Luận văn Xây dựng bộ công cụ kiểm tra – đánh giá kết quả học tập môn vật lý của học sinh lớp 12 (học kỳ 1) theo chương trình cải cách ở trường trung học phổ thông

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH -------------------------- Taêng Myõ Dung XAÂY DÖÏNG BOÄ COÂNG CUÏ KIEÅM TRA – ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ HOÏC TAÄP MOÂN VAÄT LYÙ CUÛA HOÏC SINH LÔÙP 12 (HOÏC KYØ 1) THEO CHÖÔNG TRÌNH CAÛI CAÙCH ÔÛ TRÖÔØNG TRUNG HOÏC PHOÅ THOÂNG Chuyeân ngaønh : Lyù luaän vaø phöông phaùp daïy hoïc moân Vaät lyù Maõ soá: 60 14 10 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ GIAÙO DUÏC HOÏC NGUÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: TS. LE THÒ THANH THAÛO Thaønh phoá Hoà Chí Minh - 2006 LÔØI CAÛM ÔN Taùc giaû luaän vaên xin chaân thaønh caûm ôn Ban Giaùm hieäu, Phoøng KHCN- SÑH, Khoa Vaät lyù, Toå Phöông phaùp giaûng daïy Vaät lyù tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Taùc giaû xin ñöôïc baøy toû loøng bieát ôn saâu saéc ñeán TS.Leâ Thò Thanh Thaûo- Coâ ñaõ taän tình höôùng daãn trong suoát quaù trình nghieân cöùu vaø hoaøn thaønh luaän vaên naøy. Taùc giaû cuõng xin chaân thaønh caûm ôn Ban Giaùm hieäu tröôøng THPT Thuû Thieâm - Quaän 2- TP.HCM, nôi taùc giaû ñang coâng taùc vaø tieán haønh thöïc nghieäm sö phaïm. Cuoái cuøng, taùc giaû xin baøy toû loøng bieát ôn ñoái vôùi gia ñình, baïn beø ñoàng nghieäp ñaõ giuùp ñôõ, ñoäng vieân taùc giaû trong thôøi gian hoïc taäp, nghieân cöùu vaø hoaøn thaønh luaän vaên. Taêng Myõ Dung LÔØI CAM ÑOAN Toâi xin cam ñoan ñaây laø coâng trình nghieân cöùu cuûa rieâng toâi, caùc soá lieäu vaø keát quaû nghieân cöùu neâu trong luaän vaên laø trung thöïc vaø chöa töøng ñöôïc coâng boá trong baát kyø moät coâng trình naøo khaùc. Taêng Myõ Dung MUÏC LUÏC Trang MÔÛ ÑAÀU............................................................................................................ 1. Lyù do choïn ñeà taøi vaø lòch söû nghieân cöùu vaán ñeà .......................................... 1.1. Lyù do choïn ñeà taøi ........................................................................................ 1.2. Lòch söû nghieân cöùu vaán ñeà.......................................................................... 2. Muïc ñích nghieân cöùu...................................................................................... 3. Giaû thuyeát khoa hoïc....................................................................................... 4. Ñoái töôïng nghieân cöùu .................................................................................... 5. Phaïm vi nghieân cöùu........................................................................................ 6. Nhieäm vuï nghieân cöùu..................................................................................... 7. Phöông phaùp nghieân cöùu................................................................................ 8. Caáu truùc luaän vaên........................................................................................... NOÄI DUNG................................................................................................................... Chöông 1: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ KT-ÑG KEÁT QUAÛ HOÏC TAÄP.............. 1.1. Ñaïi cöông veà KT-ÑG keát quaû hoïc taäp ...................................................... 1.1.1. Caùc khaùi nieäm cô baûn veà KT-ÑG keát quaû hoïc taäp ................................ 1.1.2. Muïc ñích, yù nghóa cuûa vieäc KT-ÑG keát quaû hoïc taäp............................. 1.1.3. Caùc yeâu caàu khi KT-ÑG keát quaû hoïc taäp .............................................. 1.2. Caùc cô sôû cuûa vieäc KT-ÑG keát quaû hoïc taäp ............................................. 1.2.1. Muïc tieâu moân hoïc .................................................................................... 1.2.1.1. Vò trí vaø vai troø cuûa muïc tieâu moân hoïc ................................................ 1.2.1.2. Taàm quan troïng cuûa vieäc xaây döïng muïc tieâu ...................................... 1.2.1.3. Caùc ñaëc ñieåm cuûa muïc tieâu .................................................................. 1.2.2. Caùc möùc ñoä naém vöõng kieán thöùc theo phaân loaïi cuûa Bloom................. 1.3. Caùc hình thöùc KT-ÑG keát quaû hoïc taäp Vaät lyù cuûa hoïc sinh..................... 1.3.1. Phaân loaïi theo coâng cuï duøng ñeå KT-ÑG ................................... 1 1 1 4 6 6 6 6 7 7 8 9 9 9 9 11 14 15 15 16 16 16 18 20 20 1.3.1.1. Nhoùm caùc hình thöùc kieåm tra noùi trong daïy hoïc Vaät lyù ......... 1.3.1.2. Nhoùm caùc hình thöùc kieåm tra vieát trong daïy hoïc Vaät lyù ........ 1.3.2. Phaân loaïi theo muïc ñích KT-ÑG ............................................... 1.3.2.1. Ñaùnh giaù ñaàu vaøo ................................................................... 1.3.2.2. Ñaùnh giaù quaù trình.................................................................. 1.3.2.3. Ñaùnh giaù toång keát................................................................... 1.3.3. Bieân soaïn caâu hoûi vaø thieát keá baøi kieåm tra vieát ....................... 1.3.3.1. Baûng caáu truùc hai chieàu.......................................................... 1.3.3.2. Bieân soaïn caâu hoûi vaø thieát keá baøi kieåm tra traéc nghieäm töï luaän ..................................................................................................... 1.3.3.3. Bieân soaïn caâu hoûi vaø thieát keá baøi kieåm tra traéc nghieäm khaùch quan..................................................................................................... 1.3.4. Ñaùnh giaù keát quaû baøi kieåm tra vieát ........................................... 1.3.4.1. Ñaùnh giaù keát quaû baøi kieåm tra traéc nghieäm töï luaän ............... 1.3.4.2. Ñaùnh giaù keát quaû baøi kieåm tra traéc nghieäm khaùch quan ........ 1.3.4.3. Caùc thoâng tin phaûn hoài coù theå coù ñöôïc töø ñaùnh giaù keát quaû baøi kieåm tra ............................................................................................... Keát luaän chöông 1 ............................................................................... Chöông 2: XAÂY DÖÏNG BOÄ COÂNG CUÏ KT-ÑG KEÁT QUAÛ HOÏC TAÄP MOÂN VAÄT LYÙLÔÙP 12 THPT-HOÏC KYØ1 (CHÖÔNG TRÌNH CAÛI CAÙCH) ....................................................................................... 2.1. Nhöõng vaán ñeà ñöôïc quan taâm trong muïc ñích, yù nghóa cuûa KT-ÑG khi xaây döïng boä coâng cuï ..................................................................... 2.1.1. Hai vaán ñeà ñöôïc quan taâm trong muïc ñích cuûa KT-ÑG............. 2.1.2. Hai vaán ñeà ñöôïc quan taâm trong yù nghóa cuûa KT-ÑG ............... 2.2. Xaây döïng boä coâng cuï KT-ÑG keát quaû hoïc taäp moân Vaät lyù Lôùp 12 THPT-hoïc kyø 1(chöông trình caûi caùch) ............................................... 20 21 22 22 23 25 26 27 27 29 34 34 35 42 45 46 46 46 46 48 2.2.1. Caáu truùc noäi dung chöông trình Vaät lyù lôùp 12 THPT-hoïc kyø 1 (chöông trình caûi caùch) ........................................................................ 2.2.2. Caùc böôùc tieán haønh khi xaây döïng boä coâng cuï KT-ÑG............... 2.2.2.1.Xaùc ñònh muïc tieâu moân hoïc Vaät lyù 12 THPT-Hoïc kyø 1 .......... 2.2.2.2. Xaây döïng coâng cuï KT-ÑG quaù trình....................................... 2.2.2.3. Xaây döïng coâng cuï KT-ÑG toång keát ........................................ Keát luaän chöông 2 ............................................................................... Chöông 3: THÖÏC NGHIEÄM SÖ PHAÏM ............................................. 3.1. Muïc ñích cuûa thöïc nghieäm sö phaïm ............................................. 3.2. Ñoái töôïng thöïc nghieäm ................................................................ 3.3. Phöông phaùp thöïc nghieäm ........................................................... 3.3.1. Kieåm tra mieäng ......................................................................... 3.3.2. Caùc baøi kieåm tra 15’ vaø 1 tieát trong ñaùnh giaù quaù trình ............ 3.3.3. Baøi kieåm tra hoïc kyø 1 trong ñaùnh giaù toång keát ......................... 3.4. Keát quaû thöïc nghieäm 3.4.1 Ñaùnh giaù keát quaû thu ñöôïc töø boä caâu hoûi kieåm tra mieäng.......... 3.4.2 Ñaùnh giaù keát quaû caùc baøi kieåm tra 15’ vaø kieåm tra 1 tieát trong ñaùnh giaù quaù trình ............................................................................... 3.4.2.1. Baøi kieåm tra 15’ soá 1 .............................................................. 3.4.2.2. Baøi kieåm tra 15’ soá 2 .............................................................. 3.4.2.3. Baøi kieåm tra 1 tieát soá 1 (chöông 1-2) ...................................... 3.4.2.4. Baøi kieåm tra 1 tieát soá 2 (chöông 3-4) ...................................... 3.4.3 Ñaùnh giaù keát quaû baøi kieåm tra hoïc kyø 1 trong ñaùnh giaù toång keát 3.4.3.1. Thoâng tin veà möùc ñoä ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu daïy hoïc ............ 3.4.3.2. Thoâng tin veà chaát löôïng caâu hoûi............................................. 3.4.3.3. Thoâng tin veà vieäc hoïc cuûa hoïc sinh vaø vieäc daïy cuûa giaùo vieân Keát luaän chöông 3 ............................................................................... 48 49 50 55 70 86 87 87 87 87 87 87 91 91 91 92 92 93 95 107 114 114 117 124 129 KEÁT LUAÄN ....................................................................................... TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ............................................................................... PHUÏ LUÏC Phuï luïc 1: Muïc tieâu daïy hoïc moân Vaâït lyù lôùp 12- Hoïc kyø 1............................. Phuï luïc 2: Boä caâu hoûi kieåm tra mieäng trong ñaùnh giaù quaù trình...................... Phuï luïc 3: Baøi kieåm tra 1 tieát (soá 1) trong ñaùnh giaù quaù trình vaø caùc soá lieäu thoáng keâ .............................................................................................................. Phuï luïc 4: Baøi kieåm tra 1 tieát (soá 2) trong ñaùnh giaù quaù trình vaø caùc soá lieäu thoáng keâ .............................................................................................................. Phuï luïc 5: Baøi kieåm tra hoïc kyø 1 trong ñaùnh giaù toång keát vaø caùc soá lieäu thoáng keâ ........................................................................................................................ Phuï luïc 6: Baûng ñieåm caùc baøi kieåm tra cuûa hoïc sinh ....................................... 132 134 P1 P13 P22 P45 P67 P86 DANH MUÏC NHÖÕNG CHÖÕ VIEÁT TAÉT TRONG LUAÄN VAÊN TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Vieát taét KT ÑG KT-ÑG GV HS THPT TNTL TNKQ TNKQNLC Vieát ñaày ñuû Kieåm tra Ñaùnh giaù Kieåm tra – Ñaùnh giaù Giaùo vieân Hoïc sinh Trung hoïc phoå thoâng Traéc nghieäm töï luaän Traéc nghieäm khaùch quan Traéc nghieäm khaùch quan nhieàu löïa choïn DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Trang Baûng 1.1. Caùc ñoäng töø haønh ñoäng thöôøng duøng ñeå vieát caùc muïc tieâu nhaän thöùc ..................................................................................................... Baûng 1.2. Baûng caáu truùc hai chieàu..................................................................... Baûng 2.1. Muïc tieâu vaø noäi dung giaûng daïy moân Vaät lyù lôùp 12-Hoïc kyø 1 ....... Baûng 2.2. Baûng caáu truùc hai chieàu baøi KT 15’ (soá 1) ....................................... Baûng 2.3. Baûng caáu truùc hai chieàu baøi KT 15’ (soá 2) ....................................... Baûng 2.4. Baûng caáu truùc hai chieàu baøi KT 1 tieát (soá 1) .................................... Baûng 2.5. Baûng caáu truùc hai chieàu baøi KT 1 tieát (soá 2) .................................... Baûng 2.6. Baûng caáu truùc hai chieàu baøi KT hoïc kyø 1......................................... Baûng 3.1. Baûng chuyeån ñoåi thöù töï caâu hoûi ........................................................ Baûng 3.2. Maãu phieáu baøi laøm traéc nghieäm........................................................ Baûng 3.3. Taàn soá ñieåm baøi laøm KT 15’(soá 1) ................................................... Baûng 3.4. Baûng phaân boá caùc loaïi ñieåm cuûa baøi KT 15’ (soá 1) ......................... Baûng 3.5. Taàn soá ñieåm baøi laøm KT 15’(soá 2) ................................................... Baûng 3.6. Baûng phaân boá caùc loaïi ñieåm cuûa baøi KT 15’ (soá 2) ......................... Baøi KT 1 tieát soá 1 Baûng 3.7. Baûng thoáng keâ keát quaû soá löôïng HS traû lôøi ñuùng caùc caâu traéc nghieäm theo muïc tieâu nhaän thöùc....................................................... Baûng 3.8. Baûng thoáng keâ caùc caâu coù möùc ñoä ñaït ñöôïc muïc tieâu nhaän thöùc döôùi 50% ............................................................................................ Baûng 3.9. Baûng ñaùnh giaù ñoä khoù cuûa caâu traéc nghieäm..................................... Baûng 3.10.Baûng toång hôïp caùc caâu theo ñoä khoù ................................................ Baûng 3.11.Baûng toång hôïp ñoä khoù caâu traéc nghieäm theo muïc tieâu nhaän thöùc Baûng 3.12. Baûng ñaùnh giaù ñoä phaân caùch cuûa caâu traéc nghieäm ........................ 20 27 52 59 60 66 67 71 89 89 92 93 93 94 97 99 100 100 101 101 Baûng 3.13. Baûng toång hôïp caùc caâu theo ñoä phaân caùch..................................... Baûng 3.14. Baûng toång hôïp ñoä phaân caùch caâu traéc nghieäm theo muïc tieâu nhaän thöùc ......................................................................................... Baûng 3.15. Taàn soá ñieåm lôùp baøi laøm KT 1 tieát ................................................. Baûng 3.16. Baûng phaân boá caùc loaïi ñieåm ........................................................... Baøi KT 1 tieát soá 2 Baûng 3.17. Baûng thoáng keâ keát quaû soá löôïng HS traû lôøi ñuùng caùc caâu traéc nghieäm theo muïc tieâu nhaän thöùc .................................................... Baûng 3.18. Baûng thoáng keâ caùc caâu coù möùc ñoä ñaït ñöôïc muïc tieâu nhaän thöùc döôùi 50%.......................................................................................... Baûng 3.19. Baûng toång hôïp caùc caâu theo ñoä khoù ............................................... Baûng 3.20. Baûng toång hôïp ñoä khoù caâu traéc nghieäm theo muïc tieâu nhaän thöùc Baûng 3.21. Baûng toång hôïp caùc caâu theo ñoä phaân caùch..................................... Baûng 3.22. Baûng toång hôïp ñoä phaân caùch caâu traéc nghieäm theo muïc tieâu nhaän thöùc ......................................................................................... Baûng 3.23. Taàn soá ñieåm lôùp baøi laøm KT 1 tieát ................................................. Baûng 3.24. Baûng phaân boá caùc loaïi ñieåm ........................................................... Baøi KT hoïc kyø 1 Baûng 3.25. Baûng thoáng keâ keát quaû soá löôïng hoïc sinh traû lôøi ñuùng caùc caâu traéc nghieäm theo muïc tieâu nhaän thöùc............................................. Baûng 3.26. Baûng thoáng keâ caùc caâu coù möùc ñoä ñaït ñöôïc muïc tieâu nhaän thöùc döôùi 50%.......................................................................................... Baûng 3.27. Baûng toång hôïp caùc caâu theo ñoä khoù ............................................... Baûng 3.28. Baûng toång hôïp ñoä khoù caâu traéc nghieäm theo muïc tieâu nhaän thöùc Baûng 3.29. Baûng toång hôïp caùc caâu theo ñoä phaân caùch..................................... Baûng 3.30. Baûng toång hôïp ñoä phaân caùch caâu traéc nghieäm theo muïc tieâu 101 102 104 105 109 110 110 110 111 111 112 113 116 117 117 118 118 nhaän thöùc ......................................................................................... Baûng 3.31. Taàn soá ñieåm lôùp baøi laøm KT 1 tieát ................................................. Baûng 3.32. Baûng phaân boá caùc loaïi ñieåm ........................................................... 118 124 125 DANH MUÏC CAÙC HÌNH Trang Hình 1.1. Sô ñoà moâ taû moät soá quy trình vaø nhaän thöùc traùi ngöôïc nhau giöõa GV vaø HS trong quaù trình daïy hoïc .................................................. Hình 1.2. Sô ñoà moâ taû moâ hình daïy hoïc coù söï phaûn hoài .................................. Hình 1.3. Sô ñoà moâ taû vò trí vaø vai troø cuûa muïc tieâu moân hoïc ........................ Hình 3.1. Bieåu ñoà phaân boá taàn soá ñieåm KT 15’ (soá 1) .................................... Hình 3.2. Bieåu ñoà phaân boá taàn soá ñieåm KT 15’ (soá 2) .................................... Hình 3.3. Bieåu ñoà phaân boá taàn soá ñieåm lôùp baøi KT 1 tieát (soá 1)..................... Hình 3.4. Bieåu ñoà phaân boá taàn soá ñieåm lôùp baøi KT 1 tieát (soá 2)..................... Hình 3.5. Bieåu ñoà phaân boá taàn soá ñieåm lôùp baøi KT hoïc kyø 1 ......................... 10 11 16 92 94 105 112 124 1 MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do choïn ñeà taøi vaø lòch söû nghieân cöùu vaán ñeà 1.1. Lyù do choïn ñeà taøi Chieán löôïc phaùt trieån giaùo duïc 2001-2010 (ban keøm theo quyeát ñònh soá 201/2001/QÑ-TTg ngaøy 28 thaùng 12 naêm 2001 cuûa Thuû töôùng Chính phuû) ôû muïc 5.2 ghi roõ: Phaûi ñoåi môùi vaø hieän ñaïi hoùa phöông phaùp giaùo duïc. Chuyeån töø vieäc truyeàn thuï tri thöùc thuï ñoäng thaày giaûng, troø ghi sang höôùng daãn ngöôøi hoïc chuû ñoäng tö duy; daïy cho ngöôøi hoïc phöông phaùp töï hoïc, töï thu nhaän thoâng tin moät caùch coù heä thoáng, coù tö duy phaân tích toång hôïp; phaùt trieån naêng löïc cuûa moãi caù nhaân; taêng cöôøng tính chuû ñoäng cuûa hoïc sinh trong quaù trình hoïc taäp...[13] Vieäc toå chöùc, chæ ñaïo vaø thöïc hieän quaù trình ñoåi môùi giaùo duïc ñoøi hoûi phaûi naém vöõng quy luaät chi phoái noù. Ñoù chính laø söï lieân heä hôïp thaønh moät theå thoáng nhaát coù tính heä thoáng giöõa caùc thaønh toá cô baûn: muïc tieâu, noäi dung, phöông phaùp, phöông tieän, hình thöùc toå chöùc vaø ñaùnh giaù (ÑG). Nhöõng yù ñònh laøm thay ñoåi hoaëc caûi tieán baát cöù thaønh toá naøo cuûa quaù trình maø khoâng chuù yù ñaûm baûo moái lieân heä mang tính quy luaät vôùi caùc thaønh toá khaùc taát yeáu seõ daãn ñeán keát quaû laø laøm roái loaïn söï vaän haønh cuûa heä thoáng, cuûa quaù trình giaùo duïc [50]. Vì theá, trong quaù trình ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc, khoâng theå khoâng keå ñeán vieäc phaûi ñoåi môùi phöông phaùp kieåm tra-ñaùnh giaù (KT-ÑG) keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh (HS). KT-ÑG keát quaû hoïc taäp laø moät khaâu quan troïng trong toaøn boä quaù trình daïy vaø hoïc trong nhaø tröôøng phoå thoâng. KT-ÑG ñöôïc thöøa nhaän laø moät hoaït ñoäng giöõ vai troø laøm ñoäng löïc thuùc ñaåy cho quaù trình hoïc taäp, laøm cho ngöôøi hoïc caøng coù ñieàu kieän cuûng coá kieán thöùc vaø töï ñaùnh giaù naêng löïc hoïc taäp cuûa mình ñeàu ñaën hôn. Maët khaùc, keát quaû cuûa KT-ÑG cuõng laø moät 2 thöïc teá ñeå ngöôøi daïy ÑG laïi phöông phaùp giaûng daïy cuûa mình vaø töø ñoù bieát mình caàn phaùt huy hoaëc ñieàu chænh noù nhö theá naøo cho phuø hôïp vôùi trình ñoä tö duy cuûa töøng ñoái töôïng ngöôøi hoïc. KT-ÑG toát seõ phaûn aùnh ñaày ñuû vieäc daïy cuûa thaày vaø vieäc hoïc cuûa troø, giuùp caùc caáp quaûn lyù coù caùi nhìn khaùch quan hôn veà chöông trình, caùch toå chöùc ñaøo taïo. Chính vì moái quan heä naøy maø khoâng theå taùch rôøi vieäc ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc vôùi vieäc KT-ÑG keát quaû hoïc taäp cuûa HS theo phöông phaùp daïy hoïc môùi ñoù [8], [24], [33]. KT-ÑG laø moät khaâu raát nhaïy caûm trong quaù trình daïy hoïc – giaùo duïc vì noù gaén lieàn vôùi söï ÑG con ngöôøi. Trong nhieàu naêm qua, ñoái vôùi giaùo duïc phoå thoâng, chuùng ta quen ñaùnh giaù HS qua nhöõng baøi kieåm tra (KT) sau moãi chöông, moãi hoïc kyø, cuoái naêm hoaëc cuoái caáp. Chu kyø ÑG ñoái vôùi HS phoå thoâng ôû ta chæ chuù troïng ñieåm cuoái cuûa quaù trình daïy hoïc. Muïc ñích cuaû KT-ÑG chuû yeáu ñeå phuïc vuï cho vieäc xeáp loaïi HS, xeùt leân lôùp, caáp chöùng chæ...Hình thöùc KT phoå bieán ñöôïc choïn laø töï luaän. Noäi dung KT cuï theå ôû moãi lôùp, moãi tröôøng ñöôïc xaùc ñònh chuû yeáu bôûi ngöôøi giaùo vieân (GV) ôû lôùp ñoù, tröôøng ñoù; coøn noäi dung ñeà cuûa caùc kyø thi quan troïng ( nhö KT hoïc kyø khoái 12, thi tuù taøi...) ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc caáp quaûn lyù cao hôn. Trong tình hình ñoù, ngöôøi GV thöôøng phaûi döïa vaøo noäi dung haøng loaït caùc ñeà thi cuûa nhieàu naêm tröôùc ñeå xaùc ñònh ñaâu laø troïng taâm thöôøng ñöôïc choïn ra ñeà, töø ñoù coù höôùng daïy phuø hôïp vôùi caùch ra ñeà nhö theá. Caùc phöông phaùp KT-ÑG hieän taïi tuy vaãn coù nhöõng öu ñieåm rieâng song vaãn coøn boäc loä moät soá haïn cheá nhö chöa baûo ñaûm ñöôïc tính khaùch quan, chöa bao quaùt ñöôïc chöông trình... vaø nhieàu lyù do chuû quan khaùc daãn ñeán vieäc KT-ÑG ôû nhaø tröôøng chöa ñaït ñöôïc muïc ñích mong muoán, chöa phaûn aùnh trung thöïc keát quaû daïy vaø hoïc [26]. Tình traïng hoïc tuû, daïy tuû, quay coùp trong nhaø tröôøng, nhieàu ñieåm noùng veà gian laän trong thi cöû cöù lan ra trong moãi kyø thi toát nghieäp THPT cho thaáy heä thoáng KT-ÑG hieän haønh ñaõ vaø ñang laø nguyeân nhaân caên baûn kìm haõm coã maùy caûi caùch giaùo duïc 3 ñang vaän haønh [35],[36]. Caûi caùch phaân ban saép tôùi ñaõ xaùc ñònh muïc tieâu roõ raøng cho chöông trình hoïc vaø caùc muïc tieâu cuï theå cho töøng noäi dung maø GV phaûi ñaït ñöôïc qua quaù trình daïy. Muïc tieâu naøy laø cô sôû ñeå xaây döïng caùc tieâu chí ÑG chung cho nhieàu kyø thi quan troïng. ÔÛ naêm hoïc 2005-2006, Boä Giaùo Duïc ñaõ söû duïng hình thöùc KT traéc nghieäm khaùch quan (TNKQ) trong kyø thi Toát nghieäp Trung hoïc phoå thoâng (THPT) ñoái vôùi moân Anh vaên. Sang caùc naêm hoïc tôùi, hình thöùc thi naøy seõ ñöôïc aùp duïng cho caùc moân Lyù, Hoùa, Sinh...Nhö vaäy, trong töông lai gaàn seõ söû duïng hình thöùc traéc nghieäm khaùch quan maø noäi dung thi ñöôïc thieát laäp bôûi Cuïc Khaûo thí. Song ñoåi môùi KT- ÑG khoâng chæ ñôn giaûn laø thay ñoåi hình thöùc, kyõ thuaät KT. Vieäc daïy theá naøo ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu vaø KT nhö theá naøo ñeå ÑG möùc ñoä ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu, nhaèm ñieàu chænh vieäc daïy vaø hoïc sao cho muïc tieâu ñöôïc thöïc hieän toát nhaát chính laø vaán ñeà caàn quan taâm ñoái vôùi haàu heát GV phoå thoâng hieän nay. Theo chuùng toâi, vieäc hieåu bieát vaø coù kyõ naêng xaây döïng boä coâng cuï KT-ÑG ñeå kieåm soaùt ñöôïc quaù trình daïy hoïc vaø möùc ñoä ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa chöông trình hoïc chính laø caùch chuû ñoäng ñeå ngöôøi GV ñoùn nhaän noäi dung, chöông trình hoïc môùi cuõng nhö caùc hình thöùc thi cöû môùi. Moät khi boä coâng cuï ñöôïc xaây döïng phuø hôïp vôùi muïc tieâu daïy hoïc thì KT-ÑG khoâng chæ ñôn thuaàn laø moät khaâu phaûi coù maø coøn ñoùng vai troø nhö moät thaønh toá khoâng theå thieáu cuûa quaù trình daïy hoïc, taïo ra nhöõng moái lieân heä ngöôïc höõu ích ñeå ñieàu chænh caùc thaønh toá khaùc cuûa quaù trình ñoù. Khi chöông trình hoïc môùi (chöông trình phaân ban) saép baét ñaàu trieån khai ñaïi traø, chöông trình hoïc cuõ (chöông trình caûi caùch) vaãn coøn söû duïng trong vaøi naêm nöõa, thì vieäc nghieân cöùu ñoåi môùi KT-ÑG ôû thôøi ñieåm naøy laø hoaøn toaøn caàn thieát. Ñoåi môùi giaùo duïc khoâng theå thaønh coâng neáu ta thieáu quan taâm ñeán KT-ÑG. Vieäc xaây döïng moät boä coâng cuï KT-ÑG theo chöông 4 trình caûi caùch, vì theá, khoâng chæ coù yù nghóa söû duïng ôû thôøi ñieåm hieän taïi maø coøn mang yù nghóa minh hoaï, giuùp ngöôøi GV chuaån bò nhöõng hieåu bieát vaø kyõ naêng veà moät lónh vöïc môí vaø khoù laø KT-ÑG. Xuaát phaùt töø nhöõng yeâu caàu lyù luaän vaø thöïc tieãn nhö treân, chuùng toâi choïn ñeà taøi “ Xaây döïng boä coâng cuï KT- ÑG keát quaû hoïc taäp moân Vaät lyù cuûa hoïc sinh lôùp 12 ( hoïc kyø 1) theo chöông trình caûi caùch ôû tröôøng Trung hoïc phoå thoâng”. 