Luận văn Vấn đề phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trong việc xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ Việt Nam hiện nay

LUẬN VĂN: Vấn đề phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trong việc xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ Việt Nam hiện nay Mở đầu 1. Tính cấp thiết của đề tài Phụ nữ Việt Nam là một lực lượng có vai trò quan trọng trong sự nghiệp cách mạng và trong sản xuất. Với tinh thần yêu nước sâu sắc, phụ nữ Việt Nam đã dũng cảm tham gia vào các phong trào giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp và giải phóng chính mình. Ngày nay, trong không khí sôi động của sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước, phụ nữ Việt Nam phát huy truyền thống dân tộc, truyền thống phụ nữ hăng hái tham gia vào các hoạt động xây dựng và phát triển đất nước trong thời kỳ mới. Quá trình đó cùng với đường lối đổi mới của Đảng, nền kinh tế nước ta chuyển từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, với nhiều thành phần kinh tế tham gia hoạt động. Cơ chế kinh tế mới đã làm cho mọi hoạt động của người dân Việt Nam nói chung, phụ nữ nói riêng càng trở nên năng động, sáng tạo hơn, đồng thời ở họ từng bước hình thành những chuẩn mực, những quan hệ đạo đức mới trong xã hội. Qua 15 năm đổi mới chúng ta đã đạt được nhiều thành tựu to lớn trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội, an ninh quốc phòng được giữ vững, quan hệ đối ngoại được mở rộng, đời sống của nhân dân từng bước được nâng lên. Tuy nhiên, trên bước đường thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập khu vực và quốc tế, sự phát triển của nền kinh tế thị trường với những mặt trái của nó đã tác động đến các tầng lớp xã hội, trong đó có phụ nữ. Vấn đề việc làm, sự nghèo đói, các tệ nạn xã hội có xu hướng gia tăng, nạn mại dâm, ma túy, hiện tượng bạo lực đối với phụ nữ đang là những vấn đề bức bách; những giá trị đạo đức truyền thống ít được chú trọng, có nơi, có lúc còn bị mai một. Trong xã hội xuất hiện những thái độ, hành vi đạo đức không lành mạnh trong các quan hệ xã hội, một bộ phận người dân nói chung, phụ nữ nói riêng suy thoái về phẩm chất đạo đức, lối sống. Tình trạng đó lan tràn ở nhiều nơi, ảnh hưởng tới đạo đức người phụ nữ. Do vậy, việc kế thừa, giữ gìn, phát huy các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc nói chung, truyền thống phụ nữ nói riêng trong việc xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ là công việc rất cần thiết và cấp bách, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn đối với sự nghiệp đổi mới đất nước hiện nay. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Nghiên cứu về giá trị đạo đức truyền thống dân tộc từ trước tới nay đã có nhiều công trình nghiên cứu như: "Giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam" của GS Trần Văn Giàu (Nxb Khoa học xã hội, 1980); "Tìm hiểu tính cách dân tộc" của GS Nguyễn Hồng Phong (Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1963). Trong các công trình nghiên cứu đó, các nhà nghiên cứu đã đưa ra những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc được hình thành trong lịch sử và vận động tới ngày nay. Giá trị đạo đức truyền thống phụ nữ là một bộ phận của giá trị đạo đức truyền thống dân tộc. Vì vậy, nghiên cứu về truyền thống đạo đức của phụ nữ GS Trần Quốc Vượng đã có công trình nghiên cứu "Truyền thống phụ nữ Việt Nam" do Nxb Văn hóa - dân tộc phát hành năm 2000. Ngoài ra còn có nhiều bài báo, tạp chí nghiên cứu về truyền thống đạo đức người phụ nữ. Trước những đổi thay không ngừng của đất nước, nhiều chuẩn mực đạo đức mới ra đời, nhưng cũng nhiều giá trị đạo đức truyền thống dân tộc bị mai một, suy thoái. Vì vậy, việc nghiên cứu, xác định các giá trị đạo đức truyền thống cần được kế thừa, phát huy trong điều kiện mới có nhiều công trình khoa học nghiên cứu như: Hội nghị khoa học "Giá trị văn hóa tinh thần Việt Nam" do Viện Mác - Lênin và Tạp chí Cộng sản tổ chức năm 1982 được in trong hai tập sách có tên "Về giá trị văn hóa tinh thần Việt Nam" do Nhà xuất bản Thông tin lý luận ấn hành năm 1983. Công trình khoa học công nghệ cấp Nhà nước "Con người Việt Nam - mục tiêu và động lực của sự phát triển kinh tế - xã hội" (KX-07) trong đó có kết quả của đề tài "Các giá trị truyền thống và con người Việt Nam hiện nay" (KX-07-02) khẳng định các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc cần được phát huy trong giai đoạn cách mạng mới. Cùng với việc nghiên cứu các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc có nhiều công trình nghiên cứu về đạo đức như "Đạo đức mới" của GS Vũ Khiêu (Nxb Khoa học xã hội, 1974); "Chủ động và tích cực xây dựng đạo đức mới" của GS Tương Lai (Nxb Sự thật, 1983), và Hội nghị khoa học "Về việc nghiên cứu những vấn đề đạo đức trong thời kỳ quá độ" do Ban Đạo đức học - Viện Triết học và ủy ban Khoa học xã hội nhân văn tổ chức năm 1983, với các chủ đề: Phụ nữ và vấn đề hình thành đạo đức mới, văn hóa đạo đức và vấn đề giáo dục con người mới, truyền thống và hiện đại trên lĩnh vực đạo đức... Ngoài ra, còn có một số bài viết đăng tải trên các báo, tạp chí Trung ương và địa phương đề cập đến vấn đề kế thừa, phát huy các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc như "Giá trị truyền thống - nhân lõi và sức sống bên trong của sự phát triển đất nước, dân tộc" của PGS Nguyễn Văn Huyên (Tạp chí Triết học, số 4, 1998); "Sự biến đổi của thang giá trị đạo đức trong xã hội ta hiện nay và việc nâng cao phẩm chất đạo đức của cán bộ" của PGS Nguyễn Chí Mỳ và Nguyễn Thế Kiệt (Tạp chí Cộng sản, số 15, 1998)...; một số công trình nghiên cứu của cá nhân như "Kế thừa giá trị đạo đức truyền thống của phụ nữ Việt Nam trong tình hình hiện nay" (Luận văn thạc sĩ của Lê Thị Minh Hiệp, 2000). Các bài viết về vấn đề phẩm chất đạo đức mới của người phụ nữ hiện nay như "Phụ nữ Việt Nam với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước" của Trương Mỹ Hoa, Tạp chí Cộng sản, số 20, 1996; "Phụ nữ Việt Nam bước vào thế kỷ XXI" của GS Lê Thi (Tạp chí Cộng sản, số 20, 2000)... Như vậy, vấn đề kế thừa và phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, truyền thống phụ nữ, vấn đề đạo đức mới của toàn dân nói chung, phụ nữ nói riêng đã được nhiều người, nhiều nhà khoa học quan tâm tìm hiểu. Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu về vấn đề phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trong việc xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ Việt Nam hiện nay . 3. Mục đích của luận văn Từ những nội dung, yêu cầu của việc xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ hiện nay; qua tìm hiểu thực trạng và một số vấn đề nảy sinh trong việc phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc ở tỉnh Vĩnh Phúc, trên cơ sở đó đề xuất một số phương hướng và giải pháp cơ bản nhằm phát huy giá trị đạo đức truyền thống trong việc xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ hiện nay. Nhiệm vụ: Để đạt được mục đích trên luận văn phải giải quyết ba nhiệm vụ, đó là: - Chỉ ra được những nhân tố tác động tới đạo đức người phụ nữ hiện nay. - Xác định được các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc cần phát huy; những yêu cầu, nội dung của các chuẩn mực đạo đức mới của người phụ nữ trong giai đoạn phát triển hiện nay của đất nước. - Đề xuất một số phương hướng, giải pháp cơ bản nhằm phát huy hơn nữa giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trong việc xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ hiện nay ở nước ta. 4. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu Những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, đạo đức truyền thống phụ nữ cần được kế thừa, phát huy ở đây về mặt tích cực. Luận văn chủ yếu tập trung phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến đạo đức của người phụ nữ hiện nay, được nảy sinh từ khi Đảng ta chủ trương tiến hành công cuộc đổi mới đất nước (1986), qua khảo sát thực tế tỉnh Vĩnh Phúc. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Cơ sở lý luận của luận văn là các quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và của Đảng Cộng sản Việt Nam về vấn đề phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, vấn đề xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ. Phương pháp chủ yếu để thực hiện luận văn này là tổng hợp các nguyên tắc phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, trong đó chủ yếu là phương pháp lịch sử - lôgíc, phân tích - tổng hợp, trừu tượng - cụ thể. Ngoài ra, luận văn còn sử dụng phương pháp điều tra xã hội học để so sánh đối chiếu, sử dụng những số liệu của Đảng, Nhà nước và của tỉnh Vĩnh Phúc đã được công bố. 6. Cái mới và ý nghĩa của luận văn Luận văn xác định được những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc cần phát huy đối với người phụ nữ Việt Nam; những yêu cầu, nội dung cơ bản về chuẩn mực đạo đức mới của người phụ nữ Việt Nam trong tình hình hiện nay. Luận văn đề xuất một số phương hướng, giải pháp cơ bản nhằm phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trong việc xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ Việt Nam hiện nay. Luận văn góp phần vào việc nhận thức vai trò lâu dài của việc phát huy các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, truyền thống phụ nữ trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước hiện nay. Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, giảng dạy, học tập về giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, truyền thống phụ nữ, về đạo đức mới của người phụ nữ trong trường Đảng và các trường học ở Vĩnh Phúc. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được trình bày trong hai chương, bốn tiết. Chương 1 Giá trị đạo đức truyền thống dân tộc với việc xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ hiện nay 1.1. Giá trị đạo đức truyền thống dân tộc và giá trị đạo đức truyền thống phụ nữ 1.1.1. Giá trị đạo đức truyền thống dân tộc Giá trị là khái niệm trung tâm của giá trị học với tính cách là một khoa học và được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành khoa học xã hội và khoa học nhân văn như triết học, tâm lý học, đạo đức học, xã hội học, kinh tế học... với những nội dung rộng hẹp, cụ thể khác nhau. Giá trị là ý nghĩa của những hiện tượng vật chất hay tinh thần có khả năng thỏa mãn nhu cầu tích cực của con người, là những thành tựu góp phần vào sự phát triển xã hội, phục vụ cho lợi ích và hạnh phúc của con người. Giá trị có vai trò quan trọng trong cuộc sống con người. Nó là cơ sở để con người căn cứ vào đó mà xác định mục đích, phương hướng sống cho hoạt động của mình. Vì vậy, "nói đến giá trị tức là muốn khẳng định mặt tích cực, mặt chính diện, nghĩa là đã bao hàm cả quan điểm coi giá trị gắn liền với cái đúng, cái tốt, cái hay, cái đẹp, là nói đến cái có khả năng thôi thúc con người hành động và nỗ lực vươn tới" [7, tr. 16]. Như vậy, có những giá trị chung toàn nhân loại, cũng có giá trị lâu bền được kế thừa qua nhiều thời đại và được nâng cao lên, nhưng cũng có những giá trị có phạm vi ảnh hưởng và thời gian tồn tại ít hơn. Có những giá trị sẽ mất đi hoặc mờ nhạt dần khi hoàn cảnh lịch sử thay đổi và có những giá trị mới được hình thành. Những giá trị chung, phổ biến được coi như phương tiện cơ bản tạo nên sự liên kết các thành viên trong cộng đồng. Trong việc nghiên cứu giá trị, ở cấp độ chung nhất giá trị được chia thành giá trị vật chất và giá trị tinh thần. Giá trị tinh thần được chia thành các loại giá trị cơ bản như: giá trị khoa học, giá trị đạo đức, giá trị chính trị, giá trị thẩm mỹ... Giá trị đạo đức được hình thành từ trong lịch sử và trường tồn đến hiện đại, tạo thành giá trị truyền thống và giá trị hiện đại. Mỗi dân tộc đều có truyền thống của mình do lịch sử để lại. Truyền thống dân tộc là những đức tính, những lề thói, phong tục đã trở nên ổn định được đông đảo thừa nhận và đã ăn sâu vào tâm lý, tập quán xã hội, được nối dài theo nhiều thế hệ, qua nhiều đời của dân tộc. Từng dân tộc khác nhau có truyền thống khác nhau, "giá trị truyền thống dân tộc được cô đúc nên trong suốt quá trình hình thành, tồn tại và phát triển của dân tộc... cho nên có thể nói, giá trị truyền thống là cái thể hiện bản chất nhất, đặc trưng nhất cốt lõi văn hóa dân tộc" [39, tr. 9]. Dân tộc Việt Nam với các điều kiện địa lý, môi trường, lịch sử và xã hội đã hình thành nên những nét giá trị truyền thống riêng. Giá trị đạo đức truyền thống là một bộ phận trong hệ giá trị tinh thần của dân tộc Việt Nam, nó là một dòng chảy liên tục nảy