Mối quan hệ giữa tăng Homocysteine huyết tương và nhồi máu não

Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 MOÁI QUAN HEÄ GIÖÕA TAÊNG HOMOCYSTEINE HUYEÁT TÖÔNG VAØ NHOÀI MAÙU NAÕO Cao Phi Phong* TOÙM TAÉT Caùc nghieân cöùu hieän nay ñaõ laøm saùng toû töông quan giöõa taêng homocysteine vaø ñoät quî thieáu maùu. Chuùng toâi nghieân cöùu töông quan giöõa ñoät quî thieáu maùu vaø caùc nguy cô xô vöõa maïch bao goàm homocysteine huyeát töông. Phöông phaùp: nghieân cöùu beänh chöùng 220 beänh nhaân nhoài maùu naõo (112 nöõ vaø 108 nam, tuoåi trung bình 60,71±11,9) ñieâu trò noäi truù ôû ñôn vò ñoät quî vaø 230 ca chöùng. Keát quaû: möùc ñoä homocysteine trung bình trong nhoùm beänh cao hôn nhoùm chöùng (13,28±5,49 so vôùi 9,67±3,07 p<0,001). Tyû leä taêng homocysteine vöøa nhoùm beänh cao hôn nhoùm chöùng (25,5% so vôùi 3,9% p15μmol/L laø 8,38 (95% CI 4,03-17,43 p<0,001) so vôùi <15μmol/L. Sau khi ñieàu chænh yeáu toá nguy cô xô vöõa ñoäng maïch vaø phaùi, tuoåi tyû suaát cheânh laø 5,29 (95%CI 2,40-11,64 p<0,001). Keát luaän: caùc baèng chöùng tìm thaáy trong nghieân cöùu chuùng toâi ñeà nghò taêng homocysteine vöøa laø yeáu toá nguy cô ñoäc laäp nhoài maùu naõo. SUMMARY AN ASSOCIATION BETWEEN PLASMA HYPERHOMOCYSTEINE AND CEREBRAL INFARCTION Cao Phi Phong * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 127 – 132 The present study was performed to clarify the relation between plasma hyperhomocysteine and ischemic stroke. We studied the relationship between ischemic stroke and the known risk factors for atherosclerosis including plasma homocysteine. Methods: We conducted a hospital based case-control study with 220 in-patient cerebral infarctions (112 female and 108 male, mean 60,71±11,9 years) in stroke unit and 230 controls. Results: the mean plasma level homocysteine was higher in cases than in controls (13,28±5,49 versus 9,67±3,07 p<0,001). The proportion of subjects with moderate plasma hyperhomocysteine was significantly higher in cases than in controls (25,5% versus 3,9% p<0,001). Based on the logistic regression model, the odds ratio homocysteine >15μmol/L was 8,38 (95% CI 4,03-17,43 p<0,001) compare with <15 μmol/L. After additional adjustment risk factors for atherosclerosis and sex, age, the odds ratio was 5,29 (95%CI 2,40-11,64 p<0,001). Conclusions: These findings suggest that moderate plasma hyperhomocysteine is an independent risk factor for cerebral infarction. GIÔÙI THIEÄU Homocysteine laø sulfhydryl amino acid, tieàn chaát laø methionine moät amino acid caàn thieát coù nguoàn goác töø protein thöïc phaåm. Naêm 1969 McCully tìm thaáy ôû caùc treû em tieåu homocysteine cheát do roái loaïn bieán döôõng cobalamin coù bieåu hieän xô cöùng ñoäng maïch lan roäng töông töï caùc tröôøng hôïp tieåu homocysteine * Boä moân Noäi Thaàn Kinh tröôøng ÑHYD TP.HCM 127 do thieáu soùt enzim cystathionine β synthase, oâng ñeà nghò taêng homocysteine huyeát töông laø nguyeân nhaân gaây xô cöùng ñoäng maïch. Trong nhöõng naêm qua nhieàu nghieân cöùu beänh chöùng cho thấy töông quan maïnh giöõa taêng homocysteine vöøa vaø beänh lyù xô vöõa maïch maùu. Tuy nhieân khoâng coù nghieân cöùu moái quan heä giöõa homocysteine huyeát töông vaø beänh nhaân nhoài maùu naõo ôû Vieät Nam, nghieân cöùu naøy nhaèm xaùc ñònh roõ töông quan giöõa taêng homocysteine huyeát töông vaø beänh nhoài maùu naõo, ñaùnh giaù töông taùc cuûa homocysteine vaø caùc yeáu toá nguy cô maïch maùu truyeàn thoáng. ÑOÁI TÖÔNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Nghieân cöùu beänh – chöùng moâ taû vaø phaân tích, ñoái töôïng laø caùc beänh nhaân ñöôïc chaån ñoaùn nhoài maùu naõo do huyeát khoái ñieàu trò noäi truù ôû ñôn vò ñoät quî beänh vieän Nhaân Daân 115. Nhoùm beänh: 220 beänh nhaân nhoài maùu naõo do huyeát khoái ñöôïc xaùc ñònh chaån ñoaùn döïa treân laâm saøng vaø hình aûnh hoïc (CT hay MRI naõo trong 3 tuaàn ñaàu). Loaïi tröø beänh nhaân khoâng hôïp taùc trong nghieân cöùu, xuaát huyeát naõo, huyeát khoái tónh maïch, boùc taùch ñoäng maïch hay giaûm töôùi maùu naõo, beänh nhoài maùu do vieâm nhieãm (vieâm ñoäng maïch ñaïi baøo, luput ban ñoû heä thoáng, vieâm nuùt nhieàu ñoäng maïch, giang mai, AIDS), roái loaïn huyeát hoïc, nhiễm truøng, duøng cocaine, amphetamines, beänh loaïn saûn xô cô, beänh Takayasu, beänh tim gaây thuyeân taéc nhö rung nhó, nhoài maùu cô tim gaàn, thay van tim hay vieâm noäi taâm maïc. Caùc yeáu toá gaây nhieãu homocysteine nhö suy thaän hay chaïy thaän nhaân taïo giai ñoaïn cuoái, beänh lyù aùc tính, suy gan, suy giaùp, duøng thuoác choáng ñoäng kinh, L-dopa, methotrexate, cholestyramine, penicillamine, thuoác ngöøa thai, kích thích toá, uoáng vitamin nhoùm B vaø folic acid. Nhoùm chöùng: 230 ñoái töôïng choïn ngaãu nhieân töø beänh nhaân ngoaïi truù trong cuøng thôøi gian, khoâng coù tieàn söû ñoät quî hay bò ñoät quî hoaëc bieát coù beänh lyù maïch maùu khaùc. Kieåm tra baèng chöùng beänh lyù xô vöõa maïch qua ño ñieän tim gaéng söùc neáu coù ñau ngöïc hay sieâu aâm ñoäng maïch caûnh neáu coù aâm thoåi ñoäng maïch caûnh, tieàn söû cao huyeát aùp, tieåu ñöôøng hay huùt thuoác, keát quaû döông tính hoaëc coù yeáu toá gaây nhieãu homocysteine seõ loaïi tröø. Maãu thöû homocysteine Maãu maùu laáy vaøo buoåi saùng sau moät ñeâm nhòn ñoùi trong 5 ngaøy ñaàu, giöõ laïnh trong nöôùc ñaù vaø ñöa ñeán phoøng xeùt nghieäm ly taâm trong 5 phuùt ôû nhieät ñoä 4 ñoä C, taùch huyeát thanh trong 4 giôø ñaàu sau ñoù ñöôïc giöõ ôû – 80 ñoä C cho ñeán khi phaân tích. Homocysteine toaøn phaàn ñöôïc ñònh löôïng theo phöông phaùp mieãn dòch huyønh