1.2. Lòch söû nghieân cöùu vaán ñeà Töø naêm 1993, vôùi döï ñònh thay ñoåi hình thöùc KT-ÑG, Boä giaùo duïc-ñaøo taïo ñaõ coù nhöõng hoaït ñoäng chuaån bò cuï theå nhö toå chöùc nhieàu cuoäc hoäi thaûo, seminar, môøi caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi phoái hôïp toå chöùc taïi Haø noäi, Hueá, thaønh phoá Hoà Chí Minh nhaèm nghieân cöùu phöông phaùp thi traéc nghieäm khaùch quan. Naêm 1995, moân hoïc “Ñaùnh giaù giaùo duïc” ñaõ chính thöùc ñöôïc ñöa vaøo chöông trình giaûng daïy ôû caùc tröôøng sö phaïm. Töø ñoù ñeán nay ñaõ coù nhieàu taøi lieäu vaø baøi baùo baøn veà caùc ñònh höôùng KT-ÑG, laøm roõ caùc khaùi nieäm, caùc phöông phaùp KT-ÑG cuï theå nhö: “ Ñoåi môùi ÑG – Ñoøi hoûi böùc thieát cuûa ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc” cuûa Traàn Kieàu [33]; Leâ Ñöùc Phuùc [45] vôùi “Ñoåi môùi vieäc ÑG trong giaùo duïc”; Nguyeãn Kim Dung vaø Leâ Vaên Haûo ñaõ khaûo saùt chaát löôïng ñaøo taïo ñaïi hoïc vôùi vieäc KT-ÑG [12]; Leâ Thò Myõ Haø vôùi nhöõng tìm hieåu veà moät soá khaùi nieäm cô baûn trong ÑG giaùo duïc [15]; Leâ Vaên Haûo nghieân cöùu vò trí vaø vai troø cuûa KT hoïc taäp trong nhaø tröôøng [16]; Traàn Minh Haèng vôùi nhöõng ñeà nghò caûi tieán vieäc KT-ÑG nhaèm naâng cao chaát löôïng daïy vaø hoïc ôû tröôøng sö phaïm [18]; Nguyeãn Ngoïc Hôïi-Phaïm Minh Huøng [25] vaø Leâ Vieát Khuyeán [32] coù nhöõng nghieân cöùu veà ñoåi môùi KT-ÑG; Traàn thò Tuyeát Oanh nghieân cöùu taùc ñoäng cuûa ÑG ñeán caùch hoïc cuûa sinh vieân [44]; Nguyeãn Coâng Khanh ñeà xuaát phöông phaùp ñaùnh giaù ñoä tin caäy cuûa coâng cuï ño löôøng [29]; Trang Thò Laân [35], Leâ Nguyeân Long [36] vôùi nhöõng ñeà xuaát veà vieäc KT-ÑG, ñeå kieåm tra, thi cöû ñuùng chaát löôïng daïy vaø hoïc; Vuõ Tröôøng Giang [14], Leâ Vaên Haûo [17], Nguyeãn Vuõ Bích Hieàn [19], Nguyeãn Phuïng Hoaøng [20], [21], Vuõ Thò Hueâ [26] nghieân cöùu phöông phaùp traéc nghieäm khaùch quan ñeå ÑG keát quaû hoïc taäp; Nguyeãn 5 Xuaân Huyønh so saùnh traéc nghieäm khaùch quan vaø traéc nghieäm töï luaän [27]; Löu Xuaân Môùi [39], Leâ Thò Nam [40], Traàn Thò Tuyeát Oanh [42] vaø Nguyeãn Baûo Hoaøng Thanh [46] coù nhöõng ñeà xuaát caûi tieán hình thöùc soaïn caâu hoûi kieåm tra ñeå ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp, söû duïng caâu hoûi traéc nghieäm khaùch quan trong daïy hoïc... Vôùi moân Vaät lyù cuõng coù nhieàu taøi lieäu, coâng trình nghieân cöùu nhö Nguyeãn Phuïng Hoaøng vôùi “Öôùc ñònh thaønh quaû hoïc taäp moân Vaät lyù CCGD cuûa hoïc sinh PTTH qua kieåm tra hoïc kyø vaø traéc nghieäm khaùch quan”[20] vaø “Tìm hieåu keát quaû ñoåi môùi phöông phaùp giaûng daïy vaø kieåm tra ñaùnh giaù trong daïy - hoïc Vaät lyù” [23]; Nguyeãn Vaên Khaûi vôùi nhöõng ñeà nghò veà vieäc ñoåi môùi KT-ÑG kieán thöùc Vaät lyù cuûa hoïc sinh phoå thoâng [30]; Nguyeãn Vaên Khaûi-Phaïm Thò Ngoïc Dung ñaõ vaän duïng phöông phaùp traéc nghieäm khaùch quan trong vieäc KT-ÑG kieán thöùc Vaät lyù [31]; duøng phöông phaùp traéc nghieäm khaùch quan ñeå ÑG keát quaû daïy hoïc chöông “Hieän töôïng caûm öùng ñieän töø” cuûa Nguyeãn Quang Laïc-Nguyeãn Baûo Hoaøng Thanh [34]; tìm hieåu moái quan heä giöõa KT ñònh kyø vôùi keát quaû hoïc taäp moân Vaät lyù [47] vaø so saùnh giöõa traéc nghieäm khaùch quan vôùi traéc nghieäm töï luaän trong KT-ÑG moân Vaät lyù [48] cuaû Nguyeãn Baûo Hoaøng Thanh... Trong khi chöông trình phaân ban chuaån bò trieån khai ñaïi traø treân toaøn quoác thì vieäc nghieân cöùu ñoåi môùi KT-ÑG ôû thôøi ñieåm naøy laø vieäc laøm caàn thieát. Moät boä coâng cuï KT-ÑG phuø hôïp seõ kieåm soaùt ñöôïc quaù trình daïy hoïc vaø möùc ñoä ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa chöông trình hoïc . Tuy nhieân, hieän nay vieäc nghieân cöùu xaây döïng boä coâng cuï KT-ÑG keát quaû hoïc taäp moân Vaät lyù cuûa hoïc sinh lôùp 12-THPT ôû hoïc kyø 1 coøn chöa ñöôïc ñeà caäp. 2. Muïc ñích nghieân cöùu Nghieân cöùu xaây döïng boä coâng cuï KT-ÑG keát quaû hoïc taäp moân Vaät lyù lôùp 12 ôû hoïc kyø 1 (chöông trình caûi caùch) nhaèm goùp phaàn ñoåi môùi hoaït ñoäng KT-ÑG trong quaù trình daïy hoïc; böôùc ñaàu trang bò kieán thöùc vaø giôùi thieäu caùc kyõ naêng caàn thieát ñeå ngöôøi GV coù theå xaây döïng moät boä coâng cuï phuø hôïp vôùi chöông trình hoïc môùi trong nhaø tröôøng trung hoïc phoå thoâng (THPT). 6 3. Giaû thuyeát khoa hoïc Moät boä coâng cuï KT-ÑG phuø hôïp theå hieän ôû söï phaûn aùnh xaùc thöïc caùc muïc tieâu nhaän thöùc quan troïng cuûa chöông trình hoïc; noù khoâng chæ cho pheùp ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa HS maø coøn coù taùc duïng khuyeán khích hoïc taäp, chaån ñoaùn caùc vaán ñeà trong caû vieäc hoïc laãn vieäc daïy, laøm cô sôû cho quaù trình ñieàu chænh, töï ñieàu chænh höôùng tôùi söï phaùt trieån cuûa HS vaø GV; ñaëc bieät laø noù cho pheùp ñaùnh giaù möùc ñoä ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa quaù trình daïy hoïc. 4. Ñoái töôïng nghieân cöùu Vieäc KT-ÑG keát quaû hoïc taäp moân Vaät lyù lôùp 12 THPT - Hoïc kyø 1 (chöông trình caûi caùch) thoâng qua boä coâng cuï KT-ÑG. 5. Phaïm vi nghieân cöùu Ñeà taøi nghieân cöùu caùc phöông phaùp KT-ÑG ñeå xaây döïng boä coâng cuï KT- ÑG keát quaû hoïc taäp moân Vaät Lyù lôùp 12 ôû hoïc kyø 1 (chöông trình caûi caùch) cuûa hoïc sinh tröôøng THPT Thuû Thieâm - TP.HCM . Boä coâng cuï bao goàm: ñaùnh giaù quaù trình (thoâng qua KT mieäng , KT 15’, KT 1 tieát) vaø ñaùnh giaù toång keát (KT cuoái hoïc kyø 1) nhö moät minh hoïa cho vieäc vaän duïng nhöõng hieåu bieát vaø kyõ naêng caàn thieát ñeå thieát keá vaø xaây döïng moät boä coâng cuï KT-ÑG töông öùng vôùi baát kyø chöông trình hoïc naøo. 6. Nhieäm vuï nghieân cöùu - Nghieân cöùu cô sôû lyù luaän cuûa vieäc KT-ÑG keát quaû hoïc taäp cuûa HS tröôøng THPT. - Nghieân cöùu cô sôû lyù luaän vaø kyõ thuaät xaây döïng caâu hoûi, thieát keá baøi KT trong daïy hoïc Vaät lyù. - Nghieân cöùu noäi dung chöông trình daïy hoïc Vaät lyù lôùp 12 ôû hoïc kyø 1 (chöông trình caûi caùch) ñeå treân cô sôû ñoù xaùc ñònh ñöôïc muïc tieâu maø HS caàn ñaït ñöôïc khi keát thuùc moãi baøi, moãi chöông vaø cuoái hoïc kyø. - Xaây döïng heä thoáng caâu hoûi vaø baøi KT duøng ñeå ñaùnh giaù quaù trình (thoâng qua KT mieäng, KT 15’, KT 1 tieát), ñaùnh giaù toång keát ( KT cuoái hoïc kyø 1). 7 - Thöïc nghieäm sö phaïm ñeå ñaùnh giaù boä coâng cuï. - Phaân tích keát quaû hoïc taäp cuûa HS khi GV söû duïng boä coâng cuï KT-ÑG naøy, töø ñoù ñeà xuaát yù kieán cuûa mình ñoái vôùi quaù trình daïy hoïc. 7. Phöông phaùp nghieân cöùu - Nghieân cöùu lyù luaän: nghieân cöùu vaø xöû lyù thoâng tin töø saùch, baùo taïp chí veà caùc vaán ñeà lieân quan ñeán ñeà taøi, ñaëc bieät laø vaán ñeà KT-ÑG, ñoàng thôøi nghieân cöùu noäi dung, chöông trình Vaät lyù lôùp 12 THPT-Hoïc kyø 1 (chöông trình caûi caùch). - Thöïc nghieäm sö phaïm: ñeå ñaùnh giaù tính giaù trò, ñoä tin caäy cuûa heä thoáng caâu hoûi, baøi KT, hieäu quaû cuûa vieäc söû duïng phöông phaùp traéc nghieäm khaùch quan nhieàu löïa choïn( TNKQNLC) trong KT-ÑG keát quaû hoïc taäp, phaân tích möùc ñoä ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa quaù trình daïy hoïc. - Thoáng keâ toaùn hoïc: ñeå xöû lyù, thoáng keâ, ÑG keát quaû thöïc nghieäm sö phaïm. 8. Caáu truùc luaän vaên Luaän vaên goàm phaàn Môû ñaàu (8 trang), phaàn Noäi dung( 123 trang) vaø phaàn Keát luaän (2 trang) ñöôïc saép xeáp nhö sau: Môû ñaàu Noäi dung Chöông 1: Cô sôû lyù luaän veà KT-ÑG keát quaû hoïc taäp. Chöông 2: Xaây döïng boä coâng cuï KT-ÑG keát quaû hoïc taäp moân Vaät lyù lôùp 12 THPT- Hoïc kyø 1 (chöông trình caûi caùch). Chöông 3: Thöïc nghieäm sö phaïm. Keát luaän Taøi lieäu tham khaûo Phuï luïc Toaøn luaän vaên coù 40 baûng, 8 hình, söû duïng 56 taøi lieäu tham khaûo. Phaàn phuï luïc coù 89 trang . 9 CHÖÔNG 1 CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ KIEÅM TRA- ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ HOÏC TAÄP 1.1. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ KIEÅM TRA-ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ HOÏC TAÄP 1.1.1. Caùc khaùi nieäm cô baûn veà KT-ÑG keát quaû hoïc taäp Theo J.M.De Ketele, “ÑG coù nghóa laø xem xeùt möùc ñoä phuø hôïp cuûa moät taäp hôïp caùc thoâng tin thu ñöôïc vôùi moät taäp hôïp caùc tieâu chí thích hôïp cuûa muïc tieâu ñaõ xaùc ñònh nhaèm ñöa ra quyeát ñònh theo moät muïc ñích naøo ñoù “[2]. Hoaëc moät caùch ñònh nghóa khaùc: “ÑG laø quaù trình hình thaønh nhöõng nhaän ñònh, phaùn ñoaùn veà keát quaû cuûa coâng vieäc, döïa vaøo söï phaân tích nhöõng thoâng tin thu ñöôïc, ñoái chieáu vôùi nhöõng muïc tieâu, tieâu chuaån ñaõ ñeà ra, nhaèm ñeà xuaát nhöõng quyeát ñònh thích hôïp ñeå caûi thieän thöïc traïng, ñieàu chænh, naâng cao chaát löôïng, hieäu quaû coâng vieäc [10]”. KT ñöôïc xem nhö phöông tieän nhaèm cung caáp nhöõng döõ kieän, nhöõng thoâng tin laøm cô sôû cho vieäc ÑG. KT laø moät hoaït ñoäng quan troïng, cuï theå mang tính chaát coâng cuï cuûa ÑG. Theo caùc nhaø nghieân cöùu ÑG giaùo duïc, moái quan heä giöõa keát quaû hoïc taäp vaø chaát löôïng noùi chung cuûa vieäc daïy vaø hoïc thöôøng khoâng ñöôïc xem xeùt ñuùng möùc, cho duø ngöôøi ta vaãn nhaän thöùc ñöôïc laø caùc yeâu caàu daønh cho vieäc ÑG keát quaû hoïc taäp vaø söï roõ raøng cuûa caùc chuaån möïc ÑG thöôøng aûnh höôûng raát lôùn ñeán möùc ñoä hieäu quaû cuûa vieäc hoïc taäp. Neáu vieäc thieát keá caùc ÑG keát quaû hoïc taäp ñöôïc tieán haønh caån thaän, khoa hoïc ÑG seõ goùp phaàn tröïc tieáp vaøo caùch hoïc sinh tieáp caän vieäc hoïc cuûa mình vaø do ñoù giaùn tieáp taùc ñoäng raát maïnh vaøo chaát löôïng hoïc taäp cuûa hoï [11]. 10 GV xem xeùt vieäc daïy vaø hoïc nhö theá naøo? -Nhöõng noäi dung naøo caàn ñöôïc daïy trong khoùa hoïc? - HS phaûi hoïc caùi gì? Nhöõng phöông phaùp daïy vaø hoïc naøo laø thích hôïp? Laøm theá naøo ÑG vieäc hoïc cuûa HS? ÑG coù theå laø böôùc xem xeùt cuoái cuøng khi GV thieát keá quaù trình daïy hoïc. HS xem xeùt vieäc daïy vaø hoïc nhö theá naøo? - Toâi ñöôïc ÑG theo kieåu naøo? - Toâi caàn phaûi bieát nhöõng gì? - Nhö vaäy caùc muïc tieâu hoïc taäp laø gì? - Caùc phöông phaùp hoïc taäp naøo toâi caàn aùp duïng? ÑG thöôøng laø ñieàu ñaàu tieân HS nghó ñeán trong quaù trình daïy hoïc Xem xeùt laïi vò trí cuûa vieäc ÑG keát quaû hoïc taäp cuûa HS nhö laø moät coâng cuï chieán löôïc nhaèm thuùc ñaåy quaù trình daïy hoïc. höõng phöông phaùp daïy vaø hoïc naøo laø thích hôïp? ø theá naøo ÑG ä ï û ù å ø ù ù á ø á á ù ï ï Hình 1.1: Sô ñoà moâ taû moät soá quy trình vaø nhaän thöùc traùi ngöôïc nhau giöõa GV vaø HS trong quaù trình daïy hoïc [11] Ñoái vôùi GV, ÑG thöôøng ñöôïc cho laø böôùc xem xeùt cuoái cuøng trong quaù trình hoaïch ñònh chöông trình hoïc. Ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø GV xem nheï hay nghó khoâng ñuùng veà ÑG, maø laø vì böôùc ÑG thöôøng ñöôïc nghó ñeán chæ khi caùc quyeát ñònh khaùc veà chöông trình hoïc ñaõ ñöôïc ñöa ra. Moái quan taâm ñaàu tieân cuûa caùc GV trong quaù trình thieát keá vaø hoaïch ñònh caùc hoaït ñoäng daïy hoïc laø phaûi daïy caùi gì vaø daïy nhö theá naøo? Ngöôïc laïi, HS laïi thöôøng taäp trung chuù yù tröôùc heát vaøo vieäc caùc em seõ ñöôïc yeâu caàu laøm gì vaø caùc em seõ ñöôïc ÑG nhö theá naøo? Robert Glaser ñaõ giôùi thieäu moâ hình daïy hoïc, trong ñoù KT-ÑG laø moät thaønh toá cô baûn trong quaù trình daïy hoïc: 11 A Caùc muïc tieâu daïy hoïc B Trình ñoä HS tröôùc khi daïy C Caùc bieän phaùp toå chöùc daïy hoïc D KT-ÑG keát quaû Hình 1.2: Sô ñoà moâ taû quaù trình daïy hoïc coù söï phaûn hoài Hoäp D ( KT-ÑG keát quaû) bao goàm vieäc kieåm tra, quan saùt... nhaèm so saùnh naêng löïc hoïc taäp cuûa HS vôùi muïc tieâu daïy hoïc ôû hoäp A xem noù ñang ôû möùc ñoä naøo. Trong daïy hoïc, raát caàn nhöõng thoâng tin ngöôïc, nhôø vaøo vieäc toå chöùc KT-ÑG maø thaày troø ñieàu chænh quaù trình daïy hoïc sao cho coù keát quaû toát hôn [38]. Neáu xem quaù trình daïy hoïc laø moät chu trình kín thì khaâu KT laø khaâu kheùp kín chu trình aáy, noù giuùp cho GV bieát ñöôïc trình ñoä cuûa HS mình ñeå coù söï ñieàu chænh caàn thieát trong vieäc daïy. Hôn theá nöõa, HS coù theå töï ñaùnh giaù thoâng qua keát quaû kieåm tra ñeå ñieàu chænh vieäc hoïc cuûa caùc em. Vì vaäy, coù theå noùi KT-ÑG keát quaû hoïc taäp cuûa HS laø moät boä phaän hôïp thaønh raát quan troïng vaø taát yeáu cuûa toaøn boä quaù trình daïy hoïc.Ñoù laø khaâu cuoái cuøng, ñoàng thôøi khôûi ñaàu cho moät chu trình kín tieáp theo vôùi moät chaát löôïng cao hôn [36], [38]. 