sinh, phát triển trong suốt tiến trình dựng nước, giữ nước của cha ông ta, và được tích lũy, lưu truyền, chắt lọc, chuyển giao, tiếp nối từ thế hệ này qua thế hệ khác, từ đời này qua đời khác. Giá trị đạo đức truyền thống là cái tồn tại mãi mãi với dân tộc "sau tất cả những gì đã mất đi trong quá trình vận động" [46, tr. 103]. Từ trước tới nay, việc nghiên cứu để xác định các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc đã được nhiều người, nhiều nhà khoa học quan tâm. GS Trần Văn Giàu cho rằng, giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam bao gồm: yêu nước, cần cù, anh hùng, sáng tạo, lạc quan, thương người, vì nghĩa [25, tr. 94]. GS Vũ Khiêu đưa ra quan điểm, trong những truyền thống quý báu của dân tộc, nổi bật nhất là truyền thống đạo đức và khẳng định, truyền thống đạo đức của dân tộc ta bao gồm: lòng yêu nước; truyền thống đoàn kết; lao động cần cù và sáng tạo; tinh thần nhân đạo lòng yêu thương và quý trọng con người, trong đó yêu nước là bậc thang cao nhất trong hệ thống giá trị đạo đức của dân tộc [42, tr. 74-86]. Kết quả nghiên cứu của Chương trình Khoa học công nghệ cấp Nhà nước: "Con người Việt Nam - và động lực của sự phát triển kinh tế - xã hội" (KX-07) cũng khẳng định: cốt lõi của các giá trị truyền thống là đạo đức, phẩm chất, nhân cách con người Việt Nam bao gồm: tinh thần yêu nước, vì nghĩa, lòng thương người [8, tr. 32- 34]. Những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc cũng được đề cập đến trong một số Văn kiện của Đảng và các tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nghị quyết 09 của Bộ Chính trị về một số định hướng lớn trong công tác tư tưởng hiện nay khẳng định: "Những giá trị văn hóa truyền thống vững bền của dân tộc Việt Nam là lòng yêu nước nồng nàn, ý thức cộng đồng sâu sắc. Đạo lý "thương người như thể thương thân", đức tính cần cù, vượt khó, sáng tạo trong lao động" [14, tr. 19]. Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, có viết: Bản sắc dân tộc bao gồm những giá trị bền vững, những tinh hoa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam được vun đắp nên qua lịch sử hàng ngàn năm đấu tranh dựng nước và giữ nước. Đó là lòng yêu nước nồng nàn, ý chí tự cường dân tộc, tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng gắn kết cá nhân - gia đình - làng xã - Tổ quốc; lòng nhân ái; khoan dung, trọng nghĩa tình đạo lý, đức tính cần cù, sáng tạo trong lao động; sự tinh tế trong ứng xử; tính giản dị trong lối sống... [16, tr. 56]. Từ cách tiếp cận về giá trị, giá trị đạo đức truyền thống và từ quan điểm của Đảng ta cũng như của các nhà khoa học, có thể khẳng định các giá trị đạo đức truyền thống cơ bản của dân tộc ta bao gồm: - Chủ nghĩa yêu nước. - Lòng thương người. - Tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng sâu sắc. - Cần cù, tiết kiệm. Trong hệ thống các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, chủ nghĩa yêu nước là "động lực tình cảm lớn nhất của đời sống dân tộc, đồng thời là bậc thang cao nhất trong hệ thống giá trị đạo đức của dân tộc ta" [42, tr. 74]. Chủ nghĩa yêu nước là tình yêu đối với đất nước, lòng trung thành với Tổ quốc biểu hiện ở khát vọng và hành động tích cực để phục vụ và đem lại lợi ích cho Tổ quốc và nhân dân. Nó trở thành một giá trị, một động lực tinh thần vô cùng mạnh mẽ thúc đẩy biết bao thế hệ kiên cường, anh dũng hy sinh để giành lại và giữ gìn nền độc lập Tổ quốc, bảo vệ những phẩm giá của chính con người. Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam không chỉ là một giá trị mà nó còn là cội nguồn, là cơ sở của các giá trị khác, nhất là các giá trị văn hóa. Yêu nước là giá trị hàng đầu của mỗi con người Việt Nam, nó là thước đo giá trị nhân phẩm của con người, chi phối mỗi người trong suy nghĩ và hành động. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước [60, tr. 171]. Lịch sử Việt Nam là lịch sử dựng nước và giữ nước. Vì vậy, yêu nước đối với nhân dân ta trước hết là chăm lo xây dựng đất nước về mọi mặt kinh tế, chính trị, văn hóa để tạo sức mạnh bên trong bảo đảm cho sự tồn tại và phát triển của dân tộc. Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam được thể hiện cụ thể ở lòng dũng cảm và ý chí bất khuất, đó là chủ nghĩa anh hùng. Là những người hết mực yêu hòa bình, yêu tự do, nên khi bờ cõi bị xâm chiếm, nhân dân bị nô lệ, người Việt Nam "thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ" [59, tr. 480]. Chủ nghĩa yêu nước là "sợi chỉ đỏ xuyên qua toàn bộ lịch sử Việt Nam từ cổ đại đến hiện đại" [25, tr. 100], nó trở thành đạo lý và lẽ sống của mỗi người được sinh ra và lớn lên trên đất nước Việt Nam. Truyền thống yêu nước của người Việt Nam luôn gắn bó chặt chẽ với lòng thương yêu và quý trọng con người, nhất là người lao động. Lòng thương người của dân tộc ta thấm đượm trong các mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình, trong làng xóm và trong cả cộng đồng dân tộc. Người Việt coi trọng tình nghĩa hơn lễ nghĩa. Tình ở đây là tình cảm sâu sắc "máu chảy ruột mềm", thương nhau giữa những người trong một nước. Nghĩa ở đây là trách nhiệm của mỗi người trước sự sống còn của đất nước, tình nghĩa ở đây cũng là thái độ thủy chung trong tình yêu, tình bạn. Vì vậy, mà trong lịch sử dân tộc, những tấm gương vì nghĩa được ngợi ca, còn những hiện tượng "vô nhân đạo", "phụ tình bạc nghĩa" thường bị dư luận xã hội lên án phản đối. Cũng với tình nghĩa ấy, dân tộc ta còn có thái độ nhân đạo khoan dung đối với cả quân thù, khi chúng đã hạ súng, bại trận thì "cấp ngựa cấp thuyền" cho lui về nước. Tinh thần nhân ái trong truyền thống của dân tộc ta cũng không hoàn toàn giống với nội dung "nhân", "nghĩa" của Nho giáo, chữ "nhân", "nghĩa" đó thông qua lăng kính nhân sinh quan của người Việt đã mang một nội dung mới, nó không còn giữ nguyên nghĩa như quan niệm của Khổng giáo; nó cũng khác với quan niệm "từ ", "bi" của Phật giáo hướng con người đi tu hành để mong giải thoát khỏi "bể khổ" nơi trần thế. Lòng thương người là một trong những truyền thống rất đáng tự hào của dân tộc ta, truyền thống này đã được Đảng ta khẳng định: Người Việt Nam vẫn có lòng yêu nước thiết tha, có tinh thần dân chủ bình đẳng trong quan hệ giữa người với người. "Thương nước thương nhà, thương người, thương mình" là truyền thống đậm đà của nhân dân ta. Nhờ có tinh thần yêu nước và dân chủ ấy mà suốt quá trình lịch sử 4000 năm, dân tộc ta đã làm nên những chiến công oanh liệt. Từ ngày có Đảng dưới ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, truyền thống yêu nước và dân chủ của nhân dân ta được nâng lên một trình độ mới và phát huy mạnh mẽ hơn bao giờ hết [16, tr. 94]. Tinh thần nhân ái của dân tộc được kết tinh trong con người Chủ tịch Hồ Chí Minh, ở Người đạo đức truyền thống và đạo đức cách mạng được kết hợp một cách hài hòa. Tính thần đoàn kết, ý thức cộng đồng là một giá trị được tạo nên từ trong sâu thẳm văn hóa dân tộc. Truyền thuyết Âu Cơ - Lạc Long Quân đẻ ra "bọc trăm trứng" nói rất rõ tinh thần cùng chung Tổ quốc và tình đồng bào. Trong lịch sử dựng xây đất nước, người Việt đã phải chung lưng đấu cật, tương trợ hợp tác, giúp đỡ nhau tạo ra sức mạnh vật chất phi thường chiến thắng thiên tai. Chính từ thực tế các cuộc đấu tranh với thiên tai và chống giặc ngoại xâm, cha ông ta đã nhận thấy rằng "đoàn kết thì sống, chia rẽ thì chết", và "một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại nên hòn núi cao". Cho nên, có thể nói, tinh thần đoàn kết là nguồn sức mạnh lớn lao giúp nhân dân ta vượt qua những thử thách khắc nghiệt của thiên nhiên và đánh thắng mọi thế lực xâm lược. Tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng bắt nguồn từ chủ nghĩa yêu nước và là biểu hiện của chủ nghĩa yêu nước, là động lực mạnh mẽ trong sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: "Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và nhân dân ta", Người căn dặn mỗi cán bộ đảng viên "... cần phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình" [63, tr. 510]. Tinh thần đoàn kết cộng đồng là nét quan trọng trong ý thức và tâm hồn của người Việt Nam. Những lễ hội truyền thống với niềm hân hoan và sự đồng cảm được tổ chức hàng năm lại thắt chặt thêm mối quan hệ cộng đồng. Cộng đồng là điểm tựa của người Việt Nam trong cuộc sống hàng ngày, trong hòa bình và trong chiến tranh. Cần cù và tiết kiệm là một giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc ta, nó được hình thành do điều kiện sản xuất và đấu tranh xã hội trong lịch sử dân tộc. Nó thể hiện ý thức trách nhiệm của mỗi người trong cuộc sống, trong sự nghiệp phát triển đất nước. Cần cù gắn liền với tiết kiệm, cần mà không kiệm thì cuộc sống trở nên "ăn xổi", bấp bênh. Kiệm mà không cần thì không có gì để kiệm. Do đó, trong cuộc sống phải biết khéo léo lo toan, sắp xếp hợp lý, tránh những lãng phí không cần thiết. Chính với truyền thống cần cù và tiết kiệm ấy, cha ông ta đã phát huy được sức mạnh của mình trong những cuộc chiến tranh nhân dân vĩ đại và đã đạt được những thành quả to lớn để lại cho chúng ta ngày nay. Ngoài những giá trị chủ yếu trên, trong hệ thống giá trị đạo đức truyền thống dân tộc còn có những đức tính phổ biến như lòng dũng cảm, tính khiêm tốn, trung thực, giản dị, lạc quan... Nhờ có những phẩm chất đó, dân tộc ta mới dám đương đầu và đã giành thắng lợi với mọi thiên tai, địch họa nhiều khi tưởng không vượt qua nổi. Người Việt Nam khiêm tốn nhưng không hạ thấp mình; giản dị nên không ưa cầu kỳ, phô trương hình thức; trung thực nên ghét những sự thay lòng đổi dạ; lạc quan và niềm tin đã giúp dân tộc ta đứng vững, tồn tại được trước những thử thách gian nguy của lịch sử để phát triển. Các giá trị đạo đức truyền thống đã thấm sâu vào đời sống tinh thần của cả dân tộc qua các thế hệ và chính chúng đã làm nên sức mạnh Việt Nam suốt nhiều thế kỷ, tạo nên dáng vóc Việt Nam với bản sắc riêng. Nhiệm vụ của chúng ta là phải giữ gìn và phát huy hơn nữa những giá trị đạo đức mà cha ông ta đã tạo nên trong lịch sử. 1.1.2. Những nét tiêu biểu của giá trị đạo đức truyền thống dân tộc ở đạo đức truyền thống của phụ nữ Truyền thống đạo đức phụ nữ là một bộ phận hữu cơ của truyền thống đạo đức dân tộc, truyền thống ấy đã được Bác Hồ viết trong thư gửi phụ nữ toàn quốc nhân dịp kỷ niệm 50 năm ngày phụ nữ Quốc tế: "Phụ nữ Việt Nam ta sẵn có truyền thống đấu tranh anh dũng và lao động cần cù" [61, tr. 85]. Tại Đại hội đại biểu Phụ nữ Việt Nam lần thứ VIII năm 1997, Tổng Bí thư Đỗ Mười cũng khẳng định: Truyền thống và phẩm giá của phụ nữ nước ta được hình thành qua hàng nghìn năm lịch sử. Đó là lòng yêu nước, tình nhân ái, đức hy sinh, trí thông minh, tiêu biểu cho nhân cách Việt Nam. Tám chữ vàng "Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang" mà Bác Hồ kính yêu và nhân dân trao tặng phụ nữ nước ta, chính là sự đúc kết một cách sâu sắc truyền thống vẻ vang và phẩm giá cao đẹp đó [88, tr. 90-91]. Từ cách tiếp cận về giá trị đạo đức truyền thống dân tộc ở phần trước và từ những nhận định trên về truyền thống đạo đức phụ nữ Việt Nam. Có thể rút ra những nét tiêu biểu của giá trị đạo đức truyền thống dân tộc biểu hiện ở phụ nữ Việt Nam là: - Yêu nước, anh hùng, bất khuất. - Đảm đang. - Yêu thương chồng con. - Phát triển tinh hoa văn hóa dân tộc. - Trung hậu. Truyền thống anh hùng, bất khuất của dân tộc được Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu lên vị trí hàng đầu những giá trị đạo đức cao cả của người phụ nữ Việt Nam. Hai Bà Trưng và các nữ tướng của Hai Bà là những phụ nữ Việt Nam đã dựng nên tấm gương "anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang" ngay từ thế kỷ đầu Công nguyên. Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng đã "có tác dụng mở đường, đặt phương hướng cho cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc về sau này. Bất kỳ tình huống nào, nhân dân ta quyết giành độc lập hoàn toàn. Nó là một biểu hiện của sức sống mãnh liệt của dân tộc, và đã góp phần chỉ rõ con đường sống và tiến bộ của dân tộc ta" [86, tr. 60]. Tiếp nối gương Hai Bà, những người phụ nữ như bà Triệu Thị Trinh, Bùi Thị Xuân, bà Ba Cai Vàng, Nguyễn Thị Minh Khai... mãi mãi ghi tên trong sử xanh dân tộc. Trong kháng chiến chống Mỹ phát huy truyền thống yêu nước của dân tộc, phụ nữ Việt Nam đã kiên cường, anh dũng đấu tranh với kẻ thù trên các mặt trận sản xuất, chiến đấu. ở miền Bắc, chị em hăng hái tham gia các phong trào thi đua yêu nước, đóng góp cao nhất sức người, sức của để xây dựng và bảo vệ miền Bắc xã hội chủ nghĩa, hậu phương vững chắc của miền Nam. Hàng chục nghìn phụ nữ trực tiếp chiến đấu và phục vụ chiến đấu trên các mặt trận theo lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Tất cả vì miền Nam ruột thịt". ở miền Nam, chị em phụ nữ đã đoàn kết cùng nhau đánh địch dưới mọi hình thức: đấu tranh vũ trang, đấu tranh chính trị, binh vận, biểu tình,... "Đội quân tóc dài" - một biểu tượng tinh thần độc đáo đã dũng cảm, mưu trí, linh hoạt trong đấu tranh cách mạng của phụ nữ Việt Nam. Có thể nói, phụ nữ ở hậu phương cũng như tiền tuyến đã đóng góp to lớn vào thắng lợi vẻ vang của dân tộc, giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc. Thành tích vẻ vang và phẩm chất cao đẹp của phụ nữ Việt Nam thời kỳ này xứng đáng với tám chữ vàng mà Bác Hồ khen tặng. Phụ nữ Việt Nam không chỉ đánh giặc giỏi mà họ còn rất cần cù, đảm đang trong sản xuất, trong công việc gia đình và tham gia hoạt động xã hội. Từ xưa tới nay, phụ nữ giữ vị trí không thể thiếu trong gia đình. Họ lo toan chi phí kinh tế, đảm nhận những công việc rất đặc trưng của nữ giới, đó là "nữ công gia chánh". Trong lịch sử, phụ nữ nước ta luôn khẳng định vai trò quan trọng và có những đóng góp to lớn, vào quá trình phát triển của dân tộc. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Non sông gấm vóc Việt Nam do phụ nữ trẻ cũng như già ra sức dệt thêu mà thêm tốt đẹp, rực rỡ" [60, tr. 432]. Hình ảnh người phụ nữ Việt Nam đã in đậm trong lịch sử chống ngoại xâm, bảo vệ nền độc lập của Tổ quốc hàng chục thế kỷ. Bên cạnh các tướng lĩnh như Bà Trưng, Bà Triệu, đô đốc Bùi Thị Xuân... còn có các vị chấp chính tài ba như Thái hậu Dương Vân Nga, Nguyên phi ỷ Lan, cô Nhu (vợ ba Đề Thám)... Tiếp bước các nữ anh hùng dân tộc là các thế hệ phụ nữ chiến sĩ cách mạng như Nguyễn Thị Minh Khai, lãnh tụ đầu tiên của phong trào phụ nữ sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập; Hoàng Ngân, Bí thư đoàn phụ nữ cứu quốc Bắc Bộ; trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước là các bà Nguyễn Thị Thập, Nguyễn Thị Định, Nguyễn Thị Bình và còn nhiều phụ nữ khác tham gia hoạt động chính trị xã hội vì sự tồn vong và phát triển của dân tộc. Cùng với những đức tính cần cù, đảm đang, phụ nữ Việt Nam còn có lòng yêu thương chồng con hết mực. Là người vợ, người phụ nữ hết lòng yêu thương chồng, chăm lo cho chồng, cùng chồng chia sẻ mọi công việc trong sản xuất, chăm sóc giáo dục con cái, trong đánh giặc bảo vệ Tổ quốc và trong sinh hoạt cộng đồng. Trong gia đình người nông dân Việt Nam hình ảnh vợ chồng cùng nhau gánh vác công việc chung, được phản ánh trong các câu ca dao về lao động sản xuất, về cuộc sống sinh hoạt hàng ngày... Dưới chế độ cũ, bao nhiêu nỗi lo chồng chất trên đôi vai mềm mại mà vô cùng đảm đang của người mẹ, người vợ. Tuy vất vả, nhưng người phụ nữ vẫn dịu dàng, thương yêu, thủy chung quan tâm chăm sóc đến chồng, đến con. Sự nghèo khổ không làm giảm đi tình yêu của người vợ đối với chồng, hình ảnh bà Tú Xương cũng là hình ảnh của người vợ, người mẹ Việt Nam thế kỷ XIX - XX: Quanh năm buôn bán ở ven sông, Nuôi đủ năm con với một chồng [89]. Những người phụ nữ tần tảo đó sẵn sàng hy sinh quyền lợi riêng của mình cho gia đình. Họ chỉ mong góp phần cho sự sống và thăng tiến của chồng con, mà không có yêu cầu cho riêng mình. Không chỉ yêu chồng, phụ nữ Việt Nam còn là người mẹ hiền. Là người vợ, họ thực hiện chức năng thiêng liêng của người phụ nữ, là điều mà Mác - Ăngghen gọi là "Sự phân công lao động đầu tiên là sự phân công giữa đàn ông và đàn bà trong việc sinh con đẻ cái" [58, tr. 104]. Trong gia đình, cùng với người chồng, người phụ nữ là người thường xuyên trực tiếp nuôi dạy con cái, họ dịu hiền và khéo léo. Hình ảnh người mẹ với những lời mẹ dạy có ảnh hưởng lâu bền đối với quá trình phát triển của con cái, đặc biệt là trong lĩnh vực thẩm mỹ, văn hóa gia đình, vai trò của người mẹ chiếm ưu thế tuyệt đối. Người phụ nữ chính là người thầy, nhà giáo dục đầu tiên của con cái mình. Chính những lời dạy bảo con cái của người mẹ, những lời ru, câu hát của các thế hệ bà mẹ Việt Nam đã góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát triển tinh hoa của nền văn hóa dân tộc. Bà mẹ Việt Nam nuôi dạy các con theo tinh thần và ngôn ngữ Việt. Từ những lời ru, tiếng nói hàng ngày, đến những câu chuyện cổ tích phản ánh cuộc sống và tâm hồn người Việt đưa con vào giấc ngủ, người mẹ đã truyền cho con tình yêu quê hương, đất nước, đạo lý làm người... nền văn hóa dân tộc đã được người phụ nữ truyền cho thế hệ mai sau một cách thường xuyên tự giác. Phụ nữ Việt Nam trong lịch sử dân tộc còn thể hiện tài năng của mình trong văn chương, học thuật nước nhà. Thế kỷ XV, Nguyễn Thị Lộ, vợ nhà anh hùng dân tộc Nguyễn Trãi là người có tài năng văn học tuyệt vời nên được mời vào triều làm chức Lễ nghi học sĩ. Bà Ngô Chi Lan giỏi văn chương được Lê Thánh Tông vời vào triều dạy cung nữ. Đoàn Thị Điểm đã mở trường dạy học cho Nho sinh. Hồ Xuân Hương người tài dùng thơ văn chiến đấu chống lại lễ giáo và đạo đức phong kiến, đấu tranh cho quyền sống và hạnh phúc của phụ nữ... Phụ nữ Việt Nam cũng là người khai sinh, xây dựng một số loại hình nghệ thuật dân tộc như, bà Phạm Thị Trân - bà tổ nghề chèo, một loại hình nghệ thuật lấy tích truyện rút ra từ cuộc sống, thể hiện sự khéo léo kết hợp giữa việc giáo dục nghệ thuật và việc cổ vũ tinh thần chiến đấu vì độc lập dân tộc cho quân lính của bà thời vua Đinh (thế kỷ X)... Những phẩm chất quý báu: Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang, thủy chung của phụ nữ Việt Nam truyền thống đã được phụ nữ cả nước kế thừa phát huy trong thời kỳ lịch sử mới, nó là sự biểu hiện của những giá trị đạo đức truyền thống cao quý của dân tộc trong giới nữ. Đó là những giá trị như lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng, lòng thương người, cần kiệm... vẫn luôn được các thế hệ phụ nữ kế tiếp nhau trong lịch sử trân trọng giữ gìn, phát huy và tùy theo những hoàn cảnh lịch sử của từng thời đại mà được phát triển, bổ sung những phẩm chất mới làm phong phú và bền vững thêm các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc. 1.2. Nội dung, yêu cầu của việc phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trong việc xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ hiện nay 1.2.1. Những nhân tố tác động đến sự biến đổi những giá trị đạo đức của phụ nữ hiện nay * Sự tác động của nền kinh tế thị trường Năm 1986, với đường lối đổi mới của Đảng, nền kinh tế nước ta bước đầu chuyển từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. ở nước ta, việc chuyển sang nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là bước đi tất yếu, hợp quy luật quan hệ sản xuất phù hợp tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần và cơ chế thị trường đã tác động tích cực đến tính sáng tạo của mọi người trong việc mưu lợi cho đất nước và cho bản thân. Kinh tế thị trường với sự tác động mạnh mẽ của quy luật giá trị, quy luật cạnh tranh... nó tạo ra không gian giao tiếp rộng lớn và phong phú cho từng cá nhân có dịp bộc lộ mình, thay đổi phương thức và nội dung tư duy cho phù hợp với cơ chế mới. Kinh tế thị trường đem lại cái nhìn mới về mối quan hệ giữa kinh tế với đạo đức; khắc phục quan niệm tách rời đạo đức với kinh tế. Dĩ nhiên, không phải đời sống kinh tế được nâng cao thì đời sống đạo đức tự nó trở nên tốt đẹp hơn, mà còn tùy thuộc vào cách giải quyết các quan hệ lợi ích thông qua việc thực thi các chính sách kinh tế, xã hội cho phù hợp quy luật phát triển xã hội. Việt Nam là nước vốn có lịch sử lâu đời với truyền thống đạo đức của người phương Đông, lại vừa trải qua mấy chục năm phát triển kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp nên khi đi vào kinh tế thị trường có người cho rằng, kinh tế thị trường và đạo đức là hai mặt luôn đối lập, nó không thể dung hòa. Nếu như kinh tế thị trường phát triển thì đạo đức truyền thống sẽ bị suy thoái. Có người đưa ra ý kiến rằng, kinh tế thị trường làm cho con người hoạt động năng động, sáng tạo hơn, sẽ thúc đẩy sự tiến bộ trong đời sống đạo đức. Cả hai ý kiến trên đều tuyệt đối hóa mặt tích cực hoặc tiêu cực của kinh tế thị trường tác động đến đạo đức mà không thấy được mối quan hệ qua lại, tác động lẫn nhau giữa chúng. Kinh tế thị trường là phương tiện hữu hiệu để phát triển kinh tế, là một nhân tố tác động tích cực đến sự phát triển đạo đức. Nhưng bản thân kinh tế thị trường tự nó không thể giải quyết được các vấn đề xã hội, thậm chí còn làm nảy sinh những tiêu cực, suy thoái đạo đức xã hội. Vì vậy, khi nói đến tác động của kinh tế thị trường đối với đạo đức phải thấy được tính tích cực và tiêu cực của nó đối với đời sống xã hội nói chung, đời sống đạo đức nói riêng. Sự tác động của kinh tế thị trường trong lĩnh vực đạo đức nói chung, đạo đức phụ nữ nói riêng làm biến đổi các giá trị đạo đức. Bên cạnh những biến đổi mang ý nghĩa tích cực, tiến bộ, cũng xuất hiện không ít những hiện tượng xuống cấp về đạo đức đáng báo động. Sự tác động của kinh tế thị trường đến đạo đức của người phụ nữ được thể hiện: Kinh tế thị trường làm tăng năng suất lao động, thúc đẩy sự phát triển kinh tế nhưng nó cũng đẩy nhanh sự phân hóa giàu nghèo, làm sâu sắc thêm những bất bình đẳng xã hội, phá vỡ sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế với tiến bộ xã hội. Trong nền kinh tế đó sự phân công lao động theo ngành nghề, lĩnh vực, theo giới và theo trình độ phân cực rõ nét. Phụ nữ thường lao động trong những ngành nghề, lĩnh vực có thu nhập thấp. Trong điều kiện như vậy, việc phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, truyền thống đạo đức phụ nữ trong quá trình hình thành đạo đức mới của người phụ nữ không tránh khỏi những tác động tiêu cực của kinh tế thị trường đối với đạo đức của người phụ nữ hiện nay. Kinh tế thị trường bằng lợi ích vật chất, kích thích mọi sự suy nghĩ, tìm tòi và sáng tạo, điều này có ý nghĩa tích cực. Tuy nhiên, những suy nghĩ cá nhân, những tâm trạng ích kỷ cũng đang tạo ra tâm lý tiêu cực, khát vọng làm giàu dẫn đến sự thoái hóa trong quan hệ giữa người với người trong xã hội nói chung, phụ nữ nói riêng. Kinh tế thị trường đã thúc đẩy không ít cán bộ, kể cả cán bộ có chức có quyền rơi vào tình trạng tha hóa biến chất, dùng quyền lực mưu lợi riêng, lợi dụng sơ hở trong quản lý nhà nước để vơ vét tiền của nhân dân chi cho tiêu dùng ăn chơi sa đọa, trác táng, kéo theo một bộ phận phụ nữ vào con đường ăn chơi, đua đòi, sống hưởng lạc, đang làm xói mòn truyền thống đạo đức, lối sống lành mạnh, quan hệ tình nghĩa của dân tộc. Mặc dù, không phải kinh tế thị trường là nguyên nhân duy nhất tác động đến đạo đức, nhưng ảnh hưởng của nó tới những tiêu cực trên là rất lớn, nhất là trong điều kiện nền kinh tế thị trường ở nước ta còn đang ở giai đoạn đầu, khi mà hệ thống pháp luật của ta chưa hoàn thiện thì những hiện tượng tiêu cực đó càng có nguy cơ phát triển. Mặt trái của kinh tế thị trường dẫn tới sự tha hóa về phẩm cách, đạo đức, lối sống của một bộ phận phụ nữ nước ta, từ chỗ đề cao các giá trị tinh thần sang coi trọng các giá trị vật chất, coi trọng cá nhân, tôn sùng đồng tiền, lấy đồng tiền là thước đo giá trị của con người, thay cho các giá trị đạo đức truyền thống. Đồng tiền thâm nhập vào các mối quan hệ xã hội, thậm chí chi phối các nguyên tắc ứng xử trong giao tiếp của không ít người. Đồng tiền vốn chỉ là phương tiện của cuộc sống, giờ đây trở thành mục đích, lý tưởng của một số người. Họ xem tiền có thế lực vạn năng, có giá trị gạt bỏ mọi giá trị khác, tiền là giá trị chân thực duy nhất dùng để đo giá trị của bản thân và của người khác, "có tiền thì có tất cả". Với tư tưởng đó làm cho không ít phụ nữ nước ta đánh mất nhân phẩm của mình, chạy theo đồng tiền bất chấp luân thường đạo lý, toan tính làm sao để có tiền. Nhiều phụ nữ có quan niệm về giá trị nằm ở những đồ vật và tiện nghi sang trọng mà đồng tiền đem tới. Vì thế, ngay trong quan niệm về tình yêu, và hôn nhân vấn đề được xem là thiêng liêng, cao cả thì ngày nay, ở họ nó không còn có ý nghĩa truyền thống như trước mà đã mai một trước sức mạnh của đồng tiền. * Sự giao lưu văn hóa khu vực và quốc tế Cùng với quá trình đổi mới đất nước, quá trình mở cửa hội nhập khu vực và quốc tế đã tạo điều kiện cho nhân dân ta nói chung, phụ nữ nói riêng, tiếp thu những tinh hoa văn hóa của các dân tộc trên thế giới để bổ sung, làm phong phú và nâng cao nền văn hóa nước nhà. Tuy nhiên, trong quá trình hội nhập cũng xuất hiện những sách, báo, phim ảnh không lành mạnh, những ấn phẩm có nội dung bạo lực, tự do tình dục... bằng nhiều con đường ngõ ngách thông qua mở cửa đã xâm nhập vào nước