quang phaân cöïc (fluorescene polarization immunoassay- FPIA) cuûa Abbott′s Kit & IMx System, USA. Xöû lyù thoáng keâ Xöû lyù baèng phaàn meàm thoáng keâ SPSS (Statistical Package for Social Science) aán baûn 11.5. Giaù trò cuûa caùc bieán lieân tuïc baèng trung bình ± ñoä leäch chuaån, so saùnh giaù trò trung bình vaø tyû leâï cuûa caùc yeáu toá nguy cô maïch maùu giöõa nhoùm beänh vaø chöùng duøng pheùp kieåm chi bình phöông (χ2) trong bieán ñònh tính vaø t- test trong bieán ñònh löôïng. Do homocysteine huyeát töông coù ñoä leäch laø 1,11 neân tính bieán ñoåi log vaø trung vò. Moái töông quan giöõa homocysteine vaø caùc yeáu toá nguy cô ñoät quî ñöôïc tính baèng heä soá töông quan Pearson. Ñieåm caét cho taêng homocysteine vöøa laø > 15μmol/L, ñænh 95% cuûa phaân phoái homocysteine trong nhoùm chöùng. Hoài quy boäi log ñöôïc duøng ñeå öôùc löôïng tyû suaát cheânh nhoài maùu naõo vaø khoaûng tin caäy 95% ñieàu chænh tuoåi, phaùi vaø caùc yeáu toá nguy cô khaùc (taêng cholesterol huyeát thanh toaøn phaàn ñieåm caét 180mg/dl, taêng LDL ñieåm caét 130mg/dl) vôùi coù hay khoâng cao huyeát aùp, tieåu ñöôøng, huùt thuoác laù, uoáng röôïu vaø treân 65 tuoåi nhö bieán ñoäc laäp phaân ñoâi vaø coù hay khoâng coù nhoài maùu nhö bieán phuï thuoäc. Söï töông taùc giöõa homocysteine vaø cao huyeát aùp hay caùc yeáu toá nguy cô khaùc ñöôïc khaûo saùt trong phaân tích taàng. Taát caû caùc giaù trò xaùc xuaát ñöôïc phaân tích baèng test 2-phía vôùi möùc yù nghóa thoáng keâ p< 0,05. KEÁT QUAÛ Söï khaùc bieät giöõa nhoùm beänh vaø chöùng Tuoåi trung bình beänh nhaân nhoài maùu naõo 60,71±11,91 nhoû nhaát 24 lôùn nhaát 87 goàm 112 nöõ vaø 128 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 108 nam vaø chöùng tuoåi trung bình 59,13±12,85 nhoû nhaát 33 lôùn nhaát 84 goàm 122 nöõ vaø 108 nam. Khoâng coù söï khaùc bieät coù yù nghóa tuoåi, phaùi giöõa nhoùm beänh vaø chöùng (p>0,05). Caùc yeáu toá nguy cô maïch maùu truyeàn thoáng cao hôn trong beänh nhaân nhoài maùu. Nguy cô nhoài maùu naõo do cao huyeát aùp cao hôn 6,02 laàn, taêng homcysteine vöøa cao hôn 8,38 laàn vôùi möùc yù nghóa p< 0,001 vaø huùt thuoác laù cao hôn 3,47 laàn (p=0,001). Nguy cô nhoài maùu do caùc yeáu toá khaùc nhö lôùn tuoåi(≥65) gaáp 1,18 laàn, tieåu ñöôøng gaáp 1,28 laàn, uoáng röôïu gaáp 1,88 laàn, taêng cholesterol gaáp 1,05 laàn vaø taêng LDL gaáp 1,27 laàn nhöng khoâng coù yù nghóa (p >0,05) (baûng 1). Baûng 1: Tyû suaát cheânh, caùc yeáu toá nguy cô nhoài maùu giöõa nhoùm beänh vaø chöùng Beänh (n=220) (n=230) Chöùng OR 95% CI p Phaùi nöõ Cao huyeát aùp Tieåu ñöôøng Huùt thuoác laù Uoáng röôïu > 65 tuoåi Taêng homocysteine Taêng cholesterol Taêng LDL 50,9% 65,5% 14,5% 13,6% 6,4% 41,8% 25,5% 70% 38,2% 53% 23,9% 11,7% 4,3% 3,5% 39,1% 3,9% 68,8% 32,7% .... 6,02 1,28 3,47 1,88 1,18 8,38 4,03 –17,43 1,05 1,27 ....... 3,99 -9,09 0,73 -2,21 1,65 -7,29 0,77 -4,58 0,76 - 1,62 0,70 -1,60 0,85 -1,89 0,7 < 0,001 0,3 0,001 0,1 0,5 < 0,001 0,7 0,2 Baûng 2: Homocysteine vaø caùc yeáu toá nguy cô maïch maùu. Beänh (n=220) Chöùng (n=230) p* Tuoåi(trung bình ± SD) 60,71±11,91 59,13±12,85 0,1 Homocysteine toaøn phaàn (μmol/L) Trung vò (khoaûng caùch) 12,42(5,8-50) 9,10(4-22,97) < 0,001 Trung bình (95%CI) 13,28(12,55- 14,01) 9,67(9,27- 10,07) Cholesterol toaøn phaàn(mg/dL) Trung vò(khoaûng caùch) 202(84-603) 203(111-440) 0,9 Trung bình (SD) 207,28±55,18 206,71±48,26 LDL(mg/dL) Trung vò(khoaûng caùch) 123(32-312) 115,5(14-285) 0,2 Trung bình (SD) 123,10±41,62 118,2±38,2 HDL(mg/dL) Trung vò(khoaûng caùch) 44(16-90) 44(21-76) 0,9 Trung bình (SD) 45,26±11,32 45,2±9,7 Creatinine(mg/dL) Trung vò(khoaûng caùch) 0,96(0,15-2,15) 1.09(0,49-1,83) 0,4 Trung bình (SD) 1,03±0,28 1,06±0,26 Beänh (n=220) Chöùng (n=230) p* Tuoåi Trung vò 62(24-87) 59(33-84) 0,1 Trung bình 60,71±11,91 59,13±12,85 Homocysteine trung bình beänh nhaân nhoài maùu naõo 13,28μmol/L(95%CI 12,55-14,01) cao hôn so vôùi nhoùm chöùng 9,67μmol/L(95% CI 9,27-10,07) möùc yù nghóa p< 0,001. Khoâng coù söï khaùc bieät coù yù nghóa veà cholesterol(p= 0,9), LDL (p= 0,2), HDL (p=0,9), creatinine (p=0,4) vaø tuoåi (p=0,1) giöõa 2 nhoùm (baûng 2). Phaân loaïi taêng vöøa homocysteine huyeát töông toaøn phaàn luùc ñoùi ñöôïc xaùc ñònh khi >15μmol/L (töông öùng ñænh 95% cuûa phaân phoái homocysteine trong nhoùm chöùng). Tyû leä taêng homocysteine vöøa hieän maéc ôû beänh nhaân nhoài maùu naõo laø 25,5% cao hôn nhoùm chöùng 3,9% möùc yù nghóa p < 0,001. Ñoä leäch chuaån:3,07 Trung bình:9,67μmol/L Ñoä leäch:1,11 Soá ca:230 Bieåu ñoà 1: Phaân phoái homocysteine nhoùm chöùng: trung bình 9,67μmol/L, ñoä leäch chuaån 3,07, khoaûng tin caäy 95% 9,27-10,07μmol/L, trung vò 9,10μmol/L, toái thieåu 4μmol/L toái ña 22,97 μmol/L, töù phaân döôùi 7,56μmol/L, töù phaân treân (75%) 11,26μmol/L, 95% 15 μmol/L. Phaân phoái homocysteine coù ñoä leäch 1,11. Taàn soá 129 Ñoä leäch chuaån: 5,49 Trung bình: 13,28μmol/L Ñoä leäch: 2,63 Soá ca:220 Bieåu ñoà 2: Phaân phoái homocysteine beänh nhaân nhoài maùu naõo Nguy cô nhoài maùu naõo do taêng homocysteine Hoài quy boäi log ñöôïc xaây döïng nhoài maùu naõo nhö bieán phuï thuoäc, homocysteine vaø caùc yeáu toá nguy cô nhö bieán ñoäc laäp. Baèng phöông phaùp loaïi tröø daàn, keát quaû caùc bieán döï ñoaùn quan troïng nguy cô nhoài maùu goàm: homocysteine, cao huyeát aùp vaø huùt thuoác laù. Baûng 3: Caùc thoâng soá trong phöông trình hoài quy Heä soá β Heä soá töông quan Ñoä sai chuaån p Homocysteine (>15μmol/L) 1,66 -0,19 0,40 <0,001 Cao huyeát aùp -1,84 -0,42 0,22 <0,001 Huùt thuoác -1,11 -0,92 0,43 0,01 Nhoài maùu naõo 1,92 1 0,46 <0,001 Bieåu ñoà 3: Ñoà thò nguy cô nhoài maùu theo töù phaân homocysteine Phöông trình nguy cô nhoài maùu naõo döï ñoaùn phuï thuoäc vaøo caùc bieán ñoäc laäp laø: Y= 1,92+1,66(homocysteine) -1,84(cao huyeát aùp)- 1,11(huùt thuoác laù). Taêng vöøa homocysteine (> 15μmol/L) nguy cô nhoài maùu naõo OR= 8,38(95% CI 4,03-17,43 p< 0,001), sau ñieàu chænh tuoåi, phaùi vaø yeáu toá nguy cô khaùc OR= 5,29 (95% CI 2,40-11,64 p<0,001) so saùnh < 15μmol/L. Taêng 5μmol/L homocysteine töø 10 ñeán 15μmol/L OR=1,91 (95% CI 1,31-2,80 p=0,001) vaø sau ñieàu chænh OR=2,11 (95%CI 1,35-3,29 p = 0,001). Töông quan giöõa caùc bieán ñoäc laäp raát thaáp khoâng ñaùng keå, homocysteine-cao huyeát aùp r =- 0,008 vaø homocysteine-huùt thuoác r =0,14. Töông quan giöõa nhoài maùu naõo -huùt thuoác laù r=-0,9, nhoài maùu naõo-cao huyeát aùp(r=-0,4) vaø nhoài maùu naõo-taêng homocysteiner =-0,19. Töông taùc giöõa homocysteine vaø caùc yeáu toá nguy cô Phaân tích phaân taàng cho thaáy khoâng coù töông taùc giöõa taêng homocysteine vaø yeáu toá nguy cô cao huyeát aùp. Beänh nhaân cao huyeát aùp khoâng coù taêng homocysteine khaùc bieät giöõa loâ chöùng vaø beänh (p=0,08). Huùt thuoác laù coù töông taùc taêng homocysteine gaây taêng nguy cô nhoài maùu naõo(OR= 7,33(95%CI 3,49-15,38 p<0,001))so vôùi khoâng huùt thuoác. BAØN LUAÄN Chuùng toâi laáy maãu thöû homocysteine huyeát töông luùc ñoùi trong tuaàn leã ñaàu khôûi beänh, moät soá nghieân cöùu ñònh löôïng homocysteine luùc khoâng ñoùi(8). Haàu heát caùc nghieân cöùu tröôùc ñaây taêng homocysteine luùc ñoùi ñöôïc ñeà nghò nhö yeáu toá nguy cô cho beänh lyù taéc maïch(2,7), beänh nhaân nhoài maùu naõo thuoäc caùc chuûng toäc coù nguy cô cao, noàng ñoä homocysteine huyeát töông cao hôn nhöõng ngöôøi khoeû maïnh(2,11,14), tyû leä taêng homocysteine vöøa hieän maéc cao hôn 3,3 laàn. Caùc soá lieäu ôû ngöôøi da traéng taêng homocysteine trong giôùi haïn töø 18,5%(gaáp 1,8 laàn)(9) ñeán 22% (gaáp 4,4 laàn)(4) vaø 42%(gaáp 6,6 laàn)(1). Keát quaû nghieân cöùu cuûa chuùng toâi beänh nhaân nhoài maùu naõo taêng homocysteine 25,5% (> 15 μmol/L) töông ñöông vôùi ngöôøi da traéng, thaáp hôn ngöôøi Maõ lai 30% (>15,2μmol/L)(8). vaø cao hôn ngöôøi nam Homocysteine Taàn soá Trung bình 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 11.26 >15 OR Nhoài maùu naõo OR thoâ OR ñieàu chænh 130 8,38 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Trieàu Tieân 16,7% (15,5μmol/L)(17). Hieän nay caùc nghieân cöùu ñeàu choïn ñieåm caét cho taêng homocysteine ôû ñænh 95% phaân boá homocysteine trong nhoùm chöùng do ñoù coù theå laø nguyeân nhaân khaùc bieät tyû suaát cheânh. Noàng ñoä trung bình homocysteine huyeát töông ôû nhöõng ngöôøi bình thöôøng raát khaùc nhau vaø tuøy thuoác vaøo nhieàu yeáu toá nhö di truyeàn, ñieàu