1.1.2.Muïc ñích, yù nghóa cuûa vieäc KT-ÑG keát quaû hoïc taäp 1.1.2.1. Muïc ñích cuûa vieäc KT-ÑG [2], [24], [35], [38], [43] KT-ÑG keát quaû hoïc taäp cuûa HS laø moät khaâu quan troïng, khoâng theå taùch rôøi trong hoaït ñoäng daïy hoïc ôû nhaø tröôøng. Moät ñaùnh giaù toát luoân ñöa ñeán keát quaû laø cuûng coá vieäc hoïc taäp toát. Ñaây laø moät coâng vieäc thöôøng xuyeân cuûa GV Vaät lyù cuõng nhö GV taát caû caùc moân khaùc. ÑG lieân quan ñeán con ngöôøi,neân ñaây laø coâng vieäc khoù khaên vaø phöùc taïp maø cho ñeán nay vaãn coøn phaûi tieáp tuïc nghieân cöùu, caûi tieán ñeå coù theå tieán haønh moät caùch chính xaùc vaø khaùch quan. Muïc ñích cuûa vieäc naøy laø: + Ñeå GV naém ñöôïc tình hình hoïc taäp cuûa HS: 12 Caùc em coù hoïc baøi cuõ ôû nhaø khoâng vaø ôû möùc ñoä naøo? Coù nhôù baøi, coù hieåu baøi hay khoâng vaø ôû möùc ñoä naøo? Coù vaän duïng ñöôïc baøi hay khoâng vaø ôû möùc ñoä naøo? Treân cô sôû ñoù ngöôøi GV coù nhöõng bieän phaùp thích öùng cho töøng tröôøng hôïp. Khi ñaõ chaån ñoaùn ñöôïc nhöõng khoù khaên hoaëc nhöõng tö duy ñaëc bieät cuûa HS, GV seõ coù cô sôû phaân loaïi ñeå höôùng daãn chính xaùc, phuø hôïp vôùi naêng löïc cuûa töøng em. Nhö vaäy, KT-ÑG giuùp cho vieäc naâng cao söï tieán boä cuûa moãi caù nhaân HS. + Giuùp GV coù cô sôû thöïc teá ñeå nhaän ra nhöõng ñieåm maïnh, ñieåm yeáu cuûa mình: Treân keát quaû thu nhaän ñöôïc töø baøi KT, GV seõ coù ñieàu kieän nhaän ñöôïc nhöõng thoâng tin ngöôïc phaûn aùnh trình ñoä nhaän thöùc cuûa HS. Qua ñoù, GV chaån ñoaùn nhöõng choã coù vaán ñeà trong phöông phaùp daïy hoïc, töï ñaùnh giaù vaø ñieàu chænh hoaït ñoäng daïy hoïc cuûa mình. Treân cô sôû aáy, ngöôøi GV khoâng ngöøng naâng cao vaø hoaøn thieän mình veà trình ñoä chuyeân moân, veà phöông phaùp giaûng daïy. + Ñeå HS coù cô hoäi thöïc hieän vaø töï ñieàu chænh caùc hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa mình: Vieäc chuaån bò cho moät baøi KT lieân quan ñeán nhieàu hoaït ñoäng hoïc taäp nhö: toùm taét, laäp daøn yù, hoïc coâng thöùc... Khi thöïc hieän baøi KT, HS phaûi tieán haønh caùc hoaït ñoäng lieân quan ñeán giaûi quyeát vaán ñeà, tö duy linh hoaït, dieãn dòch, tính toaùn... Nhôø KT-ÑG, HS nhaän bieát ñöôïc nhöõng vaán ñeà maø hoï ñaõ hieåu sai, söûa ñoåi nhöõng phöông phaùp hoïc taäp chöa ñuùng( söï töï ñieàu chænh) vaø reøn luyeän, cuûng coá nhöõng phöông phaùp hoïc taäp ñuùng. Nhö vaäy, KT-ÑG coù taùc duïng thuùc ñaåy quaù trình hoïc taäp phaùt trieån khoâng ngöøng. + Ñeå coâng khai hoaù keát quaû hoïc taäp cuûa moãi HS: KT-ÑG nhaèm taïo nguoàn thoâng tin ñeå thoâng baùo veà tình hình hoïc taäp thöïc teá cuûa moãi HS cho baûn thaân caùc em, cho phuï huynh hoïc sinh, cho caùc 13 cô quan chöùc naêng coù lieân quan. + Ñeå caûi tieán quaù trình daïy hoïc: Thoâng qua KT-ÑG, ngöôøi ta coù theå laøm saùng toû möùc ñaït ñöôïc vaø chöa ñaït ñöôïc veà caùc muïc tieâu daïy hoïc; tình traïng kieán thöùc, kyõ naêng, thaùi ñoä cuûa hoïc sinh ñoái chieáu vôùi yeâu caàu cuûa chöông trình. Maët khaùc, caùc nhaø nghieân cöùu coù theå xaùc ñònh tính hieäu quaû cuûa caùc phöông phaùp, taøi lieäu vaø noäi dung cuûa vieäc daïy hoïc. Nhö vaäy, KT-ÑG cung caáp nhöõng tö lieäu höõu ích cho caùc ñeà aùn nghieân cöùu khoa hoïc, laøm cô sôû xaây döïng ñoäi nguõ GV, thieát keá chöông trình hoïc ngaøy caøng toát hôn vaø phöông phaùp daïy hoïc ngaøy caøng hieäu quaû hôn. 1.1.2.2.YÙ nghóa cuaû vieäc KT-ÑG + Ñoái vôùi HS: [2], [35], [38], [43], [44] - Nhôø KT-ÑG, HS coù cô hoäi ñöôïc tieán haønh caùc hoaït ñoäng: ghi nhôù, taùi hieän, toùm taét, khaùi quaùt hoùa, heä thoáng hoùa, luyeän taäp vaän duïng kieán thöùc vaø naêng löïc giaûi quyeát vaán ñeà. Qua ñoù, HS seõ cuûng coá, môû roäng kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo. - KT-ÑG giuùp HS naâng cao tinh thaàn traùch nhieäm trong hoïc taäp, coá gaéng ñaït keát quaû hoïc taäp cao hôn. - KT-ÑG cung caáp moái “lieân heä ngöôïc trong”, giuùp HS töï ñieàu chænh hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa baûn thaân caùc em: taïo cô hoäi cho HS phaùt trieån kyõ naêng töï ÑG, giuùp HS nhaän ra söï tieán boä cuûa mình hoaëc caùc thieáu soùt coøn maéc phaûi; khuyeán khích, ñoäng vieân, thuùc ñaåy vieäc hoïc taäp. -KT-ÑG khoâng phaûi chæ vôùi muïc ñích thu thaäp ñieåm soá, phaân loaïi HS maø coøn coù yù nghóa giaùo duïc HS thaùi ñoä hoïc taäp, giuùp HS hieåu bieát naêng löïc cuûa mình roõ hôn, traùnh thaùi ñoä töï tin hoaëc töï ti quaù ñaùng. + Ñoái vôùi GV: -KT-ÑG giuùp GV naém ñöôïc naêng löïc vaø trình ñoä cuûa moãi HS trong 14 lôùp do mình giaûng daïy. - KT-ÑG giuùp GV naém ñöôïc nhöõng HS coù tieán boä hoaëc sa suùt trong hoïc taäp ñeå coù bieän phaùp giuùp ñôõ kòp thôøi. - KT-ÑG cung caáp moái “lieân heä ngöôïc ngoaøi”, giuùp GV kòp thôøi coù caùc bieän phaùp khaéc phuïc, ñieàu chænh toát quaù trình daïy hoïc. - KT-ÑG giuùp GV thaáy ñöôïc hieäu quaû cuûa vieäc caûi tieán noäi dung, phöông phaùp hoaëc hình thöùc toå chöùc daïy hoïc maø hoï ñang thöïc hieän [28]. 1.1.3. Caùc yeâu caàu khi KT-ÑG keát quaû hoïc taäp [8], [11], [45] Khi KT-ÑG keát quaû hoïc taäp cuûa HS, caàn ñaûm baûo caùc yeáu toá sau: 1.1.3.1.Tính khaùch quan + Vieäc ÑG keát quaû hoïc taäp cuûa HS phaûi khaùch quan vaø chính xaùc tôùi möùc toái ña, taïo ñieàu kieän ñeå moïi HS boäc loä thöïc chaát naêng löïc cuûa mình. + Vieäc toå chöùc KT phaûi nghieâm tuùc, chaët cheõ ôû caùc khaâu. + Noäi dung KT phaûi phuø hôïp vôùi caùc yeâu caàu chung cuûa chöông trình ñeà ra, traùnh yeáu toá chuû quan khi ra ñeà. 1.1.3.2. Tính thöôøng xuyeân vaø heä thoáng Vieäc KT-ÑG phaûi tieán haønh thöôøng xuyeân vaø coù tính heä thoáng theo moät keá hoaïch ñaõ ñöôïc ñònh tröôùc. Vieäc KT thöôøng xuyeân vöøa giuùp cho ngöôøi hoïc coù ñieàu kieän cuûng coá kieán thöùc, töï ÑG naêng löïc hoïc taäp cuûa mình ñeàu ñaën hôn; vöøa giuùp cho ngöôøi daïy coù ñuû thoâng tin ñeå ñieàu chænh kòp thôøi phöông phaùp giaûng daïy cuûa mình. 1.1.3.3. Tính coâng khai + Vieäc toå chöùc KT-ÑG phaûi ñöôïc tieán haønh coâng khai, theo moät keá hoaïch ñaõ xaùc ñònh khi thieát keá vieäc daïy hoïc. Keát quaû ÑG phaûi ñöôïc coâng boá kòp thôøi. + ÑG phaûi keøm theo nhaän xeùt ñeå HS bieát nhöõng sai soùt cuûa mình veà kieán thöùc, kyõ naêng vaø phöông phaùp suy nghó , töø ñoù trau doài theâm naêng löïc hoïc taäp vaø tö duy. Tuy nhieân, GV caàn heát söùc thaän troïng trong vieäc nhaän 15 xeùt, ñoái xöû vôùi HS nhaát laø khi gaëp tình huoáng khoâng bình thöôøng trong kieåm tra ñeå vieäc KT-ÑG vöøa coù tính chính xaùc,vöøa mang tính ñoäng vieân. 1.1.3.4. Tính phaùt trieån Tröôùc ñaây, theo caùch daïy truyeàn thoáng, quan nieäm veà ÑG coøn phieán dieän, GV giöõ ñoäc quyeàn veà ÑG. Trong xu theá daïy hoïc môùi, HS ñoùng vai troø chuû theå, tích cöïc, chuû ñoäng. Vì vaäy, vieäc reøn luyeän phöông phaùp daïy hoïc ñeå chuaån bò cho HS bieát caùch töï hoïc suoát ñôøi trôû thaønh lyù töôûng. Theo tinh thaàn ñoù, GV phaûi cho HS: + Phaùt trieån kyõ naêng töï ÑG ñeå ñieàu chænh caùch hoïc. Ngöôïc laïi, GV luoân giöõ vai troø chuû ñaïo, thoâng qua KT-ÑG ñeå ñieàu chænh noäi dung, phöông phaùp daïy hoïc coù hieäu quaû hôn. + Coá gaéng loâi cuoán HS tham gia vaøo quaù trình ÑG, cho pheùp HS ñöôïc phaùt bieåu yù kieán hoaëc goùp yù. + Taïo ñieàu kieän cho HS löïa choïn caùc phöông phaùp ÑG khaùc nhau vaø bieát chòu traùch nhieäm veà söï löïa choïn cuûa mình. 1.1.3.5. Tính toaøn dieän Vieäc KT-ÑG caàn ñaûm baûo veà khoái löôïng vaø chaát löôïng chieám lónh kieán thöùc, kyõ naêng; veà keát quaû phaùt trieån naêng löïc hoaït ñoäng trí tueä, tö duy saùng taïo, yù thöùc, thaùi ñoä hoïc taäp. 1.2. CAÙC CÔ SÔÛ CUÛA VIEÄC KIEÅM TRA-ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ HOÏC TAÄP 1.2.1. Muïc tieâu moân hoïc [37], [49], [50] Ñaây laø cô sôû ñeå xaùc ñònh caùc tieâu chí vaø caùch thöùc ÑG keát quaû hoïc taäp Vaät lyù cuûa HS. Muïc tieâu laø keát quaû cuûa söï phaân chia vaø cuï theå hoùa möùc ñoä cuûa muïc ñích, laø nhöõng chæ baùo coù theå quan saùt vaø ño ñöôïc. Vì theá, muïc tieâu coøn ñöôïc ñònh nghóa laø giaù trò cuï theå caàn ñaït tôùi. Muïc tieâu moân hoïc laø nhöõng gì maø HS phaûi ñaït ñöôïc trong quaù trình hoïc taäp ôû nhaø tröôøng. Muïc tieâu 16 caøng cuï theå, phuø hôïp vôùi khaû naêng ñieàu kieän daïy hoïc bao nhieâu thì caøng deã kieåm soaùt vaø deã trôû thaønh hieän thöïc baáy nhieâu. 1.2.1.1. Vò trí vaø vai troø cuûa muïc tieâu moân hoïc Muïc tieâu ñaøo taïo Muïc tieâu moân hoïc Phöông phaùp giaûng daïy Phöông phaùp hoïc taäp Phöông tieän daïy hoïc, hình thöùc toå chöùc Chöông trình, noäi dung KT-ÑG Hình 1.3: Sô ñoà moâ taû vò trí vaø vai troø cuûa muïc tieâu moân hoïc Chaát löôïng cuûa vieäc xaây döïng muïc tieâu moân hoïc seõ coù taùc ñoäng khoâng nhöõng ñeán phöông phaùp daïy, phöông phaùp hoïc maø coøn taïo ra söï raøng buoäc coù tính nguyeân taéc ñeán vieäc KT-ÑG keát quaû hoïc taäp [16]. 1.2.1.2.Taàm quan troïng cuûa vieäc xaây döïng muïc tieâu [52] Xaùc ñònh muïc tieâu cuï theå cho moân hoïc laø voâ cuøng quan troïng. Vieäc xaùc ñònh roõ raøng caùc muïc tieâu caàn ñaït coù nhöõng lôïi ñieåm sau ñaây: + Taïo deã daøng cho vieäc KT vaø chaám ñieåm coâng baèng. + Muïc ñích cuûa moân hoïc, noäi dung moân hoïc vaø quy trình ÑG vöøa nhaát quaùn vöøa quan heä chaët cheõ vôùi nhau. + Muïc tieâu cho pheùp caùc nhaø ÑG xaùc ñònh hoaït ñoäng giaûng daïy vaø taøi lieäu hoïc taäp naøo coù hieäu quaû. + Cho thaáy roõ raøng söï ñoái chieáu keát quaû ñaøo taïo giöõa noäi dung GV truyeàn ñaït vaø noäi dung HS tieáp thu, coù theå thöïc haønh ñöôïc. + Khuyeán khích HS töï ÑG vì hoï bieát hoï phaûi ñaït caùi gì. + Hoã trôï hieäu quaû vieäc hoïc cuûa HS vaø giaûm bôùt lo laéng vì coù höôùng 17 daãn vaø xaùc ñònh roõ caùc öu tieân trong giaûng daïy. Khi ñaõ coù muïc tieâu cuï theå roài, caû GV laãn HS khoâng coøn phaûi lo laéng ñoái phoù vôùi caùc kyø KT, duø laø KT trong lôùp, hay caùc kyø KT ñeà chung cho toaøn tröôøng, toaøn thaønh phoá, hoaëc toaøn quoác. Ngöôøi GV khi ñoù seõ chæ quan taâm ñeán vieäc daïy nhö theá naøo ñeå HS ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñaõ ñeà ra. Coøn ñoái vôùi HS, khi ñaõ coù muïc tieâu daãn ñöôøng, caùc em seõ bieát nhöõng kieán thöùc naøo caàn ghi nhôù, kieán thöùc naøo caàn thoâng hieåu hoaëc caàn vaän duïng ñöôïc... 1.2.1.3. Caùc ñaëc ñieåm cuûa muïc tieâu Theo nhaø giaùo duïc hoïc Benjamin S.Bloom (Myõ), muïc tieâu ñöôïc chia thaønh ba lónh vöïc sau: + Muïc tieâu nhaän thöùc (Cognition):cho bieát nhöõng bieán ñoåi ñöôïc mong ñôïi xaûy ra ôû HS veà maët kieán thöùc (muïc tieâu naøy lieân quan ñeán khoái oùc, ñeán söï bieán ñoåi, phaùt trieån cuûa trí tueä). + Muïc tieâu kyõ naêng (Skill): cho bieát sau moät khoaù hoïc coù theå mong ñôïi HS laøm ñöôïc nhöõng coâng vieäc gì xeùt veà khía caïnh thao taùc beân ngoaøi( muïc tieâu naøy lieân quan ñeán tay chaân). + Muïc tieâu thaùi ñoä (Attitude): cho bieát nhöõng thaùi ñoä, tình caûm naøo coù theå mong ñôïi ñöôïc hình thaønh ôû HS sau khoùa hoïc theå hieän qua giao tieáp, haønh vi, öùng xöû (muïc tieâu naøy lieân quan ñeán traùi tim) [50]. Duø ôû lónh vöïc naøo, muïc tieâu cuõng phaûi bao goàm ñuû caùc ñieåm sau ñaây (neáu gheùp caùc maãu töï ñaàu cuûa tieáng Anh seõ thaønh chöõ S.M.A.R.T): S - Specific (cuï theå) M – Measurable (coù theå ño ñöôïc) A – Achievable (coù theå ñaït ñöôïc) R – Result-oriented (höôùng vaøo keát quaû) T – Time-bound (giôùi haïn thôøi gian)[52]. Hieän taïi, muïc tieâu nhaän thöùc vaãn laø tieâu chuaån chính ñeå ÑG keát quaû hoïc taäp cuûa HS (phaân loaïi,xeáp haïng...), tröø ôû moät soá moân hoïc coù vaän duïng 18 giaûi baøi taäp hoaëc moät soá kyõ naêng trôû thaønh kieán thöùc cuûa HS nhö giaûi toaùn, giaûi baøi taäp khoa hoïc töï nhieân, taäp laøm vaên, kyõ naêng noùi, nghe trong ngoaïi ngöõ, kyõ naêng xöôùng aâm trong aâm nhaïc... cuõng laø caùc tieâu chuaån ÑG cuûa caùc moân hoïc aáy [38]. Vì theá, trong khuoân khoå cuûa nghieân cöùu naøy, chuùng toâi chæ ñeà caäp ñeán lónh vöïc nhaän thöùc vaø kyõ naêng nhöng khoâng noùi ñeán kyõ naêng hoaït ñoäng tay chaân. 