ta, tuyên truyền cho lối sống thực dụng, hiện sinh, ảnh hưởng tiêu cực tới lối sống, đạo đức của phụ nữ, làm băng hoại nhân phẩm của chị em. Đồng thời làm cho nhiều giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, truyền thống đạo đức phụ nữ bị xâm phạm, bị bào mòn trong thời gian vừa qua. Những ấn phẩm phản văn hóa đó dẫn đến các hoạt động lạm dụng tình dục phụ nữ và trẻ em, đáng chú ý là tệ nạn xã hội trước đây chỉ diễn ra tự phát, quy mô nhỏ thì nay có nguy cơ lan rộng và có tính tổ chức cao như hình thành các nhóm chủ chứa, môi giới, tổ chức các đường đây buôn bán gái mại dâm, ma túy v.v... với quy mô quốc gia và quốc tế. Hoạt động mại dâm khá phổ biến trong các khách sạn, nhà hàng, điểm karaokê, masseger, các quán "cà phê vườn", mại dâm cùng với ma túy là những tác nhân làm lây lan các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm tới tính mạng con người, chúng làm tổn thương nặng nề đến tâm hồn, phẩm giá của người phụ nữ, tác động tiêu cực đến tâm lý, đạo đức của họ trong cuộc sống. Từ những nhân tố tác động đến đạo đức của phụ nữ, cho thấy, bản thân các giá trị đạo đức của người phụ nữ luôn luôn bị thử thách trước tác động của nền kinh tế thị trường, của các hiện tượng phản văn hóa từ việc nhỏ đến việc lớn, từ gia đình đến xã hội. Điều đó làm cho đạo đức của người phụ nữ đứng trước nguy cơ bị suy thoái nghiêm trọng. Dĩ nhiên, điều này cũng có nguyên nhân từ chính chị em phụ nữ, đó là, phụ nữ còn hạn chế về trình độ kiến thức mọi mặt, sự hiểu biết về giới và pháp luật, khả năng tiếp nhận và chọn lọc thông tin còn chưa nhanh nhạy nên rất dễ thay đổi khi hoàn cảnh và điều kiện đổi thay, nhiều trường hợp người phụ nữ trở thành nạn nhân của các tệ nạn xã hội một cách không tự giác. Nói cách khác, họ bị cuốn hút vào cơn lốc của nền kinh tế thị trường, vào các hiện tượng phản văn hóa và nhiều người đã không tự ý thức và không tự chống đỡ nổi. Hiện nay, xu hướng toàn cầu hóa, mở rộng quan hệ quốc tế đã tạo ra những cơ hội về vốn, khoa học công nghệ... để chúng ta phát triển đất nước. Nhưng đây cũng là môi trường đầy khó khăn, thử thách đối với phụ nữ, khi tham gia thị trường người phụ nữ chưa trang bị được cho mình lượng kiến thức cập nhật thời đại mới, mặt khác trong môi trường văn hóa mở cửa dễ bị các phần tử xấu, làm ăn phi pháp lợi dụng gây tác hại không nhỏ tới đời sống đạo đức phụ nữ, làm mờ nhạt truyền thống đạo đức dân tộc. Trước những thử thách đó, để xây dựng phẩm chất đạo đức mới của người phụ nữ, đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn, đòi hỏi chúng ta phải phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trên cơ sở phát triển kinh tế văn hóa, xã hội. Trong sự phát triển xã hội thì kinh tế và đạo đức có mối quan hệ biện chứng, ý thức đạo đức mới ra đời đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, nhưng tăng trưởng kinh tế cũng phụ thuộc vào tác động trở lại của ý thức xã hội trong đó có đạo đức. Nếu tăng trưởng kinh tế mà suy thoái về đạo đức, mai một về giá trị truyền thống thì kinh tế không thể phát triển bền vững được. Vì vậy, để phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cùng với việc hình thành, xây dựng đạo đức mới của mọi người dân nói chung, phụ nữ nói riêng phải kế thừa, phát huy những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, đó là một yêu cầu tất yếu. Qua đó, từng bước khắc phục sự suy thoái về đạo đức, sự bào mòn về giá trị truyền thống dân tộc đang có nguy cơ gia tăng, làm cản trở quá trình xây dựng đạo đức mới, đạo đức cách mạng của người phụ nữ hiện nay. Mặt khác, những quan điểm, chính sách của Đảng đối với phụ nữ luôn đổi mới, tạo điều kiện thuận lợi cho họ được học tập, được tham gia hoạt động xã hội, điều đó đòi hỏi người phụ nữ phải tự tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức, gương mẫu trong gia đình và xã hội, trau dồi giá trị đạo đức truyền thống, truyền thống phụ nữ. Vì vậy, việc phát huy giá trị đạo đức truyền thống trong việc xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ là tất yếu khách quan. Đạo đức mới mà chúng ta xây dựng cho người phụ nữ hiện nay có tiền đề từ đạo đức truyền thống, song phải chú ý tránh thái độ bảo thủ, đề cao quá mức truyền thống, xem nhẹ hoặc phủ nhận đổi mới cũng như thái độ hư vô chủ nghĩa, gạt bỏ mọi giá trị truyền thống đều là phản khoa học. Thực tế những giá trị trong sáng và tiến bộ của đạo đức truyền thống dân tộc nói chung, đạo đức truyền thống phụ nữ nói riêng đã từng tạo nên ý nghĩa tích cực trong sự phát triển phẩm chất đạo đức phụ nữ nước ta khi xưa, thì giờ đây các giá trị ấy vẫn không ngừng được phát huy những ảnh hưởng tích cực của mình trong quá trình xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ Việt Nam hiện đại. 1.2.2. Nội dung, yêu cầu của việc xây dựng đạo đức mới và những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc cần phát huy Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội và là một bộ phận của kiến trúc thượng tầng. Đạo đức có mối quan hệ mật thiết với các hình thái ý thức xã hội khác như hình thái ý thức chính trị, hình thái ý thức pháp luật, tôn giáo, khoa học, nghệ thuật... mỗi hình thái ý thức xã hội là sự phản ánh một mặt của tồn tại xã hội. Đạo đức cũng phản ánh tồn tại xã hội và thay đổi theo sự thay đổi của tồn tại xã hội. Mỗi hiện tượng đạo đức đều có nguồn gốc xã hội, đặc điểm kinh tế, cơ sở giai cấp ra đời đạo đức đó. Trong xã hội có đối kháng giai cấp, mỗi giai cấp có quan niệm đạo đức phù hợp với lợi ích của mình. Luận chứng cho bản chất xã hội của đạo đức, Mác - Ăngghen đặc biệt chú ý đến tính giai cấp của đạo đức, trong tác phẩm "Chống Đuy rinh" Ph.Ăngghen khẳng định: Xét cho đến cùng, mọi thuyết về đạo đức đã có từ trước tới nay đều là sản phẩm của tình hình kinh tế của xã hội lúc bấy giờ. Và vì cho tới nay xã hội đã vận động trong những sự đối lập giai cấp, cho nên đạo đức cũng luôn luôn là đạo đức của giai cấp: hoặc là nó biện hộ cho sự thống trị và lợi ích của giai cấp thống trị, hoặc là, khi giai cấp bị trị đã trở nên khá mạnh thì nó tiêu biểu cho sự nổi dậy chống lại sự thống trị nói trên và tiêu biểu cho lợi ích tương lai của những người bị áp bức [57, tr 137]. V.I. Lênin phê phán những quan điểm mơ hồ về những kiểu đạo đức phi giai cấp, và nêu lên một kiểu đạo đức hoàn toàn mới, đạo đức của giai cấp công nhân. Đạo đức này hoàn toàn đối lập với mọi kiểu đạo đức của các giai cấp bóc lột. Lênin viết: "Chúng ta nói rằng: đạo đức đó là những gì góp phần phá hủy xã hội cũ của bọn bóc lột và góp phần đoàn kết tất cả những người lao động chung quanh giai cấp vô sản đang sáng tạo ra xã hội mới của những người cộng sản" [49, tr. 369]. Từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, Đảng ta và Hồ Chủ tịch đã không ngừng giáo dục và rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ và nhân dân. Đạo đức mới được thể hiện ở lòng nhiệt tình cháy bỏng của nhân dân trong thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, được kết tinh trong những hành động dũng cảm và quyết thắng trước mọi nhiệm vụ, trước mọi khó khăn, trước mọi quân thù. Đạo đức ấy đang phát huy sức mạnh của nó trên mọi lĩnh vực của đời sống hàng ngày. Để cho đạo đức mới, nhất là đạo đức mới của người phụ nữ thực sự chiếm ưu thế trong đời sống xã hội, cần phải kế thừa, phát huy những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc đã có trong lịch sử. Kế thừa, phát huy là một trong những đặc trưng cơ bản, phổ biến của quy luật phủ định của phủ định, nó biểu hiện mối liên hệ giữa các sự vật, hiện tượng, quá trình trong thế giới khi cái mới ra đời thay thế cái cũ, nhưng vẫn giữ lại một số yếu tố của cái cũ cần thiết cho sự ra đời và phát triển cái mới. Tính kế thừa, phát huy biểu hiện sự thống nhất giữa gián đoạn và liên tục trong sự vận động và phát triển, là sự thể hiện của tính liên tục giữa cái cũ và cái mới trong quá trình phát triển. Tuy nhiên, tùy theo tính chất đặc điểm của từng sự vật, hiện tượng hay quá trình nhất định mà có sự kế thừa, phát huy cho phù hợp. Quá trình kế thừa, phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc chịu tác động của kinh tế và sự tác động biện chứng giữa đạo đức với các hình thái ý thức khác như ý thức chính trị, ý thức pháp quyền, ý thức tôn giáo, ý thức khoa học... Đạo đức bao giờ cũng chịu sự chi phối của tư tưởng chính trị, của giai cấp thống trị trong xã hội. Trong điều kiện nền kinh tế thị trường do những đặc điểm của nó như đã phân tích, cần hết sức coi trọng giá trị đạo đức truyền thống dân tộc đã trường tồn trong lịch sử đến hiện tại, mà ngày nay trong quá trình xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ nó vẫn còn có ý nghĩa tích cực. Đó là các giá trị: chủ nghĩa yêu nước; đức tính cần cù, đảm đang; tinh thần đoàn kết cộng đồng; lòng nhân ái, trung thực... Đây là những giá trị làm nên bản sắc Việt Nam, tâm hồn, lối sống con người Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại. Đạo đức truyền thống là tiền đề trực tiếp cho sự hình thành và phát triển của đạo đức cách mạng (đạo đức mới). Đạo đức cách mạng của người phụ nữ là sự tiếp nối và phát huy giá trị đạo đức tốt đẹp của các thời đại trước để lại. Những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, truyền thống phụ nữ trong sáng và sâu sắc đã từng tạo nên ý nghĩa tích cực trong sự phát triển đạo đức của người phụ nữ Việt Nam khi xưa, thì giờ đây những giá trị ấy vẫn không ngừng phát huy những ảnh hưởng tích cực trong quá trình xây dựng đạo đức mới cho người phụ nữ hiện đại. Đảng và Nhà nước ta đã ghi nhận vai trò của giá trị đạo đức truyền thống đối với tư duy và hành động của phụ nữ nước ta trong sự nghiệp cách mạng của đất nước. Tuy nhiên, trong khi kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc cần kiên quyết loại bỏ những truyền thống cũ lỗi thời, không còn phù hợp, đồng thời qua thực tiễn khẳng định những giá trị mới nảy sinh phù hợp với giai đoạn phát triển mới của đất nước. Sự biến động mạnh mẽ của các điều kiện kinh tế xã hội, tất yếu dẫn đến sự chuyển đổi thang giá trị đạo đức một cách nhanh chóng, phức tạp, có cả tích cực và tiêu cực. Cuộc đấu tranh giữa cái tiến bộ và cái lạc hậu, giữa cái thiện và cái ác, giữa hai lối sống có lý tưởng lành mạnh, trung thực, thủy chung với lối sống thực dụng, dối trá ích kỷ, chạy theo đồng tiền hết sức quyết liệt. Đạo đức mới của người phụ nữ vừa phải đấu tranh với các hệ thống đạo đức khác vừa phải tự đổi mới, tự khẳng định mình trong điều kiện mới. Thực hiện Nghị quyết 04 của Bộ Chính trị về "Đổi mới tăng cường công tác vận động phụ nữ trong tình hình mới"; Chỉ thị 37 của Ban Bí thư về tăng cường công tác cán bộ nữ và mục tiêu Đại hội phụ nữ toàn quốc lần thứ VIII đã chỉ ra nhiệm vụ của người phụ nữ trong tình mới rất nặng nề, Đại hội nhấn mạnh chúng ta phải chủ động đào tạo, bồi dưỡng, giúp đỡ chị em phụ nữ thực hiện tốt mục tiêu, chương trình Hành động quốc gia vì sự tiến bộ của phụ nữ đến năm 2000 ngang tầm thời kỳ mới, thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, góp phần thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược: "Người phụ nữ mới xây dựng và bảo vệ đất nước" đáp ứng được chuẩn mực đạo đức người phụ nữ thế kỷ XXI. Để thực hiện được các nhiệm vụ trên, những yêu cầu, nội dung đặt ra về đạo đức mới của người phụ nữ hiện nay là: - Có tinh thần yêu nước sâu sắc, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, phấn đấu thực hiện thắng lợi các phong trào phụ nữ mà Đảng, Trung ương Hội phụ nữ đề ra, thực hiện đường lối chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Tinh thần yêu nước ngày nay là xuất phát từ chủ nghĩa yêu nước truyền thống dân tộc. Lòng yêu nước là một trong những tình cảm tự nhiên sâu sắc nhất của con người được củng cố qua hàng ngàn năm tồn tại của các quốc gia dân tộc. Khi lòng yêu nước phát triển lên một trình độ nhận thức sâu sắc và có hệ thống chi phối một cách có ý thức mọi hành vi ứng xử của con người, nó trở thành chủ nghĩa yêu nước. Chủ nghĩa yêu nước là một giá trị truyền thống của dân tộc ta. Ngày nay phát huy truyền thống yêu nước của dân tộc, quan niệm yêu nước của đạo đức mới ở người phụ nữ nước ta có nội dung là yêu nước xã hội chủ nghĩa. Đó là lòng tự hào dân tộc, lòng tự hào về những gương anh hùng, bất khuất, bảo vệ lợi ích của quốc gia, của nhân dân, là tinh thần xả thân vì sự nghiệp cách mạng, vì độc lập tự do của Tổ quốc. Chủ nghĩa yêu nước là nguyên tắc đạo đức quan trọng đòi hỏi người phụ nữ chuyển từ lòng tự hào, từ tình yêu quê hương đất nước thành ý thức, trách nhiệm trước vận mệnh của Tổ quốc. Yêu nước phải gắn với ý chí tự lực, tự cường, sáng tạo trong lao động, trong học tập và nghiên cứu, quyết chiến thắng nghèo đói, lạc hậu, từng bước nâng cao đời sống của nhân dân, nhằm thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Chủ nghĩa yêu nước chân chính hiện nay cần được thể hiện trong đấu tranh để bảo vệ độc lập dân tộc và quyền bình đẳng dân tộc; trong xây dựng đất nước giàu mạnh. Chủ nghĩa yêu nước xã hội chủ nghĩa kế thừa tinh thần yêu chuộng hòa bình và mong muốn hòa hiếu với nhân dân các nước trên thế giới của dân tộc ta với khẩu hiệu: "Việt Nam muốn là bạn với tất cả các nước trong cộng đồng thế giới phấn đấu vì hòa bình, độc lập và phát triển" [15, tr. 58] của Đảng ta. Tinh thần yêu nước của phụ nữ hiện nay còn được biểu hiện ở tình yêu những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, đồng thời "tiếp thu những tinh hoa của nhân loại, song phải luôn luôn coi trọng những giá trị truyền thống và bản sắc dân tộc, quyết không được tự đánh mất mình trở thành bóng mờ hoặc bản sao chép của người khác" [15, tr. 30]. Truyền thống yêu nước của dân tộc, của phụ nữ trước đây được phát huy cao độ trong cuộc đấu tranh chống ngoại xâm, thì ngày nay, trước yêu cầu mới của sự nghiệp phát triển đất nước, một mặt phải thường xuyên chăm lo thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, phát huy khí thế anh hùng, bất khuất trong chiến tranh, không lùi bước trước những khó khăn, gian khổ, không chịu lạc hậu và lệ thuộc, quyết tâm vươn lên trong sự nghiệp đổi mới và luôn cảnh giác trước mọi âm mưu "diễn biến hòa bình" của địch; mặt khác, phải gạt bỏ những tư tưởng bảo thủ, lạc hậu đối với phụ nữ, dồn sức cho nhiệm vụ xây dựng đất nước với ý thức coi đói nghèo, lạc hậu là nỗi đau không khác gì nỗi nhục mất nước. Phụ nữ phải luôn kề vai sát cánh cùng nam giới "tiếp nối sự nghiệp của lớp người đi trước, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nước nhà để rửa nỗi nhục nghèo khổ, mở ra chương sử mới rạng rỡ cho non sông Việt Nam vinh quang sánh vai cùng các dân tộc khác trên thế giới" [79, tr. 193], phải nâng cao lòng tự hào dân tộc, tin tưởng ở tiền đồ tươi sáng của đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng. - Thông minh, sáng tạo trong lao động. Lao động sáng tạo là hoạt động của con người dùng cải biến giới tự nhiên, xã hội và chính bản thân mình. Trong lao động, sự thông minh, sáng tạo và thái độ đối với lao động là chuẩn mực quan trọng để đo phẩm giá con người. Đạo đức mới đòi hỏi con người có thái độ lao động đúng đắn, lao động tự giác, có kỷ luật, cần cù, sáng tạo, có năng suất, chất lượng, hiệu quả cao. Thông minh, sáng tạo trong lao động, ham học hỏi vươn lên về mọi mặt là một nội dung quan trọng trong đạo đức mới của người phụ nữ hiện nay. Lịch sử truyền thống phụ nữ đã có không ít những tấm gương phụ nữ thông minh sáng tạo, mưu trí trong đánh giặc, trong sản xuất và trong tổ chức cuộc sống gia đình. Ngày nay, sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đòi hỏi phụ nữ không chỉ cần cù, đảm đang công việc gia đình mà còn phải thông minh, sáng tạo trong lao động sản xuất, trong tổ chức đời sống và sinh hoạt xã hội. Tính sáng tạo là đặc trưng của con người hiện đại, nó phải được quán triệt trong cách nghĩ, cách làm vừa đáp ứng những đòi hỏi bức thiết của cuộc sống hiện đại, vừa phải biết nhìn xa trông rộng, mưu tính lâu dài vì cuộc sống của mình và sự phát triển lâu bền của đất nước. Phát huy truyền thống cần cù, đảm đang, với tinh thần tự lực vượt khó, bằng trí thông minh, khả năng lao động sáng tạo, với khát vọng thoát khỏi đói nghèo, vươn tới bình đẳng, phát triển, đông đảo các tầng lớp phụ nữ nước ta luôn tin tưởng và gắn bó với sự nghiệp đổi mới đất nước của Đảng, gắn bó với phong trào chung, tự chủ trong suy nghĩ, hoạt động của mình. Những năm qua, phụ nữ nước ta trên mọi lĩnh vực hoạt động sản xuất, xã hội đều có những bước tiến bộ lớn, họ đã vượt mọi khó khăn, thử thách của cơ chế thị trường khẳng định vai trò của mình trong mặt trận kinh tế, họ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, quyết tâm đưa bản thân, gia đình, và đất nước thoát khỏi cái nhục đói nghèo đeo bám bao đời nay trong cuộc sống của người dân Việt Nam, qua thử thách đã hình thành những người phụ nữ lao động giỏi; năng động, tháo vát, mạnh dạn thay đổi phương án sản xuất, kinh doanh đem lại hiệu quả cao trong lao động, mở rộng thị trường, tạo thêm nhiều việc làm, tăng thu nhập góp phần ổn định và nâng cao chất lượng cuộc sống. Chị em phụ nữ trí thức mặc dù còn rất khó khăn trong đời sống, trong học tập, nghiên cứu khoa học, nhưng vẫn tìm cho mình niềm say mê khoa học, tiến hành nhiều công trình nghiên cứu có giá trị lý luận và thực tiễn cao. Trên mặt trận sản xuất, vượt qua những thiếu thốn, khắc nghiệt của thiên tai, phụ nữ nước ta đã tích cực tìm hiểu, học hỏi phương thức làm ăn mới, thích nghi với cơ chế chuyển đổi trong nông nghiệp, phát huy tính tự chủ trong đơn vị kinh tế hộ gia đình. Các chị đã cùng gia đình chủ động trong kế hoạch sản xuất, mạnh dạn áp dụng kỹ thuật mới, nhạy bén nắm bắt nhu cầu thị trường, tạo ra nhiều sản phẩm nông nghiệp đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Có thể nói, những thành tựu trên lĩnh vực sản xuất nông nghiệp những năm vừa qua có sự đóng góp to lớn của phụ nữ nước ta. Ngày nay, phụ nữ có điều kiện, phương tiện thuận lợi hơn để giảm nhẹ nhiều công việc gia đình, do đó họ sẽ có thời gian cho học tập, cho hoạt động xã hội, hoạt động nghiên cứu khoa học và tham gia lao động tăng thêm thu nhập, giúp cải thiện đời sống cho bản thân và gia đình. Với truyền thống cần cù, chịu thương chịu khó, với tâm lý muốn đi làm, muốn tham gia vào các hoạt động xã hội, chắc chắn bước sang thế kỷ XXI này, phụ nữ Việt Nam sẽ có bước tiến mới trong sự bình đẳng giới cả trong gia đình và ngoài xã hội. Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm tạo điều kiện nhiều mặt cho chị em. Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ IX có viết: Đối với phụ nữ, thực hiện tốt luật pháp và chính sách bình đẳng giới, bồi dưỡng, đào tạo nghề nghiệp, nâng cao học vấn; có cơ chế chính sách để phụ nữ tham gia ngày càng nhiều vào các cơ quan lãnh đạo và quản lý ở các cấp, các ngành; chăm sóc và bảo vệ sức khỏe và trẻ em, tạo điều kiện để phụ nữ thực hiện tốt chức năng người mẹ; xây dựng gia đình no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc [17, tr. 126]. - Có trình độ hiểu biết về quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, có trình độ văn hóa chuyên môn, đủ năng lực và sức khỏe để làm việc. Yêu cầu đạo đức của người phụ nữ trong thời kỳ mới phải là những người có phẩm chất đạo đức trong sáng, có tri thức và năng lực thực tiễn, có ý thức tổ chức kỷ luật, gương mẫu trong đạo đức và lối sống. Do điều kiện lịch sử để lại, phụ nữ nước ta còn nhiều hạn chế về trình độ hiểu biết khoa học kỹ thuật, về văn hóa xã hội. Vì vậy, trong điều kiện xây dựng công nghiệp hóa, hiện đại hóa hiện nay đòi hỏi người phụ nữ phải có kiến thức cập nhật với trình độ phát triển đất nước, không thể thực hiện thành công sự nghiệp giải phóng phụ nữ nếu không chăm lo giáo dục, đào tạo bồi dưỡng, nâng cao kiến thức hiểu biết và tạo công ăn việc làm cho họ. Ngày nay, với đường lối đổi mới của Đảng, với quan điểm tiến bộ, bình đẳng, coi trọng vị trí của phụ nữ trong gia đình và xã hội, phụ nữ đã có quyền bình đẳng với nam giới như pháp luật quy định và xã hội đã chấp nhận. Yêu cầu đối với người phụ nữ hiện đại cũng có nhiều thay đổi căn bản, họ phải giao tiếp rộng rãi, chứ không chỉ bó hẹp trong quan hệ gia đình; họ phải học tập nâng cao trình độ nhiều mặt, chứ không chỉ nữ công gia chánh; họ phải làm chủ bản thân, có chính kiến cá nhân, có ý thức độc lập sáng tạo, có quyền tự do cá nhân và lợi ích cá nhân, họ không còn phụ thuộc, phục tùng tuyệt đối lợi ích của chồng, của gia đình, dòng họ. Vấn đề nâng cao trình độ nhận thức, kiến thức văn hóa xã hội của phụ nữ đã được đặt ra khi xây dựng đạo đức của người phụ nữ dưới chế độ xã hội chủ nghĩa, xuất phát từ vị trí, vai trò của phụ nữ đối với sự phát triển đất nước. Nâng cao trình độ kiến thức của phụ nữ hiện nay là gián tiếp góp phần nâng cao trình độ hiểu biết cho thế hệ tương lai của đất nước. Vì vậy, học tập là hành vi đạo đức cao đẹp giúp phụ nữ có tri thức, trí tuệ rộng mở, nhìn xa, thấy rộng; đồng thời qua học tập, tự hoàn thiện nhân cách của chính mình. Chỉ có thường xuyên, không ngừng học tập như lời Bác Hồ dạy, học ở nhà, học ở trường, học lẫn nhau và học ở nhân dân; học trong cuộc sống, có như vậy người phụ nữ mới có thể làm giàu kho tri thức của bản thân, là cơ sở cho sự sáng tạo trong hoạt động thực tiễn, trong nghiên cứu khoa học. Và phụ nữ phải không ngừng phấn đấu vươn lên trong học tập và lao động, phát huy cao độ tài năng, trí tuệ góp phần cùng toàn dân thực hiện thắng lợi mục tiêu của Kế hoạch hành động Quốc gia vì sự tiến bộ của phụ nữ Việt Nam đến năm 2005, vững tin bước vào thế kỷ XXI. - Trung thực, vị tha. Lòng trung thực, đức tính vị tha hay chủ nghĩa nhân đạo mới là một giá trị đạo đức cao đẹp của dân tộc ta. Nó có cơ sở sâu xa trong lịch sử hình thành và phát triển của dân tộc. Chủ nghĩa nhân đạo mới là một nguyên tắc đạo đức mới, đó chính là lòng thương yêu những người lao động, lòng kính trọng đối với những phẩm giá của con người và sự tận tụy phục vụ lợi ích của con người. Lòng thương người, vị tha không mang tính chung chung mà được thể hiện bằng những hành động hiện thực. Chủ nghĩa nhân đạo mới theo lập trường của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là đấu tranh giải phóng con người khỏi áp bức trong đó có giải phóng phụ nữ, đem lại sự bình đẳng, tự do, hạnh phúc cho phụ nữ trong các lĩnh vực hoạt động xã hội, trong học tập và trong gia đình họ. Chủ nghĩa nhân đạo mới không xóa bỏ chủ nghĩa cá nhân mà là sự tôn trọng người phụ nữ, bảo vệ và chăm lo cho sự phát triển của họ. Ngay từ năm 1980 Chính phủ Việt Nam đã ký Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ mà Đại hội đồng Liên hợp quốc đã phê chuẩn năm 1979. Và tại Hội nghị thế giới lần thứ IV về phụ nữ được Liên hợp quốc tổ chức năm 1995 tại Bắc Kinh (Trung Quốc), Chính phủ Việt Nam đã công bố Chiến lược phát triển vì sự tiến bộ của phụ nữ Việt Nam đến năm 2000 với 10 mục tiêu. Điều đó thể hiện sự quan tâm, tôn trọng địa vị người phụ nữ trong xã hội. Phụ nữ Việt Nam càng nhận thức sâu sắc hơn vai trò, trách nhiệm của họ đối với cộng đồng, dân tộc, quốc tế. Họ tích cực phát huy quyền làm chủ của giới mình, đồng thời nêu cao tính cực tự chủ của từng cá nhân, để vừa kế thừa, phát huy hơn nữa giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, vừa chú ý khắc phục những tàn dư đạo đức của chế độ cũ (chế độ phong kiến) đang kìm hãm sự phát triển của họ trong tình hình mới để vươn lên. Lòng nhân hậu, vị tha, đức tính trung thực ở người phụ nữ ngày nay thể hiện ở tình thương yêu giữa con người với con người, ở những hành động và việc làm cụ thể cả đối với những con người lầm đường lạc lối, những người chồng nghiện ngập, những chị em lỡ bước sa ngã... Với tấm lòng nhân hậu xuất phát từ trong sâu thẳm tâm hồn, người phụ nữ đã đồng cảm, khoan dung chia sẻ, nhưng chị em cũng kiên quyết đấu tranh lâu dài và bằng nhiều biện pháp: giáo dục, thuyết phục... để giúp những con người lầm lỗi nhận thức, khắc phục những khuyết điểm của mình, thức tỉnh lương tri, cảm hóa họ, để họ trở về với cuộc sống cộng đồng, trở thành người có ích cho xã hội. Điều đáng trân trọng là trong cơ chế thị trường, tấm lòng trung hậu vốn có của người phụ nữ Việt Nam vẫn được giữ gìn, phát huy và bổ sung thêm những phẩm chất mới. Trung hậu là đạo lý làm người nên trong các mối quan hệ gia đình, làng xóm... trong các mối quan hệ kinh doanh, sản xuất, dịch vụ... người phụ nữ vẫn giữ phẩm chất truyền thống của mình. Hàng triệu phụ nữ đã tham gia vào phong trào "Đền ơn đáp nghĩa", vào các hoạt động nhân đạo từ thiện, góp phần giải quyết những vấn đề xã hội bức xúc. Trước nhiệm vụ mới của đất nước, phụ nữ cần phải khéo léo, biết kết hợp hài hòa giữa công việc gia đình và công việc xã hội, biết phát huy tiềm năng sáng tạo của mình; khuyến khích làm điều thiện, chống chiến tranh, chống phân biệt đối xử, chống đói nghèo, tránh điều ác..., đồng thời xây dựng môi trường gia đình, xã hội lành mạnh, nhân văn cho sự tồn tại của con người trong hiện tại và cho các thế hệ mai sau. Đó thực sự là những vấn đề mà phụ nữ Việt Nam hiện đại cần phải hướng tới. - Thủy chung, thanh lịch. Phụ nữ Việt Nam