kieän vaø taäp quaùn sinh soáng, giöõa caùc nöôùc phaùt trieån vaø chaäm phaùt trieån. Homocysteine trung bình trong nhoùm chöùng cuûa chuùng toâi 9,67 μmol/L naèm trong giôùi haïn nhieàu nghieân cöùu ôû Chaâu AÂu töø 9,73μmol/L(62) - 10,6μmol/L(14,15). ÔÛ Singapore homocysteine trung bình ngöôøi bình thöôøng 16,3μmol/L(6) cao hôn caùc nöôùc Chaâu AÙ khaùc coù theå do phöông phaùp nghieân cöùu (baûng 4) Baûng 4: So saùnh homocysteine trung bình ôû ngöôøi khoeû maïnh Chaâu AÙ Vieät Nam Maõ Lai(8) Nam Trieàu Tieân(17) Ñaøi Loan(16) Trung Quoác(13) UÙc(3) (n=230) (n=80) (n=140) (n=87) (n=31) (n=205) 9,67 10,5 9,6 11,78 11,46 10,5 Homocysteine trung bình beänh nhaân nhoài maùu naõo cuûa chuùng toâi laø 13,28μmol/L cao hôn nhoùm chöùng 9,19μmol/L möùc yù nghóa p<0,001, töông töï vôùi nhieàu nghieân cöùu lôùn ôû chaâu AÂu(5) vaø Chaâu AÙ (baûng 5). Baûng 5: Homocysteine trung bình beänh nhaân nhoài maùu naõo ôû Chaâu AÙ Vieät Nam Maõ Lai(8) Nam Trieàu Tieân(17) Ñaøi Loan(16) Trung Quoác(13) UÙc(3) (n=220) (n=83) (n=78) (n=92) (n=39) (n=219) 13,28 13,5 11,8 14,9 18,72 12,5 Ñònh löôïng homocysteine chuùng toâi thöïc hieän trong 7 ngaøy ñaàu ñoät quî neân coù theå thaáp hôn do beänh nhaân duøng vitamin nhoùm B vaø thay ñoåi cheá ñoä dinh döôûng(9), vì vaäy coù theå chöa ñaùnh giaù ñuùng möùc söï quan troïng cuûa homcysteine trong phaùt trieån nhoài maùu naõo. Noàng ñoä homocysteine trong huyeát töông cao coù theå aûnh höôûng bôûi yeáu toá di truyeàn hay moâi tröôøng hoaëc caû hai. Hieän nay ôû Vieät Nam chöa xaùc ñònh ñöôc tyû leä hieän maéc MTHFR ñoàng hôïp töû deã bò huyû bôûi nhieät, cheá ñoä dinh döôûng thieáu vitamin vaø yeáu toá tuoåi taùc coù theå laø nguyeân nhaân gaây taêng homocysteine ôû beänh nhaân nhoài maùu naõo. Tyû leä hieän maéc enzim MTHFR deã bò huyû bôûi nhieät ñoä ñoàng hôïp töû ôû Chaâu AÙ 20%, Nam Trieàu Tieân 11,8% töông töï ngöôøi da traéng(18), ôû Nhaät Baûn laø nguyeân nhaân chính gaây taêng tyû leä ñoät quî nhoài maùu(12). Muïc tieâu cuûa chuùng toâi laø xaùc ñònh taêng homocysteine huyeát töông vöøa phaûi laø yeáu toá nguy cô ñoäc laäp cuûa nhoài maùu naõo. Keát quaû phaân tích noàng ñoä homocysteine khoâng coù töông quan vôùi caùc bieán lieân tuïc nhö cholesterol, LDL, HDL, creatinine hay caùc bieán ñònh tính nhö lôùn tuoåi, tieåu ñöôøng vaø cao huyeát aùp. Ngoaøi ra khoâng coù söï khaùc bieät möùc ñoä cholesterol, LDL, HDL trong beänh nhaân taêng hay khoâng taêng homocysteine. Phaân tích hoài quy log ñôn bieán nguy cô nhoài maùu naõo do taêng vöøa homocysteine huyeát töông luùc ñoùi cao hôn 8,4 laàn, sau ñieàu chænh tuoåi, phaùi vaø caùc yeáu toá nguy cô maïch maùu nguy cô nhoài maùu naõo cao hôn 5,3 laàn. Nguy cô nhoài maùu cho taêng 5μmol/L (töø 10 ñeán 15μmol/L) cao hôn 2,11 laàn sau ñieàu chænh. Moät