1.2.2. Caùc möùc ñoä naém vöõng kieán thöùc theo phaân loaïi cuûa Bloom ÔÛ lónh vöïc naøy, B.S.Bloom vaø caùc ñoàng söï [7] ñaõ caên cöù treân caùc chöùc naêng trí tueä cô baûn töø thaáp ñeán cao ñeå chia thaønh quaû hoïc taäp lónh vöïc nhaän thöùc cuûa caùc muïc tieâu daïy hoïc thaønh 6 baäc nhö sau: + Bieát: Ghi nhôù caùc söï vieäc, khaùi nieäm, ñònh nghóa, ñònh luaät, coâng thöùc... nhö daïng thöùc ñaõ ñöôïc hoïc. HS ñöôïc coi laø ñaït ñöôïc muïc tieâu ôû möùc naøy neáu caùc em phaùt bieåu ñöôïc ñònh nghóa, ñònh luaät ..; vieát ñöôïc coâng thöùc; moâ taû ñöôïc söï kieän xaûy ra... Bieát laø trình ñoä nhaän thöùc thoâng tin thaáp nhaát theå hieän ôû möùc ñoä coù theå thoâng baùo laïi thoâng tin ñaõ ñöôïc tieáp xuùc, ñaây laø möùc chuyeån tieáp giöõa thoâng tin vaø kieán thöùc. + Hieåu: Khoâng chæ yeâu caàu nhôù maø coøn phaûi hieåu thaáu ñaùo söï kieän, khaùi nieäm, ñònh luaät...Phaûi giaûi thích ñöôïc, ñöa ra caùc ví duï minh hoïa, toùm taét vaø vieát laïi ñöôïc caùc nguyeân lyù, söï vieäc theo ngoân ngöõ cuûa rieâng mình; phaûi phaân bieät ñöôïc, nhaän bieát ñöôïc kieán thöùc khi noù ñöôïc trình baøy döôùi caùc daïng, caùc caùch phaùt bieåu khaùc nhau. Khoâng phaûi taát caû caùc kieán thöùc ôû möùc ñoä bieát ñeàu caàn naâng leân möùc ñoä hieåu. Raát nhieàu kieán thöùc veà sau naøy, HS chæ caàn bieát caùch tìm kieám noù khi caàn thieát maø khoâng caàn phaûi nhôù. + Vaän duïng: HS phaûi bieát vaän duïng kieán thöùc, bieát söû duïng phöông phaùp, nguyeân lyù hay yù töôûng ñeå giaûi quyeát moät vaán ñeà naøo ñoù. Khaû naêng naøy ñöôïc ño khi tình huoáng ñaët ra vaø HS phaûi quyeát ñònh söû duïng nguyeân 19 lyù naøo vaø aùp duïng nhö theá naøo vôùi tình huoáng nhö vaäy. Kieán thöùc ôû trình ñoä naøy theå hieän tính coâng cuï, HS coù theå duøng kieán thöùc ñeå nhaän thöùc vaø tö duy. + Phaân tích: HS phaûi coù khaû naêng phaân chia caùc vaán ñeà trong moät moái lieân keát ñaõ coù thaønh caùc boä phaän caáu thaønh vaø phaân bieät ñöôïc chuùng, nhaän bieát ñöôïc caùc thuoäc tính cuûa chuùng. + Toång hôïp: Coù khaû naêng saép xeáp caùc boä phaän laïi thaønh moät toång theå môùi, vieát ñöôïc moät chuû ñeà vôùi boá cuïc hôïp lyù, ñeà xuaát ñöôïc moät keá hoaïch, giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà phöùc taïp sau khi ñaõ phaân tích chuùng. + Ñaùnh giaù: Phaûi bieát pheâ phaùn, ñaùnh giaù ñöôïc caùi ñuùng, caùi sai; maø ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy HS phaûi xaùc ñònh ñöôïc kieán thöùc caàn söû duïng, vaän duïng chuùng ñeå phaân tích, toång hôïp söï kieän, baøi toaùn, ñöa ra nhaän ñònh, ñaùnh giaù moät caùch chính xaùc. KT-ÑG keát quaû hoïc taäp cuûa HS thì caùc phaùt bieåu muïc tieâu phaûi ñöôïc dieãn ñaït theo ngöôøi hoïc, phaûi ñöôïc phaùt bieåu ñoái vôùi ngöôøi hoïc chöù khoâng phaûi ñoái vôùi ngöôøi daïy. Khi phaùt bieåu muïc tieâu, caàn söû duïng nhöõng ñoäng töø cuï theå ñeå xaùc ñònh roõ nhöõng gì HS coù theå laøm ñöôïc vaøo cuoái giai ñoaïn hoïc taäp (caùc ñoäng töø chaúng haïn nhö hieåu, naém, ñaùnh giaù...tuy cuõng laø nhöõng haønh vi nhöng chuùng chöa thöïc söï coù yù nghóa ñaëc thuø ñaày ñuû cho pheùp dieãn ñaït moät muïc tieâu coù theå khai thaùc ñöôïc ôû bình dieän sö phaïm) [53], [54]. 20 Baûng 1.1: Caùc ñoäng töø haønh ñoäng thöôøng duøng ñeå vieát caùc muïc tieâu nhaän thöùc [10] NHÔÙ HIEÅU VAÄN DUÏNG PHAÂN TÍCH TOÅNG HÔÏP ÑAÙNH GIAÙ Ñònh nghóa Phaùt bieåu Vieát Keå teân Lieät keâ Nhaän bieát .............. Giaûi thích Minh hoïa Chæ ra Phaân bieät So saùnh Trình baøy ................. AÙp duïng Tính Tìm ra Söû duïng Döï ñoaùn Chöùng minh ............... Phaân tích Phaân loaïi Phaân chia Ñoái chieáu Laäp sô ñoà Choïn loïc ................. Soaïn Keát hôïp Ñeà xuaát Thieát keá Xaây döïng Keát luaän ................ Ñaùnh giaù Xaùc ñònh Pheâ phaùn Baûo veä Choïn loïc So saùnh ................. Caùch phaân loaïi cuûa Bloom laø loái phaân loaïi phoå bieán nhaát treân theá giôùi hieän nay vaø khoâng ngöøng ñöôïc caûi tieán vaø khai trieån. 1.3. CAÙC HÌNH THÖÙC KIEÅM TRA-ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ HOÏC TAÄP VAÄT LYÙ CUÛA HOÏC SINH 1.3.1. Phaân loaïi theo coâng cuï duøng ñeå KT [1], [22], [27], [38], [41] 1.3.1.1. Nhoùm caùc hình thöùc KT noùi trong daïy hoïc Vaät lyù KT noùi laø hình thöùc KT trong ñoù GV ñaùnh giaù HS tröïc tieáp sau khi caùc em ñaõ trình baøy kieán thöùc cuûa mình döôùi hình thöùc traû lôøi caâu hoûi hoaëc thuyeát trình moät soá vaán ñeà coù chuaån bò tröôùc baèng lôøi noùi. KT noùi ñöôïc thöïc hieän phoå bieán ôû hai daïng: vaán ñaùp vaø thuyeát trình. + Vaán ñaùp: thöôøng ñöôïc söû duïng ôû ñaàu tieát hoïc hoaëc trong tieát hoïc ñeå ÑG möùc ñoä naém vöõng kieán thöùc cuûa baøi ñaõ hoïc ôû tieát tröôùc, söï chuaån bò baøi ôû nhaø theo lôøi daën cuûa GV. KT vaán ñaùp coøn ñöôïc söû duïng ôû cuoái hoïc kyø hay cuoái naêm hoïc (thi vaán ñaùp). + Thuyeát trình: moãi HS hoaëc moät nhoùm HS chuaån bò tröôùc khoaûng 1 tuaàn (hoaëc hôn) veà moät vaán ñeà naøo ñoù, vaø sau ñoù seõ trình baøy laïi vaán ñeà maø mình ñaõ chuaån bò tröôùc lôùp. Caùc HS khaùc laéng nghe, boå sung hoaëc neâu thaéc maéc, tranh luaän. 21 1.3.1.2. Nhoùm caùc hình thöùc KT vieát trong daïy hoïc Vaät lyù Laø hình thöùc KT trong ñoù HS trình baøy kieán thöùc cuûa mình baèng hình thöùc moät baøi vieát. KT-ÑG vieát coù theå tieán haønh ôû lôùp trong caùc kyø KT, kyø thi hoaëc baèng hình thöùc cho veà nhaø laøm. KT vieát thöôøng coù hai daïng: traéc nghieäm töï luaän (thöôøng goïi laø töï luaän) vaø traéc nghieäm khaùch quan (thöôøng goïi laø traéc nghieäm). Tuøy theo muïc tieâu cuûa chöông trình hay moân hoïc, vaø tuøy theo moãi tröôøng hôïp rieâng bieät, traéc nghieäm töï luaän (TNTL) hay traéc nghieäm khaùch quan (TNKQ) seõ ñöôïc choïn löïa sau khi caân nhaéc vì loaïi KT naøo cuõng coù nhöõng öu khuyeát ñeåm rieâng cuûa noù. + Traéc nghieäm töï luaän: laø daïng KT duøng nhöõng caâu hoûi môû, ñoøi hoûi HS phaûi töï xaây döïng caâu traû lôøi. TNTL cho pheùp coù moät söï töï do töông ñoái naøo ñoù ñeå traû lôøi vaán ñeà ñöôïc ñaët ra, nhöng ñoàng thôøi laïi ñoøi hoûi HS phaûi nhôù laïi hôn laø nhaän bieát thoâng tin, vaø phaûi bieát saép xeáp, ñieãn ñaït yù kieán cuûa mình moät caùch chính xaùc vaø maïch laïc. Ñieåm noåi baät cuûa loaïi ñeà naøy laø GV coù theå ÑG naêng löïc nhôù, dieãn ñaït, naêng löïc xaây döïng boá cuï baøi vieát, naêng löïc saùng taïo, khaû naêng ngoân ngöõ vaø khaû naêng toång hôïp taøi lieäu... cuaû HS. Tuy nhieân loaïi baøi naøy trong moät chöøng möïc naøo ñoù ñöôïc chaám ñieåm moät caùch chuû quan vaø caùc ñieåm cho bôûi nhöõng ngöôøi chaám khaùc nhau coù theå khoâng gioáng nhau. + Traéc nghieäm khaùch quan: goïi laø traéc nghieäm khaùch quan vì vieäc chaám baøi ñaûm baûo tính khaùch quan hôn baøi töï luaän. Keát quaû chaám ñieåm seõ nhö nhau, khoâng phuï thuoäc vaøo vieäc ai chaám baøi traéc nghieäm ñoù. Tuy nhieân tính khaùch quan cuõng khoâng hoaøn toaøn tuyeät ñoái vì vieäc ra ñeà vaø xaây döïng ñaùp aùn phaàn naøo ñaõ mang tính chuû quan cuûa ngöôøi soaïn ñeà. Thoâng thöôøng trong moãi caâu hoûi coù keøm theo nhöõng caâu traû lôøi saün nhöng chæ coù moät caâu laø caâu traû lôøi ñuùng hay caâu traû lôøi toát nhaát. Coù moät soá loaïi hình caâu hoûi vaø caùc thaønh toá cuûa baøi traéc nghieäm 22 ñöôïc söû duïng trong khi vieát moät baøi TNKQ: - Caâu hoûi nhieàu löïa choïn (Multiple-choice question- MCQ): thoâng duïng nhaát. Caâu traû lôøi ñuùng cho moãi caâu hoûi cuûa baøi traéc nghieäm ñöôïc choïn töø nhieàu phöông aùn löïa choïn, thoâng thöôøng laø boán hoaëc naêm. - Caâu hoûi gheùp ñoâi: laø loaïi hình ñaëc bieät cuûa loaïi caâu MCQ. Goàm 2 coät thoâng tin: coät thöù nhaát laø nhöõng caâu hoûi (hay caâu daãn), coät thöù hai laø nhöõng caâu traû lôøi (hay caâu löïa choïn). HS phaûi choïn caâu traû lôøi ôû coät 2 sao cho phuø hôïp vôùi caâu hoûi (hay caâu daãn) ôû coät 1 ñeå gheùp vôùi nhau. - Caâu hoûi ñuùng-sai: cuõng laø loaïi hình ñaëc bieät cuûa loaïi caâu MCQ, nhöng chæ coù hai caùch choïn: hoaëc laø Ñuùng (Ñ) hoaëc laø Sai (S). - Caâu ñieàn khuyeát: ñoøi hoûi HS phaûi ñieàn töø/ ngöõ thích hôïp vaøo nhöõng choã troáng trong caâu do ngöôøi soaïn ñeà coá yù boû ñi moät hay nhieàu töø. - Veõ hình: HS traû lôøi caâu hoûi traéc nghieäm baèng caùch veõ hình/ sô ñoà, hoaëc boå sung chi tieát vaøo hình/ sô ñoà coù saün. - Traû lôøi ngaén: laø loaïi caâu traéc nghieäm ñoøi hoûi traû lôøi baèng moät töø, nhieàu töø, moät meänh ñeà hoaëc coù theå moät caâu ñôn giaûn. Caùc thaønh toá: - Caùc caâu löïa choïn: laø teân gaùn cho caùc phöông aùn ñeå choïn trong moät caâu traéc nghieäm. - Caùc caâu nhieãu: laø caùc phöông aùn löïa choïn sai trong caâu traéc nghieäm. - Ñaùp aùn: laø danh muïc cuûa caùc caâu traû lôøi ñuùng. 1.3.2. Phaân loaïi theo muïc ñích kieåm tra- ñaùnh giaù [2], [24], [38], [54] 1.3.2.1. Ñaùnh giaù ñaàu vaøo Thöôøng ñöôïc tieán haønh khi baét ñaàu moät ñôn vò hoïc taäp (moân hoïc, chöông...) nhaèm ñeå KT kieán thöùc, naêng löïc xuaát phaùt cuûa HS; töø ñoù xem xeùt, xaùc ñònh noäi dung vaø phöông phaùp daïy hoïc tieáp theo moät caùch phuø hôïp. ÑG ñöôïc tieán haønh nhaèm traû lôøi caâu hoûi: HS ñaõ coù nhöõng kieán thöùc vaø 23 kyõ naêng caàn thieát ñeå coù theå tieáp thu noäi dung giaûng daïy môùi hay chöa? Nhöõng kieán thöùc vaø kyõ naêng ñoù ñang ôû möùc ñoä naøo? 1.3.2.2. Ñaùnh giaù quaù trình Nhaèm muïc ñích xem xeùt möùc ñoä ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuï theå hoã trôï cho quaù trình hoïc taäp tieáp theo cuûa HS, ñöôïc tieán haønh khi tieán trình daïy hoïc ñang dieãn ra nhaèm phaùt hieän nhöõng sai soùt veà kieán thöùc cuûa HS hoaëc nhöõng khoù khaên trong vieäc hoïc maø HS gaëp phaûi ñeå coù bieän phaùp khaéc phuïc kòp thôøi. Noùi caùch khaùc, ÑG naøy nhaèm theo doõi quaù trình hoïc taäp cuûa HS vaø möùc ñoä tieáp thu cuûa caùc em, cung caáp nhöõng thoâng tin phaûn hoài lieân tuïc caàn thieát cho GV laãn HS. ÑG quaù trình höôùng tôùi söï phaùt trieån caù nhaân trong quaù trình hoïc taäp. Caùc khoù khaên cuûa HS coù theå xaûy ra lieân tuïc hoaëc laëp ñi laëp laïi nhieàu laàn maëc duø GV ñaõ coá gaéng söûa chöõa baèng moïi caùch. Khi ÑG quaù trình ñöôïc tieán haønh vôùi nhieàu hình thöùc KT, GV coù theå chaån ñoaùn chi tieát hôn nhaèm phaùt hieän ra nhöõng nguyeân nhaân cô baûn cuûa caùc khoù khaên aáy vaø tìm ra bieän phaùp söûa chöõa. Muïc tieâu cuûa chöông trình hoïc, vì theá, caàn ñöôïc chia seû trong caùc hình thöùc ÑG sao cho quaù trình daïy hoïc ñaït hieäu quaû cao. Coù caùc hình thöùc ÑG quaù trình nhö: + Kieåm tra vaán ñaùp (thöôøng goïi laø kieåm tra mieäng) Laø hình thöùc GV ñaøm thoaïi tröïc tieáp vôùi HS nhaèm KT tình hình hoïc taäp cuûa HS, xem HS ñaõ naém vöõng baøi hoïc cuõ chöa ñeå coù theå boå sung kòp thôøi, giuùp caùc em tieáp thu baøi môùi toát hôn. Caùch laøm truyeàn thoáng töø tröôùc ñeán nay thöôøng laø tieán haønh vaøo ñaàu giôø hoïc. Trong ñeà taøi nghieân cöùu naøy, chuùng toâi seõ ñöa ra moät caùch caûi tieán hình thöùc KT-ÑG naøy. + Thuyeát trình Nhö ñaõ trình baøy ôû muïc 1.3.1.1, hình thöùc thuyeát trình phaûi ñöôïc chuaån bò ít nhaát 1 tuaàn vaø sau ñoù phaûi coù thôøi gian ñeå caùc em trình baøy vaø tranh luaän. Buø laïi nhöôïc ñieåm maát thôøi gian, thuyeát trình seõ coù taùc duïng raát toát trong vieäc reøn luyeän 24 söï töï tin, naêng löïc dieãn ñaït tröôùc ñaùm ñoâng. GV coù theå ÑG ñöôïc ôû HS khaû naêng ñoäc laäp vaø nhaïy beùn trong tö duy, söï linh hoaït, khaû naêng saép xeáp vaán ñeà caàn trình baøy. Ñaây laø nhöõng phaåm chaát vaø kyõ naêng raát caàn thieát cho söï thaønh coâng cuûa caù nhaân maø daïy hoïc hieän ñaïi raát chuù troïng. Tuy nhieân, hình thöùc naøy laø khoù ñoái vôùi HS loaïi trung bình, yeáu keùm. + Kieåm tra vieát - Kieåm tra 15’ Laø hình thöùc HS traû lôøi caùc caâu hoûi hoaëc laøm moät baøi toaùn baèng caùch vieát ra giaáy trong khoaûng thôøi gian 15’(coù theå 20’). Hình thöùc naøy ñöôïc aùp duïng sau khi hoïc moät baøi moät soá baøi cô baûn hoaëc cuaû chöông nhaèm muïc ñích KT möùc ñoä naém vöõng kieán thöùc cuûa HS ôû phaàn kieán thöùc ñoù. Qua ñoù, thaày troø coù theå ñieàu chænh hoaït ñoäng daïy vaø hoïc sao cho vieäc tieáp thu phaàn coøn laïi cuûa chöông ñöôïc toát hôn. Nhöõng caâu hoûi vaø baøi toaùn ôû ñaây thöôøng coù möùc ñoä ñôn giaûn, ñöôïc tính toaùn phuø hôïp vôùi thôøi gian ngaén. Cuõng coù theå choïn hình thöùc TNKQ khi KT. Tuy nhieân, luùc naøy phaïm vi kieán thöùc coøn heïp, thôøi gian laøm baøi laïi ngaén neân vieäc tính toaùn soaïn caùc caâu hoûi phuø hôïp coù caùc löïa choïn nhieãu haáp daãn laø moät vieäc khaù khoù khaên. - Kieåm tra 1 tieát Cuõng laø baøi KT ñöôïc trình baøy ra giaáy nhöng thôøi gian laøm baøi laø 45’. KT naøy thöôøng ñöôïc tieán haønh sau khi hoïc xong moät hoaëc hai chöông nhaèm ÑG kieán thöùc, kyõ naêng cuûa HS sau khi hoïc xong chöông ñoù. Caùc caâu hoûi vaø baøi taäp ôû ñaây laø nhöõng caâu coù tính toång hôïp. Chuù yù söï lieân thoâng kieán thöùc giöõa caùc baøi cuûa chöông tröôùc vôùi chöông sau luùc soaïn caâu hoûi seõ giuùp cho vieäc ÑG möùc ñoä