đã và sẽ luôn đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn hạnh phúc và sự bình yên của gia đình, nhất là trong tổ chức cuộc sống gia đình, theo chuẩn mực ấm no, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc và nuôi con trở thành công dân có ích cho xã hội. Trong gia đình, quan hệ giữa cha mẹ, vợ chồng, con cái là quan hệ tình cảm và nghĩa vụ sâu nặng. Trong nền đạo đức xã hội chủ nghĩa, quan hệ đó vẫn chiếm một vị trí quan trọng, được dư luận xã hội rất quan tâm. Sự phát triển của nền kinh tế thị trường ở nước ta đã ảnh hưởng đến đời sống mỗi gia đình, xu hướng gia đình hạt nhân ngày càng tăng, kiểu "gia đình điện tử" xuất hiện. Nhưng dù có những nhân tố tác động tới cuộc sống gia đình thế nào thì đa số phụ nữ thời nay vẫn tôn thờ sự thủy chung, vẫn khoan dung độ lượng vì sự yên ổn của gia đình và con cái. Đức tính hiếu đễ với cha mẹ, kính trọng ông bà, nhường nhịn anh em... vẫn là những giá trị đạo đức mà dư luận xã hội và giới nữ đề cao. Việc chăm nom, săn sóc và nuôi dưỡng cha mẹ lúc tuổi già là nghĩa vụ đạo đức không thể lơ là của người con có hiếu, nghĩa vụ đó không vì con cái bận công tác mà coi nhẹ. Dư luận xã hội luôn lên án, căm phẫn những người có thái độ vô tình và bạc đãi cha mẹ. Phụ nữ với tư cách là người con, người cháu cần ân cần, tế nhị, khéo léo trong cư xử với ông bà, với cha mẹ già. Một gia đình êm ấm có công sức không nhỏ của chị em phụ nữ. Một chuẩn mực đạo đức mới, hiện đại mà người phụ nữ nước ta hiện nay cần phải đạt được, đó là vẻ đẹp thanh lịch, một sự thanh tao và lịch lãm. Vẻ đẹp ấy phản ánh cái đẹp trong truyền thống dân tộc được chắt lọc và truyền nối. Nét đẹp thanh lịch là sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, giữa bản sắc dân tộc và nền văn hóa thế giới hội tụ trong người phụ nữ Việt Nam hiện đại. Dưới chế độ cũ, phụ nữ bị ảnh hưởng bởi quan niệm đạo đức phong kiến, bởi tư tưởng "trọng nam khinh nữ", "tam tòng", "tứ đức"... Đó là thứ đạo đức biến đàn bà trở thành vật lệ thuộc hoàn toàn vào đàn ông, trở thành công cụ mua vui cho họ, vì thế, sắc đẹp bên ngoài của người phụ nữ là quan trọng nhất. Mặc dù chịu ảnh hưởng bởi quan niệm đạo đức phong kiến hà khắc của Nho giáo, nhưng ở Việt Nam phụ nữ có bề dày truyền thống trong lịch sử dân tộc, họ vẫn được bình đẳng hơn so với các nước theo đạo Hồi hoặc theo Nho giáo trong khu vực. Dân tộc ta dù lâu ngày chịu tác động của quan niệm đạo đức Nho giáo vẫn không thể tán thành quan niệm đạo đức đó. Cha ông ta đánh giá đạo đức của người phụ nữ theo những tiêu chuẩn khác, đó là những phẩm chất tạo nên truyền thống đạo đức của người phụ nữ trong quá trình dựng nước và giữ nước. Vẻ đẹp của người phụ nữ không chỉ ở sắc đẹp bề ngoài mà ở tinh thần đảm đang gánh vác việc nhà, việc nước. Hình ảnh người phụ nữ nước ta đi vào trong văn học, nghệ thuật trước hết là hình ảnh những người mẹ, người vợ sản xuất giỏi, chiến đấu tài, thủy chung son sắt. Trước đây cha ông ta coi trọng cái đẹp tâm hồn, "cái nết đánh chết cái đẹp", và "tốt gỗ hơn tốt nước sơn"... bởi tinh thần dân tộc phản ánh qua hàm răng hạt na đen bóng, mái tóc dài vấn khăn mỏ quạ. Ngày nay quan niệm cái đẹp có nhiều thay đổi, vẻ đẹp bên ngoài vẫn được chú ý nhưng trước đòi hỏi của phương tiện lao động công nghiệp hiện đại, tính chất công việc đã thay đổi, mái tóc dài không còn phù hợp với chị em công nhân, hàm răng để trắng sáng tự nhiên. Thời trước cha ông ta nhấn mạnh nội dung hơn hình thức, trí tuệ tâm hồn hơn hình dáng bề ngoài, thì nay, một người phụ nữ đẹp là sự kết hợp hài hòa giữa hình thức và nội dung, đó là sự trang nhã, trong sáng trong trang phục, là sự lịch lãm của trí tuệ, tâm hồn. Phụ nữ ngày nay vẫn cần học ăn, học nói, tứ đức của Nho giáo không phải không có yếu tố tích cực mà chị em cần phát huy. Từ phong cách lối sống của chị em trong gia đình đến nơi làm việc, nơi công cộng đều có dáng dấp của con người hiện đại nhưng vẫn đậm dấu ấn truyền thống, bản sắc văn hóa của dân tộc. Họ tự nhiên mạnh dạn nhưng vẫn rất dịu dàng, duyên dáng; giản dị mà trang nhã, táo bạo mà vẫn nhẹ nhàng, tế nhị. Từ dáng vẻ đến cử chỉ, lời nói, cách ứng xử hợp lòng người, hợp hoàn cảnh, toát lên vẻ lịch thiệp, trung hậu. Để đáp ứng được yêu cầu và nội dung của đạo đức mới trong thời kỳ hiện đại, người phụ nữ thời nay phải ý thức, nỗ lực vươn lên, có sức khỏe, có trình độ học vấn sâu rộng, phải biết cách tổ chức sắp xếp giữa công việc và nhu cầu nghỉ ngơi, giải trí để mỗi người phụ nữ ngày càng đẹp hơn lên, xã hội ngày càng văn minh hơn. Ngoài những giá trị chủ yếu như: chủ nghĩa yêu nước; cần cù, đảm đang; lòng thương người; trung hậu, vị tha... các giá trị đạo đức truyền thống khác như lòng dũng cảm, bất khuất, tính khiêm tốn, cần kiệm, lạc quan cũng cần được kế thừa, phát huy trong việc xây dựng những chuẩn mực đạo đức mới cho người phụ nữ nước ta hiện nay. Tóm lại, quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường ở nước ta đã và đang làm xuất hiện nhiều phẩm chất đạo đức mới phù hợp với các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, nên được mọi người dân tiếp nhận. Tuy nhiên, mặt trái của kinh tế thị trường và những tàn dư tư tưởng đạo đức phong kiến còn rơi rớt lại trong xã hội ta, gây ảnh hưởng không tốt tới việc phát huy giá trị đạo đức truyền thống, đạo đức của phụ nữ. Điều đó đòi hỏi chúng ta phải có sự phân tích đúng đắn, khoa học những diễn biến phức tạp của đời sống xã hội, đồng thời phát hiện, ủng hộ những chuẩn mực đạo đức mới của người phụ nữ mới được nảy sinh và tạo điều kiện cho nó phát triển, trên cơ sở kế thừa những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc phù hợp với nhiệm vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay. Kết luận chương 1 Quá đã trình đổi mới toàn diện đất nước và mở rộng giao lưu quốc tế đã có nhiều nhân tố tác động sâu sắc đến đời sống đạo đức xã hội nói chung, giá trị truyền thống nói riêng. Những giá trị đạo đức truyền thống đã có trong lịch sử dân tộc, vẫn được nhân dân ta và các thế hệ phụ nữ trân trọng giữ gìn và phát huy trong điều kiện mới. Nhiều giá trị đạo đức mới của phụ nữ được hình thành trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, đã được chị em từng bước tiếp nhận, phát triển, làm phong phú thêm cho giá trị đạo đức truyền thống. Tuy nhiên, là một nước trải qua thời kỳ phong kiến kéo dài, chịu ảnh hưởng nặng nề của quan niệm đạo đức Nho giáo cùng sự tác động của mặt trái kinh tế thị trường, sự xuất hiện các loại tệ nạn xã hội có xu hướng ngày càng gia tăng và lối sống thực dụng, vị kỷ đã bào mòn, làm mờ nhạt giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, đạo đức truyền thống phụ nữ. Do vậy, càng phải hết sức coi trọng việc phát huy các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, coi đây là nhiệm vụ cấp thiết, là yêu cầu tất yếu khách quan trong việc xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ hiện nay. Những giá trị đạo đức truyền thống tích cực như tinh thần yêu nước; lòng thương người; tinh thần đoàn kết; cần cù, đảm đang; trung hậu... cần được phát huy một cách đồng bộ kết hợp với các giá trị khác trong truyền thống dân tộc trên cơ sở vận dụng sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng, nhằm xây dựng những chuẩn mực đạo đức mới của người phụ nữ phù hợp yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. Chương 2 Phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trong việc xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ hiện nay. Thực trạng, phương hướng và giải pháp (Qua thực tế ở tỉnh Vĩnh Phúc) 2.1. Thực trạng và một số vấn đề nảy sinh trong việc phát huy giá trị đạo đức truyền thống của người phụ nữ Vĩnh Phúc hiện nay 2.1.1. Thực trạng của việc phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc của phụ nữ Vĩnh Phúc hiện nay Vĩnh Phúc là tỉnh vốn có truyền thống yêu nước và cách mạng, lịch sử còn lưu lại những gương sáng của phụ nữ Vĩnh Phúc trong buổi đầu lịch sử dựng nước. Cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc đầu tiên của nhân dân ta được lịch sử giao phó vào tay phụ nữ tỉnh Vĩnh Phúc: Hai Bà Trưng. Với tinh thần bất khuất, lòng căm thù giặc cao độ bà Trưng Trắc cùng em gái là Trưng Nhị đã dựng cờ khởi nghĩa, với mục đích nhằm khôi phục lại giang sơn nước Việt và trả thù cho chồng bà Trưng Trắc bị giặc sát hại. Hai Bà Trưng cùng các nữ tướng anh hùng mãi mãi còn ghi tên trong sử sách dân tộc. Qua đó, có thể thấy tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh bất khuất, kiên cường của phụ nữ Vĩnh Phúc ngay từ buổi đầu lịch sử dân tộc. Phát huy truyền thống yêu nước của dân tộc, noi gương Hai Bà Trưng, các thế hệ phụ nữ Vĩnh Phúc đã tiếp bước nhau đứng lên trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Trước sự kiện thực dân Pháp tái chiếm Nam bộ, phụ nữ Vĩnh Phúc "ai nấy đều tỏ lòng căm giận... và hứa một lòng đoàn kết ủng hộ Chính phủ và sẵn sàng đợi lệnh hy sinh giết giặc, thề hy sinh đến giọt máu cuối cùng để giành độc lập" [31, tr. 49]. Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, phụ nữ Vĩnh Phúc với khẩu hiệu "tay cày, tay súng" tích cực tham gia lực lượng dân quân du kích, trực chiến suốt ngày đêm. Bàn tay mảnh mai quen cấy lúa, trồng khoai, vận hành máy... nay đã thao tác thành thạo các loại vũ khí đánh địch. Tất cả các công việc nặng nhọc ấy chị em đều hoàn thành xuất sắc không kém gì nam giới. Trong báo cáo của Tỉnh ủy Vĩnh Phúc (1967) có viết: "Bất kỳ nơi nào có chiến sĩ là nơi ấy có mặt chị em phụ nữ phục vụ chiến đấu. Chị em tham gia tải đạn, cứu thương, tiếp tế và nhiều chị đã trực tiếp làm pháo thủ chiến đấu với máy bay Mỹ" [31, tr. 158]. Đúng như vậy! những đơn vị nữ du kích đã nhiều lần dũng cảm chiến đấu trong điều kiện địch đánh phá ác liệt và chị em đã cùng nam giới lập chiến công vang dội. Chị Nguyễn Thị Yên, nữ pháo thủ số 3, đã góp phần bắn rơi chiếc máy bay "cánh cụp cánh xòe", là chiếc máy bay thứ 4000 của giặc Mỹ trên bầu trời miền Bắc bị ta bắn rơi, góp phần giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Phát huy chủ nghĩa yêu nước truyền thống dân tộc, truyền thống anh hùng, bất khuất của phụ nữ, kế tục gương sáng Hai Bà Trưng, phụ nữ Vĩnh Phúc xứng đáng với lời khen ngợi của đồng chí Lê Duẩn khi là Tổng Bí thư của Đảng về thăm tỉnh Vĩnh Phúc: Nước ta có Hai Bà Trưng đã có công đầu khôi phục nền tự chủ nước nhà. Đó là một điều hiếm có trong lịch sử, nói lên vai trò đặc biệt của phụ nữ Việt Nam. Phụ nữ Vĩnh Phúc đã nêu cao truyền thống vẻ vang đó bằng những tấm gương gan dạ, kiên cường, đảm đang, cần mẫn, chị em thật xứng đáng với hai vị nữ anh hùng tiên liệt [31, tr. 227]. Ngày nay, trong sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước, truyền thống yêu nước của dân tộc, tinh thần bất khuất của phụ nữ được phát huy với tinh thần mới, yêu nước là yêu chủ nghĩa xã hội, là phát triển mạnh kinh tế gia đình, là quyết tâm đưa Vĩnh Phúc ra khỏi đói nghèo, lạc hậu, trở thành một tỉnh giàu, và cũng là góp phần làm cho đất nước giàu mạnh. Vì vậy, chị em tích cực tham gia vào các chương trình kinh tế xã hội của tỉnh, hưởng ứng các phong trào thi đua yêu nước do Hội phụ nữ phát động, từng bước khẳng định vị trí, vai trò của họ trong quá trình xây dựng, kiến thiết tỉnh. Cùng với tinh thần yêu nước, phụ nữ Vĩnh Phúc phát huy truyền thống cần cù, đảm đang, tiết kiệm của dân tộc, những đức tính đó đã có ảnh hưởng sâu rộng trong cuộc sống người dân Vĩnh Phúc nói chung, phụ nữ Vĩnh Phúc nói riêng. Ngày nay những phẩm chất đạo đức đó vẫn luôn tỏa sáng tỏa sáng trong mỗi thời kỳ, nhiệm vụ cách mạng. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ để giành và giữ độc lập dân tộc, phụ nữ Vĩnh Phúc kiên quyết bám ruộng, bám làng, vừa sản xuất vừa đấu tranh với địch. Họ thi đua sôi nổi thực hiện các phong trào "sản xuất giỏi chăn nuôi tài, tiêu dùng có kế hoạch", họ làm việc với tinh thần "làm ngày không đủ bớt ngủ làm đêm" và tích cực phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, hợp lý hóa sản xuất, nhằm tăng năng suất lao động. Khi giặc Mỹ bắn phá miền Bắc ác liệt, phụ nữ Vĩnh Phúc nhận thức rõ trách nhiệm của mình đối với Tổ quốc, quyết tâm đẩy mạnh sản xuất và sẵn sàng chiến đấu, do vậy, các phong trào "Ba đảm đang" được phát triển rộng khắp, phụ nữ Vĩnh Phúc đã bám sát đồng ruộng như bám sát trận địa với suy nghĩ "làm tốt việc mình là làm thêm phần việc của người đi chiến đấu xa", họ cũng thay chồng đảm đang công việc nhà nông, tu bổ các công trình thủy lợi, phục vụ sản xuất. Chị em phụ nữ các dân tộc ít người đã mạnh dạn, quyết tâm học cày, học bừa để tự mình làm ruộng thay người chồng đi chiến đấu ở mặt trận. Tinh thần cần cù, đảm đang đó của phụ nữ Vĩnh Phúc đã được lưu truyền trong câu ca dao: ... Đảm đang con bế con bồng, Sớm khuya sản xuất để chồng tòng quân [31, tr. 136]. Miền Nam được giải phóng, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội. Thực hiện cơ chế khoán sản phẩm trong nông nghiệp của Bộ Chính trị, và để thoát khỏi tình trạng sản xuất bị đình đốn do cơ chế quản lý kinh tế tập trung quan liêu để lại, phụ nữ Vĩnh Phúc luôn trăn trở với những lo toan công việc, liên tục phát động các phong trào thi đua đột kích, ngắn ngày với nội dung nhằm vào những công việc ở từng ngành khác nhau. Trong lĩnh vực nông nghiệp có phong trào "Cánh đồng Hai Bà Trưng". Trong khối công nhân viên chức có phong trào "Mỗi người có một sáng kiến hoặc áp dụng sáng kiến cải tiến kỹ thuật", phong trào thi đua "Phục vụ nông nghiệp" và "Tiết kiệm trong sản xuất". Các phong trào này có tác dụng làm thay đổi cách nghĩ, cách làm của phụ nữ Vĩnh Phúc. Họ đã biết tận dụng mọi nguồn đất đai, vốn, sức lao động để phát triển sản xuất tăng năng suất lao động, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống. Cơ chế quản lý kinh tế mới đã tạo điều kiện để phụ nữ Vĩnh Phúc phát huy tính năng động, sáng tạo. Được sự hỗ trợ về vốn của các tổ chức thế giới (Thụy Điển, Bỉ...), từ Ngân hàng phát triển nông nghiệp, từ quỹ xóa đói giảm nghèo.... đã tạo ra động lực mới cho chị em nghèo vươn lên làm giàu bằng tư duy mới: tự chủ, độc lập, chính đáng. Vì vậy, rất nhiều hộ gia đình từ hoàn cảnh đói nghèo đã vươn lên đủ ăn, có thu nhập khá, không những trả đủ sản phẩm cho hợp tác xã, hoàn thành nghĩa vụ thuế đối với nhà nước, mà còn mua sắm thêm được những dụng cụ sản xuất, tiện nghi sinh hoạt trong gia đình. Phát huy truyền thống cần cù, tiết kiệm, đảm đang, phụ nữ Vĩnh Phúc luôn có tinh thần ham học hỏi, cầu tiến bộ, quyết đoán và sáng tạo trong công việc, không ngừng tiếp thu nỗ lực vươn lên về trình độ văn hóa, tiếp thu những thành tựu khoa học của xã hội loài người bổ sung cho những kiến thức mà ở họ còn thiếu hụt. Trong quá trình đó khắp nơi trên tỉnh Vĩnh Phúc đã xuất hiện những phụ nữ thông minh, sáng tạo trong lao động như chị Hòa, chị đã mạnh dạn đi học hỏi kinh nghiệm công nghệ làm nấm rơm, vượt qua những khó khăn, thất bại ban đầu, chị đã thành công và còn xây dựng nhóm gia đình trồng nấm ở quê nhà, mỗi năm tổng thu nhập của cả nhóm đạt trên 1 tỷ đồng Việt Nam. Nhiều chị đã nhanh chóng thích nghi với cơ chế mới, và thể hiện là người phụ nữ giỏi giang trong sản xuất kinh doanh, làm giàu cho mình và cho xã hội, như chị Nguyễn Thị Hương, từ hoàn cảnh đói nghèo, được sự giúp đỡ của chị em trong Hội phụ nữ, gia đình chị đã đủ ăn và trở nên khá. Vợ chồng chị đã làm tốt mô hình VAC (vườn, ao, chuồng), mỗi năm trừ chi phí còn thu lời 50 triệu đồng; chị Trần Thị Hoa làm thức ăn gia súc chăn nuôi, mỗi năm chị xuất chuồng trên 100 con lợn thịt, với các nguồn dịch vụ từ thức ăn gia súc, tổng thu nhập một năm gia đình chị đạt trên 100 triệu đồng [32, tr. 19], và còn hàng trăm phụ nữ Vĩnh Phúc khác, thể hiện đức tính cần cù chịu khó, tư duy năng động, nhạy bén trong cơ chế thị trường với ý chí làm giàu chính đáng, nên kinh tế của gia đình các chị đã phát triển và được nâng lên rõ rệt, các cháu trong độ tuổi đều được đi học và học giỏi. Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, mọi hoạt động của phụ nữ Vĩnh Phúc đều gắn với mục tiêu, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của Đảng bộ và nhân dân toàn tỉnh. Phụ nữ Vĩnh Phúc đã tích cực phát huy tính tự chủ của kinh tế hộ gia đình, tìm tòi học hỏi phương thức làm ăn mới, mạnh dạn áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào sản xuất, nhằm tăng hiệu quả kinh tế trên một đơn vị diện tích đất canh tác, từng bước chuyển sang sản xuất cây con hàng hóa gắn với thị trường tiêu thụ sản phẩm. Tùy theo từng địa phương, từng hoàn cảnh, điều kiện mà chị em xây dựng mô hình sản xuất cho phù hợp. Toàn tỉnh có hàng chục ngàn hộ gia đình phụ nữ làm kinh tế trang trại có hiệu quả... Đồng thời được sự quan tâm của Tỉnh ủy, ủy ban nhân dân tỉnh, sự chỉ đạo động viên tận tình của Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh, Phụ nữ Vĩnh Phúc đã khôi phục và phát huy một số ngành nghề truyền thống như nuôi tằm ươm tơ, thêu ren, làm nón lá, làm hàng xuất khẩu, làm nấm, đan lát mây tre... góp phần giải quyết việc làm cho người lao động nhất là phụ nữ, tăng thu nhập, từng bước cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người dân trong tỉnh. Có thể nói, trong quá trình đổi mới, phụ nữ Vĩnh Phúc đã nỗ lực phấn đấu, đổi mới tư duy trong suy nghĩ và hành động, từng bước vươn lên khẳng định vai trò của mình và có những đóng góp xứng đáng cho sự nghiệp đổi mới đất nước. Tuy nhiên, quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường ở nước ta thời gian qua đã nảy sinh nhiều hiện tượng tiêu cực trái với truyền thống đạo đức dân tộc. Khi tham gia vào nền kinh tế thị trường, đời sống người dân được nâng lên, sự tiêu dùng ngày một phong phú. Nhưng cũng từ cuộc sống đang đổi thay đó hàng loạt vấn đề đặt ra đòi hỏi phải được giải quyết: khoảng cách của sự phân hóa giàu nghèo ngày càng lớn giữa các tầng lớp nhân dân, mà người bị thiệt thòi phần lớn là phụ nữ, bởi do điều kiện, hoàn cảnh và hạn chế về trình độ kiến thức, phụ nữ thường không có việc làm hoặc làm những việc có thu nhập thấp. Mặt khác, nhiều chị em chạy theo lối sống thực dụng, vì đồng tiền mà đánh mất nhân phẩm, đạo đức; một số có tiền thì sống buông thả, đánh mất thuần phong mỹ tục, phai nhạt truyền thống đạo đức vốn có của dân tộc, của chính giới nữ. Tất cả những hiện tượng đó gây nên những vấn đề nhức nhối trong xã hội như: làm hàng giả, buôn lậu, buôn bán phụ nữ, trẻ em, buôn bán ma túy, mại dâm.... đây là những vấn đề có tính chất toàn xã hội, vì vậy, cần phải có phương hướng khắc phục và có những giải pháp khả thi nhằm đem lại môi trường đạo đức xã hội lành mạnh, truyền thống cần cù, đảm đang được phát huy đúng với những giá trị mà nó có trong lịch sử. Tất nhiên, nó có sự bổ sung, đổi mới nhưng mục tiêu vẫn là vì sự phát triển và nhân văn. Lòng thương người, tinh thần nhân ái, trung hậu, ý thức đoàn kết cộng đồng trong truyền thống dân tộc, nay vẫn được phụ nữ Vĩnh Phúc phát huy, tùy theo hoàn cảnh cụ thể mà nội dung của nó thay đổi cho phù hợp, chị em phụ nữ phát huy tinh thần tập thể, tương thân tương ái, giúp đỡ những người neo đơn, những hộ gia đình khó khăn, hoạn nạn (nhất là các gia đình thuộc diện chính sách xã hội). Để giúp chị em sản xuất và có cuộc sống gia đình no ấm, Hội phụ nữ các cấp ở Vĩnh Phúc đã lập ra các "nhóm tương trợ tốt" nhằm giúp đỡ nhau các khâu trong quá trình sản xuất như làm đất, gieo trồng, thu hoạch, giúp nhau về giống, vốn, kinh nghiệm sản xuất... Ngoài ra phụ nữ Vĩnh Phúc còn xây dựng các chương trình, hỗ trợ các hoạt động tạo việc làm, tăng thu nhập cho phụ nữ, như Hội "Phụ nữ giúp nhau làm kinh tế gia đình" được kế thừa từ cách làm truyền thống "Lá lành đùm lá rách". Trong điều kiện hiện nay, phụ nữ giúp nhau "có địa chỉ", có mục tiêu rõ ràng. Thực tế đã giúp được nhiều hộ nghèo ổn định cuộc sống, có cơ hội làm ăn, bảo đảm cuộc sống lâu dài, từng bước vươn lên làm giàu cho gia đình và quê hương. Với tình làng nghĩa xóm, với trách nhiệm thành viên trong cộng đồng xã hội nên trong các ngày lễ, tết, các dịp kỷ niệm truyền thống như: ngày 27-7, ngày 22-12... hàng năm, phụ nữ Vĩnh Phúc đều tổ chức thăm hỏi, gặp mặt các gia đình liệt sĩ, gia đình có công với nước, anh chị em thương, bệnh binh để động viên tinh thần. Thành lập "Hội mẹ đỡ đầu" những người con của gia đình liệt sĩ, trẻ mồ côi không nơi nương tựa. Những việc làm đó đã tạo nên nét đẹp mới của phụ nữ Vĩnh Phúc mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc và đã trở thành phong trào quần chúng rộng rãi, được duy trì, phát triển ngày càng mạnh và thường xuyên, liên tục trong các phong trào phụ nữ. Phát huy truyền thống tương thân tương ái, với tấm lòng trung hậu, vị tha, hiện nay phụ nữ Vĩnh Phúc vẫn giữ truyền thống kết nghĩa với bộ đội biên phòng tỉnh Hà Giang, thường xuyên thăm hỏi, tặng quà, viết thư động viên các chiến sĩ hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Hiện nay đa số người dân Vĩnh Phúc nói chung, phụ nữ Vĩnh Phúc nói riêng vẫn duy trì truyền thống nhân ái, trung hậu, vị tha. Nhưng trước những biến đổi sâu sắc trong cuộc sống đang diễn ra trong toàn xã hội, đã tác động không tích cực đến việc phát huy các truyền thống đó. Nhiều chị em vì lợi ích cá nhân chạy theo lối sống vị kỷ mà không nhận thấy lẽ sống "mình vì mọi người, mọi người vì mình", du nhập kiểu sống coi đồng tiền là tất cả "lạnh lùng, sòng phẳng", vì lợi ích mà chà đạp lương tâm, nhân phẩm con người, sống "bạc tình, bạc nghĩa"; vì công việc mà sao nhãng chăm lo cha mẹ già, con cái, gia đình... Trước những hiện tượng như trên cần có hướng khắc phục, có những giải pháp hữu hiệu để giúp mọi người tự vấn lương tâm mình, từ đó củng cố, phát huy truyền thống nhân ái, trung hậu, chủ nghĩa nhân đạo mới ở người phụ nữ. Phụ nữ Việt Nam vốn có truyền thống thủy chung, yêu thương chồng con, điều đó được khẳng định qua bao thử thách, thăng trầm của lịch sử trong những cuộc chiến chống giặc ngoại xâm. Hình ảnh những người mẹ, người vợ Việt Nam đã được phản ánh đậm nét trong văn học, trong thơ ca, hội họa và âm nhạc... truyền thống đó ngày nay được phụ nữ Vĩnh Phúc kế thừa, phát huy với nội dung mới, phù hợp với công cuộc đổi mới, xây dựng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay. Ngày nay, trong quan hệ vợ chồng, phụ nữ không chỉ lắng nghe ý kiến của chồng mà còn đưa ra chủ kiến riêng của mình, và chia sẻ với chồng những khó khăn, vất vả trong công việc, và khi người phụ nữ có văn hóa, có năng lực tổ chức cuộc sống sẽ là trung tâm của sự yêu thương, đoàn kết, sự quan tâm gắn bó giữa các thành viên trong gia đình, trong dòng họ, xóm làng. Chị em khẳng định rằng, những phẩm chất đạo đức truyền thống dân tộc có được giữ gìn, phát huy họ mới đủ khả năng bảo vệ hạnh phúc gia đình Theo họ, phụ nữ ngày nay cần phải có tính tự tôn, tự tin, tự lập, tự cường và suy nghĩ độc lập, đây là những đức tính cơ bản mà người phụ nữ hiện đại cần có. Còn phục tùng dựa dẫm vào chồng không phải là phong cách và đặc trưng tính cách của phụ nữ hiện đại. Tuy nhiên, điều đó đòi hỏi ở người phụ nữ phải có lòng vị tha, độ lượng, biết hy sinh nhường nhịn và biết tự kiềm chế trong những trường hợp cần thiết. Đồng thời họ cần biết cảm hóa, khích lệ chồng con tham gia công việc và chăm lo cho hạnh phúc gia đình. Phụ nữ Vĩnh Phúc chấp nhận hy sinh nhưng không có nghĩa là sự nhẫn nhục, cam chịu, chấp nhận bất bình đẳng; mà sự hy sinh là cần thiết để tạo ra bầu không khí đầm ấm, vui vẻ trong gia đình. Là những phụ nữ năng động trong sản xuất nhưng trong gia đình các chị vẫn là những người con hiếu thảo, người vợ thủy chung, người mẹ tận tụy, là tấm gương sáng cho con noi theo, và là người thầy của con cái mình. Ngày nay, giáo dục đạo đức cho con ngoài ngoan ngoãn, vâng lời còn phải là tự ý thức và trách nhiệm, nghĩa vụ với bản thân, phải luôn phấn đấu vượt khó trong học tập, rèn luyện, giỏi chuyên môn, biết sống tự lập. Cha mẹ không chỉ hướng con cái học tập để có trình độ học vấn... mà còn giáo dục con rèn luyện ý chí, quyết tâm trở thành người công dân có chuyên môn giỏi và là người có nhân cách, có phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, đạo đức mới phù hợp điều kiện phát triển của đất nước. Tuy nhiên, do bị cuốn hút vào các hoạt động sản xuất kinh tế nên nhiều gia đình việc quan tâm giáo dục con cái không được chú ý đúng mức, nhiều gia đình thiếu hiểu biết phương pháp giáo dục, hoặc có phương pháp giáo dục con rất sai lầm, đánh đập con. Những hành vi sai trái của bố mẹ là nguyên nhân gây ra khủng hoảng về tâm lý, lối sống, đứa con trở nên lỳ lợm thô bạo, tính ích kỷ và hành vi lỗi lầm của trẻ gia tăng. Cha mẹ cần có phương pháp giáo dục con đúng và khoa học. Phụ nữ Việt Nam vốn có truyền thống phát huy tinh hoa văn hóa dân tộc, nhiều giá trị văn hóa phi vật thể được các mẹ, các chị lưu truyền cho đến tận ngày nay. Thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm (khóa VIII) của Đảng về "Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc", các cuộc vận động "Xây dựng gia đình văn hóa, làng xã văn hóa" được đông đảo phụ nữ Vĩnh Phúc tham gia hưởng ứng. Các câu lạc bộ hát ru, hát dân ca ra đời thu hút đông đảo các