soá taùc giaû ñeà nghò taùc ñoäng homocysteine seõ nhieàu hôn khi coù maët caùc yeáu toá nguy cô khaùc, trong nghieân cöùu ECAP(5) nguy cô xô vöõa maïch phoái hôïp taêng homocysteine taêng leân nhieàu laàn neáu coù taêng huyeát aùp hay duøng thuoác laù. Nghieân cöùu chuùng toâi ghi nhaän beänh nhaân cao huyeát aùp, taêng homocysteine giöõa nhoùm beänh vaø nhoùm chöùng khoâng khaùc bieät coù yù nghóa (p=0,08). Chuùng toâi khoâng tìm thaáy töông taùc giöõa cao huyeát aùp vaø taêng homocysteine, töông töï soá lieäu trong nghieân cöùu söùc khoeû thaày thuoác(19), ngöôïc laïi taêng homocysteine vöøa gia taêng nguy cô nhoài maùu naõo ôû huyeát aùp bình thöôøng. ÔÛ beänh nhaân nhoài maùu naõo coù huùt thuoác homocysteine trung bình 15,15μmol/L (95%CI 12,98- 17,33) cao hôn beänh nhaân khoâng huùt thuoác 11,07μmol/L (95% CI,65-11,49) möùc yù nghóa p<0,001. Coù töông taùc giöõa huùt thuoác vaø taêng homocysteine, beänh nhaân huùt thuoác laù coù taêng homocysteine nguy cô nhoài maùu cao hôn so vôùi khoâng huùt thuoác OR=7,33 (95% CI 3,49 - 15,38) p<0,001. 131 KEÁT LUAÄN Vôùi baèng chöùng tìm thaáy qua nghieân cöùu, nguy cô nhoài maùu naõo cho caùc ñoái töôïng taêng vöøa homocysteine huyeát töông luùc ñoùi cao hôn 5,3 laàn vaø laø yeáu toá nguy cô ñoäc laäp cho nhoài maùu naõo khoâng töû vong, khoâng coù söï töông taùc giöõa taêng homocysteine vaø caùc yeáu toá nguy cô maïch maùu truyeàn thoáng ngoaïi tröø huùt thuoác laù. Tuy nhieân vaãn coøn caàn phaûi xaùc ñònh giaûm noàng ñoä homocysteine huyeát töông seõ phoøng ngöøa ñöôïc nhoài maùu naõo nguyeân phaùt hay thöù phaùt. Trong töông lai caàn coù nghieân cöùu ña trung taâm vôùi cỡ maãu lôùn hôn, xaùc ñònh giaù trò homocysteine bình thöôøng cuûa ngöôøi Vieät Nam, caàn coù caùc phöông phaùp nghieân cöùu toát hôn ñeå ñaùnh giaù aûnh höôûng cuûa phaùi, cao huyeát aùp, thuoác, cheá ñoä aên vaø caùc beänh lyù phoái hôïp, öôùc löôïng chính xaùc hôn moái quan heä giöõa taêng homocysteine vöøa vaø beänh lyù xô vöõa ñoäng maïch naõo. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Brattstrom L, Lindgren A, Israelsson B, Malinow MR, Norrving B,Upson B, Hamfelt A. Hyperhomocysteinaemia in stroke: prevalence, cause, and relationships to type of stroke and stroke risk factors. Eur J Clin Invest. 1992;22:214 –221 2. Coull BM, Malinow MR, Beamer N, Sexton G, Nordt F, Garmo PD. Elevated plasma homocyst(e)ine concentration as a possible independent risk factor for stroke. Stroke 1990;21:572-576). 3. Eikelboom JW, Hankey GJ, Anand SS,et al. Association between high homocyst(e)ine and ischaemic stroke due to large-and small artery disease but not other etiological subtypes of ischaemic stroke. Stroke 2000;31:1069-1075 4. Evers S, Koch H-G, Grotemeyer K-H, Lange B, Deufel T, Ringelstein E-B. Features, symptoms, and neurophysiological findings in stroke associated with hyperhomocysteinemia. Arch Neurol. 