tieáp thu kieán thöùc cuûa HS chính xaùc hôn. Caùc hình thöùc coù theå gaëp ôû KT 1 tieát laø: TNTL, hoaëc TNKQ, hoaëc keát hôïp caû hai. + Ñaùnh giaù caùc saûn phaåm hoïc taäp 25 Ngoaøi caùc saûn phaåm thöïc haønh (nhö laép raùp moät kính thieân vaên, moät maùy bieán theá...) ôû daïy hoïc truyeàn thoáng, theo xu höôùng daïy hoïc hieän ñaïi, quaù trình daïy hoïc seõ cho ra nhöõng saûn phaåm nhö caùc baøi taäp ña daïng: baøi taäp quan saùt, baøi taäp nghieân cöùu, caùc döï aùn nhoû, caùc aán phaåm hoïc sinh...theå hieän treân giaáy hoaëc treân trang Web. Caùc tieâu chí ÑG loaïi saûn phaåm naøy phuï thuoäc vaøo tính chaát cuûa saûn phaåm, söï hieåu bieát veà maët khoa hoïc, söï ñaàu tö veà kyõ thuaät, tính kheùo leùo, hoaëc khaû naêng tích hôïp coâng ngheä thoâng tin... 1.3.2.2. Ñaùnh giaù toång keát Ñöôïc tieán haønh khi keát thuùc moät chöông trình hoaëc moät phaàn chöông trình hoïc taäp – chaúng haïn nhö kyø thi toát nghieäp THPT, KT hoïc kyø...Loaïi ÑG naøy nhaèm xaùc ñònh möùc ñoä ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu hoïc taäp quan troïng cuûa chöông trình hoïc caû veà kieán thöùc laãn kyõ naêng vaø thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå phaân loaïi HS, so saùnh trình ñoä giöõa caùc HS. Caùc hình thöùc ÑG toång keát nhö: + Kieåm tra vaán ñaùp Thöôøng thì GV goïi moät HS vaøo phoøng , cho em baét thaêm caâu hoûi, veà choã ngoài chuaån bò töø 5’ñeán 10’. Tröôùc khi goïi HS naøy leân traû lôøi, GV seõ goïi tieáp moät em khaùc vaøo phoøng ñeå baét thaêm. Trong khi HS thöù nhaát traû lôøi vôùi GV thì HS thöù hai seõ chuaån bò cho phaàn trình baøy saép tôùi cuûa mình. So vôùi KT vieát thì KT vaán ñaùp traùnh ñöôïc tình traïng gian laän khi thi (nhö quay coùp, ñaùnh traùo ngöôøi thi), giuùp GV ñaùnh giaù chính xaùc naêng löïc töøng hoïc sinh. Kieåu thi naøy coøn taïo cho HS taùc phong maïnh daïn khi noùi tröôùc ñaùm ñoâng. Hình thöùc thi vaán ñaùp cho keát quaû töùc thì. Tuy nhieân nhöõng HS nhuùt nhaùt coù theå coù keát quaû khoâng cao ôû hình thöùc thi naøy. Do ñoù, GV chuù yù giöõ thaùi ñoä meàm moûng khi hoûi, coù söï ñoäng vieân vaø thaät coâng taâm khi cho ñieåm, traùnh ñeå bò chi phoái bôûi thieän caûm hay aùc caûm ñoái vôùi caùc em. Caùch thi naøy cuõng toán nhieáu thôøi gian chuaån bò ñeà, toå chöùc thi. 26 + Kieåm tra vieát Caùc em trình baøy baøi laøm treân giaáy trong thôøi gian khoaûng 60’ hoaëc 90’ nhaèm kieåm tra vieäc naém vöõng kieán thöùc, kyõ naêng cuûa HS trong caû moät hoïc kyø (hoaëc moät naêm hoïc, moät caáp hoïc). Noùi caùch khaùc, vieäc KT nhaèm ÑG möùc ñoä ñaït ñöôïc muïc tieâu moân hoïc ñaõ ñöôïc hoaïch ñònh cho moät hoïc kyø (hoaëc moät naêm hoïc, moät caáp hoïc). Caùc caâu hoûi vaø baøi taäp ôû ñaây phaûi ñöôïc choïn loïc, bao quaùt ñöôïc nhöõng noäi dung quan troïng nhaát trong toaøn hoïc kyø (hoaëc moät naêm hoïc, moät caáp hoïc). Caàn thieát coù nhöõng caâu hoûi toång hôïp ñeå ÑG ñöôïc söï phaùt trieån tö duy, trí thoâng minh, söï saùng taïo cuûa caùc em, qua ñoù phaân loaïi HS chính xaùc hôn. Kieåm tra vieát ñeå ÑG toång keát coù theå tieán haønh vôùi hình thöùc TNTL, hoaëc TNKQ, hoaëc keát hôïp caû hai. Ngoaøi nhöõng hình thöùc KT treân, vieäc ÑG hoïc sinh coøn coù theå döïa vaøo söï quan saùt, ghi cheùp nhaät kyù daïy hoïc (ñeå haïn cheá söï thieáu chính xaùc cuûa vieäc nhôù laïi nhöõng gì ñaõ quan saùt), HS ñaùnh giaù laãn nhau vaø HS töï ñaùnh giaù. Tuy nhieân trong phaïm vi nghieân cöùu naøy chuùng toâi khoâng ñi saâu. 1.3.3. Bieân soaïn caâu hoûi vaø thieát keá baøi kieåm tra vieát [1],[10],[38], [52], [54] Moät baøi KT duø ñôn giaûn hay phöùc taïp cuõng chæ laø moät taäp hôïp höõu haïn caùc caâu hoûi. Chuùng ta khoâng theå KT ñöôïc taát caû kieán thöùc maø HS lónh hoäi ñöôïc. Nhöõng ñieàu ñöôïc KT chæ laø moät phaàn nhoû mang tính ñaïi dieän cho nhöõng muïc tieâu hoïc taäp ñaõ ñeà ra. Vì theá ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû mong muoán, baøi KT phaûi ñöôïc thieát keá sao cho nhöõng caâu hoûi cuûa noù phaûi tieâu bieåu, phaûi laø nhöõng ñaïi dieän toát nhaát coù theå ñöôïc cho nhöõng muïc tieâu ñaõ xaùc ñònh töø ñaàu. Muoán laøm ñöôïc ñieàu naøy, caàn thieát phaûi xaây döïng baûng caáu truùc hai chieàu. Baûng caáu truùc hai chieàu xem nhö laø caåm nang cho quaù trình thieát keá baøi KT. 1.3.3.1.Baûng caáu truùc hai chieàu Baûng caáu truùc hai chieàu coù moät chieàu bieåu thò cho noäi dung kieán 27 thöùc, chieàu kia bieåu thò cho caùc quaù trình tö duy (muïc tieâu) (ôû chöông trình THPT thöôøng quan taâm ñeán ba baäc: nhôù, hieåu vaø vaän duïng). Tuøy thuoäc vaøo tính chaát quan troïng cuûa töøng noäi dung vaø töøng muïc tieâu nhaän thöùc maø quy ñònh soá löôïng caâu hoûi, soá ñieåm nhieàu hoaëc ít cho töøng phaàn nhö laø moät caùch xaùc ñònh “troïng löôïng” cuûa töøng “vuøng” trong caáu truùc baøi KT. Baûng caáu truùc hai chieàu seõ cho GV moät heä thoáng chi tieát hôïp lyù giuùp GV kieåm soaùt ñöôïc baøi KT, traùnh tình traïng sa ñaø (coù theå ôû noäi dung kieán thöùc naøy hoaëc ôû baäc nhaän thöùc kia). Töø ñoù baøi KT ñöôïc naâng cao tính giaù trò vaø ñoä tin caäy hôn. Baûng 1.2 laø moät ví duï. Baûng 1.2: Baûng caáu truùc hai chieàu Muïc tieâu Noäi dung Nhôù (soá caâu hoaëc soá ñieåm) Hieåu (soá caâu hoaëc soá ñieåm) Vaän duïng (soá caâu hoaëc soá ñieåm) Toång coäng Noäi dung 1 4 2 2 8 Noäi dung 2 5 4 3 12 Noäi dung 3 3 3 4 10 Toång coäng 12 9 9 30 1.3.3.2. Bieân soaïn caâu hoûi vaø thieát keá baøi kieåm tra traéc nghieäm töï luaän Ñaây laø kieåu KT truyeàn thoáng, quen thuoäc vôùi taát caû GV. Trong khuoân khoå ñeà taøi naøy, chuùng toâi coá gaéng hoaïch ñònh laïi moät caùch coù heä thoáng vôùi mong muoán baøi KT traéc nghieäm töï luaän ñaït ñöôïc tính giaù trò vaø ñoä tin caäy toát hôn. Caùc böôùc caàn laøm: + Xaùc ñònh muïc ñích cuûa baøi KT Baøi KT coù hieäu quaû nhaát khi GV xaùc ñònh roõ noù ñöôïc soaïn thaûo ñeå phuïc vuï cho moät muïc ñích chuyeân chuyeân bieät naøo ñoù, vì chính muïc ñích naøy chi phoái noäi dung, hình thöùc baøi KT mình döï ñònh soaïn thaûo. Noù coù theå laø baøi KT chaån ñoaùn , hoaëc baøi KT ñaàu vaøo hoaëc baøi KT hoïc kyø... + Phaân tích noäi dung kieán thöùc caàn KT-ÑG 28 GV coù theå tieán haønh theo caùc böôùc: - Ñoïc saùch giaùo khoa ñeå naém toaøn boä noäi dung kieán thöùc cuûa phaàn ñònh KT, töø ñoù xaùc ñònh caùc yù töôûng coát loõi, chính yeáu. - Xaùc ñònh caáu truùc logic giöõa caùc kieán thöùc cô baûn hình thaønh neân caùc yù töôûng coát loõi, qua ñoù löïa choïn ñöôïc caùc töø, nhoùm töø, khaùi nieäm, ñònh luaät, kyù hieäu, coâng thöùc ....maø HS caàn phaûi nhôù, hieåu, hoaëc vaän duïng ñöôïc. - Xaùc ñònh möùc ñoä kieán thöùc, kyõ naêng caàn ñaït ñöôïc. + Laäp baûng caáu truùc hai chieàu (xem muïc 1.3.3.1) + Bieân soaïn caâu hoûi Chuùng ta mong muoán HS nhôù, hieåu caùc kieán thöùc ñaõ ñöôïc hoïc hoaëc coù kyõ naêng vaän duïng kieán thöùc trong nhieàu tình huoáng ña daïng nhöng trong baøi KT traéc nghieäm töï luaän chæ coù theå giaûi quyeát ñöôïc moät soá ít vaán ñeà maø thoâi. Vì theá, khi bieân soaïn caâu hoûi neân: - Söû duïng baûng caáu truùc hai chieàu nhö laø coâng cuï daãn höôùng cho quaù trình thieát keá caâu hoûi. - Khi soaïn caâu hoûi, löu yù gaén chuùng vôùi muïc tieâu KT ñaõ ñeà ra. - Söû duïng ngoân ngöõ vaø caùch haønh vaên cho maïch laïc, trong saùng, phuø hôïp vôùi trình ñoä cuûa HS. Coá gaéng ñaët vaán ñeà sao cho roõ raøng ñeå HS khoâng theå hieåu nhaàm caâu hoûi sang yù khaùc. (Vôùi loaïi KT naøy, ñieåm soá cho töøng caâu laø khaù lôùn, neáu vì caâu hoûi ñaët ra khoâng roõ yeâu caàu maø HS laøm sai thì vieäc ÑG seõ maát tính chính xaùc). - Neáu coù thay ñoåi, duø nhoû, trong noäi dung caâu hoûi thì neân thaåm ñònh laïi xem noù coøn thích hôïp vôùi muïc tieâu KT khoâng? - Traùnh tình traïng ñeán saùt ngaøy KT, GV choïn moät vaøi caâu hoûi vaø baøi toaùn naøo ñoù trong saùch ñeå laøm thaønh ñeà KT, seõ coù theå ñaët taàm quan troïng quaù ñaùng veà moät phaàn naøo ñoù trong khi xem nheï nhöõng phaàn khaùc cuõng quan troïng khoâng keùm. - Caân nhaéc thôøi gian laøm baøi vôùi dung löôïng ñeà KT. 29 + ÑG laïi caùc caâu hoûi Tröôùc khi ñöa caùc caâu hoûi vaøo baøi KT, neân raø soaùt laïi thaät caån thaän: - Caâu hoûi coù phuø hôïp vôùi muïc tieâu KT khoâng? Coù phuø hôïp vôùi caáu truùc baøi KT khoâng? - Nhöõng vaán ñeà troïng taâm trong caâu hoûi coù ñöôïc dieãn ñaït roõ raøng khoâng? Coù theå gaây hieåu nhaàm cho HS khoâng? - Ñoä khoù cuûa caâu hoûi coù vöøa söùc HS khoâng? - Soá lieäu trong caùc baøi toaùn vaän duïng ñaõ hôïp lyù chöa? + Saép xeáp caùc caâu hoûi laïi thaønh moät ñeà KT Vieäc saép xeáp caùc caâu hoûi trong baøi KT vöøa laø yeáu toá thaåm myõ vöøa laø yeáu toá thuaän lôïi veà taâm lyù cho HS khi laøm baøi. Coù theå saép xeáp ñeà töø deã ñeán khoù, hoaëc theo nhoùm lyù thuyeát tröôùc, baøi toaùn sau. 1.3.3.3.Bieân soaïn caâu hoûi vaø thieát keá baøi kieåm tra traéc nghieäm khaùch quan Caùc böôùc caàn laøm: + Xaùc ñònh muïc ñích cuûa baøi traéc nghieäm: (xem muïc 1.3.3.2) + Phaân tích noäi dung kieán thöùc caàn KT-ÑG: (xem muïc 1.3.3.2) + Xaùc ñònh muïc tieâu cuï theå caàn KT: döïa treân muïc tieâu chöông, muïc tieâu baøi ñaõ xaây döïng töø ñaàu naêm hoïc . + Laäp baûng caáu truùc hai chieàu: (xem muïc 1.3.3.1) + Bieân soaïn caâu hoûi: trong ñeà taøi naøy, chuùng toâi choïn loaïi caâu hoûi TNKQ nhieàu löïa choïn ñeå soaïn thaûo cho caùc baøi KT do nhöõng öu ñieåm cuûa noù (caøng nhieàu löïa choïn, tính chính xaùc caøng cao; coù ñoä phaân caùch töông ñoái lôùn neáu soaïn ñuùng kyõ thuaät; coù ñoä tin caäy cao; laø hình thöùc phoå bieán nhaát hieän nay). + Thaåm ñònh laïi caùc caâu traéc nghieäm ñaõ vieát: Cuõng nhö khi KT baèng töï luaän, tröôùc khi ñöa caùc caâu hoûi vaøo moät baøi KT caàn phaûi xem xeùt kyõ löôûng. Coù theå ñöa ra toå chuyeân moân thaûo luaän vôùi caùc ñoàng nghieäp, goùp yù 30 veà ñoä khoù, veà ngöõ nghóa caâu, veà ñaùp aùn, veà caùc löïa choïn nhieãu, veà soá lieäu trong caùc baøi toaùn.... ñaõ phuø hôïp chöa? Sau ñoù tieán haønh söûa chöõa laïi roài môùi ñöa ñi KT treân lôùp. + Caùch trình baøy baøi traéc nghieäm khaùch quan vaø taïo caùc daïng ñeà töông ñöông [52] - Caùch trình baøy baøi traéc nghieäm khaùch quan Coù theå thöïc hieän theo ba caùch sau: Caùch 1: Chöông trình traéc nghieäm ñöôïc caøi ñaët saün treân maùy tính. Thí sinh laøm xong coù theå bieát ngay keát quaû baøi laøm. Caùch laøm naøy ñoøi hoûi ñieàu kieän cô sôû vaät chaát toát, HS quen söû duïng maùy tính vaø caùch traû lôøi caùc caâu hoûi traéc nghieäm ñaõ cho. Caùch 2: Söû duïng maùy chieáu (projector) chieáu baøi traéc nghieäm leân maøn töøng caâu hoûi trong moät khoaûng thôøi gian aán ñònh ñuû ñeå HS bình thöôøng coù theå traû lôøi ñöôïc. Caùch 3: In baøi traéc nghieäm thaønh nhieàu baûn töông öùng vôí soá thí sinh. Thöôøng thì coù hai caùch in ñeà thi. Caùch ñôn giaûn nhaát nhöng khaù toán keùm laø caùch ñeå thí sinh ñaùnh daáu ngay treân ñeà thi. Caùch naøy coù öu ñieåm laø: HS khoâng theå ñaùnh nhaàm caâu naøy qua caâu khaùc, khoâng phaûi maát thì giôø chuyeån söï chuù yù töø ñeà thi sang baûng traû lôøi, GV coù theå duøng baøi traéc nghieäm ñeå giaûi thích sai soùt cho töøng HS. Nhöng nhöôïc ñieåm laø: chæ söû duïng ñöôïc moät laàn (vì HS ñaõ vieát leân baøi), phaûi laät töøng trang maát nhieàu thì giôø, khoâng theå duøng maùy ñeå chaám, coøn neáu chaám tay thì GV khi chaám phaûi taäp trung chuù yù cao ñoä môùi coù theå traùnh ñöôïc nhöõng sai soùt ñaùng tieác. Caùch thöù hai laø in ñeà thi rieâng vaø baûng traû lôøi rieâng. Phöông phaùp naøy khaù tieän lôïi vaø thoâng duïng vì giuùp cho quaù trình chaám baøi nhanh, ít bò sai soùt hôn vì ta coù theå chaám baèng maùy hoaëc duøng phieáu ñuïc loã, ñoàng thôøi caùch naøy thuaän tieän khi soá löôïng thí sinh nhieàu vaø giaûm chi phí in ñeà (do ñeà ñöôïc söû duïng nhieàu laàn). 