên Cao đẳng Sư phạm... quan sát, giáo viên hướng dẫn tập sự đánh giá thông qua phiếu dự giờ và cho điểm từ đó đóng góp ý kiến về các hoạt động dạy học tích hợp mà các em đã tiến hành để các em có thể thực hiện hiệu quả hơn đối với các tiết học sau. Dưới đây là bảng chỉ số/chỉ báo và bảng kiểm quan sát để đánh giá năng lực DHTH của sinh viên dựa trên bảng chỉ số/chỉ báo về các năng lực DHTH thành phần mà tôi đã thiết kề và dùng để đánh giá năng lực tổ chức hoạt động dạy học tích hợp và năng lực kiểm tra đánh giá của sinh viên: Bảng chỉ số/ chỉ báo: Năng lực đánh giá Tiêu chí Mức độ 1 (1 điểm) Mức độ 2 (2 điểm) Mức độ 3 (3 điểm) Năng lực tổ chức dạy học chủ đề tích hợp theo kế hoạch đã biên soạn Thực hiện được kế hoạch dạy học sáng tạo, hiệu quả Tổ chức dạy học được hết các hoạt động đã xây dựng trong kế hoạch, một số chỗ còn lúng túng, kiến thức chưa chắc chắn. Tổ chức dạy học chủ đề theođúng kế hoạch dạy học đã xây dựng, tuy nhiên vẫn còn cứng nhắc một số phần vận dụng chưa phù hợp với đối tượng học sinh và điều kiện thực tế. Tổ chức dạy học chủ đề linh hoạt, phù hợp đối tượng học sinh và điều kiện thực tế, học sinh hiểu bài và vận dụng tốt Xử lí được các tình huống sư phạm xảy ra trong quá trình dạy học Chưa giải quyết các tình huống xảy ra trong quá trình học tập còn lúng túng, một số tình huống chưa có cách giải quyết. Giải quyết được hầu hết các tình huống xảy ra trong quá trình dạy học tuy nhiên chưa triệt để Giải quyết được triệt để các tình huống xảy ra trong quá trình học tập, tạo được không khí học tập thoải mái, vui tươi Năng lực kiểm tra đánh giá trong dạy học tích hợp Xây dựng được bộ câu hỏi trong dạy học tích hợp Có xây dựng bộ câu hỏi trong dạy học tích hợp, tuy nhiên chưa phù hợp. Xây dựng được bộ câu hỏi đánh giá được một số kiến thức và năng lực của học sinh đã đưa ra ở phần mục tiêu Xây dựng được bộ câu hỏi đánh giá được các kiến thức, năng lực học sinh đã đưa ra ở phần mục tiêu Kết hợp được các loại kiểm tra đánh giá Chỉ sử dụng một loại hình kiểm tra đánh giá Đã sử dụng từ hai loại hình kiểm tra đánh giá trở lên. Tuy nhiên hiệu quả chưa cao. Sử dụng phối hợp được các loại hình kiểm tra đánh giá một cách hiệu quả, phù hợp với bài dạy. 195 Nguyễn Thị Chuyển Bảng kiểm quan sát dựa trên bảng chỉ số/chỉ báo: Năng lực đánh giá Tiêu chí Mức độ 1(1 điểm) Mức độ 2 (2 điểm) Mức độ 3 (3 điểm) Năng lực tổ chức dạy học chủ đề tích hợp theo kế hoạch đã biên soạn Thực hiện được kế hoạch dạy học sáng tạo, hiệu quả Xử lí được các tình huống sư phạm xảy ra trong quá trình dạy học Năng lực kiểm tra đánh giá trong dạy học tích hợp Xây dựng được bộ câu hỏi trong dạy học tích hợp Kết hợp được các loại kiểm tra đánh giá 3. Kết luận Năng lực dạy học tích hợp là một năng lực quan trọng của giáo viên trong quá trình dạy học theo yêu cầu của giáo dục hiện nay. Bồi dưỡng và phát triển năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên Đại học, Cao đẳng Sư phạm là một yêu cầu cấp thiết góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng được yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục Trung học cơ sở sau năm 2015. Các biện pháp nhằm phát triển năng lực dạy học tích hợp đối với sinh viên ngành Sinh hoá thông qua học phần phương pháp dạy học hóa học 2 Trường Cao đẳng Sư phạm Lào Cai mà chúng tôi đưa ra ở trên hi vọng sẽ giúp cho các giảng viên các trường Cao đẳng Sư phạm đặc biệt là giảng viên dạy môn Phương pháp có thể phát triển tốt hơn năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên của mình để đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục sau năm 2015. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Bernd Meier, Nguyễn Văn Cường, 2014. Lí luận dạy học hiện đại. Nxb Đại học Sư phạm. [2] Bộ Giáo dục và Đào tạo. Chuẩn đầu ra trình độ đại học khối ngành Sư phạm đào tạo giáo viên trung học phổ thông. Ban hành kèm theo thông tư số 3356/Bộ Giáo dục và Đào tạo – Giáo dục Đại học. [3] Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2015. Tài liệu tập huấn dạy học tích hợp ở trường THCS, THPT. Nxb Đại học Sư phạm. [4] Đặng Thị Thuận An, Trần Trung Ninh, 2014. Dạy học tích hợp khoa học tự nhiên cho học sinh trung học phổ thông qua chủ đề Hiệu ứng nhà kính theo định hướng phát triển năng lực khoa học. Tạp chí Khoa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Số 59(8), pp. 92 – 100. [5] Đinh Quang Báo, 2011. Nâng cao năng lực của hệ thống cơ sở đào tạo giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới của hệ thống giáo dục Việt Nam, mã số B2008 – 17 – 118TĐ. Đề tài nghiên cứu khoa học giáo dục cấp Bộ. [6] Đinh Quang Báo, 2014. Dạy học tích hợp – phương thức phát triển năng lực học sinh. Hội thảo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể trong chương trình giáo dục phổ thông mới, Thành phố Hồ Chí Minh, Tháng 11 năm 2014, Bộ Giáo dục và Đào tạo, tr.25 – 37. 196 Một số biện pháp phát triển năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên Cao đẳng Sư phạm... [7] Đỗ Hương Trà (Chủ biên), 2015. Dạy học tích hợp phát triển năng lực học sinh, quyển 1 khoa học tự nhiên. Nxb Đại học Sư phạm. [8] Trần Bá Hoành, 2000. Định hướng tích hợp đào tạo chuyên môn và nghiệp vụ trong các giáo trình Đại học sư phạm. Tạp chí Nghiên cứu giáo dục, số 11/2000. [9] Vụ Giáo dục trung học, 2015. Tài liệu tập huấn Dạy học tích hợp liên môn, lĩnh vực Khoa học tự nhiên, Hà Nội. ABSTRACT Increasing the integrated teaching ability of biochemistry students at the Lao Cai Teacher Training College through the use of chemistry teaching methods Since 2015, secondary education in Vietnam has changed from traditional teaching to integration and classification teaching. Therefore, teacher training colleges for middle school teachers need to teach them how to improve their integrated teaching and differentiated teaching skills. In middle school, the natural science subject is the integration of physics, chemistry, and biology. This paper focuses on ways to improve the integrated teaching ability of biochemistry students at the Lao Cai Teacher Training College using chemistry teaching methods. Keywords: Integrated teaching, chemistry teaching, teacher training college, increase capacity, integrated teaching ability. 197