mẹ, các chị tham gia. Các cuộc thi hát được tổ chức hàng năm là dịp để ôn lại truyền thống văn hóa dân tộc, qua đó thế hệ trẻ được dịp hiểu sâu hơn về truyền thống văn hóa của quê hương, đất nước mình. Chị em các dân tộc ít người vẫn lưu giữ bản sắc văn hóa riêng độc đáo trong lối sống, trong những bộ trang phục truyền thống, họ góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa dân tộc. Tuy vậy, trong điều kiện chịu tác động của nền kinh tế thị trường, những lời hát ru, những câu hò, những làn dân ca bị mai một rất nhiều. Có thể nói, hiện nay nhiều phụ nữ trẻ không biết ru con. Thậm chí họ ru bằng đĩa nhạc, đĩa hát. Đây là một vấn đề cần có sự quan tâm, giúp đỡ của nhiều ban ngành, đoàn thể để khôi phục và phát triển truyền thống văn hóa vốn có của dân tộc. Giá trị đạo đức truyền thống dân tộc đã có ảnh hưởng tích cực sâu rộng tới người dân Vĩnh Phúc nói chung, phụ nữ Vĩnh Phúc nói riêng trong suốt chiều dài lịch sử dựng và giữ nước của dân tộc. Những giá trị đạo đức truyền thống như lòng yêu nước được thể hiện ở phụ nữ Vĩnh Phúc là khí phách anh hùng, bất khuất trước kẻ thù xâm lược; là lòng trung hậu, đảm đang trong lao động, sản xuất, trong công việc gia đình và xã hội; là sự tôn trọng và giữ gìn tinh hoa văn hóa dân tộc... Hiện nay, trong công cuộc đổi mới xây dựng đất nước, phụ nữ Vĩnh Phúc vẫn kế thừa, phát huy truyền thống đạo đức dân tộc, truyền thống đạo đức của giới mình, bổ sung thêm những giá trị mới và nâng lên một trình độ mới về chất. Kết quả điều tra xã hội học ở tỉnh Vĩnh Phúc tháng 7-2000 với 2.836 phiếu thu được cho thấy chị em vẫn chú trọng tới những phẩm chất đạo đức truyền thống dân tộc và phát huy chúng trong tình hình hiện nay (phụ lục 1), những phẩm chất như yêu nước (yêu chủ nghĩa xã hội) chiếm 71,19% số lượng người được hỏi; lao động cần cù đảm đang chiếm 67,84%; đức tính thủy chung, yêu thương chồng con chiếm 67,63%; tinh thần nhân ái, đức trung hậu chiếm 58,95%. Có thể nói, ngày nay đa số phụ nữ vẫn nhận thức rõ về trách nhiệm gìn giữ, phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, đạo đức truyền thống phụ nữ, những giá trị đó được phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu trong thời kỳ mới với nội dung mới. Tuy nhiên, những mặt hạn chế, lạc hậu của đạo đức truyền thống, và sự tác động tiêu cực của mặt trái nền kinh tế thị trường đang được xây dựng, phát triển ở nước ta đã ảnh hưởng không tiến bộ tới đạo đức người phụ nữ Vĩnh Phúc, cản trở quá trình phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc. Vì vậy, chúng ta phải có biện pháp khắc phục những yếu tố tác động trên và mở ra hướng để phát huy hơn nữa giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trong việc xây dựng đạo đức mới của người phụ nữ hiện nay. 2.1.2. Một số vấn đề về giữ gìn và phát huy truyền thống đạo đức người phụ nữ Vĩnh Phúc hiện nay Từ khi đất nước tiến hành công cuộc đổi mới, sự nghiệp giải phóng phụ nữ ở nước ta đã tiến thêm được những bước quan trọng. Việt Nam là một trong những nước sớm ký Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ và ủng hộ Chương trình hành động của Hội nghị quốc tế về phụ nữ. Bên cạnh đó, việc chuyển sang nền kinh tế thị trường ở nước ta đã có tác động mạnh đến đời sống của các hộ gia đình. Vì thế, người phụ nữ cũng được cải thiện đáng kể về trình độ văn hóa, về điều kiện tham gia công tác xã hội, về vai trò trong hoạt động kinh tế cũng như trong việc nuôi dạy con cái trong gia đình. Về nguyên tắc, Nhà nước ta luôn chủ trương xóa bỏ mọi hành vi bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em trên cơ sở giới cũng như bất cứ hình thức bất bình đẳng nam - nữ nào khác. Chúng ta đã đạt được nhiều kết quả trong việc giải phóng phụ nữ nhưng trong xã hội vẫn còn tồn tại những phong tục tập quán lạc hậu, những tàn dư tư tưởng đạo đức phong kiến đã ảnh hưởng xấu đến việc xây dựng đạo đức mới của phụ nữ nước ta nói chung, phụ nữ Vĩnh Phúc nói riêng. Đó là tư tưởng trọng nam khinh nữ, vấn đề bạo lực trong gia đình, nhất là bạo lực đối với phụ nữ, nạn tảo hôn, tệ mê tín dị đoan... đang có chiều hướng gia tăng. Nạn mại dâm đang là vấn đề nhức nhối trong xã hội. Thực tiễn những năm chuyển sang kinh tế thị trường làm cho lợi ích cá nhân được quan tâm chú ý. Lợi ích cá nhân của phụ nữ được khuyến khích và được pháp luật thừa nhận, nhiều chị em vì lợi ích mà sa ngã vào con đường hư hỏng, tự đánh mất nhân phẩm của mình, bất chấp luân thường, đạo lý, coi nhẹ truyền thống đạo đức dân tộc, truyền thống đạo đức phụ nữ Thực tế nạn mại dâm phát triển ở Vĩnh Phúc với số lượng ngày càng gia tăng về số lượng (phụ lục 2), lan rộng về địa dư, nếu như năm 1997 chỉ phát hiện được những trường hợp ở thị xã và các huyện đồng bằng, thì năm 1999 đến nay (tháng 7/năm 2001) đã phát hiện được một vài tụ điểm có chứa gái mại dâm ở một số địa phương vốn được coi là "lành mạnh" trong sạch. Mại dâm là một trong những hiện tượng mà xã hội đang lên án mạnh mẽ cũng như tìm hướng khắc phục. Nguyên nhân dẫn tới hiện tượng này có nhiều. Nguyên nhân khách quan: một bộ phận người giàu có (nhất là bộ phận làm ăn phi pháp) có xu hướng ăn chơi, sa đọa, trụy lạc, nhiều người trong số họ đã sa vào tệ mãi dâm; một bộ phận người trong đó có cả phụ nữ vì lợi nhuận, vì mong muốn làm giàu một cách dễ dàng nên coi thường pháp luật, tham gia vào kinh doanh mại dâm, ma túy... hoặc tìm mọi cách để kiếm tiền bằng những hoạt động lừa đảo, dụ dỗ những phụ nữ, thiếu nữ nhẹ dạ, cả tin nhất là phụ nữ nông thôn không có việc làm, khó khăn trong đời sống, hứa sẽ giúp đỡ họ về việc làm, rồi ép buộc họ trở thành "gái làng chơi". Mại dâm có nguyên nhân từ chính người phụ nữ, cụ thể: Một số chị em vì đồng tiền mà nhắm mắt đưa chân, mặc dù đã biết rõ về hậu quả của tệ nạn đó, nhưng để mặc cho cuộc sống trôi dạt; một số phụ nữ do khó khăn trong cuộc sống, hoặc không có việc làm buộc họ phải kiếm sống bằng mọi cách, kể cả bán rẻ thân xác của mình. Kết quả khảo sát phụ nữ làm nghề mại dâm cho thấy, thiếu hoặc không có việc làm là nguyên nhân chính dẫn chị em tới con đường lỗi lầm đó. Cũng có một số nữ thanh niên có chút ít văn hóa nhưng kinh nghiệm sống chưa nhiều, lại thích ăn chơi, đua đòi, số này thường có nguyện vọng hướng ra thành thị nhưng lại không có nghề nghiệp, nên họ dễ bị bọn kinh doanh mại dâm, ma túy dụ dỗ, lừa gạt để lợi dụng. Đây là một trong những nguyên nhân để nạn mại dâm và tệ nạn xã hội phát triển. Mại dâm là một nạn xã hội. Đây là một tệ nạn ảnh hưởng xấu đến đời sống đạo đức xã hội nói chung, đạo đức phụ nữ nói riêng. Nó là môi trường để nạn đại dịch HIV/AIDS lây lan. Đồng thời, nó là nguyên nhân làm cho nhiều gia đình tan vỡ, nhiều phức tạp xã hội nảy sinh, nhiều cán bộ đảng viên bị tha hóa, gây mất lòng tin của nhân dân đối với phẩm chất đạo đức người cán bộ, gây nên dư luận xấu, ảnh hưởng không tốt trong quần chúng nhân dân. Vì vậy, vấn đề đặt ra phải có những giải pháp hữu hiệu để ngăn chặn, khắc phục tệ nạn này. - Vấn đề hôn nhân và gia đình. Vĩnh Phúc là tỉnh chịu ảnh hưởng sâu rộng của tư tưởng đạo đức phong kiến, người phụ nữ từ xưa đã quen với nếp sống chịu sự ràng buộc bởi "tam tòng". Đến nay nếp sống của người dân có nhiều thay đổi, Nhà nước ta đã ban hành luật Hôn nhân và gia đình, pháp luật quy định nam - nữ được tự do lựa chọn người kết hôn thay thế các cuộc hôn nhân do bố mẹ sắp đặt. Nhưng mặc dù vậy, ở nhiều địa phương còn tồn tại tư tưởng phong kiến nặng nề trong vấn đề hôn nhân và gia đình, ở Vĩnh Phúc hiện tượng tảo hôn vẫn còn tồn tại, chủ yếu ở nông thôn và vùng các dân tộc ít người. Nguyên nhân của hiện tượng này là do: - Một số nam nữ thanh niên ở lứa tuổi vị thành niên nên không ý thức được bản thân, thiếu tu dưỡng về đạo đức, lối sống, sớm ảnh hưởng của phim ảnh, sách báo đồi trụy "phản văn hóa", có những quan hệ nam nữ không lành mạnh trước hôn nhân đưa tới "việc đã rồi" phải "cưới chạy". - Do quan niệm của một số bậc cha mẹ, con trai chưa có gia đình dễ hư hỏng, con gái sợ ế chồng nên vội vàng xếp đặt, thậm chí ép gả trong hôn nhân. - Do gia đình neo đơn cần người lao động. Những cuộc hôn nhân "vội vàng" đó do nam nữ thanh niên tuổi đời còn rất trẻ nên khi bước vào hôn nhân các em chưa được chuẩn bị kỹ về tâm sinh lý, về tổ chức cuộc sống gia đình. Sự thiếu hụt kiến thức làm mẹ, làm vợ, làm con dâu trong gia đình, do vậy không tránh khỏi những trường hợp đứa trẻ sinh ra không được chăm sóc đầy đủ, dễ bị suy dinh dưỡng; nhiều cặp vợ chồng do quá trẻ không tự dàn hòa được những mâu thuẫn nhỏ, những va chạm trong cuộc sống gia đình dẫn tới ly hôn, gây ảnh hưởng không tốt đến môi trường đạo đức xã hội. Về phía phụ nữ họ không có điều kiện, có cơ hội vươn lên học tập, tham gia hoạt động xã hội. Vì vậy vấn đề đặt ra làm cách nào để không còn tồn tại nạn tảo hôn, giải phóng phụ nữ khỏi những ràng buộc gia đình quá sớm và cũng là gián tiếp giảm tỷ lệ tăng dân số ở nước ta nói chung, Vĩnh Phúc nói riêng. Trong vấn đề hôn nhân và gia đình, ngoài tảo hôn thì một vấn đề mà dư luận xã hội đang chú ý lên án, đó là nạn bạo lực trong gia đình đối với phụ nữ và trẻ em, nhất là bạo lực của chồng đối với vợ. Vấn đề bạo lực trong gia đình đang tồn tại ở nước ta nói chung, ở Vĩnh Phúc nói riêng khá nghiêm trọng. Nó có nguồn gốc từ tư tưởng trọng nam khinh nữ, gia trưởng; nhiều người đàn ông tự cho mình quyền đối xử bất công, bất bình đẳng với phụ nữ, với vợ mình dưới nhiều hình thức, mức độ khác nhau. Do ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng, lễ giáo phong kiến theo quan niệm Nho giáo nên một số ông chồng coi vợ là một thứ "sở hữu", một thứ của riêng mình có quyền làm gì tùy ý. Đó là mảnh đất tốt để nạn bạo lực gia đình phát triển. Thực trạng cho thấy, tình trạng "bạo lực trong gia đình xảy ra khá phổ biến ở hầu hết các tỉnh thành trong cả nước, những con số thống kê vụ bạo hành trong gia đình so với thực tế là quá ít. Theo báo cáo của Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam thì con số này lớn hơn rất nhiều, trong đó không ít vụ cấu thành tội phạm hình sự" [26, tr. 29]. Điều đó cho thấy hiện tượng bạo lực trong gia đình đang có chiều hướng gia tăng mà vẫn chưa được nhà nước và xã hội quan tâm đúng mức. Tìm hiểu về nguyên nhân dẫn đến những xung đột trong gia đình, có những nguyên nhân sau: - Số liệu khảo sát về bạo lực tại Vĩnh Phúc cho thấy khoảng 50% số cặp vợ chồng có sự bất đồng ý kiến với những mức độ khác nhau. Những bất đồng liên quan đến chuyện làm ăn kinh tế 58,2%, hoặc nuôi dạy con cái 41,3% [32, tr. 21]. Nhưng thực tế có nhiều trường hợp bất đồng về kinh tế không phải là nguyên nhân trực tiếp mà còn có những lý do "hợp lý" do người chồng đưa ra, biện hộ cho hành vi bạo lực của họ. - Cộng đồng, làng xóm tuy có phản đối hành động bạo lực nhưng sợ liên lụy không muốn can thiệp vào chuyện riêng gia đình người khác. - Các cơ quan pháp luật địa phương thường coi là chuyện va chạm trong gia đình nên chỉ hòa giải, mà thường thì người đàn ông được vô tội, vậy nên hành động bạo lực vẫn công khai tồn tại. - Do hạn chế về trình độ nhận thức, hiểu biết pháp luật của cả người vợ và người chồng. Người chồng hoặc không hiểu, hoặc coi thường pháp luật, không biết rằng bạo lực với phụ nữ là vi phạm pháp luật. Người vợ cũng không hiểu luật pháp nên không dám đấu tranh, hoặc e ngại dư luận xã hội, muốn gia đình yên ấm nên không nhờ pháp luật, Hội phụ nữ... can thiệp. Bên cạnh những hậu quả về sức khỏe, bạo lực gia đình cũng đem lại những hậu quả không kém phần nghiêm trọng đối với đời sống tinh thần của phụ nữ. Khi bị chồng đánh đập, mắng chửi, không ít người vợ đã phải bỏ đi khỏi nhà, thậm chí không muốn sống nữa. Nhiều khi nỗi đau tinh thần của nạn nhân còn cao hơn cả nỗi đau về thể xác và nó ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý, tình cảm của người phụ nữ. Dù là lý do gì thì bạo lực đối với phụ nữ là hiện tượng mà dư luận xã hội từ trước tới nay đã lên án nhiều, bởi những bất hạnh do nó gây ra lại đổ lên đôi vai người phụ nữ vốn đã được gọi là "phái yếu". Bạo lực trong gia đình đã trở thành hiểm họa của xã hội lại xuất phát từ chính gia đình, tế bào xã hội, bạo lực "nó sẽ như đợt sóng ngầm gặm nhấm thiết chế gia đình, làm băng hoại các giá trị đạo đức truyền thống" [26, tr. 28], trong đó có giá trị đạo đức người phụ nữ. Có thể nói, gia đình có bền vững thì xã hội mới cường thịnh và những đứa trẻ mới có môi trường sống và giáo dục lành mạnh. Thực tế có rất nhiều hành vi bạo lực chà đạp lên nhân phẩm và danh dự của người phụ nữ, là một trong những nguyên nhân chính đẩy nhiều gia đình đến