31 - Taïo caùc daïng ñeà töông ñöông Moät trong nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa ñeà thi traéc nghieäm laø HS raát deã quay coùp baøi laøm cuûa nhau, nhaát laø trong hoaøn caûnh thöïc teá nöôùc ta, trong lôùp hoïc töø 40-50 HS cuøng thi. Ñeå khaéc phuïc tình traïng naøy, GV ra ñeà traéc nghieäm phaûi soaïn nhieàu ñeà thi töông ñöông nhau. Trong phoøng thi duøng ít nhaát 4 ñeà thi, sao cho caùc phía cuûa moät thí sinh laø caùc ñeà khaùc vôùi ñeà maø thí sinh ñoù ñang laøm. Thoâng thöôøng coù hai caùch: Caùch 1: Cuøng moät ñeà thi traéc nghieäm, nhöng GV thay ñoåi thöù töï caâu hoûi hoaëc thöù töï caùc löïa choïn trong caâu hoûi ñeå ñaûm baûo taát caû thí sinh thöïc chaát chæ laøm cuøng moät ñeà, do ñoù vieäc so saùnh vaø ñaùnh giaù seõ coâng baèng hôn. Caùch 2: GV phaûi soaïn ra nhöõng caâu traéc nghieäm töông ñöông nhau veà cuøng moät noäi dung, moät kyõ naêng, ño löôøng cuøng moät vaán ñeà. Caùch naøy coâng phu hôn. Ñeå coù theå bieân soaïn ñöôïc caùc caâu hoûi TN toát, GV phaûi naém ñöôïc hình thöùc caâu hoûi vaø yeâu caàu khi soaïn loaïi caâu hoûi traéc nghieäm khaùch quan nhieàu löïa choïn : [1], [11], [54] Œ Hình thöùc caâu hoûi Goàm 2 phaàn: - Phaàn goác laø moät caâu hoûi hay moät caâu daãn chöa ñaày ñuû. - Phaàn löïa choïn goàm moät soá caâu traû lôøi hay caâu boå sung cho phaàn goác ñeå HS löïa choïn, trong ñoù chæ coù duy nhaát moät löïa choïn laø ñaùp aùn. Œ Caùc yeâu caàu toång quaùt khi soaïn caâu hoûi - Thoûa ñaùng veà noäi dung: noäi dung caâu hoûi caàn gaén saùt vôùi muïc tieâu, coù nhö vaäy chuùng ta môùi hy voïng ño ñöôïc caùi caàn ño. - Saùng suûa veà hình thöùc dieãn ñaït. - Traùnh caùc yeáu toá quyeát ñònh cuï theå. - Caàn raø soaùt laïi caùc caâu hoûi. 32 Muoán theá, GV neân soaïn caùc caâu traéc nghieäm treân giaáy nhaùp tröôùc. GV chia tôø giaáy ra thaønh töøng phaàn töông öùng vôùi noäi dung vaø muïc tieâu ñònh khaûo saùt gioáng nhö baûng caáu truùc hai chieàu. Neân vieát roõ raøng yù töôûng döï ñònh KT ra giaáy roài môùi soaïn caâu traéc nghieäm töông öùng. Vieát phaàn goác tröôùc, roài soaïn ngay caâu traû lôøi ñöôïc döï kieán laø ñuùng vì ñaây laø caâu quan troïng nhaát trong caùc löïa choïn. Sau ñoù, ta môùi vieát caùc caâu nhieãu sau. Löu yù laø phaûi xeáp ñaët laïi thöù töï caùc löïa choïn theo loái ngaãu nhieân ñeå HS khoâng theå ñoaùn moø. Œ Caùc yeâu caàu cuï theå khi soaïn caâu hoûi - Phaûi ñaûm baûo cho caâu daãn vaø baát kyø caâu traû lôøi naøo cuõng phaûi hôïp nhau veà ngöõ phaùp khi gheùp chuùng vôùi nhau. - Traùnh caùc loãi ngöõ phaùp, vieát taét, daáu chaám caâu, loãi chính taû. - Phaàn goác cuûa caâu ñaët ra moät vaán ñeà hay moät yù töôûng roõ raøng giuùp HS coù theå hieåu roõ caâu hoûi, töø ñoù löïa choïn ñöôïc caâu traû lôøi thích hôïp. Phaàn löïa choïn coù töø 4 ñeán 5 löïa choïn trong ñoù phaûi coù moät löïa choïn laø ñuùng nhaát, toát nhaát; caùc löïa choïn coøn laïi laø caùc caâu nhieãu. Quan troïng laø laøm sao cho caùc caâu löïa choïn aáy coù möùc thu huùt ngang nhau ñoái vôùi caùc HS chöa hoïc kyõ baøi hay chöa hieåu baøi. Caùch toát nhaát ñeå laøm ñieàu ñoù laø taïo caùc caâu nhieãu döïa treân nhöõng choã sai maø HS hay maéc phaûi. - Phaàn goác phaûi ñöôïc dieãn ñaït roõ raøng khoâng gaây nhaàm laãn cho HS, phaàn naøy khoâng cung caáp höôùng daãn hay khaùi nieäm veà ñieàu gì ñeå taïo ra keõ hôû giuùp HS ñoaùn ra caâu traû lôøi. - Duøng phaàn goác coù daïng caâu hoûi hay daïng caâu boû löûng tuøy theo hình thöùc naøo saùng suûa hay tröïc tieáp hôn. Neáu nhö choïn daïng caâu boû löûng thì khoâng neân ñeå choã troáng ôû giöõa hay ôû ñaàu caâu (theå hieän tính nhaân vaên, khoâng phaûi KT ñeå ñaùnh ñoá HS) . - Khi vieát phaàn goác döôùi daïng caâu boû löûng, vieäc laëp laïi caùc töø trong caùc löïa choïn laø loãi thöôøng gaëp. 33 - Traùnh söû duïng nguyeân vaên caùc cuïm töø trong saùch giaùo khoa, töø ñoù haïn cheá ñöôïc vieäc hoïc thuoäc loøng caùc taøi lieäu maø khoâng thöïc hieåu. - Traùnh ñaët caâu traû lôøi vaøo ñuùng vò trí nhö nhau ôû caùc caâu hoûi keá tieáp nhau, hoaëc theo moät kieåu maø HS coù theå phaùt hieän ra. Caùc caâu traû lôøi ñuùng phaûi ñaët theo moät traät töï ngaãu nhieân. - Traùnh söï toái nghóa cuûa moät caâu hoûi do: * söû duïng hoãn loaïn caùc caâu phuû ñònh. Noùi chung neân traùnh caùc caâu daãn phuû ñònh, nhaát laø caùc caâu phuû ñònh keùp. Neáu caàn thieát phaûi duøng caâu phuû ñònh thì phaûi nhaán maïnh töø “khoâng” baèng chöõ nghieâng hay chöõ ñaäm. * söû duïng ngoân ngöõ phöùc taïp hay khoâng quen thuoäc moät caùch khoâng caàn thieát. * söû duïng nhieàu hôn moät yù ñoäc laäp trong caâu hoûi. * söï sô löôïc laøm cho yù nghóa cuûa caâu khoâng roõ. - Traùnh nhöõng keõ hôû giuùp ñoaùn ra caâu traû lôøi do: caáu truùc ngöõ phaùp, söï töông quan veà ngoân töø, caùc töø hay caâu ñeå loä cho HS suy ñoaùn. - Traùnh caùc caâu ñaùnh löøa hay gaøi baãy. - Traùnh söï khoâng ñoàng nhaát giöõa caùc caâu choïn. - Traùnh nhöõng caâu coù nhieàu hôn moät caâu traû lôøi ñuùng. - Traùnh caùc töø haïn ñònh cuï theå nhö “luoân luoân”, “khoâng bao giôø”, “hoaøn toaøn” vì HS deã coù xu höôùng ñoaùn moø. - Traùnh “ Toâi khoâng bieát” coù trong caâu löïa choïn vì seõ taïo ra tình huoáng khoâng phaân loaïi ñöôïc HS. - Söû duïng chöøng möïc loaïi löïa choïn: “khoâng coù caâu naøo ñuùng caû” 1.3.4. Ñaùnh giaù keát quaû baøi kieåm tra vieát 1.3.4.1. Ñaùnh giaù keát quaû baøi kieåm tra traéc nghieäm töï luaän [11], [38] - GV döïa vaøo keát quaû KT ñeå xeáp loaïi hoïc taäp cuûa HS. Vieäc xeáp loaïi naøy thöôøng ñöôïc goïi laø cho ñieåm. Moãi HS seõ ñöôïc gaùn moät keát quaû coù 34 daïng tuyø thuoäc vaøo heä thoáng xeáp loaïi ñöôïc söû duïng nhö heä thoáng ñieåm soá, thang ñieåm chöõ, heä thoáng ñaït - khoâng ñaït. Phoå bieán hieän nay ôû caùc tröôøng phoå thoâng Vieät Nam laø heä thoáng ñieåm soá coù giaù trò töø 0 ñeán 10. Ñoä tin caäy cuûa vieäc chaám caùc baøi KT töï luaän khoâng ñöôïc cao, phaàn lôùn do HS trình baøy khoâng roõ, vôùi nhieàu lyù do nhö dieãn ñaït yù khoâng maïch laïc, khoâng ñaày ñuû, hieåu khoâng chính xaùc, duøng nhaàm töø, haønh vaên sai...Cuõng coù khi caâu traû lôøi caàn nhieàu chi tieát môùi ñaày ñuû yù nghóa nhöng trong ñaùp aùn bieåu ñieåm khoâng chia ra nhoû nhö vaäy. Muoán haïn cheá yeáu toá chuû quan khi chaám, GV neân: - Chuaån bò ñaùp aùn thaät chi tieát, caån thaän tröôùc khi chaám. Trong ñaùp aùn phaûi löôøng tröôùc nhöõng tình huoáng coù theå xaûy ra khi HS traû lôøi ñuùng baèng caùch khaùc maø khoâng thöïc hieän theo caùc böôùc nhö ñaùp aùn ñöa ra. Khi xaây döïng ñaùp aùn phaûi chuù yù ñeán ñaëc thuø cuûa boä moân. Vôùi Vaät lyù, coù theå HS chöa giaûi ra ñeán keát quaû cuoái cuøng vì thay soá hoaëc tính toaùn nhaàm thì coù theå daønh moät nöûa soá ñieåm cho vieäc trình baøy coâng thöùc, phöông phaùp giaûi ñuùng. - Traùnh ñeå cho caùc yeáu toá ngoaøi ñaùp aùn aûnh höôûng ñeán keát quaû chaám baøi. Thænh thoaûng neân xem laïi baøi ñaõ chaám tröôùc ñoù khoaûng möôøi baøi ñeå so saùnh xem mình chaám coù ñeàu tay khoâng? Khoâng neân ñeå xaûy ra tình traïng chaám gaét gao khi baét ñaàu, laïi deã daõi vaøo cuoái buoåi hoaëc ngöôïc laïi. - Nhöõng lôøi pheâ chính xaùc khi chæ ra nhöõng ñieåm maïnh trong baøi KT cuûa HS seõ laø nieàm khích leä HS phaùt huy theâm, khi chæ ra nhöõng sai soùt cuï theå seõ laø lôøi nhaéc nhôû kòp thôøi giuùp caùc em khaéc phuïc. - Ñoái vôùi ñeà thi töï luaän, vieäc phaân tích ñaùnh giaù caùc caâu hoûi laø khoù hôn so vôùi ñeà thi TNKQ. 1.3.4.2. Ñaùnh giaù keát quaû baøi kieåm tra traéc nghieäm khaùch quan + Ñaùnh giaù keát quaû baøi traéc nghieäm theo phöông phaùp thoáng keâ [10], [38], [52], [54] 35 Ñeå ÑG moät baøi traéc nghieäm, ngöôøi ta döïa vaøo hai tính chaát cô baûn laø ñoä giaù trò vaø ñoä tin caäy. - Ñoä giaù trò Ñoä giaù trò lieân quan ñeán muïc ñích cuûa söï ño löôøng. Khi laøm KT, ta quan taâm ñeán caâu hoûi: Baøi traéc nghieäm coù phuïc vuï ñöôïc cho muïc tieâu cuûa noù hay khoâng? Noù ño löôøng chính xaùc ñeán möùc ñoä naøo? Moät baøi KT coù ñoä giaù trò cao neáu keát quaû do noù mang laïi laø nhöõng “soá ño” ñuùng vaø chính xaùc nhöõng muïc tieâu caàn KT. Moät baøi KT bao giôø cuõng chæ laø moät taäp hôïp nhoû nhöõng caâu hoûi laáy ra töø moät taäp hôïp lôùn nhöõng caâu hoûi coù theå ñöôïc hoûi. Ñeå ñaûm baûo tính giaù trò cuûa baøi KT, GV phaûi phaùc hoïa tröôùc baûng caáu truùc hai chieàu trong ñoù quy ñònh chi tieát nhöõng noäi dung kieán thöùc vaø caùc muïc tieâu maø baøi KT höôùng ñeán. Xeùt ñoaùn giaù trò cuûa moät baøi traéc nghieäm chính laø xeùt tính chaát tieâu bieåu cuûa caâu hoûi treân cô sôû toång theå noäi dung kieán thöùc caàn thaåm ñònh. - Ñoä tin caäy Khoâng theå naøo coù moät baøi traéc nghieäm coù giaù trò maø laïi khoâng ñaùng tin caäy, nhöng ngöôïc laïi moät baøi traéc nghieäm tin caäy khoâng nhaát thieát laø phaûi coù giaù trò. Coù theå noùi, tính tin caäy laø ñieàu kieän caàn cho tính giaù trò. Tính tin caäy noùi leân tính vöõng chaûi cuûa moät taäp hôïp ñieåm soá traéc nghieäm trong vieäc ño löôøng baát cöù caùi gì maø noù muoán ño löôøng [52]. Keát quaû KT thu ñöôïc chöùa ñöïng nhöõng sai soá coù theå. Coù hai loaïi sai soá: - Sai soá heä thoáng coù chieàu xaùc ñònh ( ví duï laøm taêng hay giaûm ñieåm soá thaät cuûa HS). Sai soá loaïi naøy thöôøng do caùc sai soùt trong coâng taùc thieát keá vaø söû duïng baøi KT gaây ra, do ñoù, neáu kyõ löôõng thì coù theå haïn cheá ñöôïc. - Sai soá ngaãu nhieân khoâng coù chieàu xaùc ñònh vaø coù giaù trò taêng giaûm khoâng theå ñoaùn tröôùc. Sai soá loaïi naøy thöôøng do nhöõng nguyeân nhaân töø phía HS gaây ra nhö söï “dao ñoäng” trong trí nhôù cuûa HS, ñoä taäp trung vaø söï 36 höng phaán khoâng oån ñònh, caåu thaû khi traû lôøi, may maén khi ñoaùn moø... Maëc duø raát khoù kieåm soaùt vaø haïn cheá sai soá loaïi naøy nhöng aûnh höôûng cuûa noù leân keát quaû coù theå phoûng ñoaùn ñöôïc baèng phaân tích thoáng keâ [38]. Coù nhieàu caùch ñeå ÑG ñoä tin caäy cuûa moät baøi KT nhö: traéc nghieäm hai laàn (cuøng moät baøi KT vôùi cuøng moät nhoùm HS nhöng coù moät khoaûng caùch thôøi gian giöõa hai laàn KT), duøng baøi KT töông ñöông, phaân ñoâi baøi KT thaønh hai nöûa töông ñöông nhau. Coù moät phöông phaùp chæ caàn moät laàn KT laø phöông phaùp xaùc ñònh söï nhaát quaùn noäi taïi. ÔÛ phöông phaùp naøy, ñeå öôùc löôïng ñoä tin caäy, coù nhieàu coâng thöùc: coâng thöùc Spearman-Brown, coâng thöùc Kuder-Richardson 20, coâng thöùc Kuder-Richardson 21, coâng thöùc Kuder-Richardson cô baûn. ÔÛ ñeà taøi naøy, chuùng toâi söû duïng coâng thöùc Kuder-Richardson cô baûn trong phaàn meàm Test [51] nhö sau: )1( 1 2 2 σ σ∑−−= ik kr trong ñoù k laø soá caâu traéc nghieäm laø ñoä leäch tieâu chuaån cuûa caâu thöù i. iσ laø ñoä leäch tieâu chuaån toaøn baøi traéc nghieäm. σ r coù giaù trò töø 0 (khoâng tin caäy) ñeán 1,00 (ñoä tin caäy hoaøn haûo). Moät baøi KT coù r töø 0,60 ñeán 0,80 coù theå xem laø coù ñoä tin caäy chaáp nhaän ñöôïc. + Caùc chæ soá thoáng keâ khi ñaùnh giaù moät baøi traéc nghieäm khaùch quan nhieàu löïa choïn [9], [10], [51], [52], [54], [55] Coù nhieàu chæ soá nhö: soá trung bình coäng, soá yeáu vò, soá trung vò, ñoä leäch tieâu chuaån, heä soá töông quan, heä soá tin caäy, sai soá tieâu chuaån ño löôøng, ñoä khoù cuûa baøi, ñoä phaân caùch cuûa caâu... Trong ñieàu kieän cuûa ñeà taøi, chuùng toâi quan taâm ñeán moät soá chæ soá coù tính chaát tieâu bieåu ñeå ÑG veà maët thoáng keâ ñoái vôùi baøi KT nhö: trung bình baøi traéc nghieäm, trung bình lyù thuyeát, ñoä khoù baøi KT, ñoä khoù vöøa phaûi cuûa baøi KT, ñoä leäch tieâu chuaån, heä soá tin caäy cuûa baøi KT, sai soá tieâu chuaån ño löôøng, ñoä khoù caâu traéc nghieäm, 37 ñoä khoù vöøa phaûi cuûa caâu traéc nghieäm, ñoä phaân caùch caâu ñöôïc söû duïng trong phaàn meàm MYSTAS, SPSS, TEST thoâng duïng hieän nay. - Trung bình baøi traéc nghieäm (Mean) - Trung bình lyù thuyeát (Mean LT) Vôùi k: ñieåm toái ña cuûa baøi (töùc soá caâu cuûa baøi); m: ñieåm may ruûi Ñieåm may ruûi m cuûa baøi traéc nghieäm chöùa caâu coù 4 löïa choïn tính baèng soá caâu cuaû baøi nhaân vôùi 1/4. Ví duï baøi coù 30 caâu thì ñieåm may ruûi m = 30 4 1× = 7.5 Mean LT = (30+7.5)/ 2= 18.750 - Ñoä khoù cuûa baøi traéc nghieäm: laø tæ soá giöõa ñieåm trung bình cuûa baøi KT vôùi ñieåm toái ña cuûa baøi (moãi caâu ñöôïc tính 1 ñieåm). Ñoä khoù cuûa baøi = %100× k Mean Chæ soá veà ñoä khoù coù giaù trò caøng nhoû thì möùc khoù cuûa baøi caøng cao vaø ngöôïc laïi. Cuõng nhö ñoä khoù cuûa caâu, ñoä khoù cuûa baøi coøn tuøy thuoäc trình ñoä HS. - Ñoä khoù vöøa phaûi cuûa baøi traéc nghieäm: laø tæ soá giöõa ñieåm trung bình lyù thuyeát vôùi ñieåm toái ña cuûa baøi KT. Ñoä khoù vöøa phaûi cuûa baøi = %100× k LTMean - Ñoä leäch tieâu chuaån cuûa baøi traéc nghieäm: cho bieát söï phaân taùn cuûa 38 caùc ñieåm soá trong moät phaân boá, hay noùi caùch khaùc noù cho bieát caùc ñieåm soá trong moät