1997;54:1276 – 1282 5. Graham IM, Daly LE, Refsum HM, et al. Plasma homocysteine as a rick factor for vascular disease: the European Concerted Action Project. JAMA.1997; 277:1775-1781. 6. Hughes K, Ong CN. Homocysteine, folate, vitamin BB12 and cardiovascular rish in Indians, Malays and Chinese in Singapore. J Epidemiol Community Health 2000; 54: 31-4 7. Kang S-S Wong PWK, Malinow MR. Hyperhomocyst(e)inemia as a risk factor for occlusive vascular disease. Annu J Pathol.1969;56:111-128. 8. Kay-Sin Tan, Toong- Chow Lee, Chong-Tin Tan. Hyperhomocysteinemia in patients with acute ischaemic stroke in Malaysia.Neurol J Southeast Asia 2001;6:113-119 9. Lindgren A, Brattstrom L, Norrving B, Hultberg A, Andersson A, Johansson B. Plasma homocysteine in the acute and convalescent phases after stroke. Stroke 1995;26:795-800 10. Mainow MR, Nieto JN, Szklo M, Chambless LE, Bond G. Carotid artery intimal-medial wall thickening and plasma homocyst(e)ine in asymptomatic adults: the Atherosclerotic Risk in Communities Study. Circulation. 1993;87:1107–1113 11. Mereau-Richard C, Muller JP, Favre E, Ardouin P, Rousseaux J. Total plasma homocysteine determination in subjects with premature cerebral vascular disease. Clin Chem.1991; 37:126 12. Morita H, Kurihara H, Tsubaki S, Sugiyama T, Hamada C, Kurihara Y, Shindo T, Oh-hashi Y, Kitamura K, Yazaki Y. Methylenetetrahydrofolatereductase gene polymorphism and ischemic stroke in Japanese. Arterioscler Thromb Vasc Biol. 1998;18:1465–1469 13. Peng Hai, Huang Qian, Li Yuefen et al. Study on the relationship between plasma homocysteine and acute cerebral vascular disease. J Tonji Med University 2000;20(4):330-331 14. Perry IJ, Refsum H, Morris RW, Ebrahim SB, Ueland PM, Shaper AG. Prospective study of serum total homocysteine concentration and risk of stroke in middle- aged Bristish men. Lancet 1995;346:1395- 1398 15. Selhub J, Jacques PF, Bostom AG, et al:Association between plasma homocysteine concentrations and extracranial carotid-artery stenosis. N Engl J Med.1995, 322:286-291 16. Yin JH, Peng GS, Shyu HY, et al. Association between hyperhomocysteinemia and ischaemic stroke in Taiwan. Neurology 2001;56(supple 3):A109-10 17. Yoo J-H, Chin- Sang Chung, Soo- Sang Kang. Relation of homocyst(e)ine to cerebral infarction and cerebral atherosclerosis. Stroke 1998;29: 2478-2483. 18. Yoo J-H. Hyperhomocyst(e)inemia as a Risk Factor of Coronary Artery Disease in Koreans (dissertation). Seoul, Korea: Seoul National University;1997. 19. Verhoef P, Hennekens CH, Malinow MR, Kok FJ, Willett WC, Stampfer MJ. A prospective study of plasma homocyst(e)ine and risk of ischemic stroke. Stroke 1994; 25:1924-1930 132