phaân boá ñaõ leäch ñi so vôùi trung bình laø bao nhieâu. Ñoä leäch tieâu chuaån: σ = )1( )()( 22 − −∑ ∑ NN XffXN Trong ñoù: N laø toång soá baøi X laø ñieåm soá cuûa moãi HS f laø taàn soá (soá HS coù ñieåm X) - Heä soá tin caäy cuûa baøi traéc nghieäm: Heä soá tin caäy cuûa moät taäp hôïp ñieåm soá laáy töø moät nhoùm HS laø heä soá töông quan giöõa taäp hôïp ñieåm soá aáy vaø taäp hôïp ñieåm cuûa moät baøi traéc nghieäm töông ñöông ñöôïc laáy ra moät caùch ñoäc laäp töø nhoùm HS aáy. Hieän nay phöông phaùp ñeå phoûng ñònh heä soá tin caäy laø duøng coâng thöùc Kuder- Richardson 20, Kuder- Richardson 21, Kuder- Richardson cô baûn. Ñeà taøi naøy söû duïng phaàn meàm Test tính heä soá tin caäy theo coâng thöùc Kuder- Richardson cô baûn: )1( 1 2 2 σ σ∑−−= ik kr trong ñoù k laø soá caâu traéc nghieäm laø ñoä leäch tieâu chuaån cuûa caâu thöù i. iσ laø ñoä leäch tieâu chuaån toaøn baøi traéc nghieäm. σ - Sai soá tieâu chuaån cuûa ño löôøng: Baát cöù pheùp ño naøo cuõng coù sai soá. Sai soá tieâu chuaån ño löôøng laø loaïi sai soá coù lieân quan chaët cheõ ñeán heä soá tin caäy cuûa baøi traéc nghieäm. Noù cho bieát möùc ñoä bieán thieân maø ta coù theå kyø voïng ôû moät ñieåm soá traéc nghieäm cuûa moät HS naøo ñoù, neáu HS aáy ñöôïc khaûo saùt nhieàu laàn vôùi cuøng moät baøi traéc nghieäm. Coâng thöùc tính laø: rSEM −= 1σ trong ñoù: SEM laø sai soá tieâu chuaån ño löôøng σ laø ñoä leäch tieâu chuaån cuûa baøi traéc nghieäm r laø heä soá tin caäy cuûa baøi traéc nghieäm - Ñoä khoù cuaû caâu traéc nghieäm Mean (caâu): Mean(caâu) thay ñoåi tuyø 39 theo trình ñoä lôùp hoïc. Löu yù : Ñoä khoù cuûa caâu (hay cuûa baøi) caøng cao thì caâu aáy (hay baøi aáy) caøng deã ñoái vôùi HS. - Ñoä khoù vöøa phaûi cuaû caâu traéc nghieäm: quaù trình laøm baøi phaûi tính ñeán ñoä may ruûi kyø voïng, ñoái vôùi loaïi caâu traéc nghieäm 4 löïa choïn thì % may ruûi laø1/ 4 (töùc 25%). Ñoä khoù vöøa phaûi laø trung bình coäng cuûa 100% vaø tæ leä may ruûi. Ñoä khoù vöøa phaûi cuaû caâu hoûi = %5,62 2 %25%100 =+ - Ñoä phaân caùch cuûa caâu traéc nghieäm: laø möùc ñoä phaân bieät giöõa HS gioûi vaø HS keùm. Noù taïo neân giaù trò söû duïng cuûa baøi traéc nghieäm. Neáu moät caâu traéc nghieäm naøo ñoù maø moïi HS laøm ñuùng heát thì caâu ñoù khoâng coù ñoä phaân caùch. Coù nhieàu caùch tính ñoä phaân caùch cho moät caâu traéc nghieäm. Moät phöông phaùp tieän lôïi ñeå tính ñoä phaân caùch trong lôùp hoïc laø: D = N TC − Trong ñoù: D laø ñoä phaân caùch C laø soá HS trong nhoùm cao laøm ñuùng caâu traéc nghieäm (nhoùm cao: laáy 27% soá HS ñöôïc ñieåm cao nhaát) T laø soá HS trong nhoùm thaáp laøm ñuùng caâu traéc nghieäm (nhoùm thaáp: laáy 27% soá HS ñöôïc ñieåm thaáp nhaát) N laø soá HS trong moät nhoùm Trong ñeà taøi naøy, khi tính ñoä phaân caùch ñaõ söû duïng heä soá töông quan ñieåm – nhò phaân ( point-biserial correlation, vieát taét laø Rpbis) nhö laø heä soá töông quan caëp Pearson giöõa toång ñieåm baøi traéc nghieäm vôùi ñieåm moãi caâu , ñaây laø phöông phaùp tính phoå bieán nhaát hieän nay vôùi maùy vi tính. 40 pq MqMpRpbis σ −= vôùi Mp: trung bình toång ñieåm caùc baøi traéc nghieäm laøm ñuùng caâu i Mq: trung bình toång ñieåm caùc baøi traéc nghieäm laøm sai caâu i p: tæ leä HS laøm ñuùng caâu i q: tæ leä HS laøm sai caâu i σ: ñoä leäch tieâu chuaån cuûa baøi traéc nghieäm + Caùc loaïi ñieåm cuûa baøi traéc nghieäm [10], [52], [54], [55] - Ñieåm thoâ (RawScores): Thoâng thöôøng caâu traû lôøi ñuùng ñöôïc tính 1 ñieåm, traû lôøi sai tính 0 ñieåm, toång coäng ñieåm taát caû caùc caâu seõ laø ñieåm thoâ cuûa toaøn baøi. Coù nhieàu khoù khaên khi söû duïng ñieåm naøy ñeå ÑG keát quaû hoïc taäp, neân thöôøng thì phaûi ñoåi ñieåm thoâ thaønh caùc loaïi ñieåm khaùc cho phuø hôïp, cuï theå laø ñieåm chuaån Z vaø ñieåm chuaån bieán ñoåi V. - Ñieåm tieâu chuaån Z (Z-Scores): laø ñieåm bieán ñoåi töø ñieåm thoâ döïa treân cô sôû ñoä leäch tieâu chuaån cuûa phaân boá ñieåm soá. Z raát coù lôïi khi caàn so saùnh keát quaû hai baøi traéc nghieäm maø caùc phaân boá coù keát quaû töông töï nhau. Loaïi naøy coù nhöôïc ñieåm laø khoâng söû duïng ñöôïc khi phaân boá ñieåm bò leäch vaø coù caû ñieåm aâm neân khoù söû duïng. Maët khaùc, vì ñieåm naøy phuï thuoäc vaøo ñoä leäch tieâu chuaån neân khoù giaûi thích vôùi cha meï HS hôn veà yù nghóa cuûa caùc ñieåm soá. Coâng thöùc tính: σ XXZ −= Trong ñoù: X laø moät ñieåm thoâ naøo ñoù. X laø ñieåm thoâ trung bình cuûa nhoùm (töùc Mean) σ laø ñoä leäch tieâu chuaån cuûa nhoùm aáy. - Ñieåm tieâu chuaån bieán ñoåi V (ÑTC-11 baäc): Ñeå loaïi tröø caùc ñieåm aâm ñoàng thôøi phuø hôïp vôùi heä thoáng ñieåm Vieät Nam (töø 0 ñeán10), ngöôøi ta ñöa ra ñieåm chuaån bieán ñoåi V cuõng gioáng nhö ñieåm chuaån Z nhöng noù ñöôïc quy 41 veà phaân boá bình thöôøng coù trung bình laø 5 vaø ñoä leäch tieâu chuaån laø 2. Coâng thöùc tính ñieåm chuaån bieán ñoåi: V = 2Z+5. Ví duï moät HS coù ñieåm thoâ X =12, baøi traéc nghieäm coù ñoä leäch tieâu chuaån s= 5.234, ñieåm thoâ trung bình baøi traéc nghieäm X =15.270 thì: Z = (12.000-15.270)/ 5.234 = - 0.625 V = 2Z + 5 = 3.75 laøm troøn baèng 4. - Ñieåm lôùp : laø ñieåm quy troøn cuûa ÑTC-11 baäc. - Ñieåm tieâu chuaån 5 baäc (ÑTC-5 baäc): Laø caùch aán ñònh soá phaàn traêm caâu ñuùng ñeå xeáp loaïi. Ví duï aán ñònh A cho caùc ñieåm ñaït 90% ñeán 100%, B cho caùc ñieåm ñaït 80% ñeán 90%... 1.3.4.3. Caùc thoâng tin phaûn hoài coù theå coù ñöôïc töø ñaùnh giaù keát quaû baøi kieåm tra [11], [38], [51] + Caùc thoâng tin phaûn hoài töø ñaùnh giaù keát quaû baøi laøm traéc nghieäm töï luaän Do ñaëc ñieåm cuûa baøi KT TNTL neân GV coù theå naém baét roõ raøng khaû naêng dieãn ñaït, suy luaän cuõng nhö khaû naêng saùng taïo cuûa HS. GV coù theå ghi nhaän tröïc tieáp vaøo baøi laøm cuûa HS vaø soå tay cuûa mình veà nhöõng sai soùt cuûa HS ñeå laøm cô sôû cho HS töï ÑG, coøn baûn thaân mình thì ñieàu chænh phöông phaùp daïy hoïc cho thích hôïp. Ñoái vôùi moân Vaät lyù, ñoù coù theå laø vieäc goïi teân sai caùc khaùi nieäm, ñaïi löôïng, nhaàm laãn giöõa noäi dung caùc ñònh luaät, hoaëc laø do hieåu sai hieän töôïng neân aùp duïng sai coâng thöùc, coù theå aùp duïng ñuùng coâng thöùc nhöng tính toaùn nhaàm, hoaëc chöa chuù yù ñoåi ñôn vò caùc ñaïi löôïng trong moät coâng thöùc theo cuøng moät heä ñôn vò. Vieäc ÑG giuùp ta hieåu roõ baûn chaát ñeà thi, traùnh caùc tranh caõi gaây hoang mang, ruùt kinh nghieäm ñeå naâng cao chaát löôïng ñeà thi. Maët khaùc hieåu roõ ñöôïc baûn chaát ñieåm soá baøi laøm cuûa HS. Vôùi keát quaû baøi KT TNTL, GV coù theå phaân loaïi ñöôïc caùc nhoùm HS coù keát quaû hoïc taäp loaïi gioûi (9-10 ñieåm), khaù (7-8 ñieåm), trung bình (5-6 ñieåm), yeáu (3-4 ñieåm), keùm (0-2 ñieåm). Töø soá lieäu thoáng keâ, ta coù theå laäp ñöôïc baûng phaân boá taàn soá ñieåm, veõ bieåu ñoà phaân boá ñieåm. Qua ñoù coù caùi nhìn toång quaùt veà naêng löïc hoïc 42 taäp cuûa HS. Tuy nhieân ta cuõng phaûi thaän troïng khi nhìn vaøo bieåu ñoà ñeå phaùn xeùt naêng löïc hoïc taäp cuûa HS vì chuùng chöa theå hieän heát thöïc traïng cuûa HS, nhaát laø ôû hai kyø thi maø ñeà thi coù ñoä khoù khaùc nhau. Söï phaân boá naêng löïc cuûa HS laø moät thöïc theå khaùch quan, ñöôïc hình thaønh tröôùc khi thi vì theá khoâng phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo ñeà thi. Tuy nhieân, moät ñeà thi khoâng toát coù theå ñöa ñeán nhöõng thoâng tin sai leäch, khoâng ño ñöôïc caùi chuùng ta caàn ño. Vaø nhöôïc ñieåm cuûa hình thöùc töï luaän naøy laø khoù phaân tích ÑG caùc caâu hoûi ñeå ruùt kinh nghieäm. + Caùc thoâng tin phaûn hoài töø ñaùnh giaù keát quaû baøi laøm traéc nghieäm khaùch quan - Thoâng tin veà chaát löôïng caâu hoûi Nhôø vaøo caùc phaàn meàm thoáng keâ, GV coù theå ÑG ñöôïc chaát löôïng caâu hoûi trong baøi KT döïa vaøo caùc chæ soá nhö: ñoä khoù cuûa caâu traéc nghieäm, ñoä khoù vöøa phaûi cuûa caâu traéc nghieäm, ñoä phaân caùch caâu. Qua ñoù, GV seõ phaân tích ñöôïc caùc löïa choïn nhieãu coù phuø hôïp chöa, noù coù quaù deã ñeå HS keùm coù theå ñoaùn moø hoaëc quaù khoù ñeán möùc HS gioûi hieåu nhaàm hay khoâng? Sau ñoù seõ ñieàu chænh laïi ñeå ñöôïc moät caâu hoûi toát hôn. Söï phaân tích caâu hoûi coù theå cung caáp thoâng tin phaûn hoài ñaëc bieät coù ích. Neáu söï phaân tích cho thaáy laø moät soá caâu hoûi naøo ñoù gaây nhieàu khoù khaên cho HS – nhieàu HS khoâng traû lôøi ñuùng – thì coù leõ phaûi caàn nhieàu thôøi gian hôn ñeå giaûng daïy caùc kieán thöùc maø caâu hoûi ñoù ñeà caäp. - Thoâng tin veà möùc ñoä ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu daïy hoïc Vieäc hoïc taäp phaûi coù tính chaát noái tieáp, vôùi yù nghóa laø moät ñieåm phaûi ñöôïc naém vöõng thaønh thaïo tröôùc khi coù theå tieán haønh thaønh coâng ôû moät ñieåm tieáp theo. Qua phaân tích baøi traéc nghieäm, GV coù theå thoáng keâ ñöôïc soá löôïng HS ñaït ñöôïc muïc tieâu nhaän thöùc ôû moãi caâu traéc nghieäm vaø toaøn baøi traéc nghieäm. Töø ñoù, ÑG ñöôïc quaù trình daïy hoïc : 43 Coù theå GV chöa naém vöõng muïc tieâu caàn ñaït ñöôïc vaø do ñoù vieäc truyeàn taûi kieán thöùc chöa ñaït nhö mong muoán. Coù theå ôû moät soá vaán ñeà khi giaûng daïy, GV ñaõ xem nheï hoaëc boû qua. Coù theå do heä thoáng caâu hoûi ñaõ soaïn thaûo chöa ñuùng quy caùch. Coù theå do HS chöa ñaàu tö thôøi gian hoïc taäp thích ñaùng neân chöa naém vöõng vaán ñeà. - Thoâng tin veà vieäc hoïc cuûa hoïc sinh vaø vieäc daïy cuûa giaùo vieân Töø keát quaû baøi KT, GV coù theå laäp caùc baûng thoáng keâ taàn soá, caùc ñieåm soá cuûa baøi laøm HS, xaây döïng ñöôïc bieåu ñoà phaân boá ñieåm soá. Qua ñoù coù moät caùi nhìn toång quaùt veà söùc hoïc cuûa HS, giuùp GV phaân loaïi HS, phaùt hieän ñöôïc nhöõng chuyeån bieán veà nhaän thöùc, kyõ naêng cuûa HS. Keát quaû KT seõ cho ngöôøi GV bieát ñöôïc baøi KT aáy coù ño löôøng ñöôïc nhöõng muïc tieâu ñaõ ñaët ra chöa? HS coù gaëp phaûi vaán ñeà gì trong hoïc taäp khoâng? Neáu ñieåm soá cuûa baøi traéc nghieäm thaáp, lieäu HS ñoù gaëp phaûi khoù khaên gì? Vöôùng maéc kieán thöùc, kyõ naêng ôû khaâu naøo? Neáu ñieåm soá cuûa baøi traéc nghieäm taêng leân, coù theå phaûn aùnh moät söï caûi thieän trong baûn thaân caùch giaûng daïy cuûa GV, hoaëc do söï hoïc taäp moät caùch coù yù thöùc hôn cuûa HS. Noùi caùch khaùc, söï phaûn hoài thoâng tin naøy seõ cung caáp cho GV nhöõng ñaàu moái suy ra neân thay ñoåi caùch daïy nhö theá naøo. Veà phía HS, caùc em cuõng töï ÑG ñöôïc mình ñaõ ñaït muïc tieâu ñeà ra ôû möùc ñoä naøo? Hoaëc mình ôû vò trí naøo so vôùi nhöõng HS khaùc cuøng nhoùm kieåm tra? Söï phaûn hoài thoâng tin naøy coù giaù trò ñeå xaùc ñònh nhöõng lónh vöïc HS caàn hoïc laïi vaø ñeå xaùc ñònh lieäu HS ñaõ saün saøng tieáp nhaän kieán thöùc môùi hay chöa? Keát quaû baøi KT, vì theá, coù taùc duïng ñònh höôùng hoaït ñoäng hoïc taäp tích cöïc, töï chuû cuûa HS. Qua ÑG, GV coù theå phaùt hieän ra nhöõng em coù naêng khieáu cuõng nhö nhöõng em gaëp khoù khaên trong hoïc taäp ñeå ñeà ra nhöõng giaûi phaùp thích hôïp nhaèm giuùp ñôõ caùc em. 44 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 Treân ñaây, chuùng toâi ñaõ trình baøy nhöõng cô sôû lyù luaän cô baûn veà KT- ÑG keát quaû hoïc taäp cuûa HS trong moân hoïc Vaät lyù. Trong chöông naøy, chuùng toâi nhaán maïnh nhöõng vaán ñeà sau: - KT-ÑG laø moät boä phaän hôïp thaønh khoâng theå thieáu trong quaù trình daïy hoïc. Noù laø khaâu cuoái cuøng, ñoàng thôøi khôûi ñaàu cho moät chu trình kín tieáp theo vôùi moät chaát löôïng cao hôn. KT-ÑG laø moät hoaït ñoäng nhaèm phaùt hieän vaø uoán naén kòp thôøi nhöõng sai soùt, ñieàu chænh coù hieäu quaû hoaït ñoäng daïy hoïc theo muïc tieâu ñaõ ñeà ra, taïo ñieàu kieän thuùc ñaåy, hoaøn thieän hoaït ñoäng daïy hoïc moät caùch tích cöïc nhaát. - Duø söû duïng cho muïc ñích naøo, KT-ÑG keát quaû hoïc taäp caàn ñöôïc hieåu nhö KT-ÑG möùc ñoä thöïc hieän ñöôïc caùc muïc tieâu giaûng daïy. Vì vaäy, noäi dung vaø caáu truùc cuûa moät baøi KT nhaát thieát phaûi ñöôïc ñaët treân cô sôû caùc muïc tieâu giaûng daïy. - Caùc hình thöùc KT-ÑG keát quaû hoïc taäp Vaät lyù cuûa HS ñöôïc phaân loaïi theo coâng cuï duøng ñeå KT, theo muïc ñích KT. - Kyõ thuaät bieân soaïn caâu hoûi vaø thieát keá baøi KT. - Kyõ thuaät ÑG keát quaû KT vaø nhöõng thoâng tin phaûn hoài coù theå thu ñöôïc töø ÑG keát quaû baøi KT. Taát caû nhöõng ñieàu treân seõ ñöôïc